Bainan, oi! ala bertzelako sentimendutan kausitzen baita giristino laxo ta ephel, menturaz gaizki handirik ezagutzarekin egin eztuen, bainan hala-hala prestugune handirik gabe bizi izan den bat! Ala orduan kezka latzak jasateko baititu, mundu huntan gozatu duen ondikozko bakearen orde! Orduan sentitzen du Jaunaren legeak hedadura handia zuela, eta eztela bere bizian behar zen bezala emana izan lege seindu haren, ta gainerako bere eginbiden ongi ikhasterat; baditekela beraz errexki juje argitu ta zorhotz hark kausi detzan huts handiak, berak hutsik batere ikhusten etzuen lekhuan ere. Orobat beldurtzen da, Izpiriturat ethortzen zitzaizkon hanbat gogoeta eta bihotzean sortzen zitzaizkon hanbat afekzione ta gutizietan asko gisetarat hobendun egin izan den, hekien gudukatzeko ta ithotzeko behar zen artha ez ekharriz bederen. Beldurtzen da eztituen ukhan bere kofesioetan eta komunionetan, galdetzen zituzten bekhatuezko urriki zina, Jainkoarendako maithagune khartsua, erreligionezko bertze sentimenduak, ta hekien eskasean, ez bere onetan, bainan bai damnazionezko arrazointzat balia dakizkon hartu dituen sakramenduak. Beldur handitan sartzen da beraz, juje ikharagarriaren begi zorrotzak kausi dezan haren baithan asko bekhatu ta sekulakotz haren damnatzeko arrazoin asko. Eta beldurkhunde hortan, oi! zer izialdurarekin, zein nahasia ta harritua agertzen den bere jujearen aitzinean! Ala orduan sentitzen baitu, bainan helas! Berantxe, zer zoramendu zen haren baithan, hain ephel ta nagi izatea halako nausi baten zerbitzuan, hain ez-axolatu izatea bethetzeko zituen eginbiden gainean, hitz batez denbora zeno bere neurriak ez hobeki hartzea, mement ikharagarri hartan izialdura ta herstura hartan ez kausitzeko!
Eta zer erranen dugu bada bere jakinean bekhatu mortalezko ta damnazionezko estatuan tribunal ikharagarri hartarat dohan arimaz? Non kausi hitz aski borthitzik, edo kolore aski bizirik, ondikozko arima haren orduko izialdurak eta deboilamenduak pintatzeko? Jainko guziz botheretsu bat bere kontra guzia sumintua, eta Jainko gisan eta dagokon bezala jazartzerat dohakona; eta Jainko ikharagarri haren aitzinean agertzerat bortxatua izatea; haren begikaldi zorrotzei pharatua egotea: oi! zer begikolpe! Zer herstura! Zer errabia arima dohakabe harentzat!
Ezagutzen ditu orduan egundaino baino hobeki Jainko haren osogune adoragarriak, ezagutzen du haren handitasuna, haren majestate guzizkoa, haren bothere mugarririk gabea. Orduan bai ezagutzen du, zer errespetu, zer ikhara zajon zor Jainko handi hari. Bainan, helas! Ikhusten du zenbat aldiz ta zenbat gisetara kolpatu duen Jainkoarentzat ukhan behar zuen errespetu handia, bere othoitzak eta errelijionezko bertze eginbideak hain lehiaka, hain barrajatuki eginez, menturaz bere-bere etxean, Eliza Seinduetan, asko bekhatu eginez, mezak gaizki entzunez, asko gogoeta ta solas gaxtotan egonez, eta nork daki bertze zenbat gisetako profanazione sakrilejoz. Jainko haren handitasunaren gainean neurtzen du dohakabe hark bere bekhatuen belztasuna, eta ezin erran bezalako gaitz, sekulakotzat thormenta guziak merezi dituen batentzat dauka, nausi lorios, nausi botheretsu haren kontra altxatzea, haren manu sakratuak ostikatzea, haren gainean lehenkuntza edo preferentzia ematea kreatura ezjeus bati. Oi! eta badaki arima dohakabe hark, hura bera dela errebel atrebitu hura, eztuela bere bizian konturik iduki Jainko haren handitasunaz, haren nausitasunaz, haren gainean zituen zuzen ezin gehiagokoez, haren bothere mugarririk gabeaz, hari obeditzeko zuen premiaz, badaki haren etsaikoan ilkhi dela mundutik, ta haren etsai agertzen dela haren aitzinean. Oi! nolakoa den haren bihotz-mina, haren ikhara ta errabia! Ezagutzen du ondikozko arima hark bere Jainkoaren ontasun mugarririk gabea. Orhoitzen da haren ganik ukhan dituen ezin erran bezenbateko ongiez, orobat bere eskuak haren kontra harmaturik, jazarteko hari zitzajon mement berean egiten ziotzanez. Oi! ordean sentitzen du ontasun miragarri haren alderat gor eta sorhajo izan dela; bere nausi guzien gaineko ta ezin erran bezain on hura zerbitzatzetik urrun, haren ganik zaduzkan ongiez berez baliatu dela, krueltasun guziarekin hari jazartzeko. Oi! ikhusten du beraz bere Jainkoaren ontasun hura bera bere kontra sumintua, eta haren eskergabekeriez mendeku galdez dagola.
Ezagutzen du bere Jainkoaren urrikalmendu miragarri hura. Orhoitzen da urrikalmendu maithagarri hark haren ondotik egin dituen urhats lehiatsuez, bere baithan sartzeko eman dioen denbora luzeaz, nola miliun aldiz hertxatu ta behartu duen bekhatuko ta damnazioneko bidetik osoki atheratzerat, batean bera bihotzerat mintzatuz, bertzean kofesor, predikari edo liburu on baten bidez, zein amultsuki eskeintzen zioen bere bekhatuen barkhamendua ta Jainkoarekilako adiskidetasuna. Bainan dohakabeak ikhusten du, eztela baliatu nahi izan urrikalmendu miragarri hartaz. Orai beraz ikhusten du, eta errabiatzen da ikhusteaz, Jaunaren urrikalmendu hura guzia agortua dela haren alderat, eta denbora haren salbatzeko zen bezain lehiatua dela orai hari jazartzeko, ta dorphetasun guziarekin haren thormentatzeko.
Ezagutzen du Jainkoaren Seindutasun mugarririk gabea, ta haren zuzentasun zorrotza, bekhaturik den xumena, solas alfer bat baizen ezpalitz ere osoki higun duena, ta guziei dorpheki jazartzen derajena. Oi! eta badakusa bekhatuz kargaturik agertzen dela juje zorrotz, juje ikharagarri haren aitzinean. Ikhusten du beraz Jaunaren zuzentasun hura guzia bere kontra harmatua, ta hanbatez kolpe gogorragoak jotzerat dohakola, zenbatez denbora ta salbamenduko laguntza gehiago eman baitio lurraren gainean.
Orhoitzen da arima hura gure erospeneko misterio miragarriaz. Ezagutzen du zer ontasun neurri gabe erakhutsi zioen juje ikharagarri hark, harentzat bera gizon egitean eta gurutze baten gainean hiltzean. Orhoitzen da, Jesusen pairamenari esker, bere bizian, dela sakramenduetan, dela sakramenduetarik kanpo, ukhan dituen graziez eta salbamenduko laguntza handiez. Bainan helas, o! bihotz-mina, o! errabia, ikhusten du hanbat ontasunezko ta maithagunezko mirakuluren kontra gogortu izan dela, hanbat aldiz ostikatu duela bere jujearen odol adoragarria, hura zuzen zen bezala maithatzetik urrun, etzajola gelditu jazartzetik, mila aldiz haren zauri sakratuak bere thormenta guziekin bere ahalaz arreberritu dituela: o, Jesu-Kristoren odol adoragarri, hain sakrilejoki profanatu duena, haren kontra goraki dago beraz mendeku galdez; Jesu-Kristoren zauri sakratu, hanbat eta hanbat aldiz erreberritu dituenak, hanbat aho dire, haren kontra madarizione lehergarrienak aurthikitzen dituztenak.
Oi! zer estatu bekhatuzko estatuan mundutik ilkhitzen den arima dohakabearen estatua bere jujearen aitzinean! Zer haren orduko deboilamendua, etsia eta errabia! Jainko guziz botheretsu hura ikhustea bere kontra guzia harmatua, hari bere bothere guziaz jazartzerat dohakola: ezagutzea haren perfekzione adoragarria, eta hetarik batere ezin kausi bere alde dezakenik, eta hek guziak ikhustea bere kontra harmatuak, asperkhunde galdez daudela; orhoitzea bere bizian, baieta duela mement bat, izigarrikeria hetarik beira zitekela, bere jujeak hartarako laguntza frango eman dioela, eta bizkitartean hetaz eztela baliatu nahi izan, guzien bortxa bekhatuzko estatuan erori dela Jainko biziaren eskuetarat, eta geroroz eztela harentzat erremediorik, ez graziarik, ez salbatzeko ahalik: hala beraz Jainko guziz botheretsu bat bere aitzinean, bere kontra guzia sumintua; zerua bere buruaren gainean sekulakotz hertsia; ifernua bere oinen azpian zabaldua haren iresterat prest; debru errabiatuak bere bazterretan, mementean ifernuko lezetarat herrestatuko dutena; zer estatu arima dohakabe haren estatua! Bai, dio San Gregorio handiak, gisa hortan bere Jainkoaren aitzinean agertzeak, ifernuko suak berak baino gehiago deboilatzen eta thormentatzen du ondikozko arima hura.
Eta nondik duke laguntzarik bere atsimenduaren kontra? Nihondik ez. Mundua ta munduan diren guziak ezeztatu dire harentzat. Haren ahaideak eta adiskideak harentzat othoitzean daude; mezak, eta menturaz asko ere, harentzat erraten dire; deusere, ez deusere etzaizko horiek baliatzen bekhatu mortaletan hiltzen denari. Zeruko dohatsuak gogorrik daude ta sorhajorik haren alderat. Guziak haren kontra sumindura handitan agertzen dire. Bereziki aingeru begiralea, lehenago haren salbamendukotzat hanbat egin izan duena, eta guziak alferki, zeinaren begiak ere dohakabe hark bere bekhatu ahalkagarriez lizundu baititu; bai, Izpiritu dohatsu hura izanen da arima bekhatore haren akusatzaile gogorrena; haren kontra goraki ta su handirekin asperkhunde galdetuko du. Oi! ondikozko arima berak daki, eta ez nihork ere mundu huntan, zein izigarriki kausitzen den tribunal ikharagarri hartan deboilatua, etsitua, eta errabiatua.
Eta horra zer merezitu dudan nik ere bekhatu mortala egiteko zorigaitza gerthatu izan zautanean. Oi! nolakoa zen orduan nere zoramendua? Non nuen adimendua? Non zen nere fedea, hain errexki, hain deus guti gatik ematen nitzenean bekhatoreen jujamendu guziz etsigarria jasan behar izateko hirriskuan?
Zer eskher handiak eztiotzat bihurtu behar nere Jainkoari, zeren bere urrikalpen ezin erran bezalakoaz beiratu nauen izigarrikeria hetarik?
Eta orai zertan othe naiz nere Jainkoarekin? Othe dut arrazoin uste izateko haren grazian eta maithagunean naizela? Oi! eztezaket sobra preza zorionezko estatu hau, eta deus ezta egin behar eztudanik akhabantzaraino huntan irauteko. Ordean uste izateko othe dut Jainkoaren graziatik kanpoan naizela? Oi! hortan banaiz, nere zorigaitza saminki deithoraturik, lehiatu behar naiz ondikozko estatu huntarik ilkhitzerat eta nere juje adoragarriarekin bakheak egiterat; luzamendu guziak hemen izigarriki dire perilos.
II. PHONDUA. Juje argitu, juje zorrotz hura kontutan sartzen da haren aizinean agertzen den arimarekin. Zer kontu hedatu, zer kontu hertsi, galdetzen dioen kontua!
Gure bizian egiten ditugun guziak, eta gure izate guzian iragaten direnak zorroztasun guziarekin izanen dire etsaminatuak, dio Izpiritu Seinduak, dela ongia, dela gaizki izan dadin.
Adimendurat heltzen garenetik eta azken hatseraino zenbat gogoeta gure Izpirituetan? Zenbat mobimendu, afekzione, gutizia, maithagune, estekamendu gure bihotzetan? Zenbat sentimendu gisa gure arimetan? Zenbat behatze, solas, aditze, jan-edan, urhats, eginkunde, gure sentsu guzien usantza? Zenbat egun, oren, mement munduan iraganik? Eta horiez guziez kontu eman beharko dugu; eta horiek guziak zorroztasun guzian etsaminatuak izanen, ez ordean ez munduko maximen, ez gizonen asmuen, ez naturalezaren gutizien arabera, bainan bai Ebanjelio Seinduko maxima garbien arabera. Oi! zer kontu! Nor ezta izitu behar?
Ebanjelioko erregelaren arabera, solas alfer bat bera, erran nahi da, zerbait arrazoin on gabe erraten den solasa, bekhatu benial bat da. Oi! nere Jainkoa, eta nork eman diezoke gogoari bekhaturik gabe kausituko dela etsamena ikharagarri hortan? Zenbat gogoeta eta gutizia, den gutienetik alferrak? Zenbat hizketa alfer eta funts gabe? Zenbat jan-edan, behatze, phausatze, bertze gauza, bere nahi xoilez bertze arrazoinik gabe, eta hetan kausitzen den atsegin xoila gatik egiten direnak? Eta horiek guziek egiazko bekhatutzat, eta Jainko gure izate guziaren nausiari egiten zaizkon ebasko batzuentzat idukiko zaizku jujamendu ikharagarri hartan. Oi! ala arrazoin baitzuen Agustin handiak gisa huntan mintzatzeko: zorigaitz gizonen idurira garbiena den bizitzeari, baldin Jainkoak urrikalmendurik gabe etsaminatzen badu, bere jujamenduan eginen duen bezala!
Bizkitartean arima prestu, Jainkoaren beldurrean eta bere buruen gainean atzartasun handi batean bizi direnek, eztute zeren lotsatu. Hekien hutsak erdi ohargabekoak bezala dire; hetaz ere ohartzen diren bezain laster hartzen duten urrikiak eta egiten dituzten penitentziek hekien barkhamendua errexki ardieste deraje.
Bainan oi! ala bertzela izanen baita giristino laxo, bere ustez bekhatu handirik gabe, bainan hala-hala Jainkoaren zerbitzuko khar handirik gabe bizi den batez! Halako bizitze batean elemeniaka sartzen dire banitatezko gogoetak, solasak, aphaindurak eta egintzak; onthasunen, ohoren, laudorioen, atseginen gutizia, ta bertze bihotzeko estekamendu deserregelatuak; gezur xumeak, medisentzia arinak, bertze solas, zenbait prestugune kolpatzen dutenak; haserrego, bekhaizgo, jujamendu arinak. Halako giristino batek nekez athera dezake berak ere egun bakhar batean egiten dituen bekhatuen kontua, arratsa ethorri denean Jainkoaren beraren argian etsaminatzen baditu egun hartan gogoan erabili, gutiziatu, erran eta egin dituen gauza guziak. Bekhatu benialak dire horiek bai; bainan izigarriki deboilatuko dute giristino laxo hura Jainkoaren jujamenduan, zeren orduan, mundu huntan ezpezala ezagutuko baitu horien belztasuna, hetaz damuztatu duen Jainko haren majestate guzizkoa, bekhatu xume direlako hetarik beira-arazi behar zuten asko gisetako arrazoin handiak, eta hortarakotzat ukhan dituen laguntza nasajak.
Bainan, gehiago dena, oi! ala beldur izateko baita juje zorrotz hark asko bekhatu mortal ere kausituko duen halako Kristau laxo baten bizitzean! gizon bezala ta giristino bezala bethetzeko ditugun eginbideak hainitzak dire; hekien gainera bethe behar ditugu zeinek bere bizi-moduko eginbideak. Obligatuak gare gure ahalaz eginbide hekien ezagutzerat; eta horren gainean ezpadugu ekhartzen behar den artha, gure jakitate-eskasak ezkaitu desenkusatzen Jaunaren aitzinean. Bada kasu hortan kausitzen dire laxoki bizi diren giristinoetarik gehienak. Egun oroz bai Jainkoaren, bai Eliza ama Seinduaren manamenduen gainean, aditzen zaje erraten: nik ezpaukan gauza hori bekhatu zela, edo bederen bekhatu mortala zela. Ordean nondik dathor ez jakite hori? Bere faltatik, zeren ezpaitziren behar zen bezala ensejatzen legea bere hedadura guzian ikhasterat, Elizako irakhaspenetan kausituz, liburu onak irakurriz, sortzen zaizkoten dudak gizon jakintsun eta Jainko-beldurrekin argituz. Holako hainitz huts, ta huts mortal ezagutza gabe, bainan bere artha eskasetik sortzen zitzajon ezagutza eskas batez eginak, kausituko ditu juje argituak bizitze laxo bat daramaten Kristau gehienetan.
Hanbat gogoeta gaxto ta hain ardura sortzen dire gure Izpirituetan, fedearen, karitatearen, garbitasunaren, aphalesgunearen kontra. Askotan ere aski da gogoeta hetan den gutiena trikatzea, bekhatu mortalez hobendun izateko. Bada nork eztakusa, giristino nagi, bere barneko ta kanpoko sentsuez hain kontu guti daukanak, eztuela, askotan behintzat, behar den atzartasuna ta lehia gogoeta gaxto hekien gudukatzeko ta haizatzeko? Gisa hortan zenbat bekhatu mortalez eztu Jainkoak kargatua kausituko arima lazo bat, zeinak berak ezpaitzuen uste bazitekela haren baithan zenbait bekhatu benial baizen? Eta zer bihotz-herstura, zer errabia arima dohakabe harentzat, ikhusten duenean, Jainkoa baithan juje ezti bat, aita on bat kausitu uste zuen denboran, eztuela haren baithan edireten juje sumintu ta etsai dorphe, bere bothere guziaz jazartzerat dohakon bat baizen, eta zeruan dohatsuekin Jainkoaz gozatzerat zohala uste bazuen ere, debruekin dohala sekulako su elementetan ehortzia izaterat? Eta ala bainan, gaurgero ez erremediorik!
Eta giristino laxo hark egin duelako ongian berean ere zer kausitzen du juje zorrotzak? Hanbat eskas, hanbat hoztasun, hanbat nagitasun, hekien balioa ezdeus bilhakatzen dutenak, hurren bederen.
Gehiago dena, ongia zelako hartan berean zenbat huts, zenbat bekhatu eztu kausituko juje zorrotz eta argitu hark? Zer dire, barur, othoitz, Elizan-ibiltze, jende-arteko omena gatik egin dituen hek? Urguiluzko bekhatu batzu. Zer dire othoitz, hanbat barrajamendurekin, erdietan zer zerasan berak ere etzakien gisan egin dituen hek? Majestate guzien gaineko haren alderako, errespetu eskas batzu, egiazko bekhatu batzu. Zer dire meza, hain fede gutirekin, hain hozki, hain barrajatuki, erdietan non zen eta zertan zen gogoan hartzen eztuela, entzun dituen hek? Errelijione-gabekeria izigarri batzu, bekhatu mortal batzu.
Eta bereziki sakramenduetan, oi! ala beldur izateko baita, giristino laxo hark asko sakrilejio egin duken! Ala bainan sakramenduak ongi errezebitzekotz, behar da izan artha, eta hartu astia, bere bekhatu guziez orhoitzeko; behar dire erran garbiki, bere nonbre, mueta, eta zirkunstanzia guziekin; behar da izan bere bekhatuez egiazko urriki bat, urriki surnatural, barneko, jeneral eta guzien gaineko bat; behar da hartu xede zina bizi izanen denbora guzikotzat bekhatu mortal guzietarik beiratzeko, baieta hortarakotzat bere bizia eman behar balu ere; horiek guziak gabe hartzen diren absoluzioneak eta egiten diren komunioneak hainbertze sakrilejio izigarri dire. Bada osoki beldur izateko da horien guzien gainean, jujearen begi zorrotzak asko huts kausituko duen giristino laxo baten baithan; asko bekhatu edo bekhatuen zirkunstanzia bera orhoitzeko artha eskasez ahantziak; bekhatuak kofesioan estaliak, edo erdizka eta asko gisetara bernuztaturik erranak; eta guzien gainetik absoluzioneak behar bezalako egiazko urriki hura gabe hartuak. Oi! zer estatu izigarritan kausituko diren orduan hainbertze eta ezin erran bezanbat giristino, hilabete guziez eta batzutan maizago ere komuniatzen dutenak, bainan behinere osoki ta behar bezain khartsuki Jainkoaren zerbitzuan jarri gabe, hain maiz errezebitzen duten Jesus Jaunaren Izpirituaz bethe gabe, bethi bardin hotz eta nagi direlarik bere bizitzeko maneran! Helas! bere buruak giristino on batzuentzat, hurren egiazko seindutzat dauzkatzite, eta juje ikharagarriaren aitzinean bekhatuz eta sakrilejoz kargaturik agertuko dire, egiazko debru bezala.
Eta berak egin dituzken bekhatuen gainera, bertzeren zenbat bekhatuz eztu hobendun kausituko juje zuzenak behar bezain erregelatuki bizi ezten giristino bat? Hanbat zin eta burho, hark eskatimak phiztuz, edo mengoarik gabe bertzei kontra jarriz, bertzek egin izan dituztenak; hanbat solas, errelijionea, karitatea, garbitasuna kolpatzen zutenak, eta hetan atsegin hartzen zuelarik edo atsegin hartzen zuelako itxura eginez aditu dituenak; hanbat gogoeta lizun bertzeren Izpirituetan sorthu izan direnak, hanbat solas desonest bertzek erran dituztenak, haren solas eta kanta arinak gatik, haren aurpegiko ta begietako arintasuna gatik, haren jaunzteko, mintzatzeko, ibiltzeko, agertzeko manera harroegi ta behar zen bezala ez erregelatua gatik. Bai, zophernaka egiten dire munduan bekhatuak, jende gazten ta bereziki neskatxen arintasuna gatik. Helas! ondikozko hejek eztaukate gehienean horiez guziez konturik, zeren eztituzten berek egiten. Askotan ere bere kofesioetan bere buruak desenkusatzen dituzte, bere nahiaren kontra gerthatu zitzaikotelakoan, hartu diotzaten eskudantziak. Bainan juje zorrotzak erakhutsiko deraje, eta haren tribunalean, bihotz-min khiretsekin, berek ikhusiko dute, eskudantzia hek bere arintasuna gatik gerthatu zaizkotela, eta bertzeren bekhatu hek hekien gain direla, zeren bere asko gisetako manera harroegiak gati eginak izan diren.
Oi! nork gogoan har bada zer nahasmendutan, zer deboilamendutan erortzen den giristino laxo, nagi bat tribunal ikharagarri hartan, dakusanean bere burua bere ta bertzeren hanbat eta hanbat bekhatuz kargatua! Etzaikan naski bere burua seindu handi batentzat: ordean urrun da damnatzerat zohala uste baitzuen. Zer bihotzmin, zer errabia beraz haren errabia, ikhusten duenean, higurikitzen zuen zeru eder haren orde, ifernu izigarriak iresterat daramala!
