Kerexeta Jaime
Elorrion jaioa (1918). Abadea.
Olerkari legez agertu eban bere burua Kerexetak euskal-Íiteraturaren plazan.
Gerora, olerkiak alde batera itxita, Liburu Santuak eta Meza-liburua euskeratzen ekin deutso. Eta lan bear-bearrezkoa ta txalogarria egin dau. Bere idazlanik ederrenak oneixek dira:
«Orbelak» (1958). Olerki txorta bat.
«Bitargi» (1960). Bigarren olerki txorta.
«Jesukristo gure Jaunaren Barri Ona (Ebanjelio Alkartuak)» (1960).
«Eguneroko Meza» (1963). Meza-liburua.
«Didaje (Amabi Apostoluen Irakaspera)» (1965).
«Apostoluen egiñak eta idazkiak» (1965).
«Jesukristoren Barri Ona (Lau ebanjelioak)» (1966).
«Salmutegia» (1967).
«Umeen Biblia» (1969).
«Euskerari buruz, barriz diñosku berak bere «Eguneroko Meza»-ren itzaurrean ezin eder egin daikeoet guztiai: batzuek euskera landua dakie, beste batzuek ez: urliak euskera garbia nai dau, berendiak orrenbeste be ez. Ta, zoritxarrez, geienak ez dabe artu iñoiz eskuan euskerazko gramatikarik, eta, beraz, ez dakie esaera bat zuzen ala oker dagoanik. Eskerrak, orraitiño, gure erriak bere joskera jatorra galdu ez daualako!
»Gaitz, benetan, guztien gogoa betetea! Alan be, bide bakarra artu dot: bai mordoillokeritik, bai garbikeritik alde egiñik, erdiko bidetik joatea. Bestetara ekitea, barriz, gaur euskeraren kontra egitea dala uste dot.
»Beste onenbeste diñot itzai buruz be... Gaiñera linguista guztiak diñoenez ez dira berbak izkuntzari bizitza emoten dautsenak, joskera jatorra ta gramatika baiño. Gramatika da edozein izkuntzaren arima. Ez, ostera, edozelan asmatutako gramatikarik, erriaren izkera jatorra oiñarritzat daukan gramatika baiño. Eta errian sendo sartuta dagozan itzak len zuzen sortuak izan ezarren, naiz erderatik etorriarren edonoiz erabilteko eskubide oso-osoa dago, bai berbetan, bai idaztez».
Ona emen bere olerki eder bi:
Iguriako errotan
Iguriako errotan,
amairu sorgin gabean;
Iguriako errotan,
dantza-danzari kantetan.
Areik bai gorputz ariñak,
arpegi argi, oin bizkor!
«Klin, klon, klin ta klan soñuaz
ekiok ik, bolu, gogor.
Aldameneko lerdoian
mozolo zarren kurrinkak,
ta Goikoetxe-egalean
ontzearen erantzunak.
Argi-diztirak aidean,
egaka suzko anderak,
Anbototik berantz, gorantz...
Errota ondoko dantzak!
Anbotoko Anderea
batzarre-buru nagusi;
bolu ondoko zelaian
sorgin oztea nabasi.
Sorgin gaba don, itxuraz;
illargi bete; ozkarbi;
izarrak diz-diz; aizea
lotan... Au gau zoragarri!
Iguriako errotan,
eundaka sorgin gabean;
Iguriako errotan
dantza-dantzari kantetan! [1]
Kanpai-otsa
Kanpai-otsa torrean:
norbait il da, itxuraz.
Txoriak ixil, mutu,
otsaren durundaz.
Erritarrak, erreguz;
etxandrak, itaunez:
«Nor il da?» Ta guztiak:
«Kaleon, iñor ez».
Ez dakie nor il dan;
iñor geisorik bai?
Ez egin jaramonik
erriko kanpaiai!
Baiña areik, astiro,
din-daun diardue:
eguneko egia
eurak dirautsue.
Ekin gogor, kanpaiok;
zabal gure ituna!
Gaur goizeon il baita
biren maitasuna! [2].
[1] «Orbelak», 42-garren orrialdean.
[2] «Bitargi», 26-garren orrialdean.
© Mikel Zarate