VIII
Orduan, etsirik ezingo nuela inoiz Ti Txin-Fu kontentatu, gau hartan guztian gogoetan egon nintzen nire Loretoko gelan, non garai batean bezala, argimutiletako kandela kontaezinek odol freskoaren tonua ematen baitzieten damaskoei, eta naturaz gaindiko milioi haietaz gabetzea pentsatu nuen, bekatuzko apaingarri batzuez libratzen denaren antzera. Agian halaxe askatuko nintzen tripatzar eta kometa higuingarri haietatik!
Loretoko jauregia eta aberats-bizimodua utzi egin nituen. Lebita menstu bat jantzirik, Madame Marquesengana joan nintzen nire gela berriro ere alokatzera; eta bulegora itzuli nintzen, bizkarra makurturik, nire hileko hogei mila errealak eta eskribatzaile luma samurra erregutzera!...
Baina oraindik pairamen handiagoa etorri zen nire egunak mingostera. Sosik gabe nengoela juzgatuz, nire aberastasunak beheititu izan zituen haiek guztiek irainez bete ninduten, printze eroriaren estatua lurreratua lohikeriaz estaltzen den modura. Egunkariek, ironiaren ironiaz, ene miseriaz trufatzen ziren. Aristrokaziak, aberaskotearen oinetan zurikeriak totelkatu bazituen ere, orain kalean ikustean, azpian pasatzeko agintzen zioten kotxezainari idazkaritzako lumadunaren gorputz kuzkurtua. Elizgizonek, nire kontura aberastu ziren arren, «aztitzat» salatu ninduten; Herriak harrika eraso zidan; eta Madame Marquesek, xerren gogortasun harrizkoaz apalki kexatzen nintzenean, gerrian bi eskuak ezarri eta oihukatzen zuen:
— Hara gure erkina! Zer nahi duzu zuk orduan? Ez dago besterik! Moko fineko arlote halakoa!...
Hoben-ordain horiek sufritu arren, Ti Txin-Fu zaharra han zen beti nire alboan, gizena eta antzara kolorekoa, zeren haren milioiak, orain bankuetan antzu eta ukigabe bazeutzan ere, artean izatez nireak baitziren! Nireak zorigaitzez!
Orduan sumindurik, egun batez bat-batean nire jauregi eta luxuetara bihurtu nintzen burrunbatsu. Gau hartan, nire leihoetako distirak argi egin zuen berriro ere Loreton; eta ate irekitik, garai batean bezala ikusten ziren, euren zeta beltzezko uniformearekin, mirabe ilara luze dotoreak.
Berehalaxe Lisboa, ezbairik egin gabe, neure oinetan nuen. Madame Marquesek negarrez, «bere bihotzeko seme» deitu zidan. Egunkariek, antzinako tradizioz Jainkotasunari dagozkion adjektiboak eman zizkidaten: Ahalguztiduna izan nintzen, Orojakilea! Aristokraziak hatzetan muin eman zidan, tirano bati legez: eta elizgizonek intsentsatu egin ninduten idolo bat bezala. Eta gizadiaganako ene mesprezua hain izan zen handia, non, hura sortu zuen Jainkoaganaino hedatu baitzen.
Ordutik, asetasun kemengabe batek eusten dit aste osoetan, sofa baten gainean, mutu eta betilun, ez izatearen zorionean pentsatzen...
Gau batean, kale mortu batetik bakarrik nindoala, ene aurrean ikusi nuen beltzez jantzitako Pertsonaia, galtzarbean euritakoa zuela, Conceiçao Zeharbideko ene gela zoriontsuan, txintxarriaren txintxilin batekin, hainbeste milioi gorrotagarri jarauntsarazi zidan berbera. Lasterka harrapatu nuen, heldu nion lebita burgesaren barrenetatik eta deiadarkatu nion:
— Libra nazazu nire aberastasunetik! Berpiztu ezazu Mandarina! Bihur iezadazu miseriaren sosegua!
Euritakoa beste besoaren azpira aldatu zuen itzaltsu, eta erantzun zidan samurki:
— Ezin daiteke, ene jaun preziatua, ezin daiteke...
Oinetan ahozpeztu nintzaion, erregu erdeinagarri batean: baina gas-argi motelaren pean ene aurrean ikusi nuen bakarra, zaborra artean usanka zebilen zakur baten irudi argala izan zen.
Ez dut sekula gehiago topo egin urlia harekin. Eta orain mundua izugarrizko hondakin pila bat iruditzen zait, non ene arima bakartia galdurik dabilen zutabe erorien artean, etengabe intzirika...
Nire geletako break zimeltzen dira, eta ez ditu inork berritzen; argi oro, kandela-argia iruditzen zait, eta ene maitaleak datozenean, euren etxe-jantzi zuriekin nire ohean etzatera, negar egiten dut, ene bozkario zenduen beztidurak ikusi banitu bezala...
Hilzorian nago. Egina daukat testamentua. Deabruari uzten dizkiot ene milioiak, bereak ditu; eska ditzala berak, eta bana ditzala...
Eta zuei, gizakioi, hitz soil hauek uzten dizkizuet, iruzkinik gabe: «Egunez egun gure eskuek irabazten duten ogiak bakarrik du aho-gustu ona: ez dezazula inoiz Mandarina hil!»
Hala ere, azken hatsa ematean, miresgarriki kontsolatzen nau burutazio honek: Iparretik Hegora, Sartaldetik Sortaldera, Tartariako Harresi Handitik Itsaso Horiaren olatuetaraino, Txinako Inperio zabal osoan, ez litzatekeela mandarin bakar bat ere bizirik geratuko, baldin eta zuk nik bezain erraz, mundutik ezabatu eta bere milioiak jarauntsi ahal bazenitu, o irakurle, Jainkoaren bat-bateko sorkari, buztin txarrezko obra txarra, ene antzeko eta anaia!
Angers, 1880ko Ekaina.
© Eça de Queiros
© itzulpenarena: Jesus Mari Lasa