Mme. de Lafayette - Clevesko Printzesa

HIRUGARREN ZATIA

»Nolanahi ere, erreginarekiko lotura berri horrek nire gogoa asetzen eta betetzen bazuen ere, berezko isuri ezin garaituzko bat sentitzen nuen Theminesko anderearen aldera. Iruditu zitzaidan hark ni maitatzeari utzi ziola, eta zuhurra izan banintz, harengan igar zitekeen mudantza hura baliatuko nukeen nire bihotzeko mina sendatzeko, baina harenganako nire amodioa bikoiztu besterik ez zen egin, eta hain gaizki nintzen jokatu, erreginak berak ere izan baitzuen atxikimendu hari buruzko ezagutzarik. Haren herrikideek berezkoa dute jeloskortasuna, eta printzesa hark, agian, uste baino sentimendu biziagoak zeuzkakeen nire alde. Baina azkenik, ni maitemindurik nintzelako esamesak hain biziki kezkatu eta goibeldu zuen, ezen ehun aldiz baino gehiago uste izan bainuen galdua nintzela haren ondoan. Ordea, jokabide adeitsua erakutsi, begiramenezko hitzak eduki eta gezurrezko zinak eginaren poderioz, azkenik lasaitu nuen, baina ez nukeen luzaz atzipeturik edukiko, baldin eta Theminesko anderearen mudantzak ez banindu, nire nahien kontra, harengandik urrundu. Ikusarazi zidan ez ninduela gehiago maite, eta hain konbentzitua nintzen horretaz, beharturik sentitu bainintzen hura gehiago ez oinazetzera eta bakean uztera. Zenbait denbora geroago, galdu dudan gutun hori idatzi zidan. Gutun horren bidez jakin nuen hark bazuela arestian aipatu dizudan beste emakume horrekin izandako hartu-emanaren berri, eta halaber, horixe zela haren mudantzaren arrazoia. Harrezkero, nola ez bainuen nire arretak nori eskaini, erregina aski pozik agertu zen nirekin. Baina harengana ditudan sentimenduek ez didatenez eragozten bestelako atxikimendu batzuk ere izan ditzadan, eta inor ez denez bere borondatez maitemintzen, Martiguesko andereaz zaletu nintzen, zeina lehendik ere sobera maitatu bainuen, dofin erreginaren alaba hori Villemontaisko andereño zen garaian, hain justu. Badut arrazoirik sinesteko ez didala beltzuri handirik. Agertzen diodan zuhurtzia, zeinaren arrazoi guztiak ez baititu ezagutzen, gogokoa du. Erreginak ez du inolako susmorik gai horri buruzkoan, baina badu beste bat, ez hargatik gutxiago gogaikarria. Martiguesko anderea dofin anderearen etxean egoten denez beti, ohi baino askozaz ere maizago joaten naiz hara. Erregina, printzesa horretaz maitemindu naizelakoan dago. Dofin anderearen mailak —erreginaren maila bera baitu hark ere—, eta beraren aldean daukan edertasun eta gaztetasunak, halako jeloskortasuna diote sortu, ez baitezake ezkuta bere errainaren aurkako amorru eta gorroto hori. Lorraineko kardinalak, zeinak, ene iduriz, aspaldidanik irrikatzen baititu erreginaren graziak eta ongi ikusten baitu berak bete nahiko lukeen leku bat betetzen ari naizela ni, erregina eta dofin anderea adiskidetzeko estakuruaz baliaturik, elkarren artean izan dituzten ika-miketan parte hartu du. Ez dut zalantzarik egiten erreginaren saminaren benetako zioa zein den ezagutu duela hark, eta uste dut era guztietako zorigaitzak opa dizkidala, hori egiteko asmorik duenik inori agertu gabe. Eta horretantxe daude gauzak, mintzo natzaizun garai honetan. Zerorrek juzka ezazu nolako ondorioa ekar lezakeen galdu dudan gutun horrek, zeina, nire zorigaitzerako, sakelean sartu baitut, Theminesko andereari itzultzeko. Erreginak gutun hau ikusten baldin badu, iruzur egin diodala jakingo du, eta halaber, berari Theminesko anderearekin iruzur egiten nionarekin batera, Theminesko andereari ere iruzur egiten niola beste batekin. Zerorrek juzka ezazu zer burutapen ekar diezaiokeen horrek niri dagokidanean, eta jada ba al duen nire hitzetan inoiz fidatzerik. Ez badu gutun hau ikusten, aldiz, zer esango diot? Badaki dofin anderearen eskuetan utzia dutela. Uste izango du Chastelartek dofin erreginaren idazkera ezagutu duela eta gutuna harena dela; irudituko zaio jeloskortasun hori eragin duen pertsona agian bera datekeela. Azken batean, badu zer pentsaturik aski, eta nik ere badut pentsakizun horietatik zertaz goganbehartua. Guztiarekin ere, kontuan izan Martiguesko andereak zeharo hunkiturik naukala une honetan, eta dofin andereak, ziurrenik, orain berriki idatzia uste duen gutun hori hari erakutsiko diola. Beraz, berdin gaitzituko zaizkit bai munduan gehien maite dudan pertsona, eta bai munduan begirune gehien zor diodan pertsona ere. Zerorrek ikus, horren ondotik, ea ez al dudan arrazoirik gutun hori zeurea dela esan dezazun erregutzeko, eta dofin anderearen eskuetatik kentzera joan zaitezen eskatzeko, arren.»