Eta ni askio atzarriki ta erregelatuki bizi othe naiz! Ez beldur izateko juje argitu ta zorrotz hark kausi dezan ni baithan zenbait arrazoin ni damnatzeko? Eta Dabitek, zenbat ere baitzen profeta argitu bat, ta bere lan gozoena egiten zuena Jaunaren legea gau eta egun meditatzeaz, halarik erraten zuen: oi! Jauna, eta nor da bere hobenak ongi ezagutzen dituena, eta dakiena zenbat phondutan eta zertaraino den hobendun zure begietan? Arren beraz, o! Jainko urrikalmendutsua! Barkha dietzadatzu nere bekhatuak, ezagutzen ditudanak bezain ontsa, ezagutzen eztitudanak ere, neronek egin ditudanak bezala, bertzen nere zenbait huts gatik egin dituztenak ere. Ez othe dut bada nik Profeta Seindu hark baino arrazoin gehiago, sentimendu beretan sartzeko ta bizitzeko? Hark baino ezagutza gehiago othe dut Jainko-legearen ta bertze nere eginbiden gainean? Hura baino lejalago othe naiz guzien bethetzeko?
Emagun orai Jaunaren jujamendurat dohala arima bat, trebes ibili izan dena, eta bere bekhatuak behar bezalako penitentziazko fruituez garbitu eztituena. Oi! zer jujamendu hainaren jujamendua! Zer errabia, halako arima bat bere jujearen aitzinean lehertzen duen errabia!
Nork gogoan har, zenbat bekhatu mortalez, zenbat izurrikeriaz kargatua kausitzen den juje zorrotzak galdetzen dioen kontu hertsian? Norbaitek har dezan gezurrez zin egiteko, haserretzeko, lagunaz gaizki mintzatzeko ohitura edo abituda; norbaiten kontra herran bizi dadin zenbait denboraz, ezin konta bezenbat bekhatu mortal egiten du halakoak. Bereziki garbitasunaren kontrako pendura madarikatuak esku hartzen badio, zer bekhatu mortalezko itsasotan ezta pulunpatzen, eta gogoetaz, eta gutiziaz eta bertze asko maneraz? Elhur-lumak erortzen diren bezain usu dabiltza haren baithan bekhatu mortalak; hats hartzen duen bezainbat bekhatu mortalez kargatzen da, hola mintzatzeko.
Oi! zer arima, halako arima bat, Jainko garbi, Jainko Seindu, juje zorrotz haren aitzinean agertzeko! Bere bekhatu-oste izigarria, elemenia bat bekhatu, bereak eta bertzerenak, egundaino menturaz kontutan hartu etzituenak; bai, izurrikeria hek guziak bet-betan pharatzen zaizko begien aitzinean; pharatzen zaiko bere belztasun guzian, bere hedadura guzian, bere zirkunstanzia guziekin, egundaino munduan, nihori agertu zaizkon baino beltzago, izigarriago, lotsagarriago agertzen zaizko; monstro batzu dire, alde orotarik sethiatua daukatenak, deboilatzen, phorroskatzen eta lehertzen dutenak. Ikhusiko ditu bere bekhatuak; eta hek, diren bezain izigarriak begien aitzinean pintatuak ikhusteaz, dio profetak, errabian sarthuko da, hortz-karrasketan emanen da, guzia ihartuko da. Ikhusiko ditu bere bekhatu guziak bere belztasun guzian, eta hekien ikhusteak, ifernuko suak berak baino gehiago thormentatuko du, dio San Gregorio handiak.
Horra beraz, arima madarikatua, diotso juje mugarririk gabe sumintuak, horra non haizen nere zuzentasun garratzaren eskuetarat eroria. Bainan zer monstro agertzen haizen nere aizinean! Emadak bada kontu lurraren gainean iragan dituan mement, eta egin dituan eginkunde guziez.
Bahiakien eta sinhetsi duk ni nintzela hire egilea, hire nausia, hire jabea: bahiakien hire obligazione hertsia zela, adin, egun eta mement guzietan ni zerbitzatzea, ta nere lege seindua phondu guzietan begiratzea: hala ikhasi huen, hala sinhetsi duk. Bainan zer egin duk, kreatura errebela, arima madarikatua? Zertan iragan duk hire denbora? Nola bizi izan haiz? Hurren Jainkorik bazela ere sinhetsi ezpahu bezala. Nere handitasunaz ta bothereaz atrebituki burlaturik, nitaz arnegaturik, debru nere etsai higuinari eman hatzajo; ni baino nahiago izan duk debrua zerbitzatu; hura hautatu ta iduki izan duk hire aitatzat, hire erregetzat, hire jabetzat; hire egunik ederrenak urguileriako ta lohikeriako debru madarikatuari eman izan diotzak, gainerako hire denbora guzia hurren, nere etsajekin bat eginik, iragan duk niri gerla gogorrena ta damu saminenak egiten, nik egin nauzkian ongiez berez hortarakotzat baliatzen hintzelarik; eztuk kasik phondurik nere lege seinduan, urratu, ostikatu, phorroskatu eztuanik.
Hire Izpiritua hain garbi ilkhi zujan nere eskuetarik. Bainan, hik, hanbat gogoeta izigarriz bethea iduki izan duk, guzia lohitua, izurrikeriaz kargatua ekhartzen duk nere aitzinerat.
Hire bihotzak etzian ukhan behar, ez maithagunerik, ez afekzionerik, neretzat eta nere araberakorik baizen; eta bizkitartean nere maithaguneak ezin ukhan dik sarbiderik bihotz pustel hortan; bertzeri eman diok zen guzia; hanbat gutizia likhitsez bethea iduki izan duk, eta ifernuzko su batez erretzen.
Hire ariman etzujan izan behar nere lege seinduaren araberako sentimendurik baizen; eta bizkitartean eztuk hurren arima hortan iduki, nere legeak madarikatzen duen sentimendurik baizen.
Hire gorphutza bere sentsu guziekin eman neraujan ni laudatzeko ta nere araberako gauzetan enplegatzeko; eta bizkitartean guzia bekhatutan enplegatu izan duk, guzia bekhatupean ehortzia iduki izan duk; hire mihia hanbat zin, burho, solas eta kanta lizunetan; hire ahoa hire atsegin xoiletan; hire begiak hanbat kuriustasunezko ta lohikeriazko behatzetan; hire eskuak hanbat ilhunbetazko egintza likhitsetan: hire gorphutz guzia izigarrikeriazko, monstrokeriazko bilduma bat eta leze bat egina agertzen duk nere begietan. O, kreatura errebela! O, arima madarikatua! Hori zuan bada, hire egile, hire nausi guzien gainekoa bezala higanik higuriki behar nuena?
Nere urrikalpen xoilaz eta nere ontasun mugarririk gabeaz, bertze hanbatetarik berexirik, hel-arazi hintujan bathajoko ithurri sakraturat; eta han, bekhatuko heriotzetik eta debruaren menetik atherarik, berri-berritan neretzat hautatu hintiojan. Non duk bada orduan emana izan zitzajan arropa xuri, garbia? Ikhusak guzia lohitua, zikhindua, phorroskatua. Nik nere graziaz edertu ta phiztu nian arima hori, guzia monstro bilhakatu duk hire bekhatuez, eta herorren kontrako errabia izigarri batez berri-berritan eta hanbat aldiz, herio-kolpea eman diok. Hertsi nitijan hiretzat ifernuko atheak, iraungi hango suak; bihurtu nauzkian zerurako zuzenak. Bainan hik, o! zoratua! Hain erhoki, ezdeus baten gatik, galdu duk zeru eder hau; zabaldu dituk presundegi ilhun hetako athea, berriz phiztu ta bertzela izanen ziren baino miletan ikharagarriago egin suzko elementa hek.
Bathajatzean hautatu hintujan nere umetzat: oin hartan behatu dautak bada, eta ukhan duk neretzat aita batentzat izan behar den esker ona, jautsapena, ikhustatea eta maithagunea?
Hautatu hintujan nere mienbrotzat: gobernatu haiz bada gauza guzietan nere Izpirituaz eta nere maximez? Hortarik urrun, eztuk berzerik egin, ni laidoztatzea, desohoratzea, profanatzea ta hire ahalaz lohitzea baizen.
Hire arima ta hire gorphutza hautatu nitojan nere tenplutzat: bainan, o! sakrilejoa! Zenbat aldiz eta zenbat gisetara eztuk profanatu, likhistu, lohitu nere tenplu bizi, harrizko ta zurezko Elizak baino miletan sakratuagoa zen hori?
Bathajatzean arnegatu huen debruaz, munduaz eta haragiaz; eta arnegamendu horiek lejalki bethetzetik urrun, guziak hautsi ta ostikatu dituen Debruarekin bethi gerlan bizi behar bidean, hura hartu eta atxiki duk hire aitatzat, hire erregetzat; haren nahikara ta gogoramendu likhitsen arabera bizi izan haiz. Mundua ostikatu behar bidean, hantatu duk, ta haren maxima galdu ta moda ergelei jarraiki hatzaje hire jaunzturetan, solasetan, bertze hanbat gauzetan. Hire gorphutza niri, urrin onetako biktima bat bezala, mortifikazionearen harmez sakrifikatu behar bidean, eztuk bertzerik bilhatu gorphutz pustel guriki ekhartzea, ederki estaltzea, atseginez asetzea baizen; hari sakrifikatu hatzajo haizen guzia? Hari sakrifikatu diotzak hire Jainkoa, hire zerua.
Bathajatzean nere Ebanjelio Seindua hartu huen hire bizitze guziko erregela bakhartzat. Ikhusak bada herorrek eta jujazak, zer aria, zer egite den hik ukhan dituan sentimenduen eta eraman duan bizitzearen, eta lege seindu, lege garbi hunen artean. O! arima madarikatua! Arima monstrosa! Karakteraz eta izenez giristino, ta bizitzez pagano, eta ez pagano onest ere.
Ezagutzen nuelakotz hire flakotasuna, ta zein etsai bihurriak ukhanen hintuen gudukatzeko. Aphaindu nauskian laguntza handiak nere sakramenduetan. Nola baliatu haiz bada graziazko ithurri sakratu hetaz? Zenbat aldiz eztituk urthe osoak iragan bakhetzeko tribunal seindu hartarik urrundua, nere ta nere Elizaren manau sakratuenez burlaturik? Eta hurbildu haizenean ere, zenbat aldiz ezhaiz hurbildu, niri burla sakrilejoenen egiteko, nere odol adoragarria ostikatzeko? Zenbat aldiz ezhaiz hurbildu nere mahain sakraturat konzientzia lohi batekin, ezpaituk orduan bertzerik egin, Judas eta borredo berria, ni berriz gurutzefikatzea, eta nere gorphutz adoragarria hire barneko leze beltz hortan bekhatupean ehorztea baizen.
O, arima madarikatua! Hortara behar hintzen beraz erori! Hire gainean nitian salbamenduzko xedeak, eta hi nere loriarat hel-arazteko egin ditian guziak alfer gertha-arazi dituk beraz hire bihotz-gogortasunaz! Ikhusak bada orai zer duan merezi, eta zer duan higurikitzeko nere zuzentasun zorrotzetik.
O, nere Jainkoa! O, juje ikharagarria! Egizu, arren, zure graziaren indarraz, arima dohakabe hura, hozpin-kolpe horiek aditzearekin batean, lehertzen duen etsimendutik eta errabiatik zerbait iragan dadin nere arimaren zolaraino, orai balios izan dakikedan denboran, mement lazgarri hartan hekien alferretan aditzeko kasuan eznadintzat eman.
III. PHONDUA. Bat-bederaren kontuak hartu ondoan juje adoragarriak ematen du sententzia; benedizionezko sententzia arima zuzenaren alde; madarizionezko sententzia arima bekhatorearen kontra.
Zato, nere aitaren benedikatua, diotzo lehenbizikoari; sar zaite munduaren hastapenetik zuretzat aphaindua den erresumaren gozamenean. O! zer hitz gozo! Zer benedizionezko ta nahikarazko sententzia! Eta othe da deus, nahi bezain gaitza ta gogorra izanen bada ere, egin behar eztudanik, mement ikharagarri hartan hitz amultsu horien nere jujearen ahotik aditzea merezitzeko?
Eta zer gozo, zer kontentamendu ezta orduan sartzen arima dohatsu hartan! Hara non duen bere salbamenduko egiteko handia ongi bururat ekharria, joan dire joan harentzat nekheak eta guduak, gurutzeak eta atsekabeak, penitentziak eta nigarrak, perilak eta beldurrak. Ez, geroroz eztu debruak asaldatuko, ez munduak lilluratuko, ez naturalezako jaidura muthiriek gaizkirat behartuko, ez lagunen erasiek ta burlek khexatuko; ez ta gaurgero harentzat izanen, ez hotzik, ez berorik, ez goserik, ez egarririk, ez eritasunik, ez hil-beldurrik. Gaitz ta nahigabe guzietarik urrun, seindu-seinda guziekin Jainkoa ikhustea, Jainkoa maithatzea, Jainkoaz gozatzea, Jainkoaren laudorioak kantatzea, behinere unhatu gabe, bethi eta eternitate guzian atseginezko itsaso batean pulunpatua, atsegin bizienez ta bethi freskoez horditua; horra geroroz eta eternitate guzikotzat arima bendikatu haren zorthea.
Oi! zer bozkario, zer atsegin arima dohatsu harentzat! Orduan damurik othe du, benedizionezko sententzia haren aditzea merezitzeko egin, jasan eta pairatu dituenez? Sobra egin duela, sobra nekhatu dela othe zajo, erretiramenduan, modestian, garbitasunean, mortifikazionean eramanez bere bizia? Hortarik urrun, ez othe du ikhusten haren gudu-borrokek ehunka ta milaka fruituak ekharri dituztela?
Bainan benedizionezko sentenzia hori gozo eta atsegingarri den bezain dorphea ta lehergarria izanen da juje ikharagarriak arima hobendunaren kontra ekharriko duen madarizionezko sentenzia. Urrun hadi ni ganik, arima madarikatua, diotso fulia guziarekin, oha debruarentzat eta haren lagunentzat phiztua den sekulako surat. O! Jainkoa, zer sentenzia! Zer ozpin-kolpe ondikozko arima harentzat!
Urrun hadi ni ganik; hire Jainkoa ganik, zeinak bakharrik egin baitzezakek hire atsegina ta zoriona, zeinetan bakharrik kausitzen baitituk hik gutizia detzakejan guziak, eta zeinetarik kanpoan ezin edirenen baituk lazeriarik, herramendurik eta thormentarik baizen.
Urrun hadi nere seinduak ganik. Bizi hintzeno hitaz hanbat artha die; hanbat egin die hi haiz hek bezala, garbitasunean, aphalesgunean, mortifikazionean, gaizkitik urrun bizi-arazi, eta zeruko bidean xuxen ibil-arazi. Bainan hi, sorhajoa, horietarik urrun ibili haiz; bekhatuz kargatua ikhusten haut. Ehitzakete beraz orai nere seinduek bere arthean onhetz; fulia handirekin asperkhunde galdez daudez hire kontra.
Urrun hadi zerutik, loriazko erresuma, atsegin guzietako lekhu huntarik. Bai, hiretzat egin azujan: bainan, o! madarikatuak! etsajak esku harturik, munduak lilluraturik, hire sentsu galduek zoraturik, hain erhoki, hain deus guti gatik sakrifikatu duk zeru eder hau; bada orai eta bethikotz hiretzat hertsia zagok.
Arima madarikatua. O! zer madarizionezko zopherna isurtzen duen Jainko guziz botheretsuaren hitz horrek arima dohakabe hartarat! Madarizioneak haren Izpirituan; ilhunbetan ehortzia, gogoeta hiragarrienez deboilatua izanen da. Madarizioneak haren borondatean, sekula guzikotz gaizkian izanen da gogortua, sentimendu on bakhar bat ezin ukhanen duen gisan. Madarizioneak arima hartan guzian, ezta hartan geroroz izanen nahasmendurik baizen, errabiarik baizen, izigarrikeriarik baizen.
Eta, Jauna, norat bidaltzen duzu bada, hain lazki madarikatzen duzun ondikozko arima hura? Surat; su-brasa iresle, nere fuliaren haize botheretsuaz, bakharrik nere etsajen thormentatzeko, phiztuak diren hek izanen dire geroroz arima madarikatu horren phartaja, horren janharia, horren edaria, horren hatsa, horren izate guzia.
Eta, Jauna, zenbat iraunen dute bada thormenta lazgarri hekiek? Eternitate guzia. Bai, Jainko izanen naizeno, horren etsaja izanen naiz. Bihotz-min khiretsetan izanen da pulunpatua bere bekhatuen gainean, niri xiriritaz egonen zait, marrasketan egonen da, munduko itsaso guzietan ur den bezenbat nigar isuriko du, eta etzaut urrikalduko; bethi gor eta sorhajo izanen naiz horren alderat, eta sekula guzian eznaiz geldituko horri jazartzetik, horren thormentatzetik.
Oh, Jainko Jauna! Gaztiguaren dorphea! Zure jujamenduen ikharagarriak. Bizkitartean, Jauna, arima dohakabe hori zurea da, zure eskuen lana, zure odolaz erosia, zure gorphutz sakratuaz bazkatua. Bai, nerea zen zuzenez; ordean bertzerena da bere hautu sakrilejoz. Ez nau ni ohoratu nahi izan bere egilea bezala, ez zerbitzatu bere jabea bezala, ez maithatu bere aita bezala. Debrua, nere etsai madarikatua hautatu izan du bere nausitzat; hari behatu zajo; hark ematen ziotzan gogoramendu gaxtoei jarraiki zaje. Eta beraz, bere bizian debruaren zerbitzari izan den bezala, boha orai eternitate guzian debruaren lagun izaterat bere etsimenduan, bere errabian, bere gisa guzietako thormentetan.
Jainkoa Jainko gisan mintzo da. Leze ilhunetako atheak zabaltzen dire; debrua agertzen da fulia handitan, eta sekulako su-brasetarat herrestatzen du arima Jainkoaz madarikatu hura.
Horra bi mugak, zeinetarat baitaramate mundu huntan atxikitzen diren bi bidek; prestutasuneko bideak jujamendu ezti batetarat, benedizionezko sentenzia batetarat, sekulako loriarat, bekhatuko bideak jujamendu etsimenduz bethe batetara, madarizionezko eta ozpinezko sentenzia batetara, sekulako thormentetara. Hauta zazu bada orai bi muga hetarik zeintara nahi zaren heldu, eta atxikazu zinki hautatzen duzunerat xuxen daraman bidea! Hartarik batere errebelatzen bazare, orobat mement beretik eta sekulakotz zureak egin duke.
Gerrorek gure buruak jujatzen baditugu, ezkaitu Jaunak jujatuko, dio Jaundonek Paulok. Juja detzagun beraz gure buruak denboran gareno; bainan ahalaz juja detzagun Jainkoak berak eginen gaituen bezain garrazki, eta hark arima kondenatuaren kontra ekharriko duen sentenzia bera ekhar dezagun gure baithan kondenagarri kausituko ditugun guzien kontra.
Naizen guzia lazten eta iharrosten naiz Jainkoaren jujamenduaz orhoitzen naizenean, dio San Jeromok.
VI. EGUNA
Ifernuaz
I. PHONDUA. Arima kondenatuak ikhara eta errabia guziarekin aditzen du juje ikharagarriak haren kontra ekhartzen duen madarizionezko sentenzia; mement berean kausitzen da sekulakotz suzko lezetan ehortzia; presundegi ilhun hetako atheak zarratzen dire haren buruaren gainean; eta hara haren zorthea sekula guzikotzat finkatua.
Zer sentimendu! Zer errabia arima damnatu hartan, ifernu lazgarri hartan sartzen denean! Huna beraz non naizen ifernuan, dio errabian dagoelarik! Ez, ez, ezta hemen ametsik, ez Izpirituko itxurapenik, huna non naizen debruaren hatzaparretan, guzia deboilatzen eta lehertzen nautela; huna non naizen suzko lezetan ehortzia; bai, alde orotarik inguratua nauka su izigarri hunek, guzia hartua nauka, iretsia nauka, jadan sentitzen dut haren garraztasun guzia. Oi! nere dohakabea! Oi! nere zorigaitza!
Hanbat aldiz nere bizian izan naiz ifernu izigarri huntaz mehatxatua; hunen beldur ere izan naiz. Ordean, oi! nere dohakabea! Eztiot ihes egin; gaitzegi zitzaitan thormentazko lekhu huntarik beiratzeko egin behar zena; eta orai, oi! errabia, huna non naizen thormenta guzietako leze hautan ehortzia.
Duela oren bat, eta gutiago, beira ninteken thormenta izigarri hautarik. Nere Jainkoak onhetsiko zituen nere bihotzeko urrikia ta nere penitentziazko nigarrak. Bainan orai, oi! orhoitzapen lehergarria! Bai, orai ta sekula guzikotz nereak egin du; madarikatuko dut bekhatua, urrikiz leher egiten eta ihartzen egonen naiz; hibajaz isuriko ditut nigarrak; eta horiek guziak alferretan; ez gaurgero ezta neretzat erremediorik; suzko presundegi hauk, horra geroroz eta bethikotz nere egoitza; gisa guzietako thormentak, horra geroroz eta bethikotz nere phartaja. O! etsimendua! o! errabia! eta zer bihotz-min khirets, zer atsekabe lehergarri arima damnatu haren baithan, gogoeta horiek egitean!
Eta ifernu lazgarri hartan, zein da damnatuen thormentarik gogorrena? Hura da, dio San Krisostomek, Jainkoa galdua izatea, Jainkoaz sekulakotzat gabetuak izatea.
Mundu huntan pena dugu horre sinhestea, zeren guti-guti ezagutzen baitugu zer den Jainkoa, zeren munduak lilluratzen, sentsuek zoratzen, mila azdeuskeriek Jainkoa ganik eta gauza Izpiritualetarik urruntzen eta barrajatzen baikaituzte.
Ordean, oi! ala bertzela baitoazi gauzak, hil ondoan! Arima damnatua mundutik ilkhia da, bere gorphutzeko presundegitik kanpoan da: hala deusek ere trabatu gabe, den guzia Jainkoa ganat itzultzen da. Egundaino baino hobeki ezagutzen ditu izate guzien gaineko haren osogune adoragarriak, haren handitasun neurririkgabea, haren seindutasun osoa, haren edertasun bihotz-xoragarriak, haren ontasun miragarria, haren bertze osogune mugarririk eztutenak. Sentitzen du denbora berean, izate mugarririk gabe maithagarri hartaz gozatzeko, haren loriaz beraz jauntzia izateko, haren dohatsutasunaz beraz dohatsu izateko egina zela. Sentitzen du Jainko hark dauzkala bakharrik bere baithan, haren bihotzak gutizia detzaken guziak, eta hartarik kanpoan eztitekela izan harentzat hutsik baizen, zorigaitzik baizen, thormentarik baizen.
