— Tearen ordurako hemen izango naiz —esan zuen Reggiek ahul, eskuak zamarraren sakeletan sartuz.

       Zast. Buru bat mozturik. Reggiek ia salto egin zuen.

       — Uste nian amarentzat gordeko huela azken arratsaldea —esan zuen.

       Isiltasuna. Pekinesak erne begira. Amatxok zioen guztia ulertzen zuten. Biddy etzanda zegoen, mingaina zintzilik; lodi eta distiratsu, toffee puska bat ematen zuen, erdi urtua. Baina Chinnyren portzelanazko begiek ilun so egin zioten Reginaldi, eta sudurrari tiratu zion xuabe, mundu osoa usain txar bat balitz bezala. Zast, berriro guraizeek moztu. Gaixo errukarriak; ikusten ari zirenak!

       — Eta nora hoa, amak jakiterik badauka? —galdetu zuen amatxok.

       Noizbait amaitu zuten, baina Reggiek ez zuen pausoa mantsotu, etxearen bistatik ezkutatu eta Proctor koronelaren etxerainoko erdibidea egin arte. Orduantxe jabetu zen zer arratsalde giro bikaina zegoen. Goiz guztian euria aritu zuen, uda bukaerako euria, epela, astuna, bizia, eta orain zerua oskarbi zegoen, salbu hodei txikien zerrenda luze bat, ahatekumeen antzera baso gainetik nabigatzen. Justu zuhaitzetako azken tantak botatzeko adina zebilen haizea; izar bero batek zipriztindu zion eskua. Ttan...! Kapeluan jo zuen beste batek. Errepide hutsa argitsu zegoen, landare-hesiek txilar usaina zuten, eta zer distira handi eta nabaria zuen malbak baserrietako baratzeetan! Hara Proctor koronelaren etxea. Iritsi zen. Eskua atakan, ukondoarekin lilak ukitu, eta hostoak eta polena zabaldu zitzaion zamarraren besoan. Baina itxaron. Azkarregi ari zen. Kontua berriro aztertzeko asmoa zuen. Horrela, lasai. Baina halere bazihoan bidexkan gora, arrosa landare erraldoiak alde banatan. Honela ezin duk. Baina eskuekin txilinari heldu, eragin, eta lehertu beharrean jarri zuen hoska, etxea sutan zegoela abisatzeko bezala. Neskamea sarreran bertan zegokeen, zeren aurreko atea airean zabaldu baitzen, eta txilin nazkagarri hura isildu aurretik Reggie itxita geratu zen sala hutsean. Arraroa izan arren, hura isildu zenean eta bere burua ikusi gela handi hartan —iluna, piano itzelaren gainean eguzkitako bat zegoela—, erabat bizkortu zen, areago, kitzikatu. Hango isiltasuna! Baina noiznahi atea zabaldu eta erabakiko zen bere patua. Sentsazioa, berriz, dentistarenean egotea bezalatsu zen; zalaparta handiegia zen bere hura. Baina aldi berean, eta gogotik harritu zen Reggie, bere buruari esaten entzun zion: «Jauna, ongi dakizu orain artean ez didazula ezer asko lagundu...» Horrek ekarri zuen bere senera; horrek erakutsi zion zer larria zen kontu hura. Beranduegi. Kisketa jiratu zuten. Anne sartu, bien arteko tarte ilunean barrena etorri, eskua eman, eta ahots txiki, gozo harekin esan zion:

       — Asko sentitzen dut, baina aita joana da. Eta ama herrira joan da egun-pasa, kapelu bat erostekotan. Ni bakarrik nago zuri ongi etorria emateko, Reggie.

       Reggiek arnasestu egin, kapelua sakatu zamarreko botoien kontra, eta toteldu zuen:

       — Zera besterik ez nator... adio esatera.

       — O! —hots egin zuen Annek gozo. Pauso batzuk atzeratu eta bere begi grisak dantzatu zituen—. Zer bisita laburra!

       Orduan, Reggieri begira, kokotsa goratu eta ozen egin zuen barre, algara luze, gozoa, eta piano aldera urrunduz hantxe bermatu eta hasi zen jolasten eguzkitakoaren borlarekin.

       — Asko sentitzen dut —esan zuen—, honela barre egin izana. Ez dakit zergatik egiten dudan. Ohitura txar bat da.

       Eta hark zapata grisaz bat-batean lurra jo, eta eskuzapi bat atera zuen artilezko zamar zuritik.

       — Menderatu beharra dut joera txoro hau —esan zuen.

       — Jainko santua, Anne —hots egin zuen Reggiek—. Zoragarria da zuri barrez entzutea! Ez zait bururatzen beste ezer, horrek adina...

       Baina benetan, eta hori biek zekiten, ez zen beti barrez ari; ez zuen ohitura hori. Elkar ezagutu zuten egunaz gero, momentu huraxe ezkero, auskalo zer arrazoi bedeinkatugatik, Annek barre egin zuen bere bizkar. Zergatik? Berdin zen non zeuden edo zertaz ari ziren hizketan. Litekeena zen erabat serio hastea, ezin serioago —behinik-behin bera—, baina halako batean, esaldi baten erdian, Annek begiratua bota eta dardara txiki bizkor bat pasatzen zitzaion aurpegitik. Ezpainak erdibitu, begiak dantzatu eta barrez hasten zen.

       Gainera, bitxia bazen ere, Reggieren ustez hark ez zekien zergatik egiten zuen barre. Ikusia zuen hura bizkarra ematen, kopeta belzten, masailei barrura eragiten, eskuak estutzen. Baina alferrik. Algara luze, gozo hura entzuten zen, baita hots egiten zuenean ere: «Ez dakit zergatik egiten dudan barre». Misterioa zen...

       Eskuzapia jaso zuen.

       — Eser zaitez —esan zuen—. Eta erre ezazu, nahi baduzu. Zigarrotxoak daude zure ondoko kutxa horretan. Neuk ere hartuko dut bat.

       Reggiek pospoloa piztu zion eta, hura makurtzean, haren perlazko eraztunean sugar txiki baten distira ikusi zuen.

       — Bihar zara joatekoa, ezta? —esan zuen Annek.

       — Bai, bihar, nahitaez —esan zuen Reggiek, ke laino txiki bat botaz. Ze arraiogatik zegoen hain urduri? Baina ez zen urduri hitz egokia—. Lanak... lanak ditut sinesten —gaineratu zuen.

       — Bai... ezta? —esan zuen Annek goxo, aurrera makurtu eta zigarrotxo punta igurtziz hautsontzi berdearen jiran. Zer eder zegoen horrela! Zinez eder, txiki-txikia aulki puska hartan. Reginalden bihotza harrotua zegoen xamurki, baina ondokoaren ahotsa zen, haren ahots goxoa, dardara eragiten ziona.

       — Hemen urteak daramatzazula iruditzen zait —esan zuen.

       Reginaldek tiratu handi bat eman zion zigarrotxoari.

       — Latza da itzuli beharra —esan zuen.

       «Kru kru kru», entzun zen isilune hartan.

       — Baina zuk gustukoa duzu kanpoan ibiltze hori, ezta? —esan zuen Annek. Perlazko lepokoan kiribildu zuen hatza—. Lehengo gauean esaten zuen aitak, bere ustez zer zortea duzun zeure buruaren jabe izanik. —Eta gora begiratu zion. Reginalden irribarrea badaezpadakoa izan zen.

       — Nik ez dut zorte izugarririk nabari —esan zuen arin.

       «Kru kru kru», heldu zen berriro. Eta Annek murmurikatu zuen:

       — Bakardadea, alegia.

       — O, ez zait axola bakardadea —esan zuen Reginaldek, zigarrotxoa amorruarekin txikituz hautsontzi berdean—. Bota ahala jasango nuke hori, gainera lehen gogoko nuen. Baina hasten naizenean pentsatzen...

       Bat-batean hura izua!, gorritasuna sentitu zuen.

       «Kru kru kru! Kru kru kru!»

       Anne airean zutitu zen.

       — Zatoz nire usoei adio esatera —esan zuen—. Saihetseko ataripera aldatu ditugu. Gustatzen zaizkizu usoak, ezta Reggie?

       — Ikaragarri —erantzun zion, hain sukartsu non Anneri leiho-atea zabaldu zionean eta bera alboan zutik jarri, Anne lasterka joan baitzen, usoei barrez balego bezala.

       Hara eta hona, hara eta hona zebiltzan bi usoak oinez, usategiaren lurreko hondar gorri finean. Bata beti bestearen aurrean. Batek aurrera alde egin, garrasi txiki bat eginez, eta bestea segika, burua handikiro makurtu eta makurtu.

       — Begira —azaldu zion Annek—, aurrekoa Uso andrea da. Uso jaunari begiratu, garrasi txiki hori bota eta aurrera alde egiten du, bestea segika duela, burua makurtu eta makurtu. Eta horrek barregura sortzen dio berriro. Orduan berak lasterka egin, eta atzetik du —hots egin zuen Annek, orpoen gainean eseriz—, Uso jaun gizagaixoa, burua makurtu eta makurtu. Horrelakoxea da beren bizitza. Ez dute beste ezer egiten.

       Zutitu eta ale hori batzuk hartu zituen usategiaren teilatuan zegoen zorro batetik.

       — Rodesian zaudela gogora baldin badatozkizu, Reggie, seguru honetantxe ari direla...

       Reggieri ez zitzaion igartzen usoak ikusi edo hitzik entzun zuenik. Momentuz ez zen konturatzen bere ahalegin neketsuaz besterik, hau da, barruko sekretua erauzi eta Anneri eskaintzea.

       — Anne, izango ote naiz ni inoiz zure begikoa?

       Kito. Esan zuen. Eta ondorengo isilunean, Reginaldek lorategia ikusi zuen eguzki argitan, zeru urdin dardaratia, hostoen astindua ataripeko zutabeetan, eta Anne hatz batekin esku ahurreko artaleak jira-biratzen. Orduan hark eskua astiro itxi, eta mundu berri hura aienatu zen, astiro murmurikatu zuenean:

       — Ez, hainbesteraino ez.

       Baina Reggie ezertaz ohartzerako, hura bizkor abiatu zen, eta berak eskaileretan behera jarraitu zion, lorategiko bidexkatik, arrosazko arku gorrien azpitik, belardian zehar. Han, belarrezko ertz alaia atzean zuela, Anne aurrez-aurre jarri zen.

       — Ez dut esan nahi oso gustuko ez zaitudanik —esan zuen—. Gustuko zaitut; baina... —zabal-zabal egin zitzaizkion begiak—, nire hau ez da —dardara bat pasatu zitzaion aurpegitik—, halakoetan sentitzen den gustu klasea...

       Ezpainak erdibitu eta ezin izan zion bere buruari eutsi. Barrez hasi zen.

       — Izan ere, izan ere —hots egin zuen—, zure gorbata laukitu hori! Oraintxe bertan ere, begirunez aritzeko gaia izan arren, zure gorbatak ikaragarri gogorarazten dit katuek argazkietan eramaten duten xingola! O, barkatu hain zitala banaiz, mesedez!

       Reggiek haren esku txiki epelari heldu zion.

       — Ez dago zer barkaturik —esan zuen bizkor—. Nola egongo da ba? Nik uste badakidala zergatik ematen dizudan barregura. Zu denean ni baino gehiago zara eta ni ergelaren pare naiz. Ohartzen naiz horretaz, Anne. Baina ni inorekin...

       — Ez, ez —Annek gogor estutu zion eskua—. Ez da hori. Oso oker ari zara. Ni ez naiz, inola ere, denean zu baino gehiago. Zu ni baino askoz hobea zara. Miresteko moduan zara besteei emana eta... eta fina eta xaloa. Nik ez dut horretatik batere. Ez nauzu ezagutzen. Izakera garratza da nirea —esan zuen Annek—. Ez idazu mesedez hitza eten. Baina ez da hori kontua. Kontua da —ezezkoa egin zuen buruaz—, ezin naizela inola ere ezkondu barre egin diodan gizon batekin. Ulertuko duzu, noski. Nirekin ezkontzen den gizona... —xuxurlatu zuen Annek goxo. Bertan isildu zen. Eskua baztertu, eta, Reggieri begira, irribarre egin zuen arraro, ametsetan—. Nirekin ezkontzen den gizona...