— Argi dakusat —esan zuen Nemoursko jaunak—, ez dagoela egoterik zu zaudena baino estuasun handiagoan, eta aitortu beharra dago ongi ere merezi duzula. Salatu izan didate maitale desleiala naizela eta amodio asko izan ditudala aldi berean, baina halako abantaila hartu didazu, ez bainintzateke ausartuko zuk abiarazi dituzun gauza horiek burutan hartzera. Nola otu dakizuke Theminesko anderea zuri atxikirik edukitzea, erreginari hitz emana zinelarik? Agian uste al zenuen, erreginari hitz eman eta iruzur egin zeniezaiokeela? Italiarra da, erregina gainera, eta beraz, susmoz, jelosiaz eta urguiluz betea. Eduki duzun asturu onak, zure jokabide zintzoak bainoago, estutzen zintuzten loturetatik askatu zaituelarik, beste batzuk jo dituzu begiz, eta uste izan duzu ezen, gortearen erdi-erdian egonagatik ere, Martiguesko anderea maita zenezakeela, erregina horretaz ohartu gabe. Lehen urratsak egin izanaren lotsa ezabatuko dion arretarik jada ezin diezaiokezu sobera erakutsi. Amodio suharra dizu erreginak, zure zuhurtziak niri kontatzea debekatu dizu, eta nireak, zuri galdetzea. Baina finean, maite zaitu, mesfidantza dizun arren, eta egia ez duzu zure alde.

— Zuri al dagokizu ni horrenbeste gaitzespenez nekaraztea? —eten zion bidamoak—. Eta zerorrek bizi izan duzunak ez al dizu nire akatsak barkatzeko motiborik ematen? Aitortzen dut, halere, errua nirea dela, baina saia zaitez, otoi, nagoen amildegi honetatik ni ateratzen. Iruditzen zait on litzatekeela baldin dofin erreginarengana joango bazina berriro, hura esnatu bezain laster, gutun hori berriro eskatzera, zerorrek galdu izan bazenu bezala.

— Lehenago ere esana dizut —berrekin zion Nemoursko jaunak— egin didazun proposamen hori ez-ohikoa dela hein batean, eta nik ditudan nahiek zailtasunak sor diezazkidaketela horretan, baina are gehiago, baldin gutun hori zure sakeletik erortzen ikusi badute, zail iruditzen zait niretik erori denik sinestaraztea.

— Uste nuen esana nizula —erantzun zuen bidamoak— gutun hori zerorrenetik eroria bailitzan azaldu diotela dofin erreginari.

— Nola! —eten zuen supituan Nemoursko jaunak, orduantxe jabetu baitzen gaizkiulertu hark nolako ondorio txarrak ekar liezaizkiokeen Clevesko andereari buruzkoan—. Dofin erreginari esan al diote ni izan naizela gutun hori erori zaiona?

— Bai —ihardetsi zion bidamoak—, halaxe esan diote, bai. Zure eta nire zerbitzariak bion jantziak zeuden pilotalekuko aretora horien bila igorri genituenean, erreginen zerbitzuko hainbat gortegizon hantxe zeuden, eta horrek eragin du, hain zuzen, gaizkiulertu hori. Gutun hori erori den orduko, gortegizonek lurretik jaso eta ahots goran irakurri dute. Batzuek uste izan dute zurea zela, eta besteek nirea. Chastelartek esan dit, arestian berari eskatu diodanean —berak hartu baitzuen—, dofin erreginari eman diola zurea balitz bezala, baina bestetik, erreginarekin horretaz mintzatu direnek, nirea dela esan dute, tamalez. Hala, bada, aise egin ahal izango duzu nik desio dudana, eta nagoen larrialdi honetatik atera ahal izango nauzu.

Nemoursko jaunak betidanik biziki maite izan zuen Chartresko bidamoa, eta Clevesko anderearekin zuen ahaidetasunagatik, are maitagarriagoa zitzaion. Haatik, ezin zitekeen delibera halako arriskurik hartzera, zeren Clevesko andereak, gutun hura entzutean, hartan parte leukakeen gauza balitz bezala hartuko bailuke. Gogoeta sakonean murgildu zen, beraz, eta bidamoak, gogoeta horren gaia igarriz edo:

— Argi ikusten dut —esan zion— zure maiteñoa eta biok liskartuko zareten beldur zarela, eta are izango nuke motiborik sinesteko dofin erregina bera dela zure maiteño hori, baldin eta Anvilleko jaunari diozun bekaizgo urriak ez balit pentsakizun hori ezabatuko. Baina, nolanahi ere den, bidezkoa da ez dezazula zure atsedena nirearen karietara sakrifika, eta bitartekoak eskaini nahi dizkizut zure maiteñoari gutun hori niri zuzendua dela, eta ez zuri, froga diezaiozun. Hona hemen Amboiseko anderearen eskutitz hau; Theminesko anderearen adiskidea da bera, eta berari fidatzen dizkio nigana dituen sentimendu guztiak. Eskutitz horretan, Theminesko andereak idatzi eta nik galdu dudan gutun hori eskatzen dit. Nire izena ageri da eskutitzean, eta hor idatzirik dagoenak inolako zalantzarik gabe frogatzen du eskatzen didan gutun hori eta aurkitutakoa bera direla. Zeure eskuartean jartzen dut eskutitz hori, eta baimena ematen dizut zure maiteñoari ere erakusteko, zeure burua zuritu dezazun. Lehiaz eskatzen dizut ez dezazula unetxo bat ere gal, eta gaur goizean bertan joan zaitezela dofin anderearen etxera.