Horiek guziak ezagutzen eta sentitzen ditu arima damnatuak: baieta sentitzen ditu mundu huntan nihork erran edo gogoan har dezaken baino miletan bizikiago. Bainan, helas! ikhusten du Jainko hura eta bethikotz galdu duela; eta bere faltaz galdu duela; ikhusten du bere burua Jainko hartaz gaitzetsia eta laztasun guziarekin madarikatua. Oi! zer bihotz-min arima dohakabe harentzat! Zer atsekabe khirets eta ezin gehiago arrailagarri, Jainko bat galdu izatea, menderen-mende guzietan gozatu behar zuen Jainko haren madarizione guziez lehertua izatea! Bai, Jainkoa bera bere baithan handi, lorios, eder eta maithagarri den bezain, bihotz-min khiretsa eta erdiragarria da, Jainko hura galdu izatea, dio San Agustinek. Nola beraz Jainkoaren perfekzione adoragarriek xitzen baitituzte gure endelga ahal guziak, orobat gure Izpirituek endelga dezaketen baino mugarririk gabe da bihotz-min lehergarriagoa, Jainko haren ganik urrundua ta hartaz sekula guzikotzat madarikatua izatea.
Mundu huntan ere gerthatzen da batzuetan atsekabe minik. Laborari batek urthe guzia nekhe handitan iragan eta, uzta eder baten biltzeko bezperan ikhus betza bere alhorretako fruitu joriak harrite batez herrauts bilhakatuak; zer bihotz-min, zer atsekabe laborari harentzat! Batzutan ikhusten dire emazte batzu, bere senharrak galdu eta orobat asko urthez desolatuak daudenak, nigarretan urtzen direnak, nahigabez hiratzen direnak, askotan bere bizia ere atsekabearen handiz laburtzen zajenak. Bizikitartean horiek oro eztire ametsik baizen arima damnatuak Jainko bat galdu izateaz sentitzen duen, eta guzia deboilatua, hiratua ta lehertua daukan bihotz-minaren aldean.
Jainko bat galdu dut; oi! bihotz-mina, dio arima deboilatu hark. Jainko batentzat nintzen egina, eta Jainkoa sekulakotz galdu dut! Jainko bat behar nuen mendetako mendetan zeruan laudatu, Jainko baten zorionaz behar nintzen eternitate guzian gozatu; eta, oi! bihotz-mina, oi errabia! Jainko hura galdu dut, eta bethikotz galdu dut, eta Jainko harekin batean galdu ditut on guziak, nere bihotzak gutizia detzaken guziak, eta Jainko hartarik kanpoan eztiteke neretzat errabiarik baizen; thormentarik baizen, su elementarik baizen. Oi! nere dohakabea!
Oi! zeru ederra, erresuma loriosa! Neretzat egina hintzen; hi baithan erreginatzeko ta nere Jainkoaz gozatzeko nintuan egina. Bainan, oi! errabia, galdu haut, o! zeru ederra hire atheak sekula guzikotzat hertsiak dituk; ifernua duk geroroz nere egoitza, suzko tronu bat nere jar-lekhua ta etzauntza, su-elementak nere izate guzia.
Oi! zeruko dohatsu loriosak, o! burhaso, senhar, emazte, haurride, ume, adiskide minak! Horra non zaudeten Jainkoaz gozatzen, sekulakotz dohatsu: ni ere bada zorion beraz gozatzeko, zuekin batean gure Jainkoa laudatzeko egina nintzen; eztut ordean atxiki nahi izan zorion hortarat zaraman bidea; eta gehiago ezin hartarat bihurtuko naiz: ez sekula guzian ezin helduko naiz zuek ganat; zuek hordituak zauzkatziten atseginezko itsaso hortarik xorta bat ere ezta ni ganat helduko; debru ta damnatu errabiatuak dire geroroz nere lagunak; errabia, nigarrak, thormenta guziak dire geroroz nere zorthe guzia. Oi! nere dohakabea!
Eta zeren gatik galdu dut bada nere Jainkoa, zerua, sekulako zoriona? onthasun phixka baten gatik, ohorezko lanho baten gatik, mement batetako atsegin lizun baten gatik. Oi! nere erhokeria, nere zoramendua! Jainko bat, zeru bat, sekulako loria galdu dut mement batetako atsegina gatik. Oi! atsegin lizuna, nahikare madarikatu, ala garrazki pagatzen baihaut, eta eternitate guzian pagatuko baihaut!
Arima dohakabe, guzia atsekabetan eta errabian hondatu hura, jauzten da bere Jainkoa ganat, bainan zein biziki ta zer indarrekin? Haren gutizia, pendura eta ahal guziak gaurgero ezin nihon ere phausa ditezke Jainko baithan baizen; guziak dire haize handi, sendo batzu bezala, zeinek Jainkoa ganat baitaramate; ez artilleria pezatik ilkhitzen den balak eztitu aireak hain laster, hain bizitik erditik egiten, nola arima hura Jainkoa ganat jauzten edo jauzterat entsejatzen baita. Bainan, o! bihotz-mina, o! thormenta berri, ikharagarria! Jaunaren beso botheretsuak baratzen du bere jauzian, eta urrun dauka hain sendoki bilhatzen duen Jainko haren ganik; mement bakhotxean bere Jainkoaren galtzarretik suzko leze hetako zolarat aurthikitzen balute bezala da. Oi! zer estatu leher eta erdiragarri dohakabe haren estatua!
Bederen-bederen gogotik gal ahal balizake Jainko haren orhoitzapena ta gutizia! Bainan ez; eztiteke harentzat bertze phausa-lekhurik. Mundua harentzat suntsitu da; bai eta mila mundu, batzu bertzeak baino iduri ederragoarekin ager balitzaizko, ez liezeke xoilki beha ere; Jainko bat behar du, phausatuko bada; Jainko bat bilhatzen du bere izate guziaz; Jainkoa ganat jauzten da ezin erranezko indar batekin. Bainan bethi entseju alferrak, bethi thormenta berriak ondikozko harentzat. Ez, eternitate guzian eztu bertzerik adituko Jainkoa ganik, suzko leze hetarat arthiki zuenean, erran zioena baizen: urrun hadi ni ganik, arima madarikatua. Bizi hintzeno, hire bilha ibili nauk; hanbat aldiz eta eurorri bihotzerat mintzatuz, eta kofesor eta predikari haren bidez, eta bertze hanbat gisaz, deithu haut eta hertxatu ni ganat itzultzerat: bainan bethi gorrarena egin dautak: orai duk nere aldia; bai, bilhatzen nauk, errabiarekin bilhatzen nauk, eternitate guzian bilhatuko nauk; bainan joan duk penitentzia egiteko denbora: ez, eternitate guzian ezin kausituko nauk. Hire denboran burlatu haiz nere nahiez, manuez eta debekuez: ni orai burlatzen nauk, eternitate guzian burlatuko nuk hire nahiez, nigar-marraskez, ojhu-xiriritez. Aski monstroa izan haiz hire bizian, Jainkorik etzadin izan nahi izateko; bada orai eztuk hiretzat Jainkorik, eta eztuk izanen eternitate guzian. Bainan sekulan nahiko eztuana, sekulan ezin onhetsiko duana, bethi ukhanen duk hirekin, Jainko etsai bat, Jainko haserretu bat, Jainko thormentatzaile bat, bere bothere guziaz hiri jazartzetik geldituko eztena. Oi! zer hozpin-kolpe horiek arima dohakabe harentzat.
Hortik sortzen dire dohakabe haren baithan sentimendurik izigarrienak, deboilamendu lazgarrienak. Ezin ardiets dezake gozatu nahi luken Jainko hura: beraz herran eta errabian sartzen da haren kontra: ezin goza dezakenazkero, hil eta suntsitu bederen nahi luke. Hortik Jainkoaren kontrako burhoak, blasfemioak eta madarizioneak, suzko leze hetan aditzen direnak. Eta zer deboilamendu, zer estira arima dohakabe haren baithan! Bere izate guziaz Jainkoa gozatu nahi, ta bere izate guziaz Jainkoa funditu nahi: nola lehertzen duten arima dohakabe hura, elkharren kontrakoak diren bi nahi, bi gutizia, bata bertzea bezain borthitz horiek! Nola den hetaz nahasia, deboilatua, estiratua! Ez, elkharren kontrako haize muthirienek, batak bertzea itsasoan bathu dutenean, eztituzte hala nahasi hango urak, nola Jainkoaz gozatu nahiak eta Jainkoa funditu nahiak estiratzen eta lehertzen baitute arima damnatua.
Deboilamendu berria! Bere buruaren kontra itzultzen du Jainkoaren kontra daukan errabia guzia. Ala bainan sekulako ilhunbetan ehortzia izana gatik ere, badaki hain lazgarriki madarikatzen duen Jainko hura dela izate, mugarririk gabe perfeta, maithagune ta laudorio guziak zor zaizkona. Bere buruari behatzen dio beraz monstroetako izigarrienari bezala, eta laztasun guziarekin madarikatzen du bere burua.
Sentitzen du dohakabe dela, eta ezin gehiago dohakabe, eta bethikotz dohakabe; madarikatzen du beraz bere izatea, eta mila heriotze izigarrienetarik nahi luke balethoz haren ezeztatzerat.
Oi! zer estatu arima haren estatua! Zer bizitze hola bizitzea eternitate guzian! Bainan hori bizitzea othe da bada? Ez, dio San Agustinek; damnatuak eztire bizi, eztire hilak ere; hekien estatua da bethi dirauen heriotze bat; bethi hiltzen daude, behinere hiltzeaz akhabatu gabe.
Oi! nere Jainkoa, zure urrikalpenean miragarri ta zure golardoetan nasaja zaren bezain ikharagarria zarena zure jujamenduetan eta asperkundetan! Eta nerorri zer eta zertan othe naiz zure aitzinean! Helas! damnatuak eztire eternitatean zutaz gabetuak, zu denboran galdu zaituztelakotz baizen. Eta ni ere zu galdurik bizi othe naiz? Zu eternitate guzian madarikatzerat daraman estatu batean bizi othe naiz? Oi! Jauna, zorigaitz hortan banaiz, egizu, arren, zure graziaren indarraz, denborarik galdu gabe, zinez eta osoki itzul nadin zure ganat, eta hatsak diraueno, zure maithagune sakratuan iraun dezadan, eternitate guzian zu maitatzeko, zu laudatzeko, ta zutaz gozatzeko.
II. PHONDUA. Jainkoa galdua izatea da damnatuen thormenta gogorrena, ez ordean bakharra. Ifernua deitzen du iskriturak thormentazko lekhu bat; han dire thormenta mueta guziak bilduak, eta guziak mundu huntan erran edo asma diteken baino lehergarriagoak.
Damnatuek bethi gogoan dauzkatzite bere bekhatuak, eta mundu huntan hartu dituzten mahikarak eta atseginak. Oi! orhoitzapen lehergarria hekientzat, zeren baitakusate hain deus guti gatik galdu dutela Jainkoa, eta erori direla thormentazko leze hetarat; hortan datza ebanjelioan aiphatua den eta behinere hil gabe, bethi asikika hariko zajen, bethi hiratuak idukiko dituen har hura.
Orhoituko dire bere bizian ukhan dituzten salbamenduko laguntzez; Jainkoak eman deraizten gogoramendu salbagarriez; aditu dituzten prediku hunkigarriez, ikhusi dituzten prestutasunezko exenplu, egin dituzten irakurtz, kofesoren ganik, burhasoen ganik, adiskide giristinoetarik ukhan dituzten abisu onez. Ikhusiko dute egin zezaketela bere salbamendua, urrun zitezkela hekientzat galgarri ziren lagun hetarik, hauts zetzaketela adiskidetasun eta hantazione izurritsu hek, garait zezaketela bere flakeza eta zebe, eta azpitik atxik bere pendura gaxtoak graziaren laguntzarekin batean, bertze askok egin izan dituzten bezala: ezagutuko dute salba zitezkela; eta sentituko dute, ifernu hartarik beiratzeko, eta zeru haren ardiesteko behar zen guzia egin behar zutela, gogorragoa izan balitz, eta mila bizi hortarakotzat eman behar izan balituzte ere. Bai, salba ninteken, diote errabiatuek; hortarakotzat laguntza franko ukhan dut nere bizian. Salba ninteken; bainan o! etsia, o! errabia! eznaiz salbatu, eta geroroz ezin salbatuko naiz; iragan da guretzat denbora, agortu dire graziazko ithurriak; ezta geroroz guretzat ifernurik, thormentarik, errabiarik baizen. Oi! mundu madarikatua, hain zoroki hantatu dudana! Oi! diru madarikatua, nere bihotza lothurik iduki dujana! Oi! adiskide madarikatua, hire solas phozoatuez, hire agintza enganiozez bekhaturat lerra-arazi naujana, nere bihotza Jainkoari ebatsi eta amarraturik iduki dujana! Zer bada? Zuen gatik, zuekin ihardukitzea gatik, zuekin hartu ditugun atsegin saminak gatik, behar ginuen bada galdu Jainkoa, galdu zerua, eta gure buruak pulunpatu thormentazko leze hautan? Oi! gure zoroak! Oi! gure erhoak! Helas, suntsitu dire ametsa bezala ohoreak, onthasunak, atseginak, etzaiku hetarik gelditzen, hiratuak gauzkan orhoitzapen errabiagarri bat baizen: orobat suntsitu dire salbamenduko laguntza guziak; eta gu ezkare salbatu, eta eternitate guzian ezin salbatuko gare. Gogoeta lehergarri horietan egonen dire damnatuak bethi ta bethi bere errabiamendu handitan, sekulan horietarik den gutiena ezin aldaratuko diren gisan.
Ifernuan damnatuek eztute adituko nigar-marraskarik baizen, marruma izigarririk baizen, burho ta blasfemio lazgarririk baizen. Han izanen dire guziak errabiatuak batzu bertzen kontra; elkharren madarizionez kargatzen eta lehertzen hariko dire fulia guzian. Bereziki batzu bertzeak gatik damnatu ditezkenak izanen dire elkharren kontra errabiatuenak; hek izanen dire bata bertzearentzat debru izigarrienak; han eztire baratuko elkhar fulia guziarekin madarikatzetik, elkhar lehertzetik. Hanbat burhaso flako bere umendako maithagune itsu batez eta hekiei damu phixka ez egitea gatik, mundupean sartzerat, lagun galgarrien hantatzerat, Jainkoaren bidetarik urrun bizitzerat uzten dituztenak; eta bai burhaso, bai ume hetarik asko eta asko batzu bertzeak gatik elkharrekin kausituko direnak: hanbat jende gazte, bere solas phozoatuez, bere jaunztura, moda, aire arinegiez, bere asko gisetako harrokeriez bertzeren bihotzetan bekhatuzko hazi madarikatu bat ereiten dutenak, eta hetarik asko batzu bertzeak gatik damnaturik elkharrekin ifernuan kausituko direnak: hanbat adiskide lohi, batak bertzea bilhatuz, batak bertzeari amor eginez, behar bada asko denboraz bekhatupean ehortziak, Jainkoari jazarteka hari zirela bizi izan direnak, eta hetarik asko eta asko, batzu bertzeak gatik, bere bekhaturako aiphamen gaxtoa gatik, eta batak bertzearendako flakeza eta jautsapen kruela gatik damnaturik, elkharrekin ifernuan kausituko direnak; oi! zer debru errabiatuak horiek guziak elkharrentzat! Zer burho izigarriz: zer madarizione lazgarriz hariko diren elkharren lehertzen! Ala garrazki pagatuko baitituzte eternitate luze hartan, mundu huntako mement laburretan batak bertzearentzat ukhan duten jautsapen kruela ta maithagune itsua, eta elkharrekin hartu dituzten atsegin gaxtoak!
Eta zer erranen dugu damnatu dohakabe hek erretzen dauzkan su izigarriaz? Oi! thormentaren lazgarria! Ordean egia othe da ifernuan badela egiazko su bat, damnatuen arimak mundutik ilkhi ta berehala, eta hekien arimak eta gorphutzak azken jujamendutik goiti erreko dituenak? Bai; hori hain hitz ageritan seinalatua zaien Ebanjelio Seinduan, non ezpaitezakegu hortaz duda, gure fedeari ukho eginik baizen.
Egia da beraz ondikozko damnatuak suzko leze batzutan daudela ehortziak, oi! zer thormenta! Nor da suaren indarraren frogantza egin nahi lukenik? Nor da, munduko urhe, zilhar, ohore, atsegin, khoro guziak beretzat ukhatea gatik ere, oren bat bizirik egon nahi litekenik gisu-labe sutan liteken batean? Sobra galdetzea da hori. Nor da, bere nahi minena bethetzea gatik, ikhatz gorrien gainean etzana egon nahi litekenik? Emagun gutiago; beso bat hekien artean sarthua iduki nahi lukenik? Oi! Jainkoa! eta zertan dauntza bada damnatu dohakabea? Eta nolakoa da hekien thormenta? Oso-osoak supean ehortziak, gainetik su, azpitik su, begietan su, ahoan su, larruan, haragian, hezurretan, fuinetan, muinetan su, alde orotarik eta bere izate guzian su ta lama, guziak su bilhakatuak, olhako sutik atheratzen den burdin puska bezala. Oi! Jainkoa, oi! nere arima, zer estatu, zer thormenta, nor ezta laztuko?
Ifernuko sua ezpalitz ere mundu huntako sua bezalakoa baizen, hartan erran dugun gisan egotea, bere orhoitzapen xoilaz ikharatu ta laztu behar gaituen thormenta bat liteke. Bizkitartean hain urrun da mundu huntako surik handiena ta borthitzena ifernuko sutik, non Elizako aiten arabera, lurreko surik izigarrienak ezpaitire freskurarik baizen ifernukoarekin aldean. Eta halako su batean bere izate guziaz ehortzia egon behar! zer estatu, zer thormenta!
Mundu huntako sua, Jainkoak bere ontasunaz gure beharretakotzat eman daukun gauza bat da. Bainan ifernuko sua, Jainkoak bere haserrearen haize guziz botheretsuaz, bekhatuarentzat duen higuintz mugarririk gabean, eta bakharrik bere etsajei jazartzeko phiztu duen su bat da. Eta nork gogoan har, zer indar, zer fulia eman dioen su thormentatzaile hari!
Mundu huntako suak laster suntsitzen du lotzen zajona; eta bizirik erretzea balin bada ezagutzen diren heriotze-mueta kruelenetarik bat, hura da halaber laburrenetarik bat: bainan ifernuko suak, Jainkoak eman dioen mirakuluzko berthuteaz, bethi bizirik eta osorik dauka erretzen duena.
Mundu huntako suak eztitu bederen thormenta-mueta guziak paira-arazten; bai ordean ifernuko suak, dio San Jeromek. Asma detzagun mundu huntan ditezken oinhaze ta thormenta suerte guziak, hormatzeko hotza, gose errabiatua, ihartzeko egarria, buruko, haginetako, hezurretako min kruelenak eta bertze hanbat gaitz gisa. Zer estatu, horiek guziak betan pairatzeko lituzkenaren estatua! Ala urrikalkizun kausi baikenezake haina! Bada horiek guziak eta miliunetan gehiago paira-arazten deraje ifernuko suak erretzen dauzkan dohakabe hekiei. Ifernuan da gaitz eta thormenta guzien bilduma; eta hango thormentak zorrotzak dire, ezin gehiagokoak dire. Zer da ur xorta bat itsasoko ur guziaren aldean? Hain gutiak dire, deusik eztire mundu huntako thormenta guziak ifernuko thormenten aldean dio, San Jerome berak.
Erran ere baditeke ifernuko sua nolerebait adimenduaz dohatua dela: eztitu ondikozko damnatu hek guziak bardin thormentatzen; bainan bai batbedera hobendun denaren eredura, eta zertan ere baita hobendun eta hartan bereziki. Oi! eta baldin bekhatu mortal batentzat ere hain lotsagarria bada, zer izanen da leze izigarri hetarat bekhatuz kargaturik jautsiko direnez? Bekhatu mortal duketen bezenbat ifernu ukhanen dute pairatzeko.
Mundu huntako nahigabetan eta pairamenetan zerbait arintgarri ta solejimendu izaten ohi da Jainkoaren aldetik, konzienziaren aldetik, ahaide, adiskide, bertze lagunen aldetik; eta bethi ere noizpait, biziarekin batean bederen, akhabatuko direlako esparantza bada: ordu hetan nihoiz ere baino hobeki zerukotzat aberasten hari delako orhoitzapenak eztu guti konsolatzen giristino on bat. Bainan ifernua gaitz eta thormenta guzien bilduma da, onik eta arintgarririk batere gabe Jainkoa bethi bardin sumintua dohakabe hekien kontra, barneko har kruela bethi bardin alha, su hark bethi krueltasun berarekin erretzen, lagunen aldetik bethi burho ta madarizione berak, eta jakin thormenta lehergarri hek probetxurik gabe daratmatzitela, eta sekula guzian eztirela akhabatuko; horra damnatuen zorthe. Bi mila urthetarat doha aberats gaxtoa ur xorta baten galdez dagoela marruma handirekin; zer da ur ttortta bat suzko itsaso haren kontra? Bizkitartean ezjeus hura gogorki errefusatzen zajo, eta errefusatuko zajo eternitate guzian.
O! ifernua, ifernua! Zein lazgarria haizen! Zer thormentak, zer izigarrikeriak dauzkajan hire lezetan! Oi! nere arima, sinhetsi othe ditut egia horiek? Bainan sinhetsi banintu, bizi izan naizen bezala biziko othe nintzen? Orai ere bizi naizen bezala bizi othe ninteke, zinez eta biziki sinhesten banitu?
III. PHONDUA. Urthe bat, egun bat, oren bat ifernuko thormenta hetan egotea guziz dorphe ta lazgarri izanen da; eta bizkitartean damnatuek pairatu beharko dituzte eternitate guzian: hala dio juje ikharagarriak: zoazte, madarikatuak, sekulako surat ondikozko hejek bekhatua higuinduko dute, madarikatuko dute; ez ordean graziaren mobimenduz, ez Jainkoarendako maithagunerekin, ez barkhamendu ardiesteko esperantzarekin. Hala bekhatua bethi biziko da hekien baithan, ta Jainkoa bethi bardin haserre izanen da hekien kontra, bethi bardin thormentatuko ditu. O! bethi, o! eternitatea, zein lazgarria haizen!
Entseja nadin eternitate luze, ikharagarri hartarik zerbait bederen gogoan hartzerat. Baterat bil detzagun primaderan sortzen diren belhar hondo guziak, zuhaitzek ekhartzen dituzten hosto guziak, itsasoaren bazterrean diren hare bihi guziak; ezta Izpiriturik, horien guzien kontua bere baithan har dezakenik. Emagun bada urthe bat, mende bat, mila mende, belhar hondo bakhotxarentzat, hosto bakhotxarentzat, hare bihi bakhotxarentzat: zenbat mende kontu hortan! Eta bizkitartean, iraupen izigarri, gogoan ezin har diteken bezain luze hura, deusik ezta eternitatearen aldean. Noizpait egia izanen da, moltzo hartan belhar hondo, hosto ta hare bihi liteken bezenbat, urthez, mendez eta milium mendez damnatuek pairatu dituzketela ifernuko thormenta lazgarriak; eta horien guzien buruan, batere pairatu ezpalute bezenbat, horien guzien buruan leze beltz hetan sartzen baljre bezenbat ukhanen dute pairatzeko. Oi! eternitatea, eternitatea, hire lazgarria!
Damnatu batek ezpeza isur nigar xorta bat baizen mila menderik barnean. Bai, noizpait isuri luke, munduko itsaso guzien egiteko aski liteken bezenbat. Halarik ere, ta mende oste ikharagarri haren buruan, eternitatea ezliteke batere gutitua; hastean bezain luzea liteke. Bethi hasten, eta behinere ez akhabatzen, ez gutitzen eztena da eternitatea.
Eta, o! Jainkoa, o! nere arima, eternitatea luze, gogoan ezin hartuzko hura, mundu huntako thormenta guziak hurbiltzen etzaizkoten bezalako thormentetan! Bethi etsimenduan eta errabian! Bethi nigar-marrasketan eta marrumaz! Bethi bardin erretzen, Jainkoaren haserreak phiztu duen su izigarri hartan! Bethi thormenta suerte guziez lehertua! Eta hori jakin! Eta hala mement guziez eternitate oso haren karga jasaten! Bethi thormentak! Behinere akhabantzarik ez! o! bethi, o! behinere ez! Zuen ikharagarriak! Eta non luke fedea, non luke adimendua, hemen ezur-muinetaraino ikharatzen eta lazten ezlitekenak?
Zer mirakulu da bada hau? Ifernu bat bada; eta bekhatuak badire munduan! Ifernua sinhesten dute giristinoek; eta bekhatua hain frango dabila giristinoen artean! Eta kasik giristino guziek ifernurat daraman bide zabala daukate! Gauzaren harrigarria! Non dugu bada adimendua?
O! Jainko Jauna! Aithortzen dut zure aitzinean ahalgez aurpegia estalirik ta bihotza urrikiz arrailaturik, erhokeria hortan erori naizela; ifernu bat bazela sinhesten nuen arren, askotan egin dudala ifernu lazgarri hartan ehortzia izateko behar zen guzia. Oi! zer orduko nere erhokeria!
Eta, Jauna, zer izanen zen nitaz orai eternitate guzian, zoramenduzko mement hetan deithu banintutzu zure tribunal ikharagarrirat? Oi! zer esker, zer maithagune su har zor dautzudan, neretzat ukhan duzun urrikalmendu handiaren orde! Nolakoak litezke damnatuen sentimenduak zure alderat, thormenta hetarik athera bazenetza? Ez othe dautzut nik hainbertze, baieta gehiago zor, zeren hetarik beiratu nauzun?
Badakit, Jauna, handizki hobendun naizela zure alderat. Gaztiga nazazu beraz, bainan, arren, munduan bizi naizen denboran. Bai, hemen jazar diezadazu, zathika nazazu, erre nazazu. Bainan, othoi, hil ondoan guphidets nazazu, ifernutik beira nazazu. Hori ardiestekotan munduko gaitz guziek eznaute izitzen.
Eta, Jauna, zer nahi duzu egin dezadan, sekulako thormenta hetarik nere burua beiratzeko? Arren, zerorrek argi nazazu horren gainean. Zertarat nahi ekharria naiz, ditudan guziak, bai eta nerorri sakrifikatu behar baniz ere, ifernutik beiratzeko. Ez gurutzek, ez penitenzia garratzek, ez mortifikazione gogorrek, ez deusek ez nau lotsatuko, zure grazia seinduak laguntzen nauelarik. Senda gala, nere burua miletan sakrifikaturik ere, ifernutik urrun ta zure hautetsien artean kausitzen bainaiz hil ondoan.
Zuetarik nor bizi ahal izanen da su iresle hartan? zuetarik nork jasan ahal izanen ditu sekula guziko su-elementa hek? Galdetzen du Isajaz profetak.
Gogoz jauts bitez, bizi direno, maiz eta ardura thormentazko leze hetarat, hil ondoan ez izatekotzat hetan ehortziak, dio San Bernatek.
VII. EGUNA
Parabisuaz
I. PHONDUA. Zeruan seinduek gozatzen duten zorionaz zerbait berri jakiteko, galde diozogun Jaundone Paulori;
seindu lorios hark ukhan zuen zoriona hirurgarren zeruraino altxatua izateko. Oh, bainan ihardetsiko dauku apostolu handi hark: ez, ez ez egin niri holako galderik; zeruan ikhusi eta aditu ditut gauzak, gizonaren mihiak ezin erran detzaken bezalakoak. Edo baitezpada mintzatzerat hertxatzen banauzue, erran diezakezuedan guzia da, gizonaren begiak deus eztuela egundaino ikhusi gizonaren beharriak egundaino deus eztuela aditu, gizonaren Izpirituak deus eztuela egundaino gogoan hartu, ez bihotzak gutiziatu, seinduak zeruan inguratzen dituen loriari ta gozatzen duten zorionari hurbiltzen ere zajonik. Apostoluaren hizkuntza horrek, zein handia, zein gozoa, zein osoa dela eztauku har-arazi behar seinduen dohatsutasuna parabisuan?
Bainan gauza hobeki, eta mundu huntako ilhunben erdian eman zaikun bezenbatean bederen aditzeko gogoan har dezagun, Jainkoak egin duela parabisua bere hautetsiak, bere zerbitzari lejalak, bere adiskide maite-maiteak saristatzeko. Bai, dio Jainko Jaunak, nere gain hartzen dut nere zerbitzari lejalei bere saria aphaintzea eta ematea. Eta hortarakotzat guti zaizkit bertzela egin ditudan guziak; lur berri bat, zeru berriak eginen ditut nere seinduei dagoten bezalako golardoa ematekotzat. Ikhusagun nor den hola mintzo dena; ikhusagun nor den seinduei bere loria, bere saria ematea bere gain hartzen duena; eta hortik emogun gogoari nolakoa diteken seinduen loria, seinduen zoriona zeruan.
Jainkoak hanbat ekharritasun, hanbat maithagune erakhusten du liburu sakratuetan bere zerbitzarien elderat; birjina, mundu huntako onthasunak, ohoreak eta atseginak oinen azpian ezarririk, haren maithagune garbiaz bizi direnentzat; arima Jainkoti, munduari behatu gabe, Jainkoari arthoski darraizkonen, eta traba guziak goithurik bere buruak mortifikatzen, eta etsai guziak garaitzen dituztela, haren lege seindua phondu guzietan begiratzen dutenentzat; egiazko penitent, egin diotzaten damu minen alderat, bere buruei lehenago atsegin eman dioten eredura jazartzen diotenen, eta khar berri batekin haren zerbitzun hari direnentzat; marthir lorios, hari lejal egotea gatik bere bizia gogotik sakrifikatu dutenentzat, liburu sakratuak betheak dire, horientzat Jainko guziz botheretsuak daukan maithagune samurraren seinalez. Zer eztu beraz hekientzat egiten parabisuan Jainko, nahi duen guziaren egiteko antzea ta ahala eskuetan duen hark?
Lurraren gainean ere ikhusi izan dire erregeak, zerbitzu handiak bihurtu zeraizten bere menekoetarik zenbaiti sari ederrak eman deraiztenak. Ordean suntsi bitez horiek guziak gure begien aitzinetik: ohore aphur bat, kargu loriosak, errenta handiak; emagun bere khoroak berak: zer dire horiek, Jainko baten bere zerbitzari lejalei, bere adiskide maite-maitei ematen deraizten sari handien aldean? Ez bertzerik, lanhorik eta itxurapenik baizen. Zenbatez baita Jainkoa zuhurrago ta botheretsuago, munduko errege guziak baino, hanbatez dire handiagoak eta gozoagoak bere zerbitzariei ematen deraizten sariak, lurreko edozein erregek egundaino nihori eman izan diotzienak baino.
Naturalezan berean gauza espantigarririk egin izan du Jainkoak. Zeruek bere izarrekin, lurrak dakharzken hanbat gauza ederrekin, itsasoak bere uhinekin eta arrainekin, egun handi batean erakhusten dauzkigute, guziak bere nahi xoil batez egin izan dituen Jainko haren botherea, haren zuhurtzia, haren ontasuna. Horiek guziak ederresten ditugu; gure Izpirituek endelguz ezin har detzaketen bezalakoak dire. Ez-ez, erraten dauku bizkitartean Isajas profetak etzaiteztela horietan bara. Nahi baduzue ongi ezagutu Jaunaren botherea ta manifizentzia, zerurat begiak. Har zazue gogoan bere seinduentzat egina daunkan hiri lorios hura, ta han ematen deraizten sari handiak: hiri dohatsu hartan, sari eder hetan bereziki ta bertze nihon ezpezala da ageri Jaunaren botherea, Jaunaren zuhurtzia, Jaunaren manifizentzia. O! seinduen egoitza loriosa, Jainko guziz botheretsu baten lan nausia! Zer loria, zenbat edertasun, zer aberastasun, zer gozo daukazun beraz zure baithan! Eta ala dohatsuak baitire zu baithan sartzeko zoriona dutenak! Eta dio San Agustinek, mundu hau guzientzat egina da onentzat bezala gaxtoentzat. Beraz hanbat gauza eder eta miragarria balin bada mundu ageri huntan, nork erran, zer edertasun, zer onthasun, zer atsegin dauzkan bere baithan parabisuak, onentzat bakharrik, ta bere seinduak bere manifizentzia guzian saristatzeko Jainkoak egin duen hiri dohatsu hark?
Zeruko zoriona zertsu den gogoan hartzeko dakusagun oraino zer duen balio, eta zer gostarik ematen zaikun. Dugun adi horren gainean Jaundone Paulo. Ez, dio apostolu handi hark, mundu huntako nekhe, borroka, gudu, pairamen guziek eztezakete berenaz zerua merezi; eztute berenaz ariarik eta bardintasunik batere zeruko loriarekin, ta han seinduek gozatzen duten zorion ezin erranezkoarekin. Ala hainitz aditzerat ematen baitute apostolu handiaren hitz horiek! Eta zer ezagutza ederra ta gora ematen daukuten zeruko zorionaz!
Jaundone Paulo hark berak hanbat nekhe eraman du, lurraren bazter guzietarat Jesu-Kristoren izen seindua banatu nahiz; hanbat jazarkhunde jasan du Jesusen amorea gatik, ta harenako maithagune sakratuaz guzia hartua zen. Emagun bada miletan nekhe gehiago erabili, jazarkhunde gehiago pairatu, ta maithagune khartsuago bat ukhan duela: ez oraino horiekin guziekin etzuken merezi zeruko zoriona, seinduen golardoa.
Marthirek thormenta izigarririk paira dute; batzu gurutzefikatuak, bertzeak zerraz bizirik urratuak, bertzeak basa abrez xehakatuak, bertzeak olio irakitutan emeki-emeki sarthuak eta frijituak, bertzeak su izigarritan guttika-guttika erreak, eta holako bertze asko. Emagun bada gizon bakhar batek pairatu dituzkela marthirio suerte horiek guziak, bai eta Jainkoak mirakuluz bizirik zadukala, asko urthez horiek guziak jasan dituela; ez oraino ezluke merezi zeruko zoriona, seinduen golardoa.
Penitentek garraztasun handirik erabili dute bere gorphutzen gainean; mundutik arras urrunduak; garizuma hainitz urthean, bai eta hurren bere bizi guziak barur, askotan ogian eta urean, edo orobat belhar xoilez; jaunztura arruntak eta latzak; etzauntza gogorra, askotan taulatu hutsa edo harrokak; lo guti, askotan gau osoak othoitzean; zilizioz, lizifrinez, burdinazko azotez bere gorphutzak sarrazkitzen! Emagun bada penitent bakhar batek, mende osoz, eta asko mendez, egin dituzkela bere buruaren kontrako dorphetasun, naturaleza guzia lotsatzen duten horiek guziek; ez oraino ez luke merezi zeruko zoriona, seinduen golardoa.
Jaundone Paulo, Santa Madalena, bertze asko Seindu Jainkoarendako maithagunez guziz ederresteko den gisan izan dire sustatuak eta urthuak, eta Andre dena Maria bertze guziak elkharrekin emanik ere baino gehiago. Maithagune khartsu hartaz Jainkoari loria handi bat eman diote, eta haren ariaz gauza espantigarririk egin dute Jainkoaren loriakotzat: emagun bada arima bakhar batek ukhan Jainkoarentzat, mundua mundu denetik hunat seindu guziek ukhan duten maithagune guzia, eta egin dituela egundainoko Jaunaren zerbitzari guziek haren loriakotzat egin duten guzia, arima hark bere gain ukhan duten seindutasun guzia: halarik ere, o, zeruko dohatsutasunaren handia ta miragarria! Ez, arima hark bere prestugune guziekin, bere seindutasun ezin gogoan hartuzko harekin, ezluke oraino merezi zeruko zoriona, seinduen golardoa, Jaundone Pauloren hitzaren arabera.
O! Apostolu handia! Zer hartzen duzu bada gogoan seinduen egoitza haren edertasunez, hango loriaz, han Jaunaren hautetsiek gozatzen duten sariaz? Zer behar zen bada loria handi haren, sari gozo hekien guri merezitzeko? Deusere gutiago, ihardesten dauku Apostolu Jaunaren Izpirituaz argitu hark, Jainko baten ezeztamenduak, Jainko baten pairamenak, Jainko baten heriotzea baino. Bai, erraten dauku, arrazoin zen, asko ume bere lorian sar-ararazi gogo zituen Jainko hark, hekien salbatzailea, heriotzeaz sakrifika zezan.
O! nere arima, nere arima, nolakoa den beraz zeruko Jerusalem haren edertasuna! Nolakoak, zein handiak, zein gozoak behar diren izan han nere Jainkoaren adiskidek gozatzen dituzten onthasunak eta sariak! Sari batzu, gizon eta aingeru guzien seindutasunak, batean emanik ere, ezin merezi dezaketen bezalakoak; sari batzu, zeinen erosteko Jainko batek ezpaitu bere bizia, bere odola guphidetsi. Ikhusazu, dio San Agustinek, zenbat gostarik merezitu daukun Jainko-gizonak zeruko loria hura; har zazu gogoan, ahal badezakezu, haren beheramenduen, haren pairamenen, haren heriotzearen, haren odolaren merezimendu mugarririk gabeak; eta orduan zerbait ezaguturen duzu zeruan higurikitzen zaituen loriatik ta zorionetik.
Suntsi bitez beraz hemen munduko erregek eman detzaketen, eta bizitze huntan goza ditezken nahikara guziak, onthasunak, ohoreak, goratasunak, atseginik bizienak: deusik eztire horiek guziak, Jainko batek bere manifizentzia guzian bere seinduentzat aphaindu duen, eta Jainko batek, bera gizon eginik, bere biziaren eta bere odolaren gostuz merezitu daukun loria mugarririk gabearen, ta gozo ezin erranezko haren aldean, eta ongi sentimendu gabeak, ongi zoroak dire hanbat giristino, mundu huntako nahikarei bere bihotzak estekatzen diotzotenak, Jainko baten odola balio duten onthasunez gozatzerat Jainkoak deitzen dituen denboran, ta hartarakotzat eginak direlarik.
II. PHONDUA. Eta zer othe da bada seinduek zeruan gozatzen duten, eta mundu huntan erran eta gogoan har ditezken guziak hurbiltzen ere etzaizkon bezalako golardo ta sari hura? Jainkoak berak erranen dauku; adi dezagun. Ibil zaite nere aitzinean, erran izan zioen patriarka seindu Abrahami, eta erraten dauku bat-bederari; bizi zaite nere gogora, egin zaite seindu; eta hori egiten baduzu, ni nerorri izanen naiz zure golardo guziz handia, gozoa ta nasaja.
O, nere bihotza, aditzen dituk hire Jainkoaren hitz horiek? Sinhesten duk hire Jainkoak egiten dauan agintza handi, manifiko hori? Eta sinhesten baduk, zer kharrekin eztuk gutiziatu behar sari handi ta gozo haren ardiestea? Zer animorekin ez haiz hari behar, hartarat heltzeko behar den guziaren egiten?
Bai, Jainkoak eman nahi deraje bere adiskidei, bere handitasunari dagokon bezalako sari bat; eta nola deus ezpaitu kausitzen halakorik zeru-lurretan, ez eta izan ditezken gauza guztietan ere, bera, bai bera, eta bera den guzia ematen zaje saritzat. Jainko bat saritzat! Jainko bat gozatzeko! Jainko baten loriaz jauntziak! Jainko baten zorionaz dohatsu! Oi! zer seinduen zoriona!
Seinduek zeruan ikhusten dute Jainkoa, ez ordean, dio Jaundone Paulok, mundu huntan bezala, arrazoinamenduz, gogoz eta mirail batean bezala; bainan ikhusten dute garbiki, estalgirik gabe, bekhoz-bekho; ikhusten dute bere baithan eta den bezala. Oi! Jainko bat bere baithan eta den bezala ikhustea, zer atseginezko itsasotan hondatzen ditutzun Jaunaren adiskide lorios hek!
Ikhusten dute Jainkoaren izate mugarririk gabe perfet hura; ikhusten dituzte haren edertasun ohoragarriak, haren ontasun gain-gainezkoa, haren bothere nahi duen guzia zeru-lur-ifernuetan egiten duena, haren zuhurtzia ta jakintasun deusere gerizatzen etzajona, haren seindutasun notharik xumena ezin onhets dezakena, haren zuzentasun miragarria, haren urrikalmendu guziz ederretsgarria: hitz batez ikhusten dute Jainkoa bere baithan eta bere osogune adoragarriekin.
Zer loria bada! Zer kontentamendu! Zer gozo Jainko mugarririk gabe oso hura gisa hartan ikhustea! Mundu huntan ere zenbait gauza eder-eder ikhusten badugu, hanbat gozo sentitzen dugu gure baithan; bertze guziak ahantzirik, xoratuak bezala gagozko beha. Zenbatez ezta loriagarriago izanen bere baithan eta den bezala ikhustea Jainko, zeru-lurretan diren gauza eder guziak egin dituen, eta bere baithan hek guziak baino mugarririk gabe ederrago den hura.
Jesu-Kristok agertzen du bere loriaren arrajo bat Thaborreko mendian; haren soinekoak elhurra bezain xuri, haren arpegia iguzkiaren pare. Jaundone Petri guzia hartua dago horren ikhusteaz; mundu guzia gogotik joanik, haren nahi ta atsegin guzia liteke bere gainerako egunak mendi hartan iragatea. Eta bada? Baldin Jainkoaren ikhuste haren iduri xoil eta itzal batek hanbatetaraino hartu ta xoratu bazuen Apostolu handi haren bihotza, zer izanen da Jainkoaren loria ta osogune adoragarri hek bere baithan, bere hedadura guzian ta diren bezala ikhustea? Oi! nola dauzkan horrek zeruko dohatsuak loriatuak, xoratuak, ezin erranezko kontentamenduz ta gozoz gaindi eginak! Jainkoa baithan ikhusten dute, ikhusi ta jakin nahi duketen guzia; naturalezaren arrimu ederra, ta nola gerthatzen eta egiten diren hanbat gauza espantigarri; mundu huntan zer iragaten den, ta osoki dohatsu izateko jakin behar duten guzia.
Seinduek zeruan maite dute Jainkoa, oi! Bainan zein osoki! Zein khartsuki! Mundu huntan gure bihotzak hartzen ditu batzutan hain maithagune handiak eta beroak, senhar-emaztek, ume burhasoek, eta adiskidek, batzuek bertzentzat; bethi elkharren ganat lehia, elkhar gabe ez onik, ez gozorik. Jakin dezagun bizkitartean, egundaino nihorentzat ukhan duen maithagune suharrena eztela hormarik baizen, seinduen bihotzak zeruan Jainkoarentzat sutan dauzkan maithagune handiaren aldean.
Mende guziek ederresteko ukhan dute, Jaundone Paulo batek, Santa Madalena batek, bertze asko seinduk Jainkoarentzat ukhan duten maithagune guziz khartsua, oraino mundu huntan zirelarik ere. Bizkitartean, oi! ala horietarik urrun baita seinduak zeruan erretzen dauzkan maithagunerat! Mundu huntan ezpezala ezagutzen dituzte Jainkoaren osoguneak, haren edertasunak, haren gisa guzietako maithagarritasuna. Gauza egin guzietarik laxaturik, Jainkoa ganat daude bakharrik itzuliak, Jainkoa baithan daude guziak pulunpatuak. Hekien bihotzak maithagunezko su-khalda batzu dire beraz; diren guziak dire maithagunetarat aldatuak, maithagune bilhakatuak bezala.
Eta bethi ikhusten hain khartsuki ta bere izate guziaz maite duten Jainko hura, bethi hartaz gozatzen, bethi hari josiak, harekin bat eginak, haren baithan atsegin guzietako itsaso batean bezala hondatuak; oi! zer deskantsu, zer atsegin, zer gozo, zer dohatsutasun! diru-gose batek, aphur bat nekaturik, bil beza haren bihotza asetzeko behar den bezenbat urhe ta zilhar; zer haren atsegina! zer haren loria, gora igan-nahi bat, guti usterik, kausi bedi kargu handitarat, enplegu loriosetarat altxatua, burua hurren itzuliko zajo atseginez eta kontentez. Elkhar handizki maite dutenak, denbora luzez bata bertzea ganik urrunduak egon ondoan, berriz elkhar-ganat bitez; oi! zer hekien kontentamendua! Zer mement gozoak iragaten dituzten elkharrekin! Kasuan izan dena da bakharra hori ongi gogoan har dezakena.
Oi! nere arima! Oi! nere bihotza! Eta zer izanen da bada parabisuan? Oi! nolakoa den seinduen deskantsua, seinduen bakhea, seinduen gozoa, seinduen zoriona, Jainkoaz gozatzean! Egundaino lurraren gainean gizonaren bihotzak hartu duken maithagunerik suharrena ezta hormarik baizen, seinduek zeruan Jainkoarentzat duten maithagunezko su-khaldaren aldean; mundu huntan gehienik maithagarri zaizkigun gauza guziak eztire itsustasunik baizen, izigarrikeriarik baizen, Jainko haren edertasun ta maithagarritasun mugarririk gaben aldean. Ez, beraz, ez; mundu huntan gizonak khartsukienik maithatzen eta bizikienik gutiziatzen duen gauzaren edo adiskidearen kausitzeaz duken atsegin guzia fitsik ezta, Seinduak Jainkoa ikhusteaz, Jainkoaz gozatzeaz hordituak dauzkatziten ezin erranezko atseginen ta gozoen aldean.
Mundu huntako atsegina ezta behinere osoa; bethi zer edo zer eskas da osoki ta alde guzietarik dohatsu izateko. Bainan seinduek, Jainkoaz gozatzean, kausitzen dute zorion osoa ta eskasik batere gabea. Jainkoa da, dio San Agustinek, hekien bizia, hekien osasuna, hekien loria, hekien deskantsua, hekien on guziak, eta eztukete bertze deusen ere gutiziarik.
Mundu huntako atseginak histen dire denborarekin, batzutan laster ere bai. Ordean seinduen, atseginak zeruan bethi bardin fresko, bardin berri, bardin bizi izanen dire. Bethi Jainkoaz aseak, eta bethi Jainkoaz gose; bethi Jainkoaz egarri, eta bethi Jainkoaz hordituak; horra zeruko egoile lorios hekien estatua, dio San Agustinek. Zer asma diteke loriagarriagorik, zorion osoagorik?
Hortik ere liburu sakratuak mintzo zaiku seinduen zorion hartaz, bazkari batez bezala, zeinetarat gonbidatuak direnek hartan kausitzen baitituzte bere nahikara guziak; eztei batzuz bezala, zeinetan sentsu bakhotxa dagokon atseginaz gaindi baitago; froga ta dasta bai, bainan hitzez ezin erran diteken bozkariozko gaindidura batez bezala; gozo handi, gozo bethe, seinduen bihotzak osoki ta alde guzietarik aseak ta dohatsu eginak dauzkan batez bezala.
Horiek guziek aditzerat ematen daukute seinduen zoriona zeruan guziz handia, osoa, ta mundu huntan dasta ditezken atsegin guziak haren aldean khirestasunik baizen eztiren bezalakoa dela. Bainan funtsean, ez mundu huntako ilhunbetan gabiltzano, ezin ezaguturen dugu sekulan zorion haren handitasun ta gozotasun guzia. Gure eginbidea da, hartaz dakiguna maiz gogoan erabiliz, haren ardiesteko gutizia handi bat bethiere gure bihotzetan idukitzea, ta hartarakotzat behar dena lejaltasun ta jarraikitasun guziarekin egitea.
III. PHONDUA. Egiazki errege profetak arrazoin zuen errateko, egun bakhar bat Jainkoaren etxe dohatsu hartan eta seinduen lorian iragana hobe dela, mila urthe munduko palazioetan eta atsegin guzien erdian iraganak baino. Bai, egun bakhar batez Jainkoa bere lorian ikhusi ta haren zorionaz gozatzea gatik, den zer den egiteko liteke.
Ordean zertan mintzo gare hemen egun batez? Eternitate guzia, deusere gutiago, horra ezin erran bezalako zorion haren iraupena. Ez, sekulan enganiorik ezin sarthuko da hekien adimendu, Jainkoaren egiak berak argitzen dituenetan; ez, sekulan bekhatuak ezin khutsatuko ditu hekien bihotz, Jainkoaz osoki hartuak ta Jainkoari hain juntki josiak. Ezta beraz sekulan Jainkoa hekien alderat aldatuko. Sekulan ezin eroriko dire beraz jarriak dauden tronu lorios hetarik; sekulan eztire histuko buruan dauzkatziten khoro diztiantak; hekien gozoa, hekien zoriona mende guzietakoa ta eternala izanen da.
Oi! nere arima, zer da hau? Mundu huntan nekhetan eta penetan bezenbat denbora parabisuan deskantsuan eta atseginetan, hori ziteken zuzentasunak galdetzen zuken guzia; eta hola egiterat Jainkoak, ezkinduke zertaz errenguratu. Bizitze huntan neketan oren bezenbat urthe ta mende parabisuko lorian, hori liteke sarizko frankotasun bat; guk merezi edo galdetzeko zuzen ginduken baino gehiago liteke. Bainan hori guzia etzajo aski dela; hori guzia deusik etzajo gure Jainkoari. Urthe banaka batzu beheramenduan, ta mende guziak zeruko goratasunean ta tronuetan; urthe banaka batzu etsajaren eta naturaleza gaxtoaren kontra guduan eta borrokan, eta mende guziak Jaunaren bakean eta deskantsuan eta gozotasun guzietan; urthe bakhotx batzu nigarretan, penitentziazko garraztasunetan, eta behar bada pairamenetan ta gurutzetan, eta eternitate luze eta ezin akhaba diteken hura Jainkoaren zorionaz beraz gozatzen, atseginezko itsaso batean hondatua, nahikara guzien erdian, gozo guziez gaindi eginak eta hordituak. O, zer golardo handi! zer sarizko frankotasun, bai legez, ala gure Jainkoa nasai ta miragarri agertzen baita bere hautetsien alderat! eta nik zer behar dut gehiago, haren zerbitzu seinduan behin bethikotzat finkatzeko, ta khar guziarekin hari jarraikitzeko?
Seinduen zoriona, zorion bethikoa oraino, zeren bethi baitirau geldi-erterik batere gabe, eta gaitzez batere nahasia izan gabe bizitze huntan ere zerbait nahikara kausitzen da, zerbait gozo dastatzen da. Bainan zenbat nahigabe, nahikara hekien artean! zenbat khirestasunez eztire nahastekatuak gozo hek? Osasun edo onthasun-eskas, Izpirituko griƱa, konzientziaren aseki, jaiduretarik ta gutizia minetarik bethi kasik sortzen diren barneko nahaskeria, lagunen aldetik bekhaizgoak eta erasia gaxtoak, adiskiden aldetik deslejaltasuna, edo heriotzeaz edo bertzela hetazko gabea, senhar baten, emazte baten, ume batzuen aldetikako desgustuak; nork daki zenbat gisetako gaitz eta nahigabe darraizkoten Adam hobendunaren umei mundu huntan? Askotan dohatsuenak direla, eta nihondik eskasik batere eztutela dirurtenak, dire gurutze phisuenak kharrajatzeko dituztenak, nahigabe saminenez hiratzen daudenak. Bai, arrazoin handirekin deitzen da ondikozko lur hau nigarrezko harana, ta herioaren itzala.
Ordean Parabisua da egiazko bizien lurra, egiazko dohatsuen egoitza. Nola da ifernua gaitz guzien bilduma, onik batere gabea, orobat da Parabisua, on, nahikara, atsegin guzien bilduma, gaitzik batere gabea. Dohatsu hekien Izpiritua, bihotza, izate guziak osoki dagozko Jainkoari josiak, ta haren nahi seindua da hekien izate guziaren erregela bakarra. Eztire beraz batere hukituak, bizitze huntan arima Jainkotiak hanbat penatzen dituzten gogoeta gaxto ta bekhaturako jaidura hetaz, eta Jainkoaren bakeak osoki ta trabarik gabe erreginatzen du hekien baithan.
Hiri dohatsu hartako egoile guziek sentimendu berak dituzte, eta sentimendu garbienak, sentimendu Jainkozkoenak. Maithagune bizienak dauzka guziak Jainkoa baithan bat eginak, eta ezta hekien artean, ez bekhaizgoarik, ez suphertasunik, ez erasia gaxtorik, ez bata bertzeaz errenguratzeko arrazoinik den xumena.
Gaitz guzietarik gerizean izanen dire hekien gorphutzak; ez goserik, ez egarririk, ez hotzik, ez berorik, ez nekerik, ez oinhazerik, ez eritasunik, ez hil beldurrik ezta izanen Jaunaren egoitza seindu hartan, dio Isajaz profetak. Ezta beraz han adituko errengurarik, ez hats beherapenik; Jaunaren laudoriozko eta eskeronezko kantikek errepikatuko dute bakharrik hiri dohatsu hartan. Oi! zorionezko egoitza! Ala sorhajoa bailiteke zu ganat heltzeko nahirik minena hartzen ezlukena!
Eta badakite Jaunaren dohatsu hekiek, gozatzen duten zoriona ezin galduko dutela, sekulan etzajela gutituko, ez histuko; eta horren ariaz erran diteke zorionezko eternitate bat betan eta mement guziez gozatzen dutela. Baiki, halakoa da gure Izpirituaren indarra; gauza urrunenak hurbiltzen ditu, sentitzen balitu bezala; eta askotan ethortzekoak diren gauzen orhoitzapenak, gauzek berek bezain biziki ukitzen gaituzte. Horrengatik erraten da, ondikozko damnatuek mement bakhotxean jasateko dutela thormentazko eternitate oso bat. Bada gisa berean eta arrazoin bera gatik zeruko dohatsuek betan gozatzen dute zorionezko eta gozotasunezko eternitate bat.
O, zorionezko eternitatea, noiz sarthuko naiz zu baithan? O, Jaunaren etxe dohatsuko atheak, noiz idekiko zarete ni errezebitzeko? O, nere Jainkoa, zorion eta gozotasun guzien ithurri bizia, noiz helduren naiz zu ganat? Noiz harturen nauzu zure bozkarioan?
Ez beraz, ez, nere arima, ezkaitu enganatu Jesu-Kristok, erran daukunean, sarizko neurri handi bat, ongi bethea, ongi zaphatua, eta gaindi eginen zuena emanen zitzajela, haren lege seindua arthoski begiratuko zutenei. Bai legez atxikitzen du, bere hitza.
Ezta beraz batere harritzeko, baldin hanbat errege ta erregina; munduko bertze hanbat handi ta aberats, inguratzen zituen onthasun, ohore ta atseginei, basa-phozi bati bezala behaturik, bakharrik zerukotzat bizi izan badire; hetarik asko ere, mundutik arras ilkhirik, mortueterat, komentuetarat joan izan badire, gorderik eta garraztasun guzietan bizitzerat. Ezta harritzeko, baldin hanbat milium, adin, estatu ta herrunka guzietako martirek, gizonek bezala emaztekiek, eta neskatxa gazte-gaztek ere, gogotik pairatu badituzte ifernuak asma-araz zetzaken thormenta gisa guziak. Ezta harritzeko, baldin hanbat jende gaztek, munduak alde orotarik iduririk ederrena egiten, eta gisa guzietako nahikarak eskeintzen ziotzoten arren, guziak oinen azpian ezarri badituzte, Jesu-Kristo hautatzen zutelarik bere espos bakhartzat, bere gozo guzia egiten zutelarik harentzat bakharrik bizitzeaz, ta haren ondotik gurutzea kharrajatzeaz. Ezta harritzeko, baldin hanbat mila-miliun arima prestu, zer nahi gudu naturaleza gaxtoaren aldetik jasateko, zer nahi gaitz eta nahigabe pairatzeko ukhana gatik ere munduaren aldetik edo bere gorphutzean, Jesu-Kristoren lege garbia phondu guzietan hain arthoski, hain lejalki begiratu baitute. Bazakien horiek guziek, hola eginez, sekulako zoriona ardietsiko zutela, eta loriazko karga hark merezi zuela, den zer den egin zezaten haren seguratzeko. Eta orai badakusate segurki eztirela enganatu, eztutela sobra egin; badakusate hekien guduek, borrokek, nigarrek, penitentziek eta pairamenek, ehunka, milaka ekharri dituztela fruituak, fruitu ezin erran bezain gozoak, menderen mende guzietan, bere zorion handitan, gozatuko dituztenak.
Bada ni ere zeru berak, zorion berak higurikitzen nau, eta egin dezaket, Jaunaren laguntzarekin batean, orai han daudenek egin izan dutena. Miletan dohatsu ni, hortarakotz behar den guzia egiten badut! Zorigaitz niri, ezpadut egiten!
O, Jauna, zure loriarat heltzen naizenean, izanen naiz osoki dohatsu ta atseginez gaindi, zioen errege profetak.
Lanak eta nekheak izitzen bagaitu, sariak anima bekitza, dio san Bernatek.
VIII. EGUNA
Jainkoaren eta debruaren zerbitzuaz
I. PHONDUA. Ezin bertzea da guretzat; baitezpada izan behar gare edo Jainkoarenak edo debruarenak, edo Jainkoaren ume lorios, edo debruaren ondikozko esklabo. Bekhatutik, bederen-bederen bekhatu mortaletik beiratzen bagare, Jainkoaren adiskide ta ume gare, bainan bekhatu mortal bakhar bat egiten badugu, debruaren gathetan amarratzen gare, debruaren esklabo dohakabe egiten gare. Egun behar dut beraz hautatu bi nausi horien artean, bainan hautatu nere bizi guzikotzat, eta orai hautatuko dudana ganik sekulan ez aldaratzekotan.
Bada hautu hori ezagutzarekin ta zuhurki egiteko, ongi gogoan hartu behar dut zer eta zerik diren bi nausi hek, eta hetarik zeinek duen esku ta zuzen nere gainean.
Zer da bada Jainkoa? Izate bat, bere baitharik dena, zeina baino hoberik ta perfetagorik ezin asma baititeke; Izate bat guziz handia ta majestatez bethea, zeinaren aldean munduko goratasun, handitasun, distiadura guziak ezpaitire herrautsik eta itxurapenik baizen; izate bat guziz botheretsua, zeru-lurrak eta hetan diren guziak hitz bakhar batez, nahi xoil batez ezdeusetik athera dituena, eta diren gauza guziak gobernatzen dituena, zerbait izan eta gerta dadila baitezpada nahi duenean, deusek, ez nihork ezin bara dezaken gisan.
Jainkoa da izate bat guzia ederra! Eta edertasun guzien ithurria, mila-milium dohatsuk zeruan ageriki dakusatena, haren ikhusteaz guziak loriatuak, guziak xoratuak, behinere unhatu ez desgustatu gabe; izate bat guzia ona, diren on guziak egiten eta ematen dituena; izate bat guzia seindua, gaizkirik den xumena ezin onhets dezakena; izate bat guziz zuzena, zoini berea ta merezi duena zuzentasun guzian ta haren handitasunari dagokon bezala ematen dioena, gaizkiari gaztigua bezala ongiari golardoa. Bai hori guzia da Jainkoa, bai eta mundu huntan erran asma diteken baino mugarririk gabe perfetagoa eta maithagarriagoa.
Bainan zer da debrua? Izpiritu bat, egia bada ere, Jainkoak ona egin zuena, asko dohain ederrez aberatsu zuena, bainan bere bekhatuaz arras galdu dena, zeru-goratik ifernuko zolarat botatua izan dena, eta geroztik hunat guzia gaizkirat emana, gaizkian gogortua dagoena, guzia etsimenduan, guzia errabian; bethi Jainkoak jazartzen dioena, eta bethi bera Jainkoaren kontra enferratua, bethi haren kontra blasfemiotan eta burhotan, haren loria suntsitzea, ta hari bere zerbitzariak arrogatzea baizen bilhatzen eztuena. Debrua da Izpiritu gaxto bat, gaizkian baizen, bekhatu lotsagarrienetan baizen onik eztuena, bekhaizgoak erretzen dagoena, bere bekhatuaz galdu duen bethiko zorionerat gizonak deithuak ikhusteaz hartarik hekien urruntzen hari dena bere ahal guziez, hek berekin batean sekulako thormentetarat herrestatu nahiz. Debrua da beraz ilhunbetako printze bat, Jainkoaren eta gizonaren etsai madarikatu bat, mundu guziaren itsutzen eta enganatzen hari dena bere ahal guziez, lurraren gainean gerthatu izan diren gaizki ta deserregelakeria guzien lehenbiziko ithurburua.
Ea bada, nere arima; horra bi nausi; ezin bertzea duk hiretzat, horietarik bata edo bertze zerbitzaizea; baitezpada izan behar haiz edo Jainkoarena edo debruarena. Hautazak bada: ezen gauza hire eskuan duk, hire nahian zatzak guzia. Zenbat ere gaitz iduritzen baitzauk debru gaxto hari buru egitea, eta Jainkoak bere zerbitzarietarik galdetzen duen gisan bizitzea, Jainkoa hire alde izanen duk, hark lagunduko hau, eta haren laguntzarekin batean, behar den guziaren egiteko gai izanen haiz; hala egin izan die hi bezalako hanbat miliunek.
Hautazak beraz, o! nere arima, bainan zinez eta bethikotz: zein nahi duk? Jainkoa ala debrua? Norena nahi haiz izan? Izate mugarririk gabe handi, botheretsu, on, seindu, maithagarri harena, ala Izpiritu ilhun, gaxto, bekhaizti, errabiatu, nahastari, hire galtzea baizen bilhatzen eztuen harena? Ikhusak, eta etsaminazak ongi egitekoa, eta egik hire hautua: zein nahi duk? Jainkoa ala debrua? Niholere ez haiteke izan biena; hautazak bata edo bertzea.
Oi! nere Jainkoa, bainan dudan eta kordokan egotea bera ez othe liteke zorakeriaren mukurrua? Zu bezalako izate oso, adoragarri, maithagarri, zeru-lurretan diren bihotz guzien prezamendua, adorazioneak, maithagunak eta estekamenduak zure perfekzione adoragarriez merezi ditutzuna; bai, za, o! nere Jainkoa, balanzan ezar Izpiritu ilhun, Izpiritu gaxto, debru madarikatu, mespreziorik eta aborrimendurik baizen merezi eztuen harekin? Zer zentzu-errebeskeria! Eta zer laido samina liteken hori zuretzat, o! nere Jainko Jauna!
Eta bada, nere arima, ez othe haiz askotan ere erori zorakeria hortan? Ez othe haiz urrunago ere joan izan? Jainkoaren eta debruaren artean kordokan ematea ez azki izanez, ez othe duk Jainkoa aldebat utzi, debru madarikatuari hire bihotza emateko, haren ondikozko esklaboen artean, harren bandera higuinaren azpian hire burua ezartzeko? Hortaz jujatzeko, adizak zer dioen Jainkoak berak. Debrua da urguilusun nausia ta erregea; ez othe duk bada egundaino urguilurik eta banitaterik sartzera utzi hire Izpirituan eta bihotzean, hire jaunzturetan eta egiteko manera guzietan?
Debrua da bekhaizgoaren ithurria, ta bekhaiztiaren nausia; ez othe duk bada egundaino damurik ukhan bertzeren ongiaz eta nahikarez, bertzeri erakusten zitzaizkoten arthez eta ikhustatez?
Debruaren ofizioa da arimak hiltzea, eta zer nahi moldez bertzei bekhatu egiteko bidea ematen diotenak debruaren seme-alabak dire! ez othe haiz bada egundaino nihorentzat izan bekhatu egiteko bide ta okhasione, hire solasez, hire harrokeriez, hire arinkeriez, hire konplasentzia eta jautsapen gaxtoez?
Debrua da gisa berezi batean Izpiritu lohia, likhiskeria hetan baizen gosturik eztukena; hetarat lerratzen dena haren gathe higuin, phisu, madarikatuetan amarratzen da; ez othe duk bada egundaino zaurthu garbitasuneko prestugune Jainkozko, bainan haurtzkorra, gogoeta xoilez baizen ezpada ere?
Azkenean Jainkoaren umek eztute bekhaturik egiten; bekhatuk egiten duena debrua ganikakoa da, debruaren esklaboa da, debruaren umea da; hortan dire ageri Jainkoaren umeak eta debruarenak; ez othe haiz bada egundaino bekhatuz khutsatu? Behar zen artha guzia ukhan othe duk, Jainko-legeak manatzen zaujan guzia ikhasteko, eta behar zen lejaltasuna phondu guzietan haren begiratzeko?
Eta baldin Jainkoaren beraren erran horien gainean ikhusten baduk, o! nere arima, bekhatua hire baithan sartzerat utzi dukala noizpait, eta hartaz, Jainkoari gibelaz jarririk, debruari eman hatzajola, oi! nolakoa izan den orduko hire zoramendua! Zer ahalgek ez hau guzia estalia iduki behar? Zer urrikik eztik hire bihotza osoki arrailatu behar? Oi! nere Jainkoa, zure urrikalmendu mugarririk gabeaz, arren, barkha dietza-datzu zoramenduzko mement hetan egin dauzkitzudan idoi kruelak, damu saminak. Hekien aldera nere burua kondenatzen dut penitentzia garratzetarat nere bizi guzikotzat: lehenago mila heriotze, halako zoramendutan berriz eroriko naizen baino.
Jainkoak beraz, bere izatez, eta bera dena zeren den, duda gabe merezi du preferentzia edo lehenuntza debruaren gainean; merezi du, Izpiritu madarikatu hura arras alde bat utzirik, nere bihotz guziaz maitha eta nere indar eta ahal guziez zerbitza dezadan, denazkero izate bat mugarririk gabe osoa ta maithagarria. Gauza bera galdetzen dute Jainkoak nere gainean dituen zuzenek eta eskuak ere.
Badakit eta sentitzen dut ez naizela ni nerorri egin. Nork egin nau bada? Ez bertzek, baizitare Jainkoak; hark emanik ditut Izpiritua ta bihotza, begiak eta mihia, eskuak eta zangoak, hatsa ta bizia, arima ta gorphutza bere sentsu ta ahal guziekin, deusere ezta nere izate guzian, ez eta gozatzen ditudan eta zerbitzatzen naizen gauzetan ere, Jainkoaren ontasunetik eztathorrenik.
Berriz debruak zerbait eman othe daut? Eta zer eman ziezakedan, ilhunbetako printze, Izpiritu madarikatu hark? Niri ongi egitetik urrun, ezta haren aldea ezpanau ohakoan itho, ezpanau suan erre, ezpanau mila estropuz gal-arazi, miletan biziaz gabetu. Ezen guzia gaizkirat jarria da; eztu bertzerik bilhatzen, gu gaitzez lehertzea baizen; eta Jainkoari eskerrak, dio San Agustinek, ezpadauku, egiten daukun baino miletan gaitz eta bidegabe gehiago egiten.
Bada horiek hola direlarik, zer zuzen-kontrakeria, zer ebaskoa izigarri ez liteke ni baithan, nere Jainkoari, nere egile bakharrari, nere jauztsapena, nere maithagunea, nere obedientzia errefusatzea? ezen eznau fits baten, ez mement baten, ez eginkunde xumenaren ere nausi utzi: beretzat, bere loriakotzat, bere zerbitzukotzat egin nau naizen guzia; hortarakotzat ere bizi-arazten nau mement guziez; eta nola hura baita diren gauza guzien lehen ethorburua, bekhatu xoilaz landan, nahi du, ta haren Jainko izateak berak hala galdeturik, baitezpada nahi du, hura bera izan dadin, diren eta egiten diren guzi-guzien azken hel-burua edo xedea. Gauzarik den xumena egin dezadan, munduari atsegin egiteko, nere atseginak hartzeko, nere naturalezari ta jaidurei bere nahikarak emateko, zenbait arrazoin onest izan gabe, hori bera deserregelamendu bat da, nere nausi guzien gainekoaren zuzenen kontrako eskudantzia bat da, egiten diodan egiazko ebaskoa ta arrogazione bat da.
Oi! nere Jainkoa, eta zer othe naiz bada ni zure begietan? Oi! zer egiteko molde lotsagarri iduki dudan zure alderat! Aithortzen dut bai ahalge ta urriki minekin, nere joan-ethorrietan, nere jan-edanetan, nere egintzetan eta solasetan, asko ta asko aldiz nere nahi hutsez, nere atseginak hartzea gatik, nere jaidurei sentsuei bere nahikarak ematea gatik, ibili ta bidatu naizela. Eta hortaz beraz, oi! nere Jainkoa, ebatsi dautzut nere izatearen ta biziaren zathirik handiena. Zer zuzen-kontrakeri izigarri! Lurreko nausi batek nahi du, haren sehiak beren denbora guzia haren zerbitzun enplega dezan, eta arrazoin du. Mahasti bat landatzen duenak nahi du mahasti hark harentzat ekhar detzan fruituak, eta arrazoin du. Bainan, Jauna, nausi hek sehi haren, mahasti haren nausiago othe dire bada, zu, ni naizen guzia egin nauzuna, nere nausi zaren baino?
Bainan, oi! nere Jainkoa, baldin zuri nere biziaren zathi handi ebastean baratu gabe, oraino bekhatu egiten eta zure damuztatzen hari izan banaiz, oi! nolakoa izan den nere egitatea! zer egitate beltz eta izigarri, maithagunearen orde bihurtu dautzut beraz higuintza, eta ongirik prezagarrienen orde gaizkirik handienak eta damurik saminenak. Eta zure ontasun xoiletik nauzkan emaitzak berak itzuli ditut zure kontra; hetaz baliatu naiz harmatzat zuri jazartzeko, zuri gerlarik gogorrena egiteko: zuk eman zenautazun Izpirituaz, bihotzaz, begiez, beharriez, ahoaz, mihiaz ta gorphutzaz zerbitzatu naiz, zuri damurik saminenak egiteko. Oi! zer monstro izan naizen zure begietan! Zoin miragarria izan den zure ontasuna, zure kontra zoratua eta errabiatua nintabilan mement dohakabe hetan ezpaitautazu jazarri, ezpainauzu orduan berean ifernuko zolan ehortzi, sobra baizen merezi eznuen bezala!
Eta, o! nere arima, othe da bada nihor munduan, nere Jainkoa tratatu dudan bezain izigarriki tratatu nahi nukenik? Itsu edo gor sorthu ta norbaitek argitu eta ernatu banintu; urean ithotzen, suan erratzen egoki ta norbaitek handik atheratzen banintu, aski esker-gabea, aski monstroa othe ninteke bada nere bista, nere bizia zor nioken hari jazarteko, haren hiltzeko? Zer monstrokeriaz erori naiz bada egitate izigarri hortan nere Jainko, zeru-lurretan diren guziek egin diezakedaten baino ongi gehiago egin dautanaren alderat?
Eta nori atsegin egiteko, nori nere bihotza emateko, ebatsi natzajo nere Jainkoari, nere nausi zuzen-bidezkoari? Debruari, Izpiritu gaxto, madarikatu hari. Baiki, bi nausien artean kausitzen nintzen. Alde batetik Jainkoak debekatzen zautan haserrego hura, medisentzia hura, desoneskeria hura, ebaskoa hura: bertze aldetik debru gaxtoak hetarat bere ahal guziez hertxatzen nintuen. Eta nik Jainkoa alde bat utzi! eta nik Jainkoari ukho egin, Jainkoaz arnegatu, eta nik debru madarikatua, ilhunbetako printze, Izpiritu gaxto, higuin hura hautatu nere nausitzat, nere erregetzat, nere aitatzat, eta nik debru madarikatu hari saldu Jainkoa ganik nauzkan Izpiritua, bihotza, arima ta gorphutza, oi! orduko nere itsumendua, nere zoramendua!
Oi! Jauna, zure urrikalmendu handi-handiaren beharra dut nere biziko deserregelakerien barkhatzeko. Arren bada begira nazazu berriz halako monstrokerietan erortzetik.
II. PHONDUA. Jaundone Paulok seguratzen gaitu, bizitze huntako ta hil ondoko ontsatasuna datxeikola Jaunaren zerbitzuari, bizitze prestuari. Debruak berriz begien aitzinean paratzen deraiku munduko onthasunak, ohoreak eta atseginak, gure zoriona egin behar duten gauza batzu bezala: hetarako hirritsak eta pendurak gure baithan sutzen ditu; eta ojhuz dagoku, gure jaidura hekiei jarraikiz, hekiei bere nahikarak emanez kausituko dugula gure ona, gure dohatsutasuna. Dakusagun bada orai zeinek duen arrazoin, ea zeinen, Jainkoaren ala debruaren zerbitzuan izanen garen hobekienik bizitze huntakotzat ere.
Jakina da, ta guziek aithortzen dute, bihotzeko bakea; barneko deskantsua gabe, eztela guretzat munduan egiazko onik, ez dohatsu izaterik. Onthasunez igeri, bai, ohorez inguratua, atseginez horditua, bainan horien guzien erdian barren guzia nahasia, konzientziako harrak iresten hari; nor izanen da aski zoratua holako bat dohatsu dela errateko? Miletan dohatsuago bide da, fortunaz ahantzia, mundutik urrundua, bertze aldetarik ere penetan den bat, bainan horiekin batean bihotza bakean eta barrena deskantsu duen bat.
Non kausi bada barneko bake gozo, bizitze huntan bakharrik gure zorion guzia egin dezaken hura? Jainkoaren zerbitzuan, bizitze prestuan, eta ez bertzetan. Bai, Jauna, bake handi, nasai bat gozatzen dute zure lege seindua maithatzen eta begiratzen dutenek, zioen errege profetak; handia, eta ezin erran bezain handia ta gozoa da zure zerbitzari khartsuei dasta-arazten derajezun bakea ta zoriona. Orobat dio Jaundone Paulok, bere nekhe, atsekabe, gurutze guzien erdian ere, bakez eta gozoz gaindi zagoela. Orobat zioen San Agustin handiak, onerat itzultzerat graziak behartzen zuenean, Etzitzajola iduritzen bizi ere bazitekela, bekhatuan kausitzen zituen atseginak gabe; bainan gero, Jainkoari osoki eman zitzajonean, sentitzen zuela bere bihotzean bake bat han gozoa, dastatzen zituela atsegin batzu hain garbiak ta garbiak, non gaizki bizi zen denboran hartu zituen atsegin guziak ezpaitziren khirestasunik baizen hekien aldean. Aithor bera egiten dute egun oroz, behin trebes ibili ondoan, osoki ta bihotz guziaz Jesu-Kristoren uztarri sakratuaren azpian jartzen direnek. Hori ezin adi dezakete gaizki bizi direnek, eta eztute sinhetsi nahi; ezin adi dezakete, nola izan diteken norbait boz eta dohatsu ziliziotan, lizifrinetan, baruretan, atsekabetan: egizue guk bezala experientzia, erraten deraje hekiei San Bonabenturak, frogazazue guk bezala, eta orduan sinhetsiko duzue.
Jainkoa hari da hortan. Nola arima prestu hekiek bere buruei ta sentsuei bere nahikarak eta atseginak Jainkoa gatik ukhatzen baitiotzate, Jainkoak bere sakrifizio hekien ordainez bezala ematen deraizte bihotzeko bake ta barneko gozo, mundu huntako nahikare ta sentsuetako atsegin guziak xitzen dituzten hek, apostoluaren arabera.
Bertzalde arima hekien asmuak, gogoetak eta gutiziak, baieta sentsuak eta izate guzia Jaunaren nahi senduaren azpian daude bethiere jarriak eta arrimatuak. Eztute deusere nahi, Jainkoak nahi duenik eta Jainkoaren loriakotzat baizen. Ezta beraz ez hekien barnean, ez kanpoan gerlazko ta nahaskeriazko ithurririk batere, izan ditezen goratuak ala beheratuak, erromes ala aberats, munduan aiphatuak, ala ahantziak, ohoratuak ala laidoztatuak, guziak bardin eta jautsapen berarekin hartzen dituzte bere jainkoaren eskutik, hekien bihotzak bethi deskantsu berean daudelarik. Hola frogatu izan dute egundainotik Jainkoaren zerbitzuari behar den bat bezain zinez eta osoki eman zaizkotenek. Gauza bera begien aitzinean ezartzen dauku arima Jainkotien aurpegian agertzen den aire ezti ta kontentak, edozein estatutan izanen badire ere.
Bainan oi! ala bertzela gerthatzen baitzaje debruaren ondikozko esklaboei, eta haren gogoramendu likhitsez bere jaidura gaxtoei darraizkotenei! Ez, hainentzat ezta bakerik, ez barneko gozorik, dio Isajas profetak. Nola kausi dezakete barneko bake gozo hura, eztutenazkero ezagutzen hartarat daraman bidea, dio errege profetak? Oi! itsuak, oi! zoroak, eta nola nahi dute kausitu bizitze dohatsua bizirik ezten lekhuan, dio San Agustin, zer biltzen den, zer iragaten den bere jaidura gaxtoen esklabotasunean bere frogantzaz ikhasi zuenak!
Ez eiki gure bihotzak eztu sekulan edirenen bere deskantsu osoa gauza eginetan, eta Jainkoa ganik kanpoan. Ezta begia ikhusteaz asetzen, ez beharria aditzeaz, dio Izpiritu seinduak. Gauza bera da bertze edozein jaiduraz edo pasionez, eta hortik zer gerthatu behar zaje ondikozko jaidura hekien esklabo jartzen direnei? nahaskeriarik eta deboilamendurik baizen ez.
Hartu dituzten nahikarak hain laster iragan dire; eta hekien bihotzak bardin gose ta egarri. Hortik zenbat khexagune, berriz gauza beretarat nahiz? Ordean sekulan ezin arras ixil-araz konzientzia. Zenbat urriki beraz, zenbat bihotz-ukhaldi, zenbat barneko asiki min, bere jaidurei eman diotzaten nahikaren gainean? Eta halarik ere bethi orobat behartuak jaidura muthiri, arras nausitu hartaz: zenbat hiramendu beraz eta zenbat estira, jaidura gaxtoen esklabo jartzen diren arima dohakabentzat! Hala manatu duzu, Jauna, zioen San Agustin, berak frogontza egin izan zuenak, hala manatu duzu, Jauna, ta hala gerthatzen da; bai, arima dohakabe, zure nahi seinduaren azpian osoki jarria egon behar bidean, bere sentsuei ta jaidurei esku hartzerat uzten derajenak, hortan berean eta bere baithan kausitzen du bere thormenta ta bere ifernua; bizitze huntarik beretik ere bera da bere borredoa ta bere debrua.
Dugun adi horren gainean Salomonen errana: egundaino ezta naski nihor izan munduan, Israelgo errege hura bezain dohatsu izan denik iduriz; bere Izpirituan ezagutzarik ederrenaz bethea, bere menekoez ez ezik, arrotzez ere hagitz ohoratua, ezin konta bezenbat aberastasunen jabe, gisa guzietako atseginak ithoka hartzen ditu: berak dio, bere bihotzari eman ziotzala nahi izan zetzaken guziak. Horra segurki gizon bat, munduaren arabera osoki dohatsua, egundaino lurraren gainean nihor izan bada; eta bizkitartean zer dio berak? Bere buruari ta sentsu guziei ematen zeraizten nahikara ta atsegin hekien guzien erdian ere etzuela kausitu, hutsik, nekherik eta barneko khezkarik baizen, eta mundu huntan gizonak bilhatzen dituen guziak eztirela ezdeuskerietako ezdeuskeriarik, banitatetako banitaterik baizen. Exenplu horren ondoan, nor da munduak oraino lillura dezakenik, eta munduak eskeintzen diotzan nahikaretan bere zoriona kausituko duela uste izan denek? Oi! gizonak, erraten deraje halakoei Dabit, errege profetak, Salomonen aitak, oi! zein phisuak, zein zoroak diren zuen bihotzak! ez, ez, hain su handirekin bilhatzen ditutzuen, ohore, onthasun, atsegin, gurikeria, gozotasun horietan guzietan eztuzue edirenen gezurrik, itxurapenik eta faunkeriarik baizen.
Eta bizitze huntan gerthatzen zaizkun gaitzetan zein urrun diren debruaren zerbitzarien sentimenduak Jainkoaren zerbitzarienetarik! Ala bainan nahi duen guzia eginen du gizonak; bainan ezta sekulan gaitz eta nahigabe guzietarik gerizean jarriko: eritasunak, onthasun-galtzeak, batzuen aldetik bekhaizgoa, bertzen aldetik erasia gaxtoak, ahaide eta adiskide maiten heriotzea; horiek eta holako bertze asko nahigabe ethorriko zaizko gutien ustean bihotza kherestasunez bethetzerat. Bada horien guzien erdian jende prestuek kausitzen dute arintgarri handi bat Jainkoa baithan. Badakit nausi maite hura hari dela guzietan, deusere etzajela gerthatzen, hark hekien onetakotzat gerthatzerat uzten duenik baizen; bere gaitzak eta nahigabeak handizki baliatzen zaizkotela bere bekhatu xumen garbitzeko, ta Jainkoaren alderako bere zorren pagatzeko; pairamen eta gurutze hekiek egiten dituztela bere nausi adoragarriaren iduriko, salbatzekotzat izan behar diren bezala, eta gurutze hekiei behatzen diote zeruko loriak higurikitzen dituelako bahi batzuei bezala. Bada egia horiek miragarri da zenbat arintzen diotzaten Jainkoaren zerbitzari lejalei bere gaitzak eta nahigabeak; eztituzte erdizka ere sentitzen; bere barrenetan bethe bake gozo bera daukate; askotan ere bere pairamenak hartzen dituzte zeruko bere nausiak egiten diotzaten fagore seinalatuenak bezala, eta hetan kausitzen dituzte bere atseginik bizienak. Hala santa Teresak erraten zuen; edo paira, edo hil: etzen bizi nahi gurutzetan eta pairamenetan baizen. Santa Madalena pazik erraten zuen; ez hil, bainan bai paira: bizi nahi zen, ordean zertako? Gehiago ta gehiago pairatzeko.
Bainan oi! ala sentimendu horiek urrun baitaude debruaren zerbitzarietarik gerthatzen zaizkoten nahigabetan! ala bainan eztire ohituak bere fedeaz batere baliatzen. Beraz, ez Jainkoari, ez Jesus gurutzefikatuari, ez Purgatoriari, ez Parabisuari batere behatu gabe, bere gaitzak sentitzen dituzte bere garraztasun guzian; askotan ere gaitzak berenaz diren baino saminago ta dorpheago egiten dituzte bere barneko khexagunez eta gogoeta khiretsez; eta bere nahigabetan, oinhazetan eta gaitzetan eztute kausitzen hiramendurik baizen.
Eta noizpait mundutik ilkhi behar da; hil behar da. Eta bada nolakoak othe dire Jainkoaren zerbitzari lejalen sentimenduak mement naturalezarentzat hain ikharagarri den hartan? Bethi bake bera, gozo bera bere bihotzetan; Jainkoak berak hitz eman deraje azken mement hartan bereziki lagunduko ta bere benedizionez betheko dituela: deus etzaje gostatzen mundutik ilkhitzea, zeren lurreko gauzetarik bethiere laxatuak iduki baitituzte bere bihotzak, eta eternitatean sartzen dire deskantsuan, zeruko atheak hekientzat zabaltzerat doazilako fidantzia oso batekin.
Bainan bitarte hartan debruaren esklabo dohakabeak, guziak hiratuak daude. Mundutik ilkhitzeak, bere urhe-zilharren galtzeak maithatu dituzten ahaidetarik eta adiskidetarik hastantzeak, estiran ematen diote bihotza; bere bekhatuen orhoitzapenak urratzen ditu, eta agertzerat doazin tribunal ikharagarriari behatzeak guziak izialduraz lehertzen ditu. Bai, gaxtoa, eta ezin gehiago gaxtoa, eta osoki hiragarria da bekhatoren heriotzea, dio Izpiritu Seinduak.
Oi! nere arima, biziki sentizaitzik eta zinez eta behin bethikotzat gogoan har zaitzik egia horiek. Jaidura ezin goithuzko batez bilhatzen duk dohatsu izatea; bainan bilhazak hire zoriona ediren dezakejan lekhuan, hire Jainkoaren zerbitzu gozoan, eta bethi ere urrun ibil hadi debruaren bandera madarikatuetarik.
Jende arteko ohorea eta aiphamen ona ere Jainkoaren zerbitzari lejalentzat da, eta ez debruarentzat. Guziek prezatzen dute jande gazte bat, modesta, eztia, erretiratua, bere goragokoen alderat errespetuz bethea, bere eginbidetarat jarria, sakramenduetarat eta errelijionezko bertze gauzetarat jarraikia; gizon bat, sobrea, baketia, bere hitzetan lejala, giristino ona; emazteki bat, giriztino bezala, emazte bezala, burhaso bezala, etxeko buruzagi bezala dituen eginbide guziak lejalki bethetzen dituena. Bai, horiek eta bertze holako giristino onak dire munduan ongi behatuak eta ohoratuak: gaxtaginak berak eztauzke holakoak prezatu ta ohoratu gabe.
Bainan debruaren esklabo dohakabeak, jende gazte arinak, desmodestak, munduko dosteta harroetan dabiltzanak, behar eztiren adiskidetasun gisak dauzkatzitenak, bertze adin eta herrunketako gizon eta emazteki, bere eginbidetarik eta Jainkoaren bidetarik urrun dabiltzanak, guziez dire mesprezatuak, gaizki aiphatuak, karrikako basa bezala behatuak. Hekien behara edo beldurra dutenek zenbait agur eginen diote, lausengu aphur batekin mintzatuko zaizkote: bainan nihork eztitu bihotzez prezatuko, ez zinez ohoratuko: askotan hek beren aitzinean gehienik lausengatzen dituztenak dire, hetaz saminkienik mintzatzen direnak, bere barneko sentimenduak garbiki ager diotzoketen lagunekin direnean.
Bizitze huni dagozkion lanetan eta egitekoetan ere Jainkoak laguntzen eta benedikatzen ohi ditu bere zerbitzari lejalak. Baieta bere prestutasuna, bere sobretasuna, bere eztitasuna, bere lejaltasuna, bere lanerako jarraikitasuna, bere bertze prestuguneak hortarakotzat handizki baliatzen zaizkote. Horiek asko gasta-bide ta egiteko gaxtotarik urruntzen dituzte, ta bere egitekoei ohore egiteko ta bere umeak ongi ezartzeko ahaletan ematen dituzte. Herririk ez ahal da, non ezpaita holako zenbait exenplu ikhusten, familia prestuak, eremu handi-handirik ez ukhana gatik ere, nor-nahi bezain ohorezki bizi direnak, eta bere egiteko guziak ederki dohazkotenak.
Ordean bertze aldetik, debruaren esklaboak mundu huntako egitekoetan ere trebes eta makhur ibiltzen ohi dire. Bere urguiluak, gormandizak, desonezkeriek, jokoek, bere diruak iresten diotzate, bere suphertasunak asko egiteko gaxto ta hauzi gastos phizten deraje; bere alferkeriak eta etxeko artha-eskasak hekien alhorrak agorrik geldi-arazten ditu. Bai debruaren esklabo bat aski da hainitz aldiz, hobekienik finkatua zen etxe baten funditzeko; gure herrietako berri dakienak errexki sinhetsiko du hori; holako exenplu frango ikhusi duke bere denboran.
Azkenean gauza bera gerthatzen zaje gehienean Jainkoaren eta debruaren zerbitzariei osasunaren eta luzeki edo laburzki bizitzearen gainean. Jainkoaren benedizioneak alde batetik, eta bertzetik bere bizitze erregelatuak begiratzen ohi diote jende prestuei bere osasuna, ta luzeki bizi-arazten ohi ditu. Barneko bakea, bere jaidura ta gutizia guziak eskutik eta legearen azpian idukitzea, jan-edanetako sobretasuna ta arruntasuna, bai eta lana ere, osasunarentzat eta luzeki bizitzeko laguntza on batzu dire; eta hala osasun hoberena ta bizitze luzena, giristino bere bizitze guzian ongi erregelatuak direnetan kausitzen ohi dire. Edo Jainkoak zenbait aldiz, hekien arimaren onerako, osasunaz gabetzen baditu, berak handizki laguntzen ditu bere gaitzak ongi jasaten, eta hetaz bertze bizitzekotzat baliatzen. Orobat gazte danik balin baderematza mundutik, hori diteke egin diezeken fagore seinalatuenetarik, zeren fruitua zerukotzat ondua baititeke, eta lurraren gainean gehiago egonez askotan gal bailiteke.
Bainan debruaren esklabo dohakabek, dela Jainkoaren madarizionez, dela bere bizitze gaxtoaz, bere osasuna anderatzen, ta bere bizia laburtzen ohi dute. Barneko deskantsuak osasunarentzat on den bezain kaltekor da barneko alhadura, griƱa ta nahasimendua. Haserrego borthitzek, onthasun biltzeko sekheria sobraniazkoak, ohore-gose handiak, atseginetarako ekharritazun biziegiak, norbaitendako maithagune bihotzari arras nausitzen zajonak, gorphutzari ematen zaizkon gurikeriek, jan-edanetako sobraniek edo friandizek, odola berotzen ta umoreak nahasten dituzte, osasunik hazkarrena maiz flakatzen dute, batzutan laster ere bai, eta bethi kasik berantxago bederen bai, sukhar langit batek bezala. Hala dio Izpiritu Seinduak, gaxtaginak eztirela biziko bertzela biziko ziren denboraren erdia ere. Gauza bera ezagutu dute paganoek ere, ta hekien arteko zuhur batzuk saminki auhendatu dute gizonen erhokeria, zeren bere jaidurei esku hartzerat utziz, bere egunak hainitzez laburtzen baitituzte, eta lurraren gainean bizi diren denbora laburra ere, asko gaitzez maldaturik baitaramate.
Egiazki harrigarria da beraz adin ta herrunka guzietako giristino gehienen zoramendua. Guziek maite dugu osasuna, ta luzeki ta dohatsu bizitzea. Horiek kausitzen dire, gehienean behintzat, Jaunaren zerbitzu seinduan, gure naturalezari hartan aphur bat gosta behar izana gatik ere. Bainan debruaren esklabotasunean, agintzak eta itxurak lausengariak izana gatik ere, on baino miletan gaitz, hiramendu, borroka gehiago kausitzen da; gaitz pean bizitzeko ta bere egun hiragarriak laster akhabatzeko bidea da debruaren zerbitzuan jartzea. Halarik ere gehienek, Jaunaren zerbitzu gozoari hain errexki ukho eginik, etsai madarikatuaren gathetan bere buruak amarratzen dituzte. Zer zorakeria!
Niri dagot iragan denboraren gainean saminki nigar egitea, baldin holako erhokerietan erori banaiz, eta gerokotzat osoki finkatzea nere Jainkoaren, nere nausi zuzenbidezkoaren zerbitzu gozoan.
III. PHONDUA. Ordean ezkare bethikotzat mundu huntan: goiz edo berant, nahi ala nahiez, hemendik ilkhi ta eternitatean sarthu behar gare.
Bada zer da bizitze hau eternitatearen aldean? Emagun gizonak oraiko mendetan duken bizitzerik luzena lauretan hogoi urthe, ehun urthe. Zer da hori eternitate luze eta ezin akhabatuzko haren aldean? Lanho guti bat, airetan altxatu den bezain laster suntsitzen dena mement bat, begi herts-idek aldi bat, deusere gehiago. Zer da uri-ttortta bat itsasoko ur guziaren aldean? Hain guti eta oraino gutiago da gizonaren bizitzerik luzena, ezin akhaba diteken eternitate haren aldean.
Arrazoin da beraz, eta zuhurtziak ta gure buruendako maithagune zuzenak galdetzen du, mundu huntan ongi izateaz baino kontu gehiago iduk dezagun hil ondoko ongi izateaz; lurraren gainean iragateko dugun denbora labur huntaz zer nahi izanen bada ere, bilha dezagun eternitate luze hartan ongi ta dohatsu izatea. Ezen nor-nahik ere gogotik hauta bide lezake oren-laurden batez penetan egotea, ondoan ehun-urthez bere nahikara guziez gozatzekotan, gutiago gatik ere asko pena eta oinhazetarat bere buruak kondenatzen dituzte eriek. Ordean nihor ez ahal da, ehun urthe thormenta handitan iragan nahi lituzkenik, hetarik lekhora oren-laurden batez atseginetan egotekotan: nihor ez ahal da hoin zentzu-gaberik, ta bere buruaren hoin etsai denik.
Dakusagun bada orai erregela horren arabera, zein nausi behar dugun zerbitzatu, Jainkoa ala debrua. Ikhusia da aphur bat gosta behar dela Jesu-Kristoren uztarri sakratua kharrajatzeko; horren gatik ere salbatzaile amultsu hark bere zerbitzua deitzen du uztarriaren izenaz. Ordean zenbat iraunen dute hortarakotzat hartu behar diren penek, jasan behar diren guduek, nork bere buruari egin behar diotzan bortxek? Bizitze huntako denbora, erran nahi da, mement bat, ondotik dathorren ezin akhabatuzko eternitate haren aldean. Eta pena ta gudu hautarik lekhora, zertan izanen dire Jaunaren zerbitzari arthartsuak eternitate guzian? Ezin erran diteken bezalako lorian, Jainkoaren beraren gozamenean, atseginezko itsaso batean, mundu huntan ezin erran, ezin gogoan har diteken bezalako zorion batean, eta hori menderen mende guzietakotzat, eta zorion hura sekula guzian galduko eztutelako segurantzarekin. Oi! zeru ederra! Jaunaren etxe loriosa! sekulako dohatsutasun osoa! nork errefusatuko du bada, bizitze huntako denbora laburrean, mement huntan aphur bat penatzea ta gudukan haritzea, eternitate guzikotzat zu ardiestea gatik? Laborariak urthe guzia asko nekhe-borroketan darama, zenbait fruitu bildu nahiz. Itsasoz dabiltzanek asko pena ikhusten dute, galtzeko bide handitan jartzen dire, zerbait irabazi nahiz. Orobat gora igan-nahiek, ohore-gosek, atseginzalek, eta bertzek, borroka frango badarabilate, gutizia duten hartarat heltzeko. Bizkitartean horien egin ahal guziak asko aldiz alferretan doazi; eta bere nahikara guzien bururat heltzen badire ere, berantenaz hiltzearekin batean; eta batzutan, oi! zein laster, guziak galdu beharko dituzte. Bainan zeruko Jainkoa lejal da bere hitzetan; eta haren arthoski zerbitzuari darraizkonak segur dire osoki, sekula guziko fortuna egiten dutela, sekulan ezin akhabatuko den dohatsutasunean sarthuko direla. Nor diteke bada aski zentzugabea, aski bihotz-eroria, halako golardo bat ardiesteko behar den guzia egiterat herabe izanen dena?
Bertze aldetik berriz, nolakoa izanen da debruaren ondikozko esklaboen zorthea? Lurraren gainean bizi direno, goza bitez bere nahikara guziez ohorez, onthasunez, atseginez; Salomon edo bertze nornahi izan den bezain dohatsu izan bitez. Ordean zenbat iraunen du dohatsutasun horrek? Lurraren gainean daramaten denbora xoilki, erran nahi da, diteken luzena izanen bada ere, begi herts-idek aldi bat baizen ez eternitate luze haren aldean. Eta hil ondokotzat zer zortek higurikitzen ditu? Hain gaxtoki ta erhoki ematen zaizkon nausi higuin haren, debru madarikatuaren zorteak, erran nahi da; sekula guziko etsiak, errabiak, deboilamenduak, hortz-karraskek su-elementek, mundu huntan senti edo asma ditezken thormenta guziak hurbiltzen ere etzaizkoten bezalako thormentek, segurantzarekin sekula guziak ezin ilkhiko direla suzko leze hetarik, lehertuak dauzkatziten gisa guzietako thormentak sekula guzian ezin akhabatuko direla. Ez, mement bat baizen eztirau debru madarikatuaren zerbitzuan kausitzen den atseginak eta nahikarak; bainan hari darrajon ta haren saria izanen den thormenta bethikoa eta ezin akhabatuzkoa izanen da, dio San Agustinek.
O! ifernua! o! su brasa iresleak! o! thormenta guzien bilduma! eta nork bere buruaren gainerat eroraraz, mement batez debruaren zerbitzuan kausi ditezken nahikarez gozatzea gatik! zer zorakeria! zer erhokeria lastimagarriagorik, dio San Jeromek, sekula guzikotz nigar-marrasketarat nork bere burua kondenatzea baino, ametsaren bardin diren atsegin batzuz gozatzea gatik!
Zer zaik bada orai, o! nere arima, bizitze labur huntan har detzakejan nahikarek eta atseginek balio othe dik hetarat larga handin, gero eternitate guzian supean ehortzia egotekotan? Edo hori erhokeria guziaren mukurrua dela balin bazauk, eta bizkitartean hori bera denazkero, debruaren zerbitzuan gerthatzen dena, nola eztuk bihotz guziaz aborrituko hire Jainkoaren loriaren eta hire onaren etsai madarikatu hura? Nola ez haiz jarriko, Jainkoaren laguntzarekin batean, debru higuin hari bethi ta balenki gerla egiten?
Berriz Jainkoaren zerbitzari lejalentzat dagon sekulako zorionak, dohatsutasun osoak, Jainkoaren beraren gozamenak ez othe dik merezi, bizitze huntako denbora laburrean har dezajan haren ardiesteko behar den pena guzia? Sekulako deskantsuak, loriak eta gozoak ez othe ditik nasaiki ere saristatuko, debruaren, munduaren, hire pendura gaxtoen gudukatzen, eta Jainko-legea phondu guzietan begiratzen eman beharko dujan atzartasuna, eta hartu beharko dujan nekea?
O! parabisua! o! sekulako zoriona! o! Jainkoaren beraren gozamena! o! ifernua! o! sekulako su-elementak! o! thormenta guzien bilduma! o! ez pazinitez sekulan nere gogotik urrun!
Nihork eztetzake bi nausi zerbitza, dio Jesu-Kristok.
Bai, Jauna, zuretzat egin gaitutzu, eta gure bihotzak eztezake kausi deskantsurik, ez gozorik, den guzia zuri emanez eta zu baithan pausatuz baizen, zioen San Agustinek.
IX. EGUNA
Jainkoaren presentziaz
I. PHONDUA. Jainkoa lekhu ta gauza guzietan da, zeruan bezala lurrean, lurrean bezala ifernuan; zeruan bere seinduak bere zorionaz beraz dohatsu egiten ditu, lurrean gizonak ongi eginez bethetzen ditu; ifernuan damnatuak thormentatzen ditu. Igan nadin zeru-goreneraino, jauts nadin ifernuaren zolaraino, nohan itsasoaren azken bazterretarat, guzietan zu kausitzen zaitut, o! nere Jainkoa, eta nihonere eznaiteke gorde zure aurpegitik, ziotson errege profetak. Eznitekezu gehiago gorde ilhunbetan pulunpaturik ere: ezen gaba eta eguna, gauerdi eta eguerdi, ilhunbea ala argia, bardin dire zuretzat; guzietan bardin ikhusten duzu, zioen Profeta Seindu berak. Beraz mundu guziari behatu behar diot, izate guziz gora hark bere han egoteaz ohoratzen duen tenplu zabal bati bezala. Beraz kausi niteken lekhu eta ordu guzietan ekharri behar diot errespetu ta sumisione nere Jainkoari. Zer errespeturekin eztire egoten erregen ganat hurbiltzen direnak hekien aitzinean? Ez othe da arrazoin erregen erregeari, mundu guziaren jabeari errespetu bera ekhar diozodan, non nahi kausi nadin, eta ilhunbetan banatza ere?
II. PHONDUA. Jainkoak badakuski eta ezagutzen ditu diren eta izan ditezken gauza guziak. Bihotzak eta errajak zundatzen ditu, dio profetak; eta gogoeta xumena, bihotzeko itzuli iragankorrena, altxatu bezain sarri suntsitzen dena, etzajo hari gordetzen. Nola atrebi ninteke beraz bekhaturik egiterat nere Jainkoaren presentzian, nere Jainkoa baithan nagoela, nere Jainkoa beha dagotala? Nola atrebituko naiz erregen erregearen begietan egiterat, sehi baten aitzinean egiterat atrebi eznintekena? Ezen lotsagarriago eta ikharagarriago izan behar da neretzat, nere Jainkoak ikhus detzan nere bekhatuak, mundu guziaren aitzinean pharatuak balire baino. Ezen zer itsumendu ezliteke, Jainkoaren baino gizonen ahalgeago eta beldurrago izatea? Jainkoa orotan eta bethi beha dagot; Jainkoak badakusa zer hari naizen, zeren egiterat nohan, zer darabildan gogoan: gogoeta guziz salbagarria horixe, bekhatutik urrun-arazteko indar berezi bat duena; ezen nor atrebi, hortaz orhoituzgeroz, han berean fundi dezaken, eta bizian eta hilean nihor ezin itzur dakioken Jainko guziz botheretsu ta juje guzien gaineko hura bere-bere aitzinean damuztatzerat? Horrek gogortu zuen Susana berthutosa egin zioten aiphamen lotsagabearen kontra. Nihork ezkaitu ikhusten, erran zioten giza zahar-galduek. Zer diozue, ihardetsi zerajen emazteki Jainko-beldurrak? Jainkoa ezta bada hemen? Eta nola atrebi ninteke haren damuztatzerat bere-bere aitzinean? Badakit bizkitartean hiltzerat naramazuela. Ezpanaiz zuen nahi likhitsetarat erortzen. Bainan lehenago mila heriotze, nere Jainkoaren presentzian bekhaturik eginen dudan baino. Horren gainean ojhu handi bat egin zuen, eta Jainkoa haren alde agerturik, beiratua izan zen paira-arazi nahi zioten heriotzetik.
III. PHONDUA. Jainkoa bethi beha dagot, munduan bakharrik banintz bezala; ikhusten nau bere izatea bera daukusan ikhuste beraz. Ni ere beraz ohitu behar naiz hartaz maiz orhoitzen, hari bihotza maiz altxatzen, bihotzez ardura haren adoratzen eta maithatzen, egiten ditudan guziak hari eskeinirik ta haren loriakotzat egiten ditudalarik: arrazoin ahal da hortaz artha handi bat ukhan dezadan, majestate guzietako Jainko hura bethi nitaz orhoitzen denazkero. Horrek berak erakharri behar nau egiten dudan ongia, othoitzak, kofesioak, komunioneak, eta gainerakoak ahalik eta hobekienik egiterat, hala-nola sehiak ta langileak, bertzenaz lazatzen badire ere, entsejatzen baitire bere eginbidea arthoski egiterat nausia edo jabea beha dagotenean.
Eman zaite Jaunaren presentzian, eta ikhusazu ea badenetz deusere zu baithan, haren desgogorako ditekenik. Harzazu usantza maiz errateko zure buruari: Jainkoa beha dagot; Jainkoak badaki zer hari naizen, eta zer darabiladan gogoan: horrek guziz gogortuko zaitu zure pendura gaxtoen kontra, bizikienik bekhaturat behartzen zaituztenean ere. Orhoitzapen horrek gaizkitik urrunduko ta seinduki bizi-araziko zaitu.
Deus ezta Jainkoarentzat gorderik; diren gauza guziak agerian dire haren begietan, dio Jaundone Paulok.
Bekhatu egin nahi baduzu, bilharazu, ahal badagizu, Jainkoak ikhusiko etzaituen lekhu bat, eta han egizu nahi duzun guzia, dio San Agustinek.
X. EGUNA
Salbamenduaren arthaz
I. PHONDUA. Salbamendua da, ongi mintzatzerat, gizonaren egitekoa lurraren gainean; gainerako guziak ezjeusentzat kontatu behar dire. Erregen egitekoak, gorthetako itzuliak, gerlak, bakea, erresumak galtzea edo irabaztea, haur-dosteta batzu dire salbamenduko egitekoaren aldean. Gizonaren egiteko premiatsua, egiteko bakharra da Jainkoa zerbitzatzea ta bere salbamendua egitea. Hortan datza gizonaren onthasun eta zorion guzia. Ezliteke nor bere adimenduaz baliatzea, ezliteke gizon izatea, egiteko handi horren gainean arthagabea izatea, horren ondoreak bethikoak izan behar direnazkero, hortarik nola atherako den nihork eztakienazkero, eta behin huts egiten bada, ezin errepara ditekenazkero. Zer itsumendu, zer erhokeria, ez bilhatzea bizitzea baizen, eta seinduki bizitzeaz konturik ez idukitzea; bere ahal guziak egitea onthasun biltzeko, eta hain guti egitea bere arima salbatzeko! Gizonak irabaz eta bere baleza ere mundu guzia, zer balia lekioke hori, baldin bere arima galtzen badu?
II. PHONDUA. Diren gauza guziak gure salbamendukotzat eginak dire: alfer gerthatzen dire beraz, hortarakotzat baliatzen ezgarenean hetaz. Hala norbait ez-antsiatzen denean bere salbamenduaren gainean, ihuzkiak ezluke haina argitu behar, lurrak ezluke harentzat fruiturik ekharri behar; aingeruek alde bat utzi behar lukete; edo hobeki errateko, ezdeuserat bihurtu behar liteke. Jainkoarentzat bizi eztenak, eztu merezi bizitzea; zeru-lurrak haren kontra harmatu behar litezke, ifernuak iretsi behar luke: horra haren merezia.
III. PHONDUA. Bizkitartean, o! zoramendua, bortan dire giristino gehienak; bertze egiteko guziez kontu handi daukate; salbamendua da bakharra, ez-axolarekin behatzen diotena. Diru hura balia-arazi behar da; alhor hek onthu behar dire; etxe hekien errantak goratu behar dire: horiek guziak bai, eta deusik ez salbamenduarentzat. Bertze gauzetan zenbait kalte gertha dadin, hain minki sentitzen da; eta zerua galtzeak batere eztu ukitzen. Deus ezta guphida gorphutzarentzat, soinekoentzat, atseginentzat, eta deus ezta egin nahi menderen-mende bizi behar den arima batentzat. Daramagun bizitzeari behatu, ta erran liteke gure arima eztela gurea, gure etsairik handienarena dela, abre baten arima dela; edo hobeki erran liteke, eztugula arimarik, ezperen eztugula galtzekotzat baizen.
Harzazu xedea, bainan zina ta bethikotz, zure salbamendua, zer nahi gosta behar izana gatik ere, bai eta zure bizia eman ta zure odola isuri behar baizinu ere. Sar zaite aita seindu Benito hama-bigarrenaren sentimenduetan. Errege batek galdetu zioenean zerbait, ongi etzenik, ihardetsi zuen bi arima banintu, nonbait hor, baten sakrifizioa egin nezaken, hari atsegin egiteko: eztut ordean arima bat baizen, eta hau eztut galdu nahi deusengatik ere.
Ororen buruan ezta gauza bat baizen behar-beharrik, dio Jesus Jaunak.
Deusik ezta irabazirik, salbamandua ezpada egiten; guziak galtzen dire, arima galtzen bada, dio San Lukeriok.
XI. EGUNA
Bekhatuaren higuntzaz
I. PHONDUA. Zer kalte, Jainko bat galtzea! gizonek ondiko handi batentzat daukate, bere buruak dohakabetzat dauzkatzite, zenbait gerthakari gaxtoz bere onthasunak galtzen dituztenean: zer da bada mugarririk eztuen onthasun bat galtzea? Bai legez dohakabea arima, bekhatuaz Jainko bat galtzen duena! bainan ere dohakabeago arima, Jainko baten galtzea ezdeustzat kontatzen duena!
II. PHONDUA. O! bekhatua, ala frangoki bai habila gizonen artean! bainan, oi! ala gizonek guti ezagutzen baihaute! zer bekhatu oste ezta egiten ezagutza osorekin? Eta bertze zenbat ezta egiten ezagutzarik gabe? Zer arrazoin eztugu errege profetarekin batean errateko: ah, Jauna, barkha dietzagutzu, ezagutzen ditugun bekhatuak bezala, ezagutzen eztitugunak ere, gerorrek egin ditugunak bezain ongi, bertzei eragin diotzotegunak ere? Jainko, bere izatez ontasuna bera denak, mugarririk gabe hastio du bekhatua, baieta bekhatorea ere bekhatua gatik. Aphur bat higuntzea da, norbaiti gaitz aphur bat nahi izatea: hiltzeraino higuntzea da, norbaiti heriotzea nahi izatea. Zer da bada mugarririk gabe higuntzea? Hori da gauza bat, ezin erran, ezin gogoan har diteken bezain ikharagarria. Eta zeren beldur izanen gare bada, Jainko guziz botheretsuaren higuntz izigarri haren beldur ez izatekotz?
III. PHONDUA. Legez ikhuskari harritzeko bat da galbarioko mendian iragaten dena. Bizkitartean graziaz gabetua den arima bat ikhustea lazgarriago da, Jainko bat gurutzean hitzen ikhustea baino. Jesus ezta hiltzen, bekhatua suntsizeko baizen; bekhatua gaitz izigarriago bat dela zajo, herioa bera baino.
Sar zaite egiazko urriki minetan zure bekhatuen gainean. Kalte guzietako handiena da, grazia galtzea; hartaz bakharrik egin behar da nigar: kalte guzietako handiena den bezala, hura da ere bakharra nigarrez errepara ditekena.
Zer gelditzen zaitzuk orai bekhatuetarik, hek eginak izanaz duzuen ahalgea ta urriki khiretsa baizen, dio Jaundone Paulok.
Zorigaitz, o! nere Jainkoa! bekhatuaz, zu galdurik, zu baino zerbait hoberik kausitu uste duen arima itsu, arima zoroari, dio San agustinek.
XII. EGUNA
Penitentziaz
I. PHONDUA. Egizue penitentzia, eta sinhetsazue Ebanjelioa, dio Jesu-Kristok. Bi gauza horiek, penitentzia ta sinhestea, elkharrekin ezartzen ditu, guri adi-arazteko, penitentzia, ta garratza, berenaz datxeikola giristino izateari. Lurraren gainean bizi izan den denbora guzia penitentzian iragan du Jesu-Kristok, gure bekhatuen garbitzeko ta bere aitaren haserrea fazegatzeko: gu ere bada, hura bezala, izan behar gare osoki penitentziari emanak. Baldin seinduen seindua barurtu bada, nigar egin badu, hain penitentzia gogorretan bizi ta hil izan bada, zer eztute egin behar hobendun, lotsatzeko den phonduraino bekhatuz kargatuek?
II. PHONDUA. Bekhatua punitu behar du egin duenak. Bainan bekhatorek ezpadituzte denboran punitzen bere buruak, Jainkoak punituko ditu eternitate guzian. Penitentziazko urez borhatuak izanen eztiren bekhatuak, ifernuko suaz izanen dire punituak. Ez othe da bada hobe, zenbait egun nigarretan, baruretan, garraztasunetan iragatea, ezenez eternitate guzian ifernuan erretzen egitea, nigar-marrasketan eta errabian?
III. PHONDUA. Ezta aski, Jainkoarekin bakeak egiteko, aphez baten oinetan ahuspez jartzea, ez eta burua hautsez eta gorphutza zilizioz estaltzea: horiek egina gatik ere, ezpaduzu zure bekhatuez egiazko urrikia, ezpaditutzu hausten adiskidetasun eta estekamendu gaxto horiek, ezpaduzu bihotza garbitzen herrakunde hortarik, ezpazare urruntzen bekhatuzko bide ta parada hetarik, itxura egile gezurti bat zare, eta ez egiazko penitent bat. Barurak, othoitzak, erremusinak, gorphutzaren gaineko garraztasunak dire giristinozko penitentziaren axala ta gorphutza bezala: haren Izpiritua eta arima dire bekhatuaren higuntz oso ta Jainkoarendako maitha-gune guzien gainekoa: horiek biek, dio San Agustinek, eta ez bertzek, egiten dute egiazko penitentzia, penitentzia segura, bekhatuak barkhatzen dituena, salbatzen duena.
Jainkoari barkhamendu eska zakizko orai artean eraman duzun bizitzeko-molde hain guriaz, hain guti penitentaz, hain guti ebanjelioaren araberakoaz: horrekin batean galdegiozu, hemendik aitzina, leheneko sinhestunak bezala, penitentziaren garraztasunetan bizitzeko grazia, eta hortan eman zaite zin-zinez.
Ezpaduzue penitentzia egiten, guziak galduko zarete, dio Jesu-Kristok.
Penitent direlakoei erraten derajet: zer baliatuko zaitzue zuen buruak aphaltzea ta urmariatzea, ezpazarete bizitzez aldatzen, dio San Agustinek.
XIII. EGUNA
Bihur-ondeaz edo Konbersioneaz
I. PHONDUA. Egiazki sobra luzatzen dut nere Jainkoari ematea, bederen behar liteken eta noizpait emateko gogoa dudan bezain osoki badirudi haren ihesi ta haren eskuetarik yoan nahiz nabilala; eta zer? gaitz edo gaizki bat othe da Jainkoarena izatea? ahalgetzeko gauza bat othe da bizitze ahalkagarri bat uztea? goizegi eman othe ninteke mugarririk gabe maithatua izatea merezi duen edertasun baten maithatzen? bihar, bihar, diot, eta zertako ez egundanik? zertako ez mement huntarik beretik? Bihar nere gatheak hausteko erretxagoak izanen othe dire, edo nere bihotza onera itzuliagoa? Ez segurki ere: bertze gauza guziak flakatzen ditu denborak; bainan ohitura gaxtoak borthizten ditu; erremedioak hartzea luzatuz, gaitza nausitzen da, askotan ere bai ondoan ezin senda diteken gisan.
II. PHONDUA. Zerk debekatzen gaitu bihotzez aldatzerat deitzen gaituen bozari ihardestetik? Zerk izitzen gaitu? dudagabe zerbait gosta behar da bizitzez aldatzeko: ordean ez othe da deus, Jainko gurutzefikatu bat adoratzen duen ta parabisu bat higurikitzen duen giristino bat lotsatu behar duenik? Balin bada deus ikharatu behar gaituenik, hura da Jainkoak ematen deraikun graziez ez baliatzea. Hortaz merezitzen duguna da, gu ganik urrun dadin ta bere graziez gabe gaitzan, ta hala gerthatzen bada, zer izanen da gutaz?
III. PHONDUA. Bethi gerorat luza! Bainan gero hura nere eskuko othe da? haren jabe othe naiz? Jainkoak higurikitzen daut, hala da; iskriturak ere dio: eztu ordean erraten zenbat denbora dudan oraino bizitzeko, edo noiz-artean higurikiko dautan Jainkoak. Penitentzia egiten dutenei barkhamendua agindu deraie, ez ordean biharamunik nihori ere. Zer zorakeria beraz mentura baten gainean kontatzea salbamenduko egitekoarentzat, oraiko denbora, bakharra gure eskuko duguna, alferretan galtzerat utziz!
Ikhusazu zer den xuxentzekorik eta korrejitzekorik zure bizitzeko maneran, eta emozu kontu orai beretik: ikhara zaite ikhusteaz, gehiago luzatzen baduzu, sekulan ez korrejitzeko zer hirriskutan yartzen zaren.
Gogo zina hartu dut; orai beretik, osoki ta bethikotz ematen naiz Jaunaren zerbitzatzen, zioen Dabitek.
Eztiteke segurantza ta prekozione sobrarik har, eternitate batez denean egiteko, dio San Gregoriok.
XIV. EGUNA
Gizonendako ikhustateaz,
edo errespetu umanoaz
I. PHONDUA. Munduak baderasa, eta erasiko du nere bizitzea ebanyelioaren arabera erregelatzen badut: utzazu mundua erasterat. Ala zoro batzuen erasiek debekatu behar othe zaituzte zu, zure eginbidea egitetik, zuhur ta prestu izatetik? Ordean zer erranen du munduak, ezpadut orai artean bezala hantatzen, ezpanaiz ibiltzen dosteta harro hetan, edo neretzat galgarri direla sentitzen dudan lagun hekiekin, hausten baditut adiskidetasun izurritsu hek, onthasun gaizki bildu hek eskuetarik uzten baditut, maiz kofesatzen banaiz, debozionezko bizitzea besarkatzen badut? munduak zer erranen duen? jende zuhurrek erranen dute, gizonen baino Jainkoaren beldurrago zarela, ta goraki laudatuko zaituzte: gaxtaginek berek ere, bere bihotzean bederen, prezatuko zaituzte, ta erranen dute, arrazoin duzula, eta ororen buruan, zer dihoatzu zuri, munduak zer nahi derasan, baldin zure eginbidea egiten baduzu, ta Jainkoaren gogorako balin bazare?
II. PHONDUA. Eta zer? giristino on, prestu ta debotzat atxikia izateaz ahalge izanen duzu? Zer lazakeria, Jesu-Kristoz ta haren ebanyelioaz ahalgetzea! Erregen eta bertze handien zerbitzariek ohore batentzat daukate bere nausien libraiak ekhartzea; eta zuretzat Jesu-Kristoren libraiak ahalkagarri izanen dire? nekhazale aphalenek ere goraki erakhusten dute zer ofizioetako diren; eta giristino bat ahalka dadila bere giristinotasunaz, Jesu-Kristoren egiazko diszipulu izateaz, alde guziz haren gogora bizitzeaz! o! ikhara gaiten! Jesu-Kristok eztu beretzat ezagutuko harena izateaz gizonen aitzinean ahalgetu ditekenik; berak erran du.
III. PHONDUA. Eta zer? Jesus adoragarriak othe du deus ahalkagarririk? Haren izena izen laidotsu bat othe da? desohore bat othe da haren erranen eta eginen arabera bizitzea? Etzare ahalge, lohi, arnegari, burholari, harro, arin, mundutar izateaz; menturaz ere holakoa izate loria zaitzu: eta ahalgeturen zare, garbi, modest, erretiratu, prestu, debot izateaz; ororen buruan, eta mundutar zoroek zer nahi erasiko badute ere, gizon ohorezkoena da Jainkoa leialkienik zerbitzatzen duena, harena izateaz batere ahalgetu gabe.
Ikhusazu ea munduko itxura hark etzaituenetz izitzen, etzaituenetz urruntzen giristino bezala ditutzun eginbiden bethetzetik, egin nahi zintuzken asko ongi egitetik, Jainkoak gogora ematen dautzun bezala bizitze debota besarkatzetik, eta hori balin bada, orhoiturik Jainkoa dela zure nausia, eta ez mundua, Jainkoak behar zaituela jujatu, eta ez munduak, ostika zazu mundu zoro, Jesus maitearen etsai gaxto hura; eta haren erasiez konturik iduki gabe, bizi zaite alde guziz Jainkoari ongi zajon bezala.
Eznaiz ez ebangelioaz ahalgetzen, zioen Jaundone Paulok.
Gurutzearen seinalea bere kopetan dakharkena ezta deusez ahalgetu, ez deusen beldur izan behar, dio San Agustinek.
XV. MEDITAZIONEA, TA EGUNA
Bere buruazko desfidantziaz
I. PHONDUA. Gizona ezta deusen ere hain beldur izan behar, nola bere buruaren; ifernuko bothere guziek baino gehiago izitu behar du flakezak; hats-gorapen bat, begikaldi bat, ezdeus bat aski da haren garaitzeko eta eror-arazteko. Adamek hain errexki bekhatu egin zuen; Dabit hain profeta argitua, hain errege seindua, Jainkoaren bihotzaren araberako gizona, begi-kolpe batek arthiki zuen; Jaundone Petrik hain goraki hitz eman zioen bere nausiari, bizia gostako bazitzajon ere, etzuela hartaz arnegatuko; halarik ere, oren gutirik barnean burhorekin eta arnegurekin hartaz ukhatu zuen. Zer gerthakariak! nor ezta ikharan jarriko? baldin haizerik xumenak egotzi baditu zuhaitzik sendoenak, zer bilhakatuko dire kanabera edo seska flakoak?
II. PHONDUA. Gizona askotan garaitua kausitzen da, etsaja oldartu ere gabe: gure jaidura gaxtoek eta gure sentsuek eztute gure galtzea baizen bilhatzen; berriz gure bihotza da gure etsairik ikharagarriena. Asko, borredoek ezin egotzi zituztenak, mortuan erori dire; debruak garaitu onduan, bere jaidura gaxtoez izan dire garaituak. Beira zaite hertsiki zure buruarekin adiskidetzetik, zure burua lausengatzetik, zure buruari bere nahikarak ematetik; hola egiten baduzu, segurki galduko zaitu.
III. PHONDUA. Seindurik handienak ikharan jarri dire, ez jakinez zertan ziren hekien arimak Jaunaren begietan. Asko urthez mortuan bizi izan zirenak eta penitent garratzenak aditu dire hatsbeherapenetan heriotzeko orenean, Jainkoaren jujamendu ikharagarriez orhoitzean, zeren ezpaitzakiten zerk higurikitzen zituen. Mement bat aski da saindu batetarik debru bat egiteko. Bada holako seindu handiak hala izitu badire, nola bizi gaitazkegu segurantzan eta beldurrik gabe? nola hanbat konta dezakegu gure prestutasunaren, gure egintz onen, edo orai ditugun sentimendu onen gainean?
Errozu maiz Jainkoari San Filipe Nerikoarekin batean: Jauna, beira zaite niganik; ezen hain flakoa, hain ezjeusa naiz, non ezpanauzu handizki laguntzen, uztiko baitzaitut. Entseja zaite bethiere aitzinetik ikhustera zein parada gaxtotan kausi zaitezken, eta urrun zaite ahal zaitezken guzietarik, eta harma ezin ihes eginetan ez erortzeko. Ordean orhoit zaite parada galgarrienak direla, aitzinetik ezin asmatu dituzketzunak. Bizi zaite beraz bethiere beldurtasunean eta atzartasun handi batean, zure buruari batere fidatu gabe.
Xutik dagoela eta ontsa dabilala uste duena beira bedi behatztopatzetik, dio Jaundone Paulok.
Nahi bezain lekhu segurean izan zaitezen, nahi bezain onak izan ditezen oraiko zure sentimenduak, eztuzu horren gatik zeren hartu, eztuzula deusen beldur izateko, dio San Jeromok.
XVI. EGUNA
Graziez baliatzeaz
I. PHONDUA. Oi! ongi ezagutzen bagindu Jainkoak ematen deraikun grazien balioa! ala bertzelako artha baikinuke hetaz ongi baliatzeko! bada jakin behar dugu, eztugula errezebitzen graziarik batere, gogoramendu on bat baizen ezpalitz ere, Jesu-Kristok bere odol guziaren gostuz merezitu eztaukunik, eta bere aitari gurutzearen gainean hiltzen zela eskatu eztioenik. Beraz errezebitzen ditugun salbamenduko laguntza guziek, gure izpirituetan sortzen diren gogoeta onek, gure bihotzetan sentitzen ditugun ongizako gonbiduek, eta gainerakoek, Jesu-Kristoren odola dute balio; eta hekiei ez ihardestea da Jainko-gizon haren odol sakratua ostikatzea, eta haren heriotzea alfer gertha-araztea.
II. PHONDUA. Jainkoari zordun gaizko, ez xoilki ematen deraikun graziaz, bainan bai oraino eman gogo zeraikunez, eta guk trabarik ez pharatzerat, emanen zeraikunez ere. Iguzkiak argitzen duenean, guk leihoak zarratzen baditugu, ezkaizko gutiago zordun bere argiaz, gure eskuan denazkero hartaz baliatzea. Oi! zer kontu ikharagarri galdetuko daukun Jainkoak ematen deraikun eta eman gogo zeraikun hanbat graziez!
III. PHONDUA. Badu behar bada hanbat denbora, hamar urthe, hogoi urthe Jainkoak behartzen gaituela zenbait ongi egiterat, mundutik urruntzerat, banitatezko aire, moda ta jaunztura hek uzterat, adiskidetasun galgarri edo sobraniako hek hausterat, sakramenduetarat maizago hurbiltzerat, othoitzari, ta bertze debozionezko egintzei hobeki jarraikitzerat, asko huts xumetarik zentzatzera: zenbat aldiz ezkare halako asko phonduren gainean behartuak izan, dela Jainkoaz beraz, guri bihotzerat mintzatuz, dela gure kofesorez? Bizkitartean horietarik deus eztugu oraino; bederen oraino asko gelditzen zaiku egiteko. Zer bada? hanbat denboraz Izpiritu Seinduaren eskolan, eta deusik ez ikhasten! hanbat aldiz abisatuak, behartuak, mehatxakatuak, eta halarik ere deusik ez egiten! gauzaren harrigarria! nolakoa den gure bihotz-gogortasuna! orhoit gaiten bada Jainkoa dela hartzedun zorrotz, egiten dituen emaitzez kontu hertsi bat galdetzen duena, eta nihor, ez bizian, ez hilean, ezin itzur dakiokena; baldin ezpagitu berehala bortxatzen zor dioguna pagatzerat, hertsiki galdetuko deraiku intresak, eta intres hek hanbatez izanen dire handiagoak, zenbatez grazia gehiago ematen baitauku, eta pairu gehiago hartzen baitu gure alderat. Orhoit gaiten, eta ikhara gaiten orhoitzeaz, Jainkoak bere graziak ematean, atxikitzen duela neurri bat, zeina bethezkero, guganik urruntzen baita. Hala dio berak Isajas profetaren ahoz: hanbat artha hartzen dut arima hortaz, hanbat egin dut hori nahiz ongian arras finkatu, eta guziak alferretan; bego bere gisa bere zorigaitzean. Hala dio Jesu-Kristok ere: eremanen zaitzue Jainkoaren erresuma, erran nahi da, salbamenduko laguntza, eta emanen zajo haren araberako fruituak ekharriko dituenari. Eta zer da arrazoinagorik, argiaz zerbitzatu nahi eztenari, argia khen dakion baino? Laborari batek ere, lur-pheza bat asko urthez eta gastu handiak eginik lantu eta ontu duen ondoan, ezpadu handik fruitu onik biltzen, ez othe du alde bat utziko? eta Jainkoa hortaratzen bada gure alderat, merezi dugun, eta mehatxatzen gaituen bezala, zer izanen da gutaz, bai denboran, bai eternitatean? Ai, Jauna, lehenago bertze edo-zein zigorrada, othoi, zu niganik urruntze ta zure graziez gabetze hori baino.
Eskerrak emotzu Jainkoari eman dauzkitzun grazia guziez; barkhamendu eska zakizko zure deslejalkeriez. Adi zazu orai zer galdetzen duen zu ganik, eta zaren beldur alde bat utz zaitzan, baldin ezpaduzu obeditzen.
Hainitz ematen zajonari, hainitz galdetuko zajo, dio Jesu-Kristok.
Grazien ondoan dathor jujamendua, eta hartan Jainkoa zorrotz izanen da, bizi gareno bere graziak ematean nasai denaren eredura, dio San Gregoriok.
XVII. EGUNA
Denboraz baliatzeaz
I. PHONDUA. Denboraren galtzea da munduko deserregelakeria handienetarik bat. Bizitze hau laburra da, ametsaren pare da. Mundu huntan bizi garen mement guziak hagitz dire baliosak; Jainkoak bere ontasun xoilaz egiten deraikun emaitz batzu dire; Jesu-Kristok bere heriotzeaz merezitu deraiku. Guziarekin ere, hanbat mement, hanbat denbora galtzen dugu; bizi gare, bethi mundu huntan egon behar bagine bezala, edo deus egiteko ezpaginu bezala. Zer itsumendu?
II. PHONDUA. Ai, damnatu batek balin balu nik hain errexki galtzen dudan denbora huntarik mement bakhar bat, nola balia liteken hartaz! nere biziko mement bakhotxean irabaz dezaket zorionezko eternitate bat; eta hain errexki galtzen dugu, hanbat denbora. Hain arthoski baliatzen gare, dostatzeko, atsegin hartzeko, onthasun biltzeko paradez; eta hanbat parada, hanbat mement, eternitatekotzat aberasteko balia litezkegunak, hain floxki galtzerat uzten ditugu. Zer gure zoramendua! non dugu adimendua!
III. PHONDUA. Eztezazula kontu egin, egun-araldea ongi enplegatu duzula, mundu huntako zure egitekoak ongi egin ditutzunean, bainan bai zerukotzat merezimenduz aberastu zarenean, eta osoki Jainkoaren gogora iragan duzunean: hura da giristino batentzat egun ona, egun ederra, egun aberatsa. Egizu hain ongi, non noiz-nahi galde diezazuten, zer hari zaren, ihardets ahal baitezakezu: Jainkoarentzat ta nere salbamenduarentzat hari naiz lanean.
Damu khiretsekin Jainkoari barkhamendu eska zakizko, orai artean zerukotzat enplegatu gabe iragan duzun denboraz; eta egizu harrapaka bahatzerat hemendik aitzina emanen zaitzunaz, nolazpait bederen erreparatzeko denbora galduak.
Jainkoak eztio nihori eman denborarik bekhatu egiteko, dio Izpiritu seinduak.
Zer? denbora baduzu, astia hartzen duzu bertze gauza guzietako; eta eztuzula, diozu, giristino on izateko, zure salbamendua egiteko, dio San Paulinok.
XVIII. EGUNA
Sakramenduez
I. PHONDUA. Sakramenduak dire kainu batzu, zeinetan gaindi guganat baitathoz Jesu-Kristoren merezimenduak eta odol adoragarria: hek dire salbamendukotzat behar ditugun grazien eta laguntzen ithurriak. Zer errespeturekin eztiotegu beraz behatu behar? ta zer artha eztugu ukhan behar hetarat maiz hurbiltzeko, ta bethi hetarat ekhartzeko galdetzen dituzten bihotz-moldurak edo disposizioneak, Jesu-Kristo gure salbatzaile adoragarriaren ta gure juje guzien Jainkoaren merezimendu xederik gabeak hekiei iratxikiak direnazkero! bainan bereziki zer errespetu handirekin, zer ikhara seindurekin ezkare hurbildu behar aldareko Sakramendu Saindurat, hartan denazkero Jesu-Kristo bera gorphutzez? ta zer lehia eztugu ukhan behar hetarat ardura hurbiltzeko? Sakramenduetan ezarri ditu Jainkoak gure salbamendua egiteko behar ditugun laguntzak; eta sentitzen ahal dugu laguntza hekien zein behar handia dugun. Ezkare ala bainan gure baitharik flakeza hutsa baizen, gaizkirako hanbat pendura muthiriz betheak gare; alde orotarik inguratuak gauzka, ta hain gogorki gerla egiten dauku ifernuko lehoin, borthitz bezain amarrutsuak. Zer gerthatuko zaiku beraz Sakramenduetarik urruntzen bagare? kausituko gare harmarik gabe, erran behar bada, etsai muthiriz eta kruelez inguratuak barnetik eta kanpotik. Errexki nausituko zaizku; gutaz nahi duten guzia eginen dute; leze guzietan ehortziko gaituzte. Hala ikhusten da Sakramenduetarik urrun dabiltzanen baithan, zeinen bizia egiazki lotsagarria baita fedearen bigietan alfer dute hainek erratea, flako direla; indar handiak, harmak garaitiarrak kausi letzakete Sakramenduetan: hetarik urrun dabiltzano, bere faltaz dire hain flako, eta bere flakotasunak eztitu batere desenkusatzen. Senti dezagun beraz, Sakramenduetarik urrun egotea, edo hek gaizki errezebitzea, dela Jesu-Kristoren odol adoragarria farfanatzea, eta nork bere salbamendua hurren ezin egin dezaken bezalako estatu batean ezartzea.
II. PHONDUA. Sakramenduak profanatzea da, gu baithan egin behar luketen ongia baratzea, hetarat hurbilduz behar bezalako bihotz-moldurak gabe. Oi! zer ikharatzeko arrazoin guretzat! hanbat urthe badu kofesatzen naizela; hanbat kofesio egin dut nere bizian; halarik ere hain korrejimendu guti da nere bizitzeko maneran! hanbat urthe badu nere lehenbiziko komunionea egin nuela: geroztik hunat hanbat aldiz komuniatu dut; hanbat aldiz jan Jainkozko janhari hura; ta halarik ere nere bizitzeko manerak hain egite guti du Jesu-Kristorenarekin; hain aphalesgune guti, hain eztitasun guti, hain mortifikazione guti, hain karitate guti; bizitze bat hain guria, hain sentsuen araberakoa; hain nagia, hain hotza, hain barrajatua Jinkozko gauzetan: non da bada hanbat kofesio eta komunionek berenaz gu baithan egin behar zuten ongia ta ganbiamendua! zer kontu ikharagarri eztiogu Jainkoari eman beharko hanbat sakramendu hain progotxu gutirekin errezebitzen ditugunez? behin xoilki behar bezala komuniatu duen giristinoak badu indarrik aski, martirioa pairatzeko, egiazko seindu bat da: zertan gare bada gu?
III. PHONDUA. Ikhusazu zer bekhatu lazgarria den gaizki komuniatzea. Egiazko Judas bat da giristino sakrilejo hura. Judasek hogoi eta hamar diru phezetan saldu zuen nausi adoragarria: giristino sakrilejoak are gutiagotan, bekhatuan kausitzen duen atsegin likhitsean truk, saltzen du Jesu-Kristo bera. Judasek eman zuen Jesu-Kristo bere etsai Farisauen eskuetarat: giristino sakrilejoak ematen du etsai are higuinagoen eta kruelagoen, debruen beren eskuetarat; alabainan debru madarikatua da haren bihotzaren nausi eta errege. Judasek adiskidetasunezko itxura guziak eginez, besarkatuz eta musu eginez, eman zuen Jesu-Kristo bere etsajen eskuetarat: giristino sakrilejoak, Judas berriak, presunaja higuin hura bera egiten du, Jesu-Kristo debruen eskuetarat ematerat doha, eta bizkitartean bere nausia bezala adoratzen eta bere salbatzailea bezala maithatzen duelako itxurak egiten diotza; menturaz hitzez ere erraterat atrebitzen zajo. Zer hipokrisia beltz! Zer traidorekeria izigarri!
Zer ikhuskari ikharagarri, Jesus maltsoa, Jainkoaren bildots ezti ta notharik gabea Juduen, ifernutik ilkhiak ziruriten lehoin errabiatu hekien haztaparretan! bainan zer ikhuskari are lazgarriago, Jesu-Kristo bera ikhustea giristino sakrilejoaren bihotzean, debruen, urguileriako debruaren, herrakundeko debruaren, lohikeriako debruaren eskuetan emana, hekien eremuan sarthua, hekien oinen azpian eroria! ai, kristau sakrilejoa, othe dakik zer hari haizen? bai lurreko lekhurik zikhinenean, ongarupean nahiako lukek egon Jesu-Kristo hire arima beltz, bihotz lohi, gorphutz bekhatuz usaindu hortan baino.
Juduek gisa guzietara eskarniatu, laidoztatu, thormentatu zuten Jesu-Kristo. Giristino sakrilejoak ere tratamendu izigarriagoen errezebitzeko menean ezartzen du haren bihotz likhitsaren nausi dauden debruen aldetik. Azkenean juduek bizia edeki zioten bethiko bizitzearen emaileari: giristino sakrilejoak bere bihotzean bere ahalaz hil-arazten du Jesu-Kristo bera, zeren debekatzen baitu haren ariman graziazko bizitzea hartzetik. Ai Kristau sakrilejioa! hi haiz beraz Judas berri bat, Herodes berri bat, borredo berri bat Jesu-Kristorentzat; debru bat haiz, Jesu-Kristok berak Judas hire aitzindariaz erran zian bezala, zer izigarrikeriak!
Baieta giristino sakrilejoa Juduak baino areago agertzen da Jesu-Kristoren alderat. Juduek ezagutu gabez hil-arazi zuten; giristino sakrilejoak ezagutza osorekin; juduek behin xoilki hil-arazi zuten Jesu-Kristo; eta giristino sakrilejoak menturaz hanbat aldiz, edo kofesioan bere bekhatuak gerizatu ondoan, edo hetaz behar bezain urrikisuna hartu gabe, edo hek behar bezain osoki utzi gabe, Jaunaren mahainerat hurbiltzerat atrebitzen den aldi guziez. Juduek hil-arazi zuten Jesu-Kristo, bere nahitarat hiltzeko menean ezarri zena; giristino sakrilejoak hil-arazten du Jesu-Kristo phiztua, eta bere aitaz lorifikatua. Juduek Jesu-Kristori paira-arazi zioten heriotzeak egin zuen munduaren erospena, gizonen salbamendua: bainan, oi! bihotz-min kruela Jesus maitearentzat! giristino sakrilejoaren bihotz lohian jasaten dituen laidoak eta heriotzea arras alferretan doazi, ez Jainkoaren loriakotzat, ez gizonen onerako batere baliatuko eztiren gisan.