       Eta Reggieri iruditu zitzaion, aurrean jarri eta lekua kentzen ziola arrotz garai, egoki, dirdiratsu batek: Annek eta biek antzokian sarri ikusitako gizon mota, antzeztokian azaldu auskalo nondik, tutik esan gabe emakume heroia besoetan hartu, eta begirada luze, itzel baten ostean eramaten zuen auskalo nora...

       Reggiek burua makurtu zuen ikuskizun haren aurrean.

       — Bai, ulertzen dut —esan zuen lakar.

       — Egiatan? —esan zuen Annek—. O, nahiago nuke. Zital ari naizela jokatzen iruditzen zait. Zaila da azaltzen. Izan ere, ni ez naiz sekula...

       Isildu egin zen. Reggie begira geratu zitzaion. Barrez zegoen hura.

       — Ez da bitxia? —esan zuen—. Zuri edozein gauza esaten ahal dizut. Hasiera-hasieratik esan ahal izan dizut.

       Bera ere saiatu zen barre egin eta «Pozten naiz» esaten. Aurrera jarraitu zuen hark.

       — Sekula ez dut inor ezagutu zu adina atsegin zaidanik. Sekula ez naiz inorekin honen zoriontsu sentitu. Baina seguru nago ez dela hau jendeak eta liburuek aipatzen duten maitasuna. Ulertzen duzu? O, bazeneki zer zital sentitzen naizen! Baina gu biok izango ginateke... Uso jaun-andreak bezala.

       Hori aski izan zen. Behin-betikoa iruditu zitzaion Reginaldi, eta ezin zuen jasan halako egia latza.

       — Ez horretan sakondu —esan zuen, eta, Anneri bizkarra emanda, belardian zehar begira jarri zen.

       Han zegoen lorazainaren baserria, aldamenean arte beltz bat zuela. Ke gardeneko izpi urdin, busti bat zegoen tximiniaren gainean zintzilik. Ez zuen benetakoa ematen. Hura eztarriko mina! Hitz egiteko gauza ote zen? Saiatu zen.

       — Joan beharra dut etxera —bota zuen muturtuta eta abiatu zen belardian barrena. Baina Anne atzetik joan zitzaion lasterka.

       — Ez. Ezin zara oraindik joan —erregutu zion—. Ezin zara inola ere sentimendu horrekin joan.

       Eta beltzuri eginez begiratu zion gorantz, ezpainari hozka.

       — O, lasai —esan zuen Reggiek, bere buruari gogor eginez—. Ni... ni... —Eta eskuari eragin zion, esanez bezala: «egingo dut aurrera».

       — Baina hau izugarria da —esan zuen Annek. Eskuak estututa zegoen aurre-aurrean—. Zu ere ohartuko zara, noski, zer latza izango litzatekeen gu biok ezkontzea, ezta?

       — O, horixe, horixe —esan zuen Reggiek, begi akituekin so.

       — Okerra, txarra, nire ustez behintzat. Uso jaun-andreak bai ongi. Baina atera kontuak eguneroko bizitzan... atera kontuak!

       — Arrazoi osoa duzu —esan zuen Reggiek, eta ibiltzen hasi zen berriro. Baina berriro gelditu zuen Annek. Mahukatik tiratu zion, eta harritzekoa!, barrez ez baizik negarrez hastera doan neska koskorra zirudien oraingoan.

       — Orduan zergatik, hain ongi ulertzen duzula eta, zaude hain triste? —egin zuen antsia—. Zergatik inporta zaizu horrenbeste? Zergatik zaude hain penatua?

       Reggiek txistua irentsi zuen, eta berriro egin zuen zerbait uxatzeko keinua.

       — Ezin dut besterik —esan zuen—. Jota geratu naiz. Orain aldentzen banaiz, nik uste gauza izango naizela...

       — Nola aipa dezakezu aldentzea? —esan zuen Annek arbuioz. Lurra jo zuen oinaz; gorri-gorri zegoen—. Nola izan zaitezke hain bihotz-gogorra? Ezin dizut joaten utzi seguru nagoen arte, zuk niri ezkontza eskaini aurretik bezain pozik zaudela. Ulertuko ahal duzu gauza hain sinplea.

       Baina Reginaldi ez zitzaion batere sinplea iruditzen. Ezin zailagoa zirudien.

       — Ez daukat zurekin ezkontzerik, baina nola egongo naiz ba pentsatzen hain urruti zaudela, ama bilau horri beste inori ezin idatzi diozula, atsekabeak jota, eta hori dena nire erruz?

       — Ez da zure errua. Ez hori pentsa. Destinoa da.

       Reggiek haren eskua besotik kendu eta muin eman zion.

       — Ez nitaz errukitu, Anne maitea —esan zion xamurki. Eta oraingoan lasterka joan zen kasik, arku arrosen azpitik, lorategiko bidexkan aurrera.

       «Kru kru kru! Kru kru kru!» entzun zen ataripeko hotsa.

       — Reggie, Reggie —lorategitik.

       Gelditu eta bizkarra jiratu zuen. Baina Annek, haren begirada lotsati, txunditua ikustean, barre txiki bat egin zuen.

       — Zatoz, Uso jauna —esan zuen Annek.

       Eta Reginald astiro joan zitzaion atzetik, belardian zehar.

 

 

NESKA GAZTEA

 

       Soineko urdinarekin, masailak gorrituxeak, begi urdin-urdinak eta urrezko ile izurrak lehenbiziko aldiz bezala goratuta zituela —hegan hasteko goratuta—, Raddick andrearen alabak zeru distiratsutik jaitsia ematen zuen. Raddick andrearen begirada herabe, apur bat harritu, baina mirespen sakonekoa ere, uste horretan zegoela zirudien; baina alaba ez zen batere pozik ageri —bera pozik?— kasinoko eskailera aurrean hanka jarririk. Izan ere aspertua zegoen... aspertua, zerua kasinoz betea balego bezala, croupierren ordez santu zahar elkorrak eta fitxen lekuan koroak.

       — Berdin zaizu Hennierekin joatea? —esan zuen Raddick andreak—. Seguru zaude? Hor dago autoa, zuek tea hartu eta hemendik ordu betera itzuliko gara atari honetara, honaxe. Bera hor sartzea nahi baitut. Lehenbiziko aldia du eta merezi du ikustea. Bestela ez litzateke gizalegezkoa izango.

       — O, ixo, ama —esan zuen berak, nekearekin—. Goazen. Etzazu hainbeste hitz egin. Eta irekita duzu zorroa; berriro galduko duzu diru guztia.

       — Barkatu, bihotza —esan zuen Raddick andreak.

       — O, goazen barrura! Dirua irabazi nahi dut —esan zuen ahots pazientzia gabeak—. Zuek bai ongi... baina ni miseria gorrian nago!

       — Tori. Hartu berrogeita hamar libera, bihotza, hartu ehun!

       Raddick andrea ikusi nuen berari eskuan billeteak estutzen, ate jirakorretatik pasatzen ziren bitartean.

       Hennie eta biok atarian geratu ginen pixka batean, jendeari begira. Oso irribarre zabal, alaia zuen.

       — Hara! —hots egin zuen—. Bulldog ingeles bat. Uzten dute zakurrak sartzen?

       — Ez, ez dute uzten.

       — Hori bai bikaina, e? Hartuko nuke nik bat. Oso atseginak dira. Ondokoak erabat izutu eta ez dira batere zakarrak jabearekin. —Bat-batean eskutik heldu zidan—. Hara! Begira atso horri. Nor ote da? Zer itxura da hori? Jokalaria da?

       Emakume adineko zimela, soinean satenezko jantzi berde bat zuela, belusezko longain beltza eta kapelu zuri bat luma moreekin, errenka igo zen poliki-poliki eskaileretan gora, burdin hariz tiratuta bezala. Aurrera begira zihoan, bere artean barrez, marmarka eta buruari eraginez; atzaparrekin diru-zorro antzeko zikin bati eusten zion.

       Baina orduantxe azaldu zen Raddick andrea, berarekin, beste emakume bat ere atzetik zuela. Lasterka etorri zitzaidan. Masailak gorri-gorri zituela zetorren, alai, zeharo aldatuta. Trena irteteko zorian dagoela, geltokiko nasan lagunei adio esaten ari den emakumea zirudien.

       — A, oraindik hemen zaude. Eskerrak! Ez zara joan. Ze ongi! Izugarri gaizki pasatu dut beste... honekin —eta alaba seinalatu zuen, hantxe geldi-geldi, mesprezioz, behera begira zegoela, oinarekin koska haztaka, oso urruti—. Ez diote sartzen uzten! Hogeita bat urte dituela hitz eman diet. Baina ez didate sinesten. Diru poltsa ere erakutsi diot gizonari; ez naiz ausartu beste ezer egiten. Dena alferrik izan da. Barre egin du gure bizkar... Eta oraintxe egin dut topo New Yorkeko MacEwen andrearekin, hamahiru mila irabazi ditu oraintxe Salle Privée-an... eta ni beragana joatea nahi du, bolada onak iraun bitartean. Ezin dut ordea bakarrik utzi... hau. Baina zuk...

       Hartan, gora begiratu zuen berak; sua antzematen zitzaion.

       — Utz nazazu behingoz! —esan zuen amorruz—. Hau da ergelkeria! Sortu duzu ba zuk saltsa hau! Azkenekoz nator zurekin. Ez dago zurekin burutuko duenik. —Goitik behera begiratu zion amari—. Lasai zaitez! —gehitu zuen nagusitasunez.

       Raddick andrea etsi-etsian zegoen. Desiratzen zegoen MacEwen andrearekin joateko, baina aldi berean...

       Nire kemenak bildu nituen.

       — Beharbada zuk... nahi zenuke gurekin tea hartzera  etorri?

       — Bai, bai, pozik joango da. Horixe nahi ninan, bihotza. MacEwen andrea... Hemen egongo naiz ordu bete barru... edo gutxiago... Ni...

       Raddick andreak ziztuan igo zituen eskailerak. Berriro ere poltsa zabalik zuela ikusi nuen.

       Bakarrik geratu ginen, beraz, hirurok. Baina izatez, ez zen neure errua izan. Henniek ere leher eginda begiratzen zuen lurrera. Autoa heldu zenean, berak musu aldean bil-bil egin zuen bere beroki beltza, kutsaduraren kontra. Bere oin txikiek muzinez bezala ekarri zuten eskaileretan behera gugana.

       — Izugarri sentitzen dut —murkurikatu nuen autoa abiatzean.

       — O, hor konpon —esan zuen—. Ez dut hogeita bat urtekoa eman nahi. Izan ere... hamazazpi urte izanik! Horko... —eta hotzikara xume bat egin zuen— ergelkeria hori ezin dut eraman, eta gizon zahar potoloak begira-begira edukitzea. Basapiztiak!

       Henniek begirada bizkor bat bota zion, eta gero leihotik zelatan hasi zen.

       Marmol zuri-arrosazko jauregi itzel baten aurrean gelditu ginen, atarian upel urre-beltzetan laranjondoak zituela.

       — Sartu nahi? —eskaini nion.

       Berak zalantza egin, begiratu, ezpainari hozka egin eta amore eman zuen.

       — Bueno, badirudi ez dagoela beste nora joanik eta —esan zuen—. Atera, Hennie.

       Ni sartu nintzen aurrena —mahaia topatzeko, noski—, eta gero bera. Baina denetan okerrena bere hamabi urteko neba txikiarekin ibili beharra zen. Horixe bakarrik falta zen, ume hura bere hankapean.

       Bazegoen mahai bat. Krabelin arrosak eta plater arrosak zituen, bela itxurako mahaizapi txiki urdinekin.

       — Hementxe eseriko gara?

       Berak gogaiturik ipini zuen eskua zumitzezko aulki zuri baten bizkarrean.

       — Eser gintezke. Zergatik ez? —esan zuen.

       Hennie bere ondotik estu-estu igaro eta izkinako aulki batean eseri zen, gorputza bihurrituz. Erabat lekuz kanpo sentitzen zen. Berak, berriz, ez zituen eskularruak kendu ere egin. Begiak beheratu eta mahaia joka hasi zen hatzekin. Biolin hots xume bat zabaldu zenean, dar-dar egin eta berriro hozkatu zuen ezpaina. Isiltasuna.