Nemoursko jaunak halaxe agindu zion Chartresko bidamoari, eta Amboiseko anderearen eskutitza hartu zuen. Alabaina, haren xedea ez zen dofin erregina ikustea, bazuelako zerbait lehenago egin beharrekoa. Dudarik gabe uste zuen Clevesko anderearekin mintzatua izango zela ordurako gutun hartaz, eta eramanezina zitzaion, bihotz-bihotzetik maitatzen zuen pertsona hark motiborik edukitzea berak besteren bat maite zuela sinesteko.

Clevesko anderearen etxera joan zen, beraz, esna egon zitekeela uste zuen ordu batean, eta esan zion ez liokeela bera ikusteko ohore hura halako ezordutan eskatuko, baldin eta munta handiko gai batek ez balu hartara hertsatu. Clevesko anderea ohean zen oraindik, gauean izandako pentsakizun tristeek artean ere gogoa mingosten eta aztoratzen ziotelarik. Guztiz harritu zen Nemoursko jaunak beraren galde egiten zuela esan ziotenean. Asaldura hark, ordea, ez zuen durduzarazi, eta deblauki ihardetsi zuen gaixo zegoela, eta ezin zitekeela berarekin mintza.

Ezezko horrek ez zuen printzea samindu. Clevesko anderea jelosturik egon zitekeen une hartan hoztasun agerbide bat edukitzea ez zen aieru txarra. Clevesko jaunaren logelara joan zen, eta emaztearenetik zetorrela esan zion hari, eta arrunt atsekabetua zegoela harekin hitz egiterik izan ez zuelako, zeren Chartresko bidamoarentzat oso garrantzitsua zen gai bati buruz hitz egin nahi izan baitzion. Hitz bitan adierazi zion Clevesko jaunari zeintzuk ziren gai haren ondorioak, eta Clevesko jaunak berehala eraman zuen emaztearen logelaraino. Ilunbean egon ez balitz, Clevesko andereak nekez ezkutatu ahal izango zuen bere asaldura eta harridura, Nemoursko jauna gelara sartzen ikusi zuenean, beraren senarrak gidaturik. Clevesko jaunak azaldu zion gutun bati buruz hitz egin nahi ziotela, beharrezkoa zutela beraren laguntza bidamoaren interesak defendatzearren, Nemoursko jaunak eta biok ikusiko zutela zer egin zitekeen, baina bera, bere aldetik, erregeren etxera zihoala, bila etorri baitzitzaizkion.

Hortaz, Nemoursko jauna bakarrik geratu zen Clevesko anderearen aldamenean, desio zuen bezala.

— Galdetzera natorkizu, Madame —esan zion—, ea dofin andereak ez al dizun deus esan Chastelartek atzo haren eskuetan utzi zuen gutun bati buruz.

— Zer edo zer esan dit, bai —erantzun zuen Clevesko andereak—, baina ez dakit gutun horrek zer duen ikusteko nire osabaren interesekin, eta ziur esan diezazuket han ez dela haren aipamenik egiten.

— Egia da, Madame —ekin zion Nemoursko jaunak berriro— han ez dela haren aipamenik egiten. Halere, hari zuzendua dago, eta garrantzi handikoa da gutun hori dofin anderearen eskuetatik ken dezazun.

— Zaila zait ulertzea —erantzun zuen Clevesko andereak— zergatik ardura zaion gutun hori inork ikustea, eta zergatik eskatu beharra dagoen haren izenean.

— Baldin niri entzuteko nekerik hartu nahi baduzu, Madame —esan zuen Nemoursko jaunak—, berehala agertuko dizut egia, eta bidamo jaunarentzat hain munta handiko gauzak jakingo dituzu, ezen ez bainizkioke Clevesko printze jaunari berari ere fidatuko, baldin haren laguntzaren beharrik ez banu zu ikusteko ohorea izan nezan.

— Nago, ezer esateko nekerik hartuagatik ere, alferrikakoa izango zaidala oro —ihardetsi zuen Clevesko andereak, mintzaera aski lehor batez—, eta hobe zenuke dofin erreginaren bila joango bazina, eta, itzulinguruka ibili gabe, zuzenean azalduko bazenio gutun horrekiko duzun interesa, zeren esan baitiote zerori zarela gutun horren jatorria.

Clevesko anderearen gogoan zekusan sumindura hark inoiz sentituriko atseginik nabarmenena eragin zion Nemoursko jaunari, eta gai hura zuritzeko zeukan larritasunaz dudarazi zion.

— Ez dakit, Madame —ekin zion— zer esan ahal izan dioten dofin andereari, baina nik ez dut ezein interesik gutun horretan, zeren bidamo jaunari zuzendua baitago.

— Sinesten dizut —ihardetsi zion Clevesko andereak—, baina kontrakoa esan diote dofin erreginari, eta hari ez zaio egiantzekoa irudituko bidamo jaunaren gutunak zure sakeletik erortzea. Horrexegatik, non eta ez duzun nik ez dakidan arrazoiren bat dofin erreginari egia ezkutatzeko, gomendatzen dizut hari aitor diezaiozula.

— Hari ez diot deus aitortu beharrik —iharduki zion—. Gutun hori ez da niri zuzendua, eta hori sinestarazi nahi diodanik inor baldin badago, hori ez da dofin anderea. Baina, guztiarekin ere, Madame, honetan guztian bidamo jaunaren etorkizuna jokoan dagoenez, onets ezazu, arren, are zure jakinminarentzat duinak diren zenbait gauza ezagutzera ematen badizkizut.

Clevesko andereak, bere isiltasun hartan, argi erakutsi zuen entzuteko prest zegoela, eta Nemoursko jaunak azaldu zion, ahal izan zuen laburren, bidamoaz jakin berri zuen guztia. Gauza horiek guztiak benetan harrigarriak eta arretaz entzutekoak izan arren, Clevesko andereak hain soraioki zituen aditu, bazirudien ez zituela egiazkotzat hartzen, edo ez zitzaizkiola axola. Haren gogoak halaxe iraun zuen, harik eta Nemoursko jaunak, esan berri zuen guztiaren egiaztagarri, Amboiseko andereak Chartresko bidamoari idatziriko eskutitza aipatu zion arte. Clevesko andereak bazekienez andere hura Theminesko anderearen adiskide zela, egiantz izpi bat igarri zuen Nemoursko jaunak esandakoan, eta horrek pentsarazi zion gutun hura agian ez zegoela hari zuzendua. Pentsakizun horrek bat-batean uxatu zion, bere borondatearen aurka, ordu arte agertu zuen soraiotasuna. Printze hark, bere buruaren zurigarri zen eskutitz hura irakurri ondoren, Clevesko andereari eskaini zion irakur zezan, eta bide batez esan zion, aztertuz gero, idazkera hura norena zen ezagut zezakeela. Clevesko andereak ezin ziezaiokeen ukorik egin, eta gutun hura harturik, burualdea aztertu zuen Chartresko bidamoari zuzendua al zen ikusteko, eta oso-osorik irakurri zuen, eskatzen zioten gutuna eta eskuartean zuena berak al ziren jakiteko. Nemoursko jaunak, gainera, horretaz konbentzitzeko egoki iruditu zitzaion guztia adierazi zion, eta nola egia atsegin batek aise konbentzitzen baikaitu, Clevesko andereari sinestarazi zion berak ez zuela zerikusirik gutun harekin.

Hala, bada, Nemoursko jaunarekin batera hasi zen bidamoaren arrisku eta estuasunaz gogoeta egiten, haren jokabide gaiztoa gaitzesten, hari laguntzeko bideak bilatzen. Clevesko anderea harriturik geratu zen erreginaren portaerarekin. Nemoursko jaunari aitortu zion berak zeukala gutuna, eta azkenik, Nemoursko jauna errugabea zela uste izan zuen orduko, izpiritu ireki eta lasai batez besarkatu zituen hasieran aditu ere nahi izan ez zituen gauzak. Elkar harturik adostu zuten gutun hura ez zegoela zertan dofin erreginari itzulirik, Martiguesko andereari eman ziezaion beldurrez, izan ere, hark, Martiguesko andereak, ezaguna baitzuen Theminesko anderearen idazkera, eta aise igarriko baitzuen, bidamoarengan zuen interesagatik, hari zuzendua zela. Iruditu zitzaien orobat ez zegoela zertan dofin erreginari fidaturik erreginarekin —haren amaginarrebarekin— zerikusia zuen oro. Clevesko anderea, gai hura osabarekin loturik zegoelako aitzakiaz, atseginez onartu zuen Nemoursko jaunak fidatzen zizkion sekretu guztiak gordetzea.

Printze hark bidamoaren gurariez hitz egiten segituko zukeen, eta Clevesko anderearekin mintzatzean sentitzen zuen askatasun hark bultzaturik, ordu arte inoiz ez bezalako ausardia batez jokatzera menturatuko zatekeen, baldin eta Clevesko andereari ez balitzaizkio etorri esatera dofin erreginak berarengana joateko manatzen ziola. Nemoursko jauna, beraz, erretiratzera hertsatua izan zen. Bidamoaren bila joan eta hari adierazi zion, bera utzi eta gero, egokiagoa iruditu zitzaiola lehenik beraren iloba Clevesko andereagana zuzentzea, zuzenean dofin anderearengana joatea baino. Ez zitzaion arrazoirik falta izan berak egindakoa bidamoak ones zezan, eta hartatik emaitza on bat iguriki zezan.

Bien bitartean, Clevesko anderea azkar-azkar jantzi eta dofin erreginaren etxera joan zen. Haren gelan sartu orduko, printzesa hark hurbiltzeko agindu, eta honela esan zion ahapetik:

— Badira bi ordu zure zain naukazula. Inoiz ez naiz egia mozorrotzeko hain larriturik egon nola egon bainaiz gaur goizean. Atzo eman nizun gutun horri buruzko zurrumurruak entzun ditu erreginak. Uste du Chartresko bidamoa dela erortzen utzi duena. Zuk badakizu baduela interesen bat harengan jarria. Gutun hori bilatzeko agindu du, eta Chastelarti ere eskatu dio. Hark esan dio niri emana zidala. Nigana etorri dira eskatzera, erreginari jakinmina piztu dion gutun polit bat zelako aitzakia jarriz. Ez naiz ausartu zuk zenuela esatera. Uste izan dut, baldin zure eskuartean jarri nuela esan banio, berehala imajinatuko zukeela zure osaba bidamoa zatekeela horren kausa, eta haren eta nire artean kidetasun handia zegokeela. Iruditu zait atsekabez pairatzen duela hark niri sarritan bisita egitea, eta horregatik esan diot atzo neramatzan jantzietan zegoela gutuna, baina arropategiko giltzariak jada irtenak zirela. Emaidazu gutun hori oraintxe —gaineratu zuen—, hari bidal diezaiodan, eta nik ere irakur dezadan, hari bidali baino lehen, idazkera ezagutzen al dudan ikusteko.

Clevesko anderea, uste zuena baino are larritasun handiago batean aurkitu zen.

— Ez dakit, Madame, nola egingo duen berorrek —ihardetsi zuen—, zeren Clevesko jaunak, zeinari emana bainion irakur zezan, Nemoursko jaunari itzuli baitio, goizean goiz etorri eta itzultzeko erregutu ondoren. Clevesko jauna laxoki mintzatu da berak zeukala esan dionean, eta halaber, Nemoursko jaunak itzultzeko egin dizkion erreguei amore emateko ahuldadea izan du.

— Inoiz aurkitu naizen estuasunik handienean jarri nauzu —berrekin zion dofin andereak—. Oker egin duzu gutun hori Nemoursko janari itzuliz, neronek eman nizulako, eta zuk ez zenuelako zertan inori errendaturik, nire baimenik gabe. Zer nahi duzu erreginari esatea? Eta zer pentsa lezake hark? Uste izango du, itxura guztien arabera, nirea dela gutun hori, eta badagoela zerbait bidamoaren eta bion artean. Ez diogu sekula sinestaraziko gutun hori Nemoursko jaunarena denik.

— Atsekabetua nago oso —erantzun zuen Clevesko andereak— berorri sortu diodan estuasunaren kariaz. Argi dakusat zeinen larria den, baina hobena Clevesko jaunarena da, eta ez nirea.

— Zeurea da —iharduki zion dofin andereak—, zerorrek eman diozulako gutun hori. Munduan ez dago beste emazterik, dakizkien gauza guztien isilmandatua senarrari egingo dionik.

— Uste dut oker egin dudala, Madame —apaldu zitzaion Clevesko anderea—, baina saia bedi nire hobena konpontzen, eta ez gaitzesten.

— Oroitzen al zara, gutxi gora-behera, zer dioen gutun horrek? —galdegin zion dofin erreginak.

— Bai, Madame —ihardetsi zuen— oroitzen naiz, behin baino gehiagotan irakurria baitut.

— Hala baldin bada —ekin zion dofin andereak—, esku ezagungabe batek hura berridatz dezan lortu behar duzu berehala, eta nik erreginari igorriko diot. Hark ez die erakutsiko lehendik ikusia dutenei, baina hala egingo balu ere, nik beti defendatuko nuke hori dela Chastelartek eman didana, eta hura ez litzateke ausartuko kontrakorik esatera.

Clevesko anderea ados etorri zen egiteko horretan, hainbatenaz gehiago zenbatenaz pentsatzen baitzuen Nemoursko jaunaren bila norbait igorriko zuela benetako gutuna berreskuratzera, hitzez hitz hura kopiarazi eta idazkera ere haren antzera berregin zezaten, eta hartara uste izan zuen segur limurtuko zutela erregina. Etxera joan zen orduko jakinarazi zion senarrari nolako estuasunean zegoen dofin anderea, eta Nemoursko jaunaren bila norbait bidaltzeko eskatu zion. Bila joan eta hura berehala iritsi zen. Clevesko andereak bere senarrari arestian esan zion guztia hari berriro azaldu eta gutuna eskatu zion, baina Nemoursko jaunak ihardetsi zion Chartresko bidamoaren esku utzia zuela ordurako, eta hainbeste poztu zuela hura berreskuratzeak eta iragan arriskutik urrun egoteak, ezen bet-betan bidali baitzion Theminesko anderearen adiskideari. Clevesko anderea estuasun berri baten aurrean aurkitu zen, eta azkenik, ongi hausnartu ondoren, gutuna buruz berregitea erabaki zuten bien artean. Gela barruan giltzapetu ziren lan hori burutzeko. Inor ez zedila sar manatu eta Nemoursko jaunaren zerbitzariei joateko esan zieten. Misterio eta isilmandatu giro hark ez zuen nolanahiko lilura sortzen printze harengan, ez eta Clevesko anderearengan berarengan ere. Senarraren presentziak eta Chartresko bidamoaren interesek uxatu egin zizkioten nolabait bere barne-ausikiak. Nemoursko jauna ikustearen atsegina baizik ez zuen sentitzen, eta inoiz sentitu gabeko zorion garbi eta nahasgabe bat zuen barrenean. Poz horrek sekulako gogo-alaitasuna eta askatasuna piztu zion, Nemoursko jaunak inoiz ikusi ez zion bezalakoa, eta horrek, bikoiztu egin zion Clevesko anderearenganako amodioa printzeari. Nemoursko jaunak ordu arte ez zuenez hain une atseginik sekula bizi izan, areagotu egin zitzaion bere berezko bizitasuna, eta Clevesko andereak gutuna gogoratzen eta hura berridazten hasi nahi izan zuenean, printzeak, hari zinez lagundu behar bidean, beren egiteko hartan geldiuneak eginez gauza dibertigarriak esan besterik ez zuen egiten. Arraitasun horrek berak kutsatu zuen Clevesko anderea, eta hala, biak bakarturik denbora luzea zeramatela, bi aldiz etorri ziren dofin erreginaren partetik Clevesko andereari esatera presa zedin, artean gutunaren erdia egin gabe zeukatelarik.

Nemoursko jauna oso pozik zegoen hain atseginak zitzaizkion une haiek luzatuz zihoazelako eta ordurako ahantziak zeuzkalako bere lagunaren interesak. Clevesko anderea ere ez zen aspertzen ari, eta berak ere ahantziak zeuzkan osabaren interesak. Azkenik, goizaldeko lauetan doi-doia amaitu zuten gutuna, baina hain zegoen gaizki antolatua, eta kopiarazi zuten idazkera hark hain antza gutxi zuen antzeratu nahi izan zutenarekin, ezinbestekoa baitzen erreginak egia argitzeko inolako ahaleginik ez egitea, benetako egia zein zen jakin ez zezan. Hala bada, ez zuten hura engainatzerik lortu, nahiz eta beren ahal guztiak egin zituzten gutun hura Nemoursko jaunari zuzendua zela sinestarazten. Konbentziturik zegoen, ez bakarrik Chartresko bidamoarena zela, baizik eta dofin erreginak ere bazuela hartan parterik, eta halaber, bazegoela halako kidetasunen bat haien bien artean. Pentsakizun horrek hainbesteraino bizitu zion printzesa harenganako gorrotoa, ez baitzion sekula barkatu, eta Frantziatik kanporarazi arte, atzetik jarraika ibili zitzaion beti.

Chartresko bidamoaz den bezainbatean, hondamendira eraman zuen erreginak, eta, zela Lorraineko kardinala beraren izpirituaren jabe egin zelako, edo zela gutun haren inguruko abenturak —zeinak ikusarazi baitzion tronpatua izan zela— bidamoaren beste iruzurren berri ere jakiteko bide eman ziolako, egia da harrezkero Chartresko bidamoak ez zuela erreginarekin zintzoki adiskidetzerik izan. Lotura hura hautsi egin zen beraz, eta azkenik, Amboiseko matxinadan betiko galdu zuen erreginak, hartan nahasturik agertu baitzen bidamoa.

Gutuna dofin andereari igorri ondoren, Clevesko jauna eta Nemoursko jauna joan egin ziren. Clevesko anderea bakarrik geratu zen, eta maiteñoaren presentziak eman ohi duen zorion horrek abandonatu orduko, amets batetik bezala itzuli zen lurrera. Harriduraz zekusan nolako aldaketa miragarria gertatu zen bezperako arratsean eduki aldartearen eta orduan zeukanaren artean. Gogora etorri zitzaion nolako garraztasunez eta hoztasunez jokatu zen Nemoursko jaunarekin Theminesko anderearen gutuna hari zuzendua zela uste izan zuen bitartean, eta halaber, garraztasun hari nolako baretasunak eta eztitasunak jarraiki zioten, gutun hura Nemoursko jaunari ez zegokiola sinetsi bezain laster. Eta pentsatzen zuenean nola gaitzetsi zion bere buruari, are krimen bat balitz bezala, bezperako egunean errukiak berak bakarrik pitz ditzakeen sentiberatasunezko agerbideak Nemoursko jaunari eman izana, eta nola ikusarazi zizkion, arestiko garraztasun horrek hartaraturik, harenganako maitasunaren benetako froga ziren jelosiazko sentimenduak, ez zuen bere burua ezagutzen. Pentsatzen zuenean, gainera, Nemoursko jaunak bazekiela haren maitasunaz oharturik zegoela bera, eta ezagutza hori izan arren, ez zela hargatik harekin okerrago jokatzen, ez eta bere senarraren aurrean ere, baizik eta, aitzitik, ez ziola lehenago inoiz halako ontasunez begiratu, eta bera zela Clevesko jaunak haren bila norbait bidali izanaren arrazoia, eta orobat, afalostean egonaldi berezi bat igaro zutela elkarrekin, bada, horrekin guztiarekin nolabait ere uste izan zuen bazegoela kidetasunen bat Nemoursko jaunaren eta beraren artean, baina halaber, munduan iruzurrik egitea gutxien merezi zuen senarrari iruzur egiten ziola, eta ahalketurik zegoela bere maitalearen beraren begietara hain estimu gutxiko gauza bezala agertuz. Baina, gauza horietatik guztietatik jasangaitzena, gaua zein egoeratan igaro zuen oroitzea zen, baina baita ere, Nemoursko jaunak beste batzuk maite zituela eta bera tronpaturik zegoela pentsatzeak eragindako oinaze zorrotza.

Ordu arte ezezagunak izan zitzaizkion mesfidantzaren eta jelosiaren barne-ausiki hilgarriak. Nemoursko jauna maitatzetik nola libra zitekeen besterik ez zuen ibili gogoan, eta hark besteren bat maita zezakeelako beldurrik oraindik ez zuen sentitu. Gutun hark sortu zizkion susmoak ezabatuak izanagatik ere, begiak zabalarazi zizkioten tronpatua izan zitekeelako arriskuaz, eta lehenago inoiz izan ez zituen mesfidantza eta jelosiazko sentipenak sorrarazi zizkioten. Harriturik geratu zen artean ez zuelako inoiz ere pentsatu zeinen egiantz gutxiko gauza zen Nemoursko jauna bezalako gizon bat, zeinak betidanik halako arintasuna agertu baitzuen emakumeekiko, atxikimendu iraunkor eta benetako bat edukitzeko gauza izan zitekeela. Iruditu zitzaion kasik ezinezko gauza zela haren amodio grinaz pozik egotea.

— Baina pozik egon nintekeen arren —zioen bere baitarako—, zer egin nahiko nuke? Jasan nahiko nuke halakorik? Errendatu nahiko nioke berari? Lotuko al nuke neure burua halako amodio atxikimendu batekin? Desohoratuko nahiko al dut Clevesko jauna? Nahiko al diot neure buruari ere laido egin? Eta finean, nahiko al dut amodioak dakartzan barne-ausiki krudel eta oinaze mingarrietara menturatu? Neure gogoaren kontra naraman amodio batek guztiz gainditurik eta garaiturik nauka. Hartzen dudan deliberamendu oro alferrik da. Atzo pentsatzen nuena gaur ere berdin pentsatzen dut, baina ordea, atzo erabakitakoaren guztiz kontrakoa egin dut gaur. Ezinbestekoa da landara joan nadin, eta baldin Clevesko jauna hori eragozten edo horren arrazoiak jakiten setatzen bada, menturaz min egingo diot, bai eta neure buruari ere, horiek azalduz.

Delibero hura hartu eta etxean geratu zen arratsalde guztian, eta ez zen dofin anderearengana joan bidamoaren gutun faltsu harekin zer gertatu zen jakitera.

Clevesko jauna itzuli zenean, emazteak esan zion landara nahi zuela joan, ondoezik sentitzen zela eta egurasteko premia zuela. Clevesko jaunak, zeinaren begietara hain eder agertu baitzen, ez baitzuen sinesten ahal haren eritasuna larriegia izan zitekeenik; lehendabizian barre egin zuen bidaia hura egiteko proposamenaren gainean, eta ihardetsi zion ahantzia zukeela, noski, printzesen ezteiak eta zaldun-gudua egitekoak zirela, eta ez zitzaiola denbora gehiegi geratzen apaintzeko, gainerako emakumeen handitasun berberaz agertu nahi bazuen haietan. Senarraren arrazoiek ez zioten asmoa aldarazi. Eskatu zion ezen, hura erregerekin batera Compiegnen zen bitartean, onets zezala bera Coulommiersera joatea, Paristik egun beteko bidean zegoen etxe eder bat baitzeukaten han, ardura handiz eraikiarazi zutena. Clevesko jaunak ontzat eman zuen, eta Clevesko anderea hara joan zen, itzulera azkarregirik ez egiteko asmoz, eta errege Compiegne aldera abiatu zen, non ez baitzen egun batzuk baizik egongo.

Nemoursko jaunak damu handia hartu zuen, zeren eta, itxaropenak berretu zizkion afaloste txoil atsegin hura igaroz geroztik ez baitzuen Clevesko anderea berriro ikusterik izan. Sosegurik uzten ez zion ezinegon batez desiratzen zuen hura berriz ikustea, hainbesteraino ezen, errege Parisa itzuli zenean, bere arreba Mercoeurko dukesaren etxera joatea erabaki baitzuen, hura ere landan baitzegoen Coulommierstik oso hurbil. Bidamoari proposatu zion berarekin batera joan zedila, eta hark gogo onez onartu zuen proposamena. Clevesko anderea ikusteko eta bidamoarekin batera haren etxera joateko itxaropenaz egin zion proposamen hura Nemoursko jaunak.

Mercoeurko andereak amultsuki egin zien harrera, eta haren pentsamendu bakarra, haiek dibertiarazi eta landako plazer guztiak erakustea izan zen. Oreina lasterka ehizatzera joan ziren egun batez, basoan galdu zen Nemoursko jauna. Itzultzeko hartu behar zuen bideari buruz galdezka ari zelarik, Coulommierstik hurbil zela jakin zuen. Coulommiers hitza aipatu orduko, deusetan pentsatu gabe eta beraren asmoa zein zen jakin ere gabe, trosta bizian joan zen adierazi zioten alderantz. Basora iritsi, eta, halabeharrak gidaturik, arta handiz egindako bideetan barrena abiatu zen, ustez eta gaztelurantz zuzentzen zirenak. Bide horien amaieran pabilioi bat aurkitu zuen, zeinaren behealdea areto itzel bat baitzen, aldamenean bi gelatxo zeuzkalarik. Gelatxo batek, ohol-hesi bakar batez bereizirik zegoen lorategi batera ematen zuen, eta besteak, berriz, parkeko zumardi luze batera. Pabilioi hartara sartu zen, eta haren edertasunari begira geratuko zatekeen, baldin parkeko zumardi hartatik Clevesko jaun-andereak, zerbitzari kopuru handi batekin batera, etortzen ikusi izan ez balitu. Clevesko jauna han aurkituko zuenik inondik ere espero ez zuenez, erregeren aldamenean utzi baitzuen, bere lehen mugimenduak ezkutuan jartzera bultzatu zuen. Lorategira ematen zuen gelatxoan sartu zen, handik baso aldera irekita zegoen ate batetik irteteko asmoz. Baina ikusi zuenean Clevesko anderea eta haren senarra pabilioiaren aitzinean esertzen zirela, haien zerbitzariak parkean geratu zirela, eta zerbitzari haiek ezin zitezkeela berarengana iritsi, non eta Clevesko jaun-andereak zeuden tokitik igarotzen ez ziren, ezinezkoa izan zitzaion printzesa hura ikusteko plazerrari uko egitea eta senarrarekin zuen elkarrizketa entzuteko jakinminari gogor egitea, zeren bere aurkarietarik beste edonork baino jelosia handiagoa sortzen baitzion hark.

Eta hala entzun zuen nola esaten zion Clevesko jaunak bere emazteari:

— Baina zergatik ez duzu Parisa itzuli nahi? Nork atxiki zaitzake landan? Aspaldian gogoko duzu bakardadea, halako eran, ezen harriturik eta atsekabeturik bainauka, elkarrengandik urruntzen gaituelako. Are ohi baino goibelago zaitut ikusten, eta beldur naiz nahigabeturik egoteko arrazoiren bat izan dezazun.

— Ezerk ez du nire arima asaldatzen —erantzun zuen doi bat aztoraturik—, baina gorteko zalaparta hain da handia, hainbeste jende izan ohi da zure etxean, ezinezkoa baita nire gorputza eta nire arima ez gogaitzea eta atseden bila ez abiatzea.

— Atsedena —iharduki zion— ez dagokio zure adineko pertsona bati. Deusek neka ez zaitzakeen egoera batean zara, bai etxean eta bai gortean ere, eta gehiago beldurtzen nau nigandik urrun ez ote zaren gustorago sentitzen.

— Bidegabe handia egingo zenidake baldin halako pentsakizuna bazenu —ekin zion, geroz eta larriagoa zen asaldura batez—, baina otoi eskatzen dizut hementxe utz nazazula. Zu ere hemen gelditzeak arras poztuko ninduke, baldin nirekin bakarrik geratuko bazina eta zugandik ia inoiz urruntzen ez den jende saldo amaigabe horri begitarterik ez egiteko ontasuna bazenu.

— Ene Madame! —egin zuen oihu Clevesko jaunak—, zure doinu eta hitzetan igar dezaket baduzula ezezaguna zaidan arrazoiren bat bakarrik egotea desiratzeko. Zein den azal diezadazula galdatzen dizut.

Luzaz premiatu zuen arrazoi haiek azal ziezazkion, nahiz ez zuen hartara behartzerik lortu, eta senarraren jakinmina biziagotzen zuen modu batean defendatu ondoren, isiltasun sakon batean geratu zen, begiak behera apaldurik, eta gero, supituan, hizketan hasi eta hari beha jarririk:

— Ez nazazu behartu —esan zion— aitortzeko indarrik ez dudan gauza bat aitortzera, nahiz sarri izan dudan hori egiteko asmoa. Soilik pentsa ezazu zuhurtziak ez duela nahi nire adineko emakume bat, bere jokabidearen jabe dena, gortearen erdian egon dadin.

— Zer pentsarazi nahi didazu, Madame? —egin zuen oihu Clevesko jaunak—. Ez nintzateke halakorik esatera ausartuko zu iraintzeko beldurrez.

Clevesko andereak ez zuen deus ihardetsi, eta isiltasun hark bete-betean baieztatu zion senarrari orduantxe pentsatu berri zuena:

— Ez didazu deus esaten —muzindu zitzaion—; beraz, horrek esan nahi du ez nabilela oker.

— Ea, bada, Monsieur —erantzun zion haren belaunetara makurtuz—, inork bere senarrari sekula egin ez dion aitortza egingo dizut, zeren nire jokabidearen eta nire sentimenduen garbitasunak horretarako kemena ematen baitit. Egia da badudala arrazoirik gortetik urrun egoteko, eta nire adineko pertsonek zenbaitetan aurki ditzaketen arriskuak nahi ditudala saihestu. Inoiz ez dut nire ahuleziaren frogarik erakutsi, eta ez nintzateke beldurrez egongo halakorik erakusteko, baldin gortetik erretiratzeko askatasuna emango bazenit, edo Chartresko anderea nire aldamenean edukiko banu oraindik, portaera egokia eramaten laguntzeko. Hartzen dudan deliberoa denik eta arriskutsuena izan arren, pozik dut hartzen, zure duin izaten jarrai dezakedalako. Mila barkamen eskatzen dizkizut baldin desplazer zaizkizun sentimenduak baditut, baina nire ekintzek ez zaituzte gaitziaraziko bederen. Pentsa ezazu, egin dudana egiteko, beharrezko dela senarrarekiko inork inoiz izan duena baino are adiskidetasun eta estimu gehiago edukitzea. Gida nazazu, erruki zakizkit, eta arren, maite nazazu oraindik, ahal baduzu.

Clevesko jaunak, hizketaldiak iraun zuen bitartean, burua eskuen artean bermaturik eduki zuen, adimendua galdurik, eta ez zitzaion bururatu emaztea zuzpertzerik. Solasa amaitu zuenean, senarrak harengan landatu zituen bere begiak, eta ikusi zuen bere belaunetara makurturik zeukala, begitartea malkoz beterik eta hain edertasun miresgarriz, oinazez hilko zela uste izan baitzuen, eta hura besarkatuz, eta zegoen lekutik altxaraziz:

— Urrikal zaitez zerori ere nitaz, Madame —esan zion senarrak—, ni ere duin bainaiz halakorik merezi izateko. Barka iezadazu baldin eta atsekabe bortitz batek astintzen nauen lehen une hauetan ez badiot ihardesten, egoki litzatekeen eran, zurea bezalako portaera bati. Munduan izan diren emakume guztien artetik zerori zaitut estimu eta miresmenez duinena, baina aldi berean, inoiz izan den gizonik dohakabeena sentitzen naiz. Ikusi zintudan unetik bertatik zuganako maitasuna piztu zenidan. Zure zorroztasunek eta zure jabetza edukitzeak ez dute hura iraungitzerik lortu, eta oraindik ere lehengoan dirau. Ezin izan dut inoiz zuregan maitasunik ernarazi, eta argi dakusat beste batengana edukitzeko beldurrez zaudela. Nor da, Madame, beldur hori sorrarazi dizun gizon dohatsua? Noizdanik duzu atsegin? Zer egin du hark, zuk gogoko izan dezazun? Zein bide hautatu du zure bihotzera iristeko? Zure bihotza hunkiezina zelakoan kontsolatu nintzen, aldez, hura hunkitu ez izanaz. Halere, nik egiterik izan ez dudana erdietsi du besteren batek. Aldi berean sentitzen dut hala senarraren jelosia nola maitalearena, baina ezinezkoa da senar batenik edukitzea zurea bezalako jokabide bat ezagutuz geroztik. Sentimendu hori zintzoegia da zugan erabateko segurtasuna izan dezadan, eta are zure maitale gisa ere kontsolagarri zait. Nire alde izan duzun fidantziak eta zintzotasunak ez dute preziorik; aitortza horretaz ez naizela baliatuko uste izateko adina estimatzen nauzu. Arrazoi duzu, Madame, ez naiz horretaz baliatuko, eta ez zaitut horregatik gutxiago maitatuko. Emazte batek bere senarrari inoiz eman dion leialtasun frogarik handiena emanez dohakabe bilakatu nauzu, baina, Madame, buka ezazu eta azal iezadazu nor den saihestu nahi duzun hori.