       Zerbitzaria agertu zen. Ia ez nintzen ausartzen galdetzera:

       — Tea? Kafea? Txinako tea... edo te hotza limoiarekin?

       Ez zitzaion ardura. Berarentzat dena berdin zen. Berez, ez zuen ezertxo ere nahi. Henniek xuxurlatu zuen:

       — Txokolatea!

       Baina zerbitzaria jiratu bezain laster, axolagabe hots egin zuen:

       — O, niri ere txokolatea ekartzen badidazu...

       Zain geunden bitartean, hauts-kutxatila urrezko bat atera zuen, tapan ispiluduna, gorrotoa balio bezala kotoi gaixoa astindu eta igurtzi zuen bere sudur xarmanta.

       — Hennie —esan zuen—, ken itzak lore horiek. —Kotoiarekin seinalatu zituen krabelinak, eta ahopean entzun nion—: Ezin ditut jasan loreak mahai gainean. —Bistan zen atsekabe handia sortzen ziotela, izan ere begiak itxi baitzituen nik haiek baztertzerakoan.

       Zerbitzariak txokolatea eta tea ekarri zuen. Kikera handi, apartsuak haien aurrean ipini eta nigana bultzatu zuen baso argia. Henniek sudurra sartu eta han agertu zen, une beldurgarri batez, puntan krema tanta ikarati bat zuela. Baina bizkor garbitu zuen, jaun txiki batek bezala. Zalantza nuen, berari adierazi ala ez aurrean zeukala kikera. Ez zen ohartu —ez zuen ikusi—, harik eta bat-batean, kasualitate hutsez, txurrut egin zion arte. Estu eta larri begiratzen nion; dar-dar xume bat egin zuen.

       — Gozoegia! —esan zuen.

       Mutil koskor bat, burua mahaspasa bezalakoa eta gorputza txokolatezkoa, han etorri zen pasta erretilu batekin, lerro-lerro kutixi txikiak, inspirazio txikiak, amets deseginkor txikiak. Berari eskaini zizkion.

       — O, ez naiz batere gose. Eramaitzazu.

       Hennieri eskaini zizkion. Henniek begiratu bizkor bat bota zidan —nirea onespenezkoa izan, nonbait—, eta txokolatezko kremadun bat hartu zuen, kafezko éclair bat, merenge bat barrena gaztainekin, eta marrubi freskoz betetako adartxo bat. Bere ezineramana neba ikusita! Baina mutila jiratu bezain laster jaso zuen platera.

       — Bueno, bakar bat emaidazu —esan zuen.

       Zilarrezko kurrikak bat, bi, hiru bota zituen... eta baita gerezizko tartatxo bat ere.

       — Ari zara ba zu niri hauek denak ematen! —esan zuen, erdi irribarrez—. Ez ditut jango. Ezingo nuke!

       Askoz erosoago sentitu nintzen. Nire teari txurrut egin, bizkarra atzeratu eta erretzeko baimena eskatu nuen. Orduan bera gelditu, sardexka eskuan zuela, begiak zabaldu eta nabarmen egin zuen irribarre.

       — Jakina —esan zuen—. Beti espero dut ondokoek erretzea.

       Baina orduan izugarria gertatu zitzaion Hennieri. Pasta adar hura gogorregi zulatu, bi zati egin, eta erdi bat mahai gainera erori zen! Hura estuasuna! Gorri-gorri jarri zen. Belarriak ere sutan zituen, eta esku lotsatu bat arrastatu zen mahaian zehar, gorputzaren hondarra kentzeko.

       — Basapiztia! —esan zion berak.

       Jainko santua! Airean joan behar nuen salbatzera. Presaka hots egin nuen:

       — Denbora askorako zoaz atzerrira?

       Baina ja ahaztua zegoen Hennierekin. Ahaztua zegoen nirekin ere. Zerbait gogoratu nahian ari zen... Oso urruti.

       — Ez... ez dakit —esan zuen astiro, urruti haietatik.

       — Londres baino nahiago izango duzu noski? Hura da... da...

       Ez nuenez jarraitzen, bera itzuli eta begira jarri zitzaidan, txunditua.

       — Da...

       — Enfin... alaiagoa —hots egin nuen, nire zigarrotxoa astinduz.

       Pastel oso bat behar izan zuen, hartan pentsatzen. Eta ondoren:

       — Bueno, nondik begiratzen den... —izan zen lasai esan ahal izan zuen bakarra.

       Henniek bukatu zuen. Bero-bero jarraitzen zuen.

       Tximeleta itxurako zerrenda hartu nuen mahaitik.

       — Aizu eta... izozki bat, Hennie? Mandarina eta jengibrezkoa. Ez, zerbait freskoagoa. Zer iruditzen pinazko krema hotza?

       Henniek baiezko biribila. Guri begira zegoen zerbitzaria. Eskaria hartua zuenean, berak burua altxatu zuen apurretatik.

       — Mandarina eta jengibrea esan duzu? Ni jengibre zalea naiz. Ekar idazu bat. —Eta segidan—: Nahiago nuke orkestra horrek garai bateko gauzak joko ez balitu. Horrekin ibili ginen dantzan aurreko Gabon denbora guztian. Nazka ematen du!

       Baina doinu xarmagarria zen. Honetaz konturatzeak goxotasuna eman zidan.

       — Oso leku atsegina da hau, ezta Hennie? —esan nuen.

       Eta Henniek:

       — Sekulakoa! —Asmoa oso isilik esatekoa zuen, baina oso ozen atera zitzaion, garrasiaren antzera.

       Atsegina? Leku hau? Atsegina? Lehenbiziko aldiz begiratu zuen ingurura, zer ote zegoen ikusteko... Begiak kliskatu zituen; zalantzan geratu ziren bere begi zoragarriak. Itxura oso ederreko gizon adineko bat berari begira zegoen, zinta beltzeko monokulo baten bitartez. Baina berak ezin zuen hura ikusi. Zulo bat zegoen haren tokian. Berak beste alderaino begiratzen zuen.

       Azkenean, kristalezko plateretan geratu ziren koilara txiki xapalak. Henniek leher eginda ematen zuen, baina berak berriro jantzi zituen eskularru zuriak. Ezin zuen asmatu diamantezko ordulariarekin; trabatu egin zitzaion. Gogor tiratu —traste txoro hura hautsi eta kito—, baina ezin. Azkenean, gainetik jarri behar izan zuen eskularrua. Antzeman nion ezin zuela han jarraitu, eta baita bera zutitu eta jiratu ere, ni tea ordaintzeko zeregin arruntean ari nintzela.

       Berriro kanpoan ginen. Iluntzen hasia zegoen. Zeruan izar txikien ziliportak zeuden; kaleargi handiek dir-dir egiten zuten. Autoa iritsi zain geundela koskara igo zen, lehen bezala oina dantzatzen zuela, behera begira.

       Henniek aurrera salto eginez atea ireki, eta bera berriz han eseri zen —oi!— hasperen eta guzti.

       — Esaiozu —bota zuen arnasestuka—, ahal duen arinen joateko.

       Henniek barre iduri egin zion bere lagun txoferrari:

       — Allie vit! —esan zion. Ondoren, baretu eta gure aurreko eserleku txikian jarri zen.

       Berriro agertu zen hauts-kutxatila urrezkoa. Berriro jaso zuen astindua kotoi gaixoak; berriro egon zen begirada bizi, guztiz sekretu bat bera eta ispiluaren artean.

       Hiri beltz-urrea aldez alde moztu genuen, guraizeek brokadua mozten duten bezala. Henniek lan handiak zituen, helduta zihoala ezkutatzeko.

       Eta kasinora heldu ginenean, Raddick andrea ez zegoen, noski, bertan. Ez zegoen haren arrastorik eskaileretan, ezta arrastorik ere.

       — Nahi duzue autoan geratu, ni bila noan bitartean?

       Baina ez, horretarakoxe zegoen! Jainkoaren izenean, nola bada! Hennie bai. Baina bera ez zegoen autoan eserita egoteko. Eskaileretan itxarongo zuen.

       — Baina ez zait gustatzen zu hemen uztea —murmurikatu nuen—. Ez zaitut hemen utzi nahi.

       Orduan berokia atzeratu zuen; jiratu eta begira jarri zitzaidan; bere ezpainak erdibitu ziren.

       — Jainkoaren izenean... zer ba! Ez... ez zait batere axola. Zain.. zain egotea gustatzen zait. —Eta bat-batean gorri-gorri jarri zitzaizkion masailak, begiak ilundu... une batez pentsatu nuen negarrez hastera zihoala—. Utz... utz nazazu, mesedez —toteldu zuen ahots bero, irrikatsuz—. Gustatzen zait. Txoratzen nau zain egoteak! Benetan... bene-benetan! Beti nago zain... makina bat lekutan...

       Bere beroki iluna zabaldu zen, eta bere lepo zuria —bere gorputz gazte goxo guztia, soineko urdinez jantzia—, lore baten antzekoa zen, kimu ilunetik orduantxe jaiotzen.

 

 

MA PARKERREN BIZITZA

 

       Jaun literatoak goiz hartan atea ireki Ma Parkerri, asteartero etortzen baitzitzaion etxea garbitzera, eta bilobagatik galdetu zion. Ateko tapizean zegoen Ma Parker, sarrera txiki ilunean, eta besoa luzatuz atea ixten lagundu ondoren jaunari, erantzun zuen:

       — Atzo lur eman genion, jauna —esan zuen isilik.

       — Ene bada! Asko sentitzen dut —esan zuen jaun literatoak, atsekabezko doinu batekin. Gosaltzen ari zen orduantxe. Oso mantal narrasa zeraman eta egunkari zimur bat zuen eskuan. Baina txarki sentitu zen. Ezin zen sala epelera itzuli zerbait esan gabe, zerbait gehiago. Orduan, neskamea bezalakoek hainbesteko balioa ematen zietenez hiletei, esan zuen jator:

       — Hileta ederra izango zela espero dut.

       — Zer esan duzu, jauna? —galdetu zuen Ma Parker zaharrak lehor.

       Gaixo errukarria! Erabat jota ematen zuen.

       — Hiletak arrakasta izango zuela espero dut —esan zuen.

       Ma Parkerrek ez zuen erantzun. Burua makurtu eta sukaldera joan zen tirriki-tarraka, gogor eutsiz arrain poltsari, barruan baitzituen garbigarriak eta aurreko mantala eta feltrozko oinetakoak. Jaun literatoak bekainak goratu eta gosariari ekin zion berriro.

       — Sena galduta, noski —esan zuen ozenki, marmelada hartzen zuela.

       Ma Parkerrek buruko tokatik bi orratz bel-beltzak kendu eta ate atzean eseki zuen. Zamar gastatua askatu eta hura ere eseki zuen. Ondoren aurreko mantala lotu eta botak kentzeko eseri zen. Botak kentzea edo janztea berebiziko oinazea zen, baina urteak zeramatzan oinaze harekin. Minarekin ohitua zegoenez, aurpegia okertuta eta bihurrituta edukitzen zuen ziztadaren zain, baita txibistak lasaitu aurretik ere. Bukatutakoan, bizkarra atzeratu intziri bat eginez eta leun-leun igurtzi zituen belaunak...

 

       — Amona! Amona! —Magalean zeukan biloba txikia, botoizko botak jantzita. Kalean jolastetik zetorren.

       — Begira nola utzi dioan amonari gona, bihurri hori!

       Baina mutikoak amona lepotik hartu eta haren masailak berea igurtzi zuen.

       — Amona, eman txanpona! —hasi zitzaion zurikerian.

       — Alde hemendik; amonak ez dik txanponik.

       — Bai, baduzu.

       — Ezetz ba.

       — Baietz ba. Eman bat.

       Baina bera larruzko poltsa zahar, beltz, zanpatuaren bila ari zen ordurako.

       — Eta hik zer emango amonari?

       Mutikoak barre txiki lotsati bat egin, eta gehiago hurreratu zitzaion. Ilobaren betazala sentitu zuen masailan ikaraz.

       — Nik ez dut ezer... —xuxurlatu zuen...

 

       Andre zaharra airean zutitu, gasezko sukalde gainetik burdinazko lapikoa hartu eta harraskara eraman zuen. Ur hotsak, lapiko barrena astintzen, itxuraz behintzat mina gutxitu zion. Perraila ere bete zuen, eta garbiketarako ontzia.

       Liburu osoa beharko litzateke sukalde hura nola zegoen azaltzeko. Astean zehar jauna «bere kasa» moldatzen zen. Hau da, justu horretarako jarritako marmelada ontzi batera botatzen zituen te hostoak, eta sardexka garbirik gabe geratzen bazen, bat edo bi garbitzen zituen eskuoihalean. Gainerakoan, lagunei esplikatzen zien moduan, oso «sistema» sinplea zeukan, eta ez zuen ulertzen jendearen kezka etxeko gobernua zela eta.

       — Duzun guztia zikindu, astean behin atso bat hartu garbiketarako, eta kito.

       Ondorioak ikaragarrizko zabortegi baten antza zuen. Lurra bera ere beteta zegoen ogi txigortuen azal, paper zorro, zigarrotxo puntaz. Baina Ma Parkerrek ez zion amorraziorik horregatik. Errukia zion jaun gazte gizagaixoari, hark ez baitzuen inortxo ere kasu egingo zionik. Leiho txiki zikinetik triste itxurako zeru puska zabal bat ikusten zen, eta hodeiak ageri zirenero oso higatuak ematen zuten, hodei zaharrak, ertzak janda, zuloekin, edo tearen mantxak bezalakoak.

       Ura berotzen zen bitartean, Ma Parker lurra erraztatzen hasi zen. «Bai», pentsatu zuen, erratzaz bazterrak joka, «bata dela eta bestea dela, latzak ikusia naun. Bizitza gogorra izan dinat».

       Auzoek ere horixe esaten zuten berari buruz. Bere arrain poltsa hartuta etxe aldera arrastaka zihoala, sarritan aditzen zien kale kantoian zain zeudela, edo burdin hesian jarririk bata besteari esaka: «Horrena bai bizitza gogorra, Ma Parkerrena». Egia latza zen eta ez zegoen batere harro. 27garrenaren atzeko etxe azpian bizi zela esatea bezala. Gogorra bizitza!

 

       Hamasei urterekin Stratfordetik irten eta Londresera etorri zen, sukaldeko neskame. Bai, Stratford-on-Avonen jaioa zen. Shakespeare esan duzu, jauna? Ez, jendeak beti hartaz galdetzen zion. Baina berak ez zuen sekula izen hori aditu, antzokietan ikusi arte.

       Ez zen ezer oroitzen Stratfordekoaz, salbu «iluntzean sutondoan eserita izarrak ikusten zirela tximiniatik», eta «amak beti hirugiharra edukitzen zuela sabaian zintzilik». Eta bazen zerbait atarian —zuhaixka bat—, beti usain ederra zuena. Baina zuhaixkaz zalantza zuen. Behin edo bitan etorri zitzaion gogora ospitalean, gaizkituta eraman zutenean.

       Leku latza izan zen, laneko lehen etxea. Ez zioten irteten uzten. Ezin zen gora igo, goizeko eta iluntzeko otoitzerako ez bazen. Benetako sotoa zen. Eta sukaldaria emakume ankerra zen. Irakurri ahal izan baino lehen kentzen zizkion familiaren kartak, edo bestela, haiekin lo hartzen zuela eta, ekonomikara botatzen zizkion... Eta kakalardoak! Sinestea ere! Londresera iritsi arte sekula ez zuen kakalardo beltzik ikusi. Honetan, Mak barre txiki bat egin zuen, izan ere kakalardo beltzik ikusi ez izana! Tira! Zeure oinak sekula ez dituzula ikusi esatea bezala zen.

       Familia hark zorpean etxea jan zuenean, «laguntzaile» joan zen mediku baten etxera, eta han bi urte egin ondoren gau eta egun etenik gabe, ezkondu zen. Senarra okina zen.

       — Zer eta okina, Parker andrea! —esan zuen jaun literatoak. Izan ere, noiz edo noiz liburukoteak alde batera utzi eta belarri bat eskaintzen zion Bizitza izeneko zera horri—. Oso atsegina izan behar du okin baten emazte izateak!

       Parker andreak ez zuen seguru ematen.

       — Lanbide garbi askoa —esan zuen jaunak.

       Parker andreak ez zuen gogatua ematen.

       — Ez zitzaizun gustatzen bezeroei ogi berria ematea?

       — Zera, jauna —esan zuen Parker andreak—, nik ez nuen goiko dendan denbora asko egiten. Hamahiru txikitatik zazpi ehortzi genituen. Ospitalea ez zenean anbulatorioa, esan liteke!

       — Horixe bai, Parker andrea! —esan zuen jaunak hotzikaraz, berriro luma hartuz.

       Bai, zazpi joan ziren, eta beste seiak artean txikiak zirela, bularretik gaixotu zen senarra. Biriketan irina, esan zion medikuak berari... Senarra ohean eserita zegoen, alkandora burutik gora igota, eta medikuak biribil bat egin zion bizkarrean hatzekin.

       — Hemendik irekiko bagenu, Parker andrea —esan zuen medikuak—, birikak hauts zuriz lepo ikusiko zenizkioke. Hartu arnasa, adiskidea! —Eta Parker andreak inoiz ez zuen seguru jakin, benetan ikusi zuen ala iruditu zitzaion hauts zurizko laino handi bat ateratzen senar gizagaixoaren ezpainetatik...

       Baina zenbat borroka sei seme-alaba horiek hazteko eta bere buruari eusteko! Latza izan zen! Gero, orduantxe eskolarako adina iritsi zitzaienean, senarraren arreba etorri zen berekin bizi eta etxeko gobernuan laguntzera, baina artean bi hilabete bertan ez eta eskaileretan behera erori eta bizkarrezurretik jota geratu zen. Eta bost urtez Ma Parkerrek beste haur bat eduki zuen —haren negar saioak!— zaindu beharra. Gero, Maudie txikia bide txarretik abiatu eta berarekin eraman zuen Alice ahizpa; bi mutilak kanpora joan ziren, eta Jim txikia Indiara joan zen soldadu, eta Ethel, gazteena, ezkondu egin zen zerbitzari txiki alferrontzi batekin, gero ultzerekin hil zena Lennie ttikia jaiotako urte berean. Eta orain nire Lennie ttikia... nire biloba...

       Kikera zikin, ontzi zikin pilak garbitu eta lehortu zituen. Labanak, ikatza baino beltzago, patata zati batekin garbitu eta kortxo zati batekin bukatu zituen. Mahaia eskuilatu zuen, eta baita arasa eta harraska ere, non sardin isatsak zebiltzan igeri...

       Mutikoa ez zen sekula indartsua izan, hasieran bertan ere. Denek neskatzat hartzen duten haur eder horietakoa zen. Ile kizkur zilartsuak zituen, begi urdinak, eta diamante baten antzeko orina sudurraren alde batean. Berak eta Ethelek izandako buruhausteak ume hura hazten! Egunkarietako zenbat gauzarekin saiatu ziren! Igande goizero Ethelek ozen irakurtzen zuen, Ma Parkerrek lixiba egin bitartean.

       «Jauna: Bi hitz bakarrik, zuri esateko nire Myrtil ttikia hiletsi zutela... Lau botila hartu eta... 9 astetan 8 libra irabazi, eta oraindik gizentzen ari da».

 

       Eta orduan arasatik tintaren arrautzontzia hartu eta gutuna idatzi ohi zuten, eta Mak posta-agindu bat bidali ohi zuen biharamunean, lanera bidean. Baina alferrik zen. Lennie ez zen ezerekin gizentzen. Kanposantura eramateak ere ez zion inoiz kolorea hobetu; autobusean zihoala astindu on bat emateak ez zion inoiz apetitua ireki.

       Baina hura amonaren mutikoa zen hasieratik...

       — Noren mutikoa haiz hi? —esaten zion Ma Parkerrek, labe aurrean zutitu eta leiho zikinerantz zihoala.

       Eta ahots ttiki hura, oso epela, oso hurbila, itogarria —Ma Parkerrek bular barruan sentitzen zuen, bihotz azpian—, barrez lehertzen zen, esanez:

       — Ni amonaren mutikoa naiz.

       Une hartan pauso hotsa aditu zen, eta jaun literatoa agertu zen, kalerako jantzita.

       — O, Parker andrea, kanpora noa.

       — Oso ondo, jauna.

       — Tintontziaren erretiluan aurkituko duzu zure koroa erdia.

       — Eskerrik asko, jauna.

       — A, aizu, Parker andrea —esan zuen jaun literatoak bizkor—, azkeneko hemen izan zinenean ez zenuen kakaorik zakarretara botako, ezta?

       — Ez , jauna.

       — Arraroa da oso. Lepoa jokatuko nukeen koilarakada txiki bat kakao utzi nuela potoan. —Bat-batean isildu zen. Goxo eta tinko jarraitu zuen—: Zerbait harrika botatzen baduzu esango didazu, ezta, Parker andrea? —Eta han joan zen, bere buruarekin oso pozik, erabat seguru, hain zuzen ere, argi utzi ziola Parker andreari bera emakume bat bezain ernea zela, nahiz eta axolagabe itxura eduki.

       Atea danba itxi zen. Eskuilak eta zapiak hartuta logelara joan zen. Baina ohea egiten hasi zenean, berdintzen, sartzen, astintzen, jasanezina gertatu zitzaion Lennie ttikiaren oroitzapena. Zergatik sofritu behar izan zuen hainbeste? Horixe zen ulertu ezin zuena. Halako aingeru ttikiak zergatik borrokatu arnasa hartzeko? Ez zuen zentzurik haur bati horrela sofriarazteak.

       ...Lennieren bularreko kutxa ttikitik irakitearen antzeko hotsa aditzen zen. Koskor handi bat zeukan bularrean egosten, bota ezin zuena. Eztul egitean izerdia azaltzen zitzaion bekokian; begiak handitu, eskuak dar-dar, eta koskor handi hura egosten, patata bat eltze barruan kolpeka bezala. Baina denetan latzena zen eztulka ari ez zenean, burkoaren kontra eseri eta ez zuen hitz egin edo erantzuten, ezta aditzen zuen itxurarik egiten ere. Muturtuta jartzen zen.

       — Ez duk amona xahar gaixoaren kulpa, pottoko —esaten zion Ma Parker gaixoak, hari belarri ttiki purpuretatik ile bustia atzeratuz. Baina Lenniek burua mugitu eta baztertzen zen. Zeharo haserre begiratzen zion amonari, irmo. Burua okertu eta saiheska begiratzen zion, amonagandik halakorik espero izan ez balu bezala.

       Baina azkenean... Ma Parkerrek estalkia bota zuen ohe gainera. Ez, ez zeukan hartan pentsatzerik. Gehiegizkoa zen... gehiegi jasan behar izan zuen bizitzan. Orain arte jasan zuen, bere buruari zutik eutsi zion, eta sekula ez zuten negarrez ikusi. Ezta inortxok ere. Seme-alabek ere ez zuten ikusi behea jotzen. Beti atxiki zuen burua harro. Baina orain! Lennie gabe... zer geratzen zitzaion? Deus ez. Huraxe zen bizitzan geratzen zitzaion bakarra, eta orain hura ere ez. Zergatik gertatu behar zait hori dena?, galdetu zuen berekiko.

       — Zer egin dut? —esan zuen Ma Parker gaixoak—. Zer egin dut?

       Hitz horiek esatearekin batera, lurrera erori zitzaion eskuila. Sukaldean topatu zuen bere burua. Bere miseria hain zen gogorra non kapelua jarri, zamarra jantzi eta etxebizitzatik irten baitzen, ametsetan bezala. Ez zekien zer egitera zihoan. Gertatu zaionarekin izu-izu eginik doan norbait bezala, edonora joanaz ihes egitea balego bezala...

 

       Kalea hotz zegoen. Haize izoztua zebilen. Jendea ziztuan zihoan, oso bizi; gizonak guraizeak bezala oinez; emakumeak katuak bezala tipi-tapa. Eta inork ez zekien; inori ez zitzaion axola. Bertan lehertzen bazen ere, azkenean, hainbeste urte eta gero negarrari ematen bazion, giltzapera bidaliko zuten.

       Baina negar egitean pentsatu, eta iruditu zitzaion Lennie ttikiak besoetara salto egiten ziola. Bai, horixe nahi dik, laztana. Amonak negar egin nahi dik. Orain negar egiterik baleuka, denbora askoan negar, hainbeste gauzagatik, bateko lehen etxe hura eta hango sukaldari ankerra, besteko medikuarena, gero zazpi ttikiak, senarraren heriotza, seme-alaben joaera, eta Lennierena bitarteko urte garratz guztiak. Baina gauza hauekin denekin behar bezala negar egiteko, denbora asko beharko zuen. Halere, iritsi zen garaia. Egin beharra zeukan. Ezin zuen gehiago atzeratu; ezin zuen luzaroago itxaron... Nora joan?

       «Horrena bai bizitza gogorra, Ma Parkerrena». Bai, bizitza gogorra, ongi ere! Dardaraka hasi zitzaion kokotsa; ez zeukan denbora galtzerik. Baina non? Non?

       Ez zeukan etxera joaterik; Ethel zegoen han. Beldurrez akabatzen jarriko zen. Ezin zen edozein bankutan eseri; jendea etorriko zitzaion galdezka. Ezin zen, noski, jaunaren etxera itzuli; ez zuen eskubiderik besteren etxean negar egiteko. Harmailetan edo esertzen bazen, polizia batek zerbait esango zion.

       Ai, ezin ote zen inon gorde eta bere kasa egon, eta nahi zuen arte bertan egon, inori galarazi gabe, inork estutu gabe? Mundu osoan ezin ote zuen ase arteko negar saio bat egin... azkenean?

       Ma Parker bertan gelditu zen, batera eta bestera begira. Haize izoztuak mantala harrotu zion, puxika baten antzera. Eta orain euria hasi zuen. Ez, inon ez.

 

 

EZKONTZA À LA MODE

 

       Geltoki aldera zihoala, Williamek atsekabezko zizta min bat nabaritu zuen, txikientzat ezer ez zeramala oroitzean. Ume gaixoak! Haiek pagatu behar. Agurtzera etortzean haien lehenbiziko hitzak: «Zer ekarri, aitatxo?», eta bera esku hutsik. Goxoki batzuk erosi beharko zizkien geltokian. Baina horixe bera egin zuen aurreko lau larunbatetan; betiko kutxatila berdinak ikusteak aurpegia erasan zien.

       Eta Paddyk esan zuen:

       — Lehengoan zinta gorria zuen nireak.

       Eta Johnnyk:

       — Nirea beti arrosa da. Ez zait arrosa gustatzen.

       Baina zer egin behar zuen Williamek? Ez zen erraza erabaki bat hartzea. Garai batean bai, taxuzko jostailu denda batera taxian joan eta zerbait aukeratuko zien bost minututan. Baina orain ja bazituzten Errusiako jostailuak, Frantziako jostailuak, Serbiako jostailuak... bazter guztietako jostailuak. Urtebetetik gora zen Isabelek astoak, moto zaharrak eta bestelakoak zokoratu zituela, «arras sentimentalak» eta «haurrak hezteko guztiz desegokiak» zirelako.

       — Oso garrantzitsua da —azaldu zion Isabel berriak—, hasieratik zaletasun zuzenak hartzea. Gerora denbora asko aurreratzen da horrela. Izan ere, ume gaixoek haurtzaro guztia mustro hauei begira pasatzen badute, gutxi fida hazten direnean Royal Academyra joan nahi izatea.

       Eta Royal Academy bisitatzeak berehalako heriotza balekar bezala hitz egin zuen...

       — Ez dakit ba —esan zuen Williamek astiro—. Nik beren adina nuenean, muturrean korapiloa egindako eskuoihal bati helduta oheratzen nintzen.

       Isabel berriak begiratu zion, begiak kizkur, ezpainak erdibituta.

       — Ene, William! Sinesten dizut, bai! —eta barre egin zuen, era berri hartan.

       Bada goxokiak izan beharko zuten, pentsatu zuen Williamek goibel, taxi gidariarentzat diru xehe bila sakelak miatzerakoan. Eta han ikusi zituen neska-mutilak kutxatilak besteri eskaintzen —ume ikaragarri eskuzabalak ziren—, eta Isabelen lagun xarmantak haiek hartzen, zalantza handirik gabe...

       Eta fruituak? Geltoki barruko saltegi baten inguruan ibili zen. Meloi bana edo? Hori ere banatu beharko ote zuten? Edo pina bat Padentzat eta meloi bat Johnnyrentzat? Isabelen lagunak ez ziren, baldinbaitere, bazkalorduan umeen gelara sartuko ezkutuan. Halere, meloia erosterakoan, Williamek ikuspen beldurgarri bat izan zuen: Isabelen poeta gazte haietako bat xerra bat miazkatzen, auskalo zergatik, umeen gelako ate atzean.

       Bi zorro trakets haiekin lehiatu zen trenerantz. Nasa gainezka zegoen eta trena bertan. Ateak itxi eta ireki zebiltzan, danbaka. Lokomotorreko txistu hots ozenarekin jendea txundituta zebilen, batera eta bestera presaka. Williamek zuzenean jo erretzaileen lehen klasera, maleta eta zorroak kokatu, eta barruko sakelatik agiri pilo handi bat ateraz, txokoan zapla eseri eta hasi zen irakurtzen.

       «Gure bezeroa seguru dago... Prest gaude berriz aztertzeko... gertatuko balitz...» A, horrela bai ongi. Bere ile zapaldua atzeraka berdindu eta Williamek hankak luzatu zituen bagoiko solairuan. Gutxitua zeukan besteetako sastada motela bularrean. «Geure erabakiari dagokionez...» Arkatz urdin bat atera eta astiro azpimarratu zuen paragrafo bat.

       Bi gizon sartu, bere hanken gainetik pasatu eta beste puntan jarri ziren. Mutil gazte batek golf makilak goiko txokora bota eta aurrean eseri zen. Trenaren balantza ezti batekin abiatu ziren. Williamek gora begiratu eta geltoki bero, argia ikusi zuen irristan joaten. Neska musu-gorri bat igaro zen bagoietatik lasterka; haren imintzio eta deiek bazuten estuasunezko eta etsipenezko zera bat. «Histerikoa», pentsatu zuen Williamek geldoki. Ondoren, langile koipetsu muturbeltz batek, nasaren muturretik, barre iduri egin zion bazihoan trenari. Eta Williamek bere artean: «Hori bizimodu nazkagarria!», eta berriro itzuli zen agirietara.

       Berriro burua altxatu zuenean soroak ageri ziren, eta abereak zuhaitz ilunen gerizpean. Ibai zabal bat —ur axalean umeak biluzik plisti-plasta— azaldu eta ezkutatu zen. Zeruak distira zurbila zuen, eta txori bat nabigatu zen aldez alde, bitxi bateko orban iluna bezala.

       «Ikertu ditugu gure bezeroen posta txostenak...» Irakurritako azken esaldi haren oihartzuna entzun zuen bere baitan. «Ikertu ditugu...» Williamek esaldi horri heldu nahi izan zion, baina alferrik zen; erditik apurtu zitzaion, eta soroa, zerua, txori marinela, ura, dena ari zen esaten: «Isabel.» Horixe bera gertatzen zen larunbat arratsaldero. Isabelekin elkartzeko bidean zihoala hasten ziren ametsezko elkartze haiek. Geltokian zegoen hura, beste guztiengandik bazter samarrean; kanpoko taxi irekian eserita; lorategiko atakan; belar txigortuan oinez; atean, edo hallean bertan.

       Eta haren ahots argi, gardenak zioen: «William da»; edo «Kaixo, William!», edo «Hemen da William.» Berak esku hotz hura ukitzen zion, masaila hotz hura.

       Isabelen freskura bikaina! Mutil koskorretan ez zegoen halako gozaturik: euri jasaren ondoren lorategira lasterka irten eta arrosategia bere burura astintzea. Orain, berriz, Isabel zuen arrosategi, hostoa bezain leun, txinpartari eta hotz. Eta bera, berriz, mutil koskor hura. Baina orain ez zegoen ez lorategira irtenik, ez barrerik, ez astindurik. Berriro hasi zitzaion ohiko sastada motela bularrean. Hankak goratu, agiriak baztertu eta begiak itxi zituen.

       — Zer duzu, Isabel? Zer duzu? —esan zion xamur. Etxe berriko logelan zeuden. Isabel aulki pintatu batean zegoen eserita; aurreko apain-mahaiaren gaina kutxatila beltz eta berdez betea zegoen.

       — Zer esan nahi duzu, William? —eta aurrera makurtuz masailen gainera jausi zitzaion ile argi eder hura.

       — O, badakizu! —Gela ezezagunaren erdian zutik, bera ere ezezagun sentitu zen. Orduan, Isabel jiratu eta aurrez aurre jarri zen.

       — O, William! —hots egin zuen erreguka, ileko eskuila airean zuela—. Ez zaitez mesedez izan horren zozoa eta... tragikoa. Beti ari zara esaten, adierazten edo aipatzen, aldatua nagoela. Zer eta oso jende jatorra ezagutu dudalako, eta gehiago irteten naizelako, eta oso gustura nagoelako guztiarekin, badirudi nik... —Isabelek ilea atzeratu eta barre egin zuen— elkarrenganako amodioa apurtu edo dudala. Erabat absurdua da —ezpaina hozkatu zuen—, eta erotzekoa, William. Baita etxe berri hau eta gogo txarrez ametitu dizkidazun mirabeak ere.

       — Isabel!

       — Bai, bai, egia da neurri batean —esan zuen Isabelek bizkor—. Gaizki irizten diezu. O, badakit bai. Argi antzematen dut —esan zuen goxo—, eskaileretan gora zatozenero. Baina ezin genuen bizitzen jarraitu beste zulo zaztar hartan, William. Gutxienez praktikoa izan zaitez! Umeentzat ere ez zegoen lekurik eta!

       Bai, egia zen. Goizero epaitegitik zetorrenero, atzeko salan topatzen zituen umeak Isabelekin. Lehoinabar larrua sofaren bizkarrera botata zaldi gainean zebiltzan, edo dendetan jolasten Isabelen lan-mahaia saltoki gisa zutela, edo Pad txikia sutondoko tapiz gainean eserita jo eta ke arraunean kobrezko su-pala txiki batekin, eta Johnny berriz piratei tiroka kurrikekin. Iluntzero bizkarrean igotzen ziren, banaka-banaka, eskailera meharrean gora, amona zahar lodiarengana.

       Bai, agian etxe zulo zaztarra zen. Etxe zuri txiki bat errezela urdinekin eta leihoko lore ontzian petuniekin. Atean bertan esaten zien Williamek lagunei: «Ikusi dituzue gure petuniak? Berebizikoa da Londres batean, ezta?»

       Baina gauzarik txoroena, gauzarik harrigarriena, Isabeli ez zion inondik inora igarri ez zegoela pozik, ez behintzat bera bezain pozik. Ene, hura itsukeria! Garai haietan gutxi pentsatzen zuen hark ezin zuela eraman hain etxe txiki eskasa, amona lodia umeak gaizki ohitzen ari zela, bakardade gorrian zegoela, irrika bizian jende berria, musika eta film berriak noiz azalduko. Festa hartara joan ez balira Moira Morrisonen estudioan... Bazihoazenean Moira Morrisonek esan ez balu: «Zure emaztea salbatuko dut, zeurekoia. Titania txiki bakan bat bezala da»... Isabel Parisera joan ez balitz Moirarekin... Eta abar eta abar.

       Trena beste geltoki batean zen. Bettingford! Jainko santua! Hamar minututan helduko ziren. Williamek poltsiko barrura sakatu zituen berriro agiri guztiak; pareko gizon gaztea aspaldi desagertua zen. Orain beste biak irten ziren. Arrats apaleko eguzkiak erdiz erdi jotzen zituen emakumeak, kotoizko soinekoekin jantziak, eta umeak, eguzkiarekin erreta ortutsik. Eguzkiak galda bizian argitu zuen hosto zakarreko lore horixka sedatsu bat, haitzezko gain batean hedatua. Haizeak, leihotik zalapartan, itsas usaina zuen. Betiko talde hura ote zuen Isabelek asteburu honetan ere?, egin zuen Williamek galdera.

       Eta beren lehengo oporrez oroitu zen, laurak batera, baserriko neska batek, Rosek, haurrak zaintzen zituela. Isabel jertsearekin eta ilea txirikordaturik; hamalau urtekoa ematen zuen. Ene, berari berriz nola harrotu zitzaion sudurreko azala! Eta haiek jateak, haiek loak lumazko ohe izugarri hartan beren oinak elkarloturik... Williamek ezin izan zuen gorde irribarre lehor bat, bere sentimenduen berri baleki Isabel nola izutuko zen pentsaturik.

 

       — Kaixo, William!

       Geltokian zegoen hura, lehen pentsatu bezala jendeagandik bereiz, eta —jauzi egin zuen Williamek bihotzak—, bakar-bakarrik.

       — Kaixo, Isabel! —Williamek adi-adi begiratu zion. Hain eder zegoela iruditu eta zerbait esan behar ziola pentsatu zuen—: Oso itxura onekoa ikusten zaitut.

       — Bai? —esan zuen Isabelek—. Ba ez naiz oso ongi sentitzen. Goazen, berandu iritsi da-eta zure tren zahar hori. Kanpoan dago taxia. —Isabelek oso goxo jarri zion eskua besoan, txartelen gizonaren ondotik—. Denok etorri gara zure bila —esan zuen—. Gozoki dendan utzi dugu Bobby Kane, ondoren jasotzekotan.

       — O! —esan zuen Williamek. Momentuz ezin izan zuen besterik esan.

       Eguzki galdan zegoen taxia zain, Bill Hunt eta Dennis Green alde batean zabal etzanda, kapeluak aurpegi gainera okertuta zituztela, eta bestean Moira Morrison, marrubi erraldoi baten antzeko txano batekin, gora eta behera saltoka.

       — Izotzik ez! Izotzik ez! Izotzik ez! —ari zen oihuka, alai.

       Eta Dennisek kapelu azpitik gehitu zuen:

       — Arrandegian erosi beharko.

       Eta Bill Huntek, agerira etorriz, gaineratu zuen:

       — Arrain eta guzti.

       — Hau amorrazioa! —kexatu zen Isabel. Eta herri guztian izotz bila ibili zirela azaldu zion Williami, bera zain zegoen bitartean—. Dena ari da pikutara joaten, gurinetik hasita.

       — Gurinez igurtzi beharko dugu gorputza —esan zuen Dennisek—. Beldurrik gabe eman ukendua buruan, William.

       — Aizue —esan zuen Williamek—. Nola eseri behar dugu? Hobe izango dut gidariaren aldamenean jartzea.

       — Ez, Bobby Kane dago hor —esan zuen Isabelek—. Zu eseri Moira eta nire artean.

       Abiatu zen taxia.

       — Zer duzu zorro arraro horietan?

       — Moztutako buruak! —esan zuen Bill Huntek, kapelu azpian hotzikaraz.

       — O, fruituak! —Isabel asko poztu zen, itxuraz—. Zu bai azkarra! Meloi bat eta pina bat. Ze ondo!

       — Ez, itxaron —esan zuen Williamek irribarretsu. Baina berez urduri zegoen—. Umeentzat ekarri ditut.

       — Ene bada! —Isabelek barre egin eta besoa laztandu zion—. Oinaze batean jarriko lirateke horiek janda. Ez —ttaka jo zion eskuan—, hurrengoan ekarriko diezu zerbait. Ni ez nago neure pinari uko egiteko.

       — Bihotz-gogorra! Utzidan usaintzen! —esan zuen Moirak. Otoi eginez luzatu zituen besoak, Williamen aurretik—. O! —Marrubizko txanoa erori zitzaion: oso ahul entzun zen.

       — Andereño bat pina batez maitemindua —esan zuen Dennisek, taxia leihosare marraduneko denda txiki baten atarian gelditzean. Handik atera zen Bobby Kane, besoak zorro txikiz beteta.

       — Ea goxoak diren. Koloreagatik aukeratu ditut. Badaude tartean biribil batzuk itxuraz zerutiarrak. Eta begiraiozue nougat honi —hots egin zuen aztoratua—, begiraiozue! Ballet txiki perfektu bat da!

       Baina dendaria azaldu zen orduantxe.

       — O, ahaztuta nengoen. Ordaindu gabe daude —esan zuen Bobbyk, beldurtu itxurarekin. Isabelek billete bat eman dendariari eta Bobby txoratzen zen berriro—. Kaixo, William! Ni gidariaren aldamenean. —Eta burua agerian zuela, erabat zuriz jantzia, alkandoraren besoak sorbaldaraino goratuta, salto egin zuen bere lekura—. Avanti! —hots egin zuen...

       Tea hartu ondoren bainatzera joan ziren denak, baina William etxean geratu zen, txikiekin bakeak egiteko. Baina lo zeuden Johnny eta Paddy, moteldu zen argitasun gorri arrosa, saguzarrak hegan, eta haiek artean bainutik itzuli gabe. William eskaileretan behera zihoala, neskamea pasatu zen sarreratik lanpara batekin. Salaraino segitu zion hari. Gela luze bat zen, horiz margotua. Williamen pareko horman norbaitek gizon gazte bat pintatu zuen, berezkoa baino handiagoa, hankokerra, bitxilore zabal bat eskaintzen ziola andre gazte bati, beso bat oso motza eta bestea oso luze eta mehea. Aulkietan eta sofa gainean zapi zerrenda beltzak zeuden zintzilik —zipriztin handiz estaliak, arrautza hautsienak bezalakoak—, eta noranahi begiraturik zigarrotxo puntaz betetako hautsontzi bat ageri zen. Besaulkietako batean eseri zen William. Gaur egunean, eskuaz saihets barrenak aztertu eta ez zen topatzen hiru hankako ardirik edo behi adarmotzik edo Noeren Arkako uso gizenik. Liburu azal-mehe haietako bat harrapatzen zen, kedarrez zikindutako olerkiekin... Sakelan zeraman agiri mordoaz oroitu zen, baina nekatua eta gosetuegia zegoen irakurtzen hasteko. Atea zabalik zegoen; hotsa zetorren sukaldetik. Etxean bakarrik baleude bezala ari ziren neskameak hizketan. Halako batean, barre zantzo ozen bat zabaldu zen, eta horrekin batera «Ix!» bat, ozena hau ere. Berarekin gogoratu ziren. Altxatu eta ate biko leihotik irten zen lorategira, eta hango ilunpean zutik zegoela entzun zituen bainu-hartzaileak, bide hondartsuan gora zetozela; haien ahotsek isiltasuna urratu zuten.

       — Erabil dezala Moirak bere abildadea.

       Moirak orduan hasperen tragiko bat.

       — Asteburuetan gramofono bat eduki behar genuke, «Mendiko Neskatxa» aditzeko.

       — O ez! O ez! —entzun zen Isabel hoska—. Williamekin oker jokatzea da hori. Jatorrak izan zaitezte berarekin, umeak! Bihar iluntzera arte besterik ez da geratuko.

       — Utzi neure kontu! —hots egin zuen Bobby Kanek—. Ni oso iaioa naiz jendeari kasu egiten.

       Lorategiko ataka zabaldu eta itxi zen. William terrazara agertu zen; ikusi zuten.

       — Kaixo, William! —Eta Bobby Kane, eskuoihala astintzen, belardi txigortuan salto eta zilipurdika hasi zen—. Lastima da zu ez etorria. Zoragarria zegoen ura. Gero denok taberna txiki batera joan eta pattarra edan dugu.

       Besteak ja etxean ziren.

       — Aizu, Isabel —deitu zion Bobbyk—, nahi duzu nik gaur gauean nire Nijinskyren soinekoa janztea?

       — Ez —esan zuen Isabelek—, ez gara orain aldatzen hasiko. Gosetuta gaude. William ere gosetuta dago. Etorri, mes amis. Hasteko, sardinak.

       — Topatu ditut sardinak. —Moirak esan eta sarrerara etorri zen lasterka, ontzi bati goian eusten ziola.

       — Andereñoa sardina ontzi batekin —esan zuen Dennisek itzaltsu.

       — Eta, William, zer berri Londresen? —galdetu zuen Bill Huntek, whisky botila bati kortxoa ateraz.

       — O, ezer gutxi aldatu da Londres —erantzun zuen berak.

       — Londres zahar ederra —esan zuen Bobbyk bihozkoi, sardina bat zulatuz.

       Baina laster ahaztu ziren Williamekin. Moira Morrisonek zalantza zuen, ea zer kolore hartzen duten hankek ur azpian.

       — Nireak dira zurbilenak, txanpinoi kolore zurbila.

       Billek eta Dennisek sekulako jatea ari zuten. Isabel, berriz, basoak betetzen, eta platerak aldatzen, eta pospoloak bilatzen, zoriontsu irribarrez. Halako batean esan zuen:

       — Ze ondo, Bill, hau margotuko bazenu.

       — Margotu zer? —esan zuen Billek ozen, ahoan ogia galkatuz.

       — Gu denok —esan zuen Isabelek—. Mahaian. Liluragarria izango litzateke hemendik hogei urtera.

       Billek begiak kizkurtu zituen, janaria txikitzen.

       — Ez dago argi egokirik —esan zuen elkor—. Oso horixka. —Eta jaten jarraitu zuen. Eta bazirudien horrekin ere txoratu zuela Isabel.

       Afalondoko nekearekin aho zabalka aritzea besterik ez zuten egin, oherako ordua heldu zen arte...

 

       Hurrengo arratsaldean taxiaren zain zegoen momentua arte, Williamek ezin izan zuen Isabelekin bakarrik egon. Sarrerara maleta jaistean, Isabel, besteak utzita, beragana joan zen. Makurtu eta maleta jaso zuen.

       — Hau pisua! —esan zuen, barre txiki, behartu bat eginez—. Utzi eramaten! Atakaraino.

       — Ez, zer dela eta? —esan zuen Williamek—. Baita zera ere. Eman.

       — O, utzidazu mesedez —esan zuen Isabelek—. Gogoa dut.

       Elkarren ondoan joan ziren, isilik. Williamek ez zuen orain ezer esatekorik sentitzen.

       — Horratx —esan zuen Isabelek, garaipenez maleta lurrean uzterakoan, eta urduri begiratu zuen bide hondartsura—. Oraingo honetan ez dakit ikusi zaitudan ere —esan zuen arnasa estututa—. Zer laburra den, ezta? Iritsi berria zarela iruditzen zait. Hurrengoan... —Taxia agertu zen—. Ea behar den bezala kasu egiten dizuten Londresen. Pena izan da umeek eguna kanpoan pasatu izana, baina halaxe antolatu zuen Neil andereñoak. Min ona edukiko dute zu gabe! Gizagaixoa, berriro Londresera itzuli beharra. —Taxiak jira hartu zuen—. Agur! —Isabelek musu txiki bat eman zion presaka; ondoren, joan zen.

       Soroak, zuhaitzak, hesiak igaro ziren jarioan. Huts eta itsu tankerako herrixka astindu eta geltokiko aldapa gora erraustu zuten. Hantxe zegoen trena. Williamek zuzenean jo erretzaileen lehen klasera, txokoan zapla eseri, baina oraingoan bakean utzi zituen agiriak. Betiko hozkada motel haren gainean besoak gurutzatu, eta bere artean gutun bat idazten hasi zen Isabeli.

 

       Berandu iritsi zen posta, ohi bezala. Denak etxe aurrean zeuden, eserleku luzeetan jarrita, kolorezko eguzkitakoen azpian. Bobby Kane soilik zegoen belardian, Isabelen oinetan. Sargori zegoen, laino; eguna abaildua zegoen, bandera bat bezala.

       — Zeruan ba ote da astelehenik? —galdetu zuen Bobbyk ume batek bezala.

       Eta Dennisek xuxurlatu zuen:

       — Zerua astelehen luze bat izango da.

       Baina Isabeli ez zitzaion burutik joaten zer gertatu zen afariko izokinarekin bezperan. Arrain maionesa egiteko asmoa zuen bazkarirako, baina orain...

       Moira lo zegoen. Lo egotea zen haren azken aurkikundea. «Zoragarria da. Begiak itxi eta kito. Xarmagarria da».

       Postari zahar musu-gorria bide hondartsutik agertu zen trizikloan tirriki-tarraka, eskulekuek arraunak ematen zutela.

       Billek liburua baztertu zuen.

       — Gutunak —esan zuen pozez, eta denak zain jarri ziren. Baina postari bihozgabea... Zitala mundua! Bakarra zegoen, lodikote bat Isabelentzat. Ezta egunkari bakar bat ere.

       — Eta gainera Williamena —esan zuen Isabelek arrenkuraz.

       — Williamena... hain agudo?

       — Ezkontzako agiria bidaliko zizun, oroigarri kuttun bezala.

       — Denek izaten dute ezkontzako agiria? Mirabeen gauza zela uste nuen nik.

       — Hori orri pila! Ikusi! Andereñoa gutuna irakurtzen —esan zuen Dennisek.

       Ene Isabel maite, bihotzekoa. Orri pila bat zegoen. Irakurri ahala, hasierako harridura itolarri bihurtu zitzaion Isabeli. Zer arraiok bultzatu zuen William...? Hura gauza bitxia... Nondik nora...? Nahasirik sentitu zen, gero eta urduriago, baita beldurtua ere. Williamen ero joera bat. Ba ote? Absurdua zen, noski, absurdua izan behar zuen, barregarria.

       — Ha, ha, ha! Ene bada! —Zer egin orain? Eserlekuan bizkarra atzeratu, eta Isabel barrez hasi zen eutsi ezin arte.

       — Esaiguzu —zioten besteek—. Esan zer idazten dizun.

       — Desiratzen nago —karraskatu zuen Isabelek. Bizkarra zuzendu, gutuna txukundu eta haiek zeuden aldera astindu zuen—. Etorri hona —esan zuen—. Zoragarria da eta entzun ezazue. Maitasunezko gutun bat da!

       — Maitasunezko gutun bat! Hori kutixia!

       Isabel maite, bihotzekoa. Baina hasi orduko, haien algarak eten zuen.

       — Segi, Isabel, sekulakoa da.

       — Berebizikoa.

       — O, segi ezazu, Isabel.

       Jainkoak guarda, maitea, ni traba bat izatea zure zorionean.

       — O! O! O!

       — Ix! Ix! Ix!

       Eta Isabelek aurrera segitu zuen. Denak beren onetik aterata zeuden bukaerarako: Bobby piririka zebilen belardian, ia zotinka.

       — Bere horretan utzi behar didazu, oso-osorik, nire liburu berrirako —esan zuen Dennisek tinko—. Kapitulu osoa emango diot.

       — O, Isabel —egin zuen Moirak hasperen—, zu besoetan hartzea aipatzen duen zati xarmant hori!

       — Nik beti uste izan dut dibortzio garaiko beste gutun horiek asmatuak izaten direla. Baina honen ondoan ez dira ezer.

       — Utzidazu. Utzi neure kasa irakurtzen —esan zuen Bobby Kanek.

       Baina, haien harridura!, Isabelek gogor atxiki zion gutunari. Utziak zituen barreak. Denei begiratu zien bizkor; zeharo nekatua zirudien.

       — Ez, orain ez. Orain ez —toteldu zuen.

       Eta haiek ezertaz ohartzerako, ihesi sartu zen etxera, sarreran barrena, goiko logelara. Ohe ertzean eseri zen.

       — Zer arrunta, zirtzila, zatarra, narrasa! —esan zuen Isabelek bere golkorako. Hatz koskorrekin begiak estutu eta gorputzari eragin zion batera eta bestera. Eta berriro ikusi zituen, lau ez baizik laurogei, barreka, imintzioka, sinuka, eskuak luzatzen, berak Williamen gutuna irakurtzen zien bitartean. O, zer gauza higuingarria egin zuen! Nola egin zuen berak hori! Jainkoak guarda, maitea, ni traba bat izatea zure zorionean. William! Isabelek burkoan estutu zuen aurpegia. Baina iruditu zitzaion logela hits hark ere bazekiela bera nolakoa zen: exkaxa, ahula, ilauna...

       Ahotsak heldu ziren laster beheko lorategitik.

       — Isabel, uretara goaz denok. Etorri!

       — Zatoz, Williamen emazte fin hori!

       — Berriro dei diezaiogun joan baino lehen, berriro deitu!

       Isabelek bizkarra zuzendu zuen. Orain zen momentua, orain erabaki behar zuen. Haiekin joan ala bertan geratu, Williami idazten. Zer egin, zer? «Zirt edo zart egin behar dinat». O, baina zalantza egitea ere! Horixe, idazten geratuko zen!

       — Titania! —egin zuen Moirak txilio.

       — Isabel?

       Ez, zailegia zen. «Orain... orain joan eta gero idatziko zionat Williami. Beste noizbait. Gero. Orain ez. Baina idatziko zionat, noski», pentsatu zuen Isabelek presaka.

       Eta, era berri hartan barrez, lasterka jaitsi zituen eskailerak.

 

 

BIDAIA

 

       Picton ontzia hamaika eta erdietan zen irtetekoa. Gau giro ederra zegoen, epel, izartsu, baina taxitik irten zirenean eta portu muturrera luzatzen zen moila zaharrean zehar ibiltzen hasi, itsasotik zetorren haize ahul batek gora harrotu zuen Fenellaren kapelua, eta hark eskua gainean jarrita eutsi zion. Moila ilun zegoen, oso ilun; artilearen estalpeak, abereen kamioiak, garabiak goian zutik, lokomotor txiki mozkotea, dena ilunpe trinko batean bezala zegoen landua. Han-hemenka, egur pila biribil baten gainean —perretxiko beltz erraldoi baten kirtena ematen zuen—, kriseilu bat zegoen zintzilik, baina bazirudien beldur zela bere argi herabe, dardaratia ilunpe hartan guztian zabaltzeko; eztiro egiten zuen su, bere buruarentzat bezala.

       Fenellaren aita urrats bizi, urduriz lehiatzen zen. Aldamenean zetorren amama zalapartan, beroki beltz zaratatsua soinean; oso bizkor zihoazen eta berak, aldian behin, jauzi txiki lotsatu bat egin behar zuen haien parean jartzeko. Lukainka txukun baten gisa lotutako maletari ezezik, Fenellak gogor heltzen zion amamaren aterkiari ere, eta kirtenak, zisne buru bat, atximur txiki zorrotz bat egiten zion sorbaldan, hark ere arinka joanarazi nahian bezala... Ondotik zebiltzan gizonezkoak, kapelua barrura, lepoaldea gora zutela; emakume bakar batzuk igaro ziren lasterka, tapa-tapa eginik; eta mutiltxo bat, artilezko txal zuri baten artetik beso eta hanka beltz txikiak bakarrik ageri zituela, aitak eta amak zeramaten haserre tiraka; kremaren gainera eroritako eulikumea zirudien.

       Ustekabe, hain ustekabe non Fenellak eta amamak dar-dar egin baitzuten, orduantxe entzun zen artilearen estalpe handienaren atzetik, goian ke adar bat zintzilik zuenetik, Tuuuuut!

       — Lehenbiziko txistua! —esan zuen aitak labur, eta une hartantxe iritsi ziren Picton ontziaren bistara. Moila ilunaren alboan etzana, erabat lotua, erabat urrezko argi biribilez tantotua, Picton ontziak gehiago ematen zuen izar artetik nabigatzera zihoala, itsaso hotzetik baino. Jendea mailadian zegoen bildua. Amama igo zen aurrena, gero aita, eta azkena Fenella. Koska handi bat zegoen ontzi gainera jaisteko, eta ondoko marinel zahar jertsedun batek esku lehor, zakar bat eman zion. Iritsi ziren, bada; jende presatuaren bidetik kendu, eta ontziaren goiko gainera ematen zuen eskailera txiki, burdinazko baten azpian hasi ziren despeditzen.

       — Tori, ama, zure hatuak! —esan zuen Fenellaren aitak, amamari beste lukainka lokarritu bat emanez.

       — Eskerrik asko, Frank.

       — Hor dituzu gelako txartelak?

       — Bai, seme.

       — Eta beste txartelak?

       Amamak eskularruaren barrena haztatu eta haien punta erakutsi zion.

       — Ederki.

       Zakar ari zen, baina Fenellak, aitari adi-adi begira, itxura nekatu eta tristea hartu zion. Tuuuuut! Bigarren txistuak beren buru gaineantxe burrunbatu zuen, eta garrasi baten antzera hots egin zuen ahots batek:

       — Beste inor behera?

       — Eskumuinak aitari —ikusi zuen Fenellak aitaren ezpainek ziotela.

       Eta amamak, aztoratua, erantzun zion:

       — Hire partetik, seme. Baina hoa. Hemen utziko haute. Hoa, Frank. Hoa.

       — Lasai, ama. Oraindik hiru minutu ditut.

       Harritu zen Fenella, aita kapelua kentzen ikusi zuenean. Hark amama besarkatu eta bere kontra estutu zuen.

       — Jainkoak gorde zaitzala, ama! —aditu zion esaten.

       Eta amamak masailan ipini zion eskua —harizko eskularru beltza, eraztunaren hatza sareturik zuena—, eta zotinka esan zion:

       — Hi ere berdin, seme maitea!

       Hura jasan ezinik, Fenellak bizkarra eman, txistua irentsi behin, bitan, eta begirasun latza bota zion masta gaineko izar berde txiki bati. Baina jiratu beharra zuen berriro; bazihoan aita.

       — Agur, Fenella. Txintxo ibili.

       Haren bibote hotz, bustiak masaila igurtzi zion. Baina Fenellak paparretik oratu zion.

       — Noiz arte geratu beharko dut han? —xuxurlatu zuen estuasunez.

       Aitak ez zion begiratu ere egin. Eztiro bazterreratu eta eztiro esan zion:

       — Ikusiko dinagu. Hartu! Non dun eskua? —Zerbaitekin estutu zion esku barrena—. Hor dun txelin bat, behartzen bahaiz ere.

       Txelin bat! Betiko zihoan, inondik ere.

       — Aita! —hots egin zuen Fenellak.

       Baina ordurako joana zen. Azkena irten zen ontzitik. Marinelek mailadiari ekin zioten. Soka ilunezko txibista handi bat airean joan eta «plasta» erori zen moilan. Kanpai batek hots egin zuen; txistu batek garrasi. Isil-isilik moila iluna irristatzen hasi zen, lerratzen, urruntzen. Tarteko ura zalapartan zebilen. Fenellak ahalegin guztiak egin zituen ikusteko. Aita ote zen jiratu zen hura? edo agur egiten ari zena? edo bakar-bakarrik zutik zegoena? edo bere kasa zihoana? Ur zerrenda zabalduz joan zen, ilunduz. Picton ontzia jiratzen hasi zen astiro, itsaso aldera. Alferrik zen begira jarraitzea. Ez zen ezer igartzen argi bakar batzuk besterik, herriko erlojuaren aurpegia airean zintzilik, eta argi gehiago, gune txikiak, kasko ilunetan.

       Haize freskatuak Fenellari gonatik tiratu zion; amamaren ondora itzuli zen. Asko lasaitu zen, amamari itxura tristea joan zitzaiola ikusita. Bi maleta lukainkak bata bestearen gainean jarri eta hantxe zegoen eserita, eskuak bilduta, burua apur bat saiheska zuela. Aurpegian begirada argi, ernea zuen. Orduan Fenellak mugitzen ikusi zizkion ezpainak, eta otoitzean ariko zela iruditu zitzaion. Baina andre zaharrak keinu nabarmen bat egin zion buruaz, esanez bezala aurki bukatuko zuela otoitza. Eskuak askatu, hasperen egin, berriro bildu, aurrera makurtu eta azkenean astindu xume bat eman zion bere buruari.

       — Ea ba, umea —esan zuen, txanoko soken txibista ukituz—, ikusi beharko ditinagu gure gelak ere. Nire ondoan joan eta kontuz gero laprast egin.

       — Bai, amama!

       — Eta begiron aterkiak ez katigatu eskailerako barandan. Honakoan aterki eder bat ikusi dinat erditik puskatuta.

       — Bai, amama.

       Giza errainu ilunak zeuden barandetan nagi jarrita. Haien pipen galdak sudur bat argitzen zuen, edo kapelu baten ertza, edo harritu itxurako bekain batzuk. Fenellak gora begiratu zuen. Airean esekia, irudi txiki bat zegoen itsasora so, eskuak zamar motzeko sakeletan sartuta. Ezer gutxi kulunkatzen zen ontzia, eta bazirudien izarrak ere kulunkatzen zirela. Eta orain zerbitzari zurbil bat —linozko zamarra jantzirik eta esku barrenarekin erretilu bati goian eusten ziola—, ate argitu batetik irten eta beren ondotik igaro zen. Ate hartatik sartu ziren biak. Koska altu, ertz letoizkotik gomazko tapiz batera kontu handiarekin pasatu, eta gero eskailera batetik jaitsi ziren, hain pikoa non amamak bi oinak jarri behar izan baitzituen maila bakoitzean, eta Fenellak letoizko baranda likatsuari eutsi, aterki zisne-lepoduna batere gogoan izan gabe.

       Amama behean gelditu zen; Fenella apur bat beldurtu zen, berriro otoitzean hastera ote zihoan. Baina ez, gelako txartelak atera baino ez. Jangelan zeuden. Argitasun itsu eta itogarria zegoen han; giroan pinturaren usaina, saiheski-hezur erreena eta kautxoarena. Fenellak nahiago zuen amamak aurrera jarraitzea, baina andre zaharra ez zegoen presaka ibiltzeko. Sekulako otarre bat hauteman zuen, urdaiazpikozko ogitartekoz betea. Haietaraino joan eta fintasunez ukitu zuen goikoa hatzarekin.

       — Zenbatean dira ogitartekoak? —galdetu zuen.

       — Bi penike! —jaurti zuen zerbitzari zakar batek, labana eta sardea zartako batekin utziaz.

       Amamak lanak zituen hura sinesten.

       — Bakoitza bi penike? —galdetu zuen.

       — Hori da —erantzun zuen besteak, ondoko lagunari begia keinatuz.

       Amamak harritu aurpegia jarri zuen. Ondoren irmoki xuxurlatu zion Fenellari:

       — Lotsagarria! —eta bestaldeko atetik joan eta igarobide bat zeharkatu zuten, alde banatan gelak zituena. Zerbitzari bat etorri zitzaien, ikusgarri jatorra. Erabat urdinez jantzia, lepoa eta eskumuturrak letoizko botoi handiz lotuak zituela. Amama ongi ezagutzen zuela zirudien.

       — Hara Crane andrea! —esan zuen, beren konketa irekiz—. Hemen zaitugu berriro ere. Ez diozu zeure buruari gela bat askotan opatzen.

       — Ez —esan zuen amamak—. Baina oraingo honetan nire seme maitearen arretari esker...

       — Espero dut... —hasi zen zerbitzaria. Baina orduan jiratu eta luze, goibel begiratuz ikusi zuen amamaren belztasuna eta Fenellaren zamar eta gona beltza, blusa beltza eta kapelua krepezko arrosa batekin.

       Amamak baiezkoa egin zuen.

       — Jainkoaren borondatea egin da —esan zuen.

       Zerbitzariak ezpainak itxi eta, arnasa sakon hartuz, puztu bezala egin zen.

       — Nik beti diot —esan zuen, haren aurkikunde berezia bailitzan—, lehenxeago edo geroxeago denok joan behar dugula. Horrek ez du erremediorik. —Eten bat egin zuen—. Nahi duzu zerbait ekartzea, Crane andrea? Kikera bat te? Badakit halako ezdeuskeria bat alferrik dela kanpoko hotza uxatzeko baina...

       Amamak ezezko keinua egin zion buruaz.

       — Ez, mila esker. Ardozko bizkotxoak dauzkagu, eta Fenellak oso banana ederra.

       — Orduan geroxeago etorriko naiz, ea zer moduz zaudeten —esan zuen zerbitzariak, eta joan zen atea itxiaz.

       Hura bai gela txikia! Amamarekin kutxa batean sartuta egotea bezala zen. Konketa gaineko begi biribil beltzak motel begiratzen zien. Fenella lotsatuta zegoen. Atearen kontra zutik zegoen, pardelari eta aterkiari eusten. Han erantziko ote ziren? Amamak kendua zuen ja txanoa, sokak bildu, eta bakoitza orratz batez lotu ondoren eseki zuen txanoa. Seda balitz bezala distiratzen zion ile zuriak; sare beltz batek estaltzen zion atzeko motots txikia. Fenellak oso gutxitan ikusi zuen amama buruhas; itxura arraroa zuen.

       — Hire ama maiteak niretzat egindako artilezko mantelina jantziko dinat —esan zuen amamak, eta lukainkari lokarria kenduz, hura atera eta jira-biratu zuen buruan; izkinako borla grisak begi inguruan dantzan ibili zitzaizkion, Fenellari goxo eta triste irribarre egin bitartean. Ondoren gerruntzea askatu zuen, eta azpiko zerbait, eta azpiagoko beste zerbait. Ondoren borroka labur, gogor baten antzekoa egon zen, eta amama pitin bat gorritu zen. Di-da, askatu zuen kortsea. Hasperen egin lasai, eta felpazko sofan eseriaz, bota saihets elastikoak astiro eta kontuz erantzi eta elkarren ondoan jarri zituen.

       Fenellak zamarra eta gona kendu eta flanelazko mantala jantzi zuenerako, amama prest zegoen.

       — Botak ere kendu behar ditut, amama? Gorainoko txibista dute.

       Amamak arretaz aztertu zituen pixka batean.

       — Eranzten baditun askoz erosoago sentituko haiz, ume —esan zuen. Musu eman zion Fenellari—. Ez ahaztu otoitz egitea. Jainko maitea gure ondoan zegon lehorrean, baino are gehiago itsasoan. Eta bidai kontuan ni esperientzia handiaren jabe naizenez —esan zuen amamak zalu—, goiko ohetxoa hartuko dinat.

       — Baina amama, nola igoko zara hor gora?

       Amaraun antzeko hiru maila txiki besterik ez zituen Fenellak ikusten. Andre zaharrak barre txiki isil bat egin zuen haiei bixkor ekin aurretik, eta goiko ohexkatik egin zion kirik Fenella harrituari.

       — Ez huen uste amama gauza izango zenik, e? —esan zuen. Hura etzaten eta Fenellak barre arin bat aditu zion.

       Xaboi marroiaren koskor gogor hark ez zuen aparrik egiten, eta botilako urak gelatina urdina ematen zuen. Zer zaila zen izara elkor haiek zabaltzea ere; indarka sartu behar zenuen. Kontuak bestela izan balira Fenellak barre egingo zukeen... Azkenean barruratu zen, eta arnasestuka zegoen bitartean, marmar luze, eme bat entzun zuen goitik zetorrela, norbait sedazko paper bat eztiro-eztiro zimurtzen bezala zerbaiten bila. Amama zen otoitz egiten...

       Denbora puska bat igaro zen. Orduan zerbitzaria sartu zen; emeki-emeki etorri eta amamaren ohetxoan ipini zuen eskua.

       — Oraintxe ari gara itsasartean sartzen —esan zuen.

       — A bai?

       — Gau giro ederra dugu baina hutsik samar goaz. Baliteke dantzatu batzuk ematea.

       Eta, hain zuzen ere, orduantxe igo zen Picton ontzia gora eta gora, airean zintzilik geratu arte, hotzikara bat sentitzeko adina, eta ondoren berriro jaitsi, eta uraren zartada gogorra entzun zen alboetan. Aterki zisne-lepoduna sofa txikian zutik utzi zuela gogoratu zen Fenella. Hautsiko ote zen eroriz gero? Baina amama ere orduantxe oroitu zen.

       — Mesedez aterkia etzango bazenu, andereño... —xuxurlatu zuen.

       — Noski, Crane andrea. —Eta zerbitzariak, amamarengana itzulita, ahopean esan zion—: Zure biloba txikia goxo-goxo dago lo.

       — Eskerrak Jainkoari —esan zuen amamak.

       — Poxpolin gaixoa, ama galduta! —esan zuen zerbitzariak. Eta amama zerbitzariari dena kontatzen ari zitzaiola lokartu zen Fenella.

       Baina ametsetan hasteko beta ere eduki aurretik esnatu zen berriro, eta ikusi zuen zerbait buru gainean mugitzen. Zer ote zen? Zer izan zitekeen? Oin txiki gris bat. Eta atzetik bestea. Zerbaiten bila bezala; hasperen bat entzun zen.

       — Esna nago, amama —esan zuen Fenellak.

       — Ai ene, hor dago koska? —galdetu zuen amamak—. Alde honetan zegoela uste ninan.

       — Ez, amama, bestean dago. Ipiniko dizut oina. Iritsi gara? —galdetu zuen Fenellak.

       — Portuan gaitun —esan zuen amamak—. Jaiki beharra dinagu, ume. Altxatu aurretik jan ezan bizkotxo bat, indartzeko.

       Baina Fenella etzantegitik salto eginda zegoen. Artean piztuta zegoen lanpara, baina gaua joana zen eta hotz egiten zuen. Begi biribil hartatik kirika, haitz batzuk ikusi ahal izan zituen urruti. Gero aparrak estali zituen; gero kaio bat ziztuan pasatu zen; eta gero benetako lehor puska bat azaldu zen.

       — Lehorra, amama —esan zuen Fenellak, miretsita, itsasoan asteak eraman balituzte bezala. Bere burua besarkatu zuen; txingoka jarri eta hanka bat bestearen behatzekin igurtzi zuen; dardaraka zegoen. O, dena oso triste izan zen azkenaldian. Aldatuko ote zen? Baina amamak zera bakarrik esan zuen:

       — Agudo, ume. Zerbitzariari utzi beharko zionat hire banana ederra, ez dun jan eta.

       Eta Fenellak berriro jantzi zituen arropa beltzak, eta eskularru batetik botoia erori eta iritsi ezin zen leku bateraino   joan zen piririka. Ontzi gainera igo ziren.

       Baina gela hotz bazegoen, ontzi gaina jelatua zegoen. Artean eguzkia atera gabe baina izarrak motel zeuden, eta zeru zurbil hotzak itsaso zurbil hotzaren kolore berdina zuen. Lehorrean gandu zuri bat zebilen gora eta behera. Orain argi ikusi zuten sasiarte iluna. Nabari ziren garo burumakurrak ere, eta eskeleto antzeko zuhaitz ihar zilartsu bitxi horiek... Gero ur ertzeko plataforma eta etxe txiki batzuk ikusi zituzten, haiek ere zurbil, elkarren ondo-ondoan, txirlak bezala kutxatila baten tapan. Beste bidaiariak hara eta hona zebiltzan, baina aurreko gauean baino astiroago, eta itxuraz goibel.

       Eta orain berengana abiatu zen ur ertzeko plataforma. Astiro egiten zuen igeri Picton ontzi aldera, eta han gizon bat zetorren soka bildu bati eusten, eta gurdi bat zaldi txiki burumakur batekin, eta beste gizon bat koskan eserita.

       — Penreddy jauna dun, Fenella, gugana etortzen —esan zuen amamak. Pozik ematen zuen. Masaila zuri argizaritsuak urdinduta zeuzkan hotzarekin, kokotsa dar-dar, eta behin eta berriro lehortu behar zituen begiak eta sudur txiki arrosa.

       — Hik dun nire...

       — Bai, amama.

       Erakutsi zion Fenellak.

       Hegan etorri zen soka eta danba erori zen ontzi gainean. Mailadia jaitsi zuten. Fenellak berriro segitu zion amamari moilatik gurdi txikiraino, eta laster ziren trostan. Zaldi txikiaren ferrek zurezko zutabeak astindu eta ondoren goxo barneratu ziren bide hondartsuan. Ez zen arimarik ageri; ezta ke laino bakar bat bera ere. Harrotu eta abaildu zebilen gandua, eta itsasoak lo zirudien, hondartzan atzera eta aurrera mantsoki.

       — Atzo ikusi nuen Crane jauna —esan zuen Penreddy jaunak—. Itxura ona zeukan. Joan den astean nire andreak opilak egin zizkion korrika batean.

       Eta orain zaldi txikia txirla antzeko etxeetako baten aurrean gelditu zen. Hantxe jaitsi ziren. Fenellak eskua atakan jarri eta ihintz tanta handi, dardaratiek eskularru puntak basitu zizkioten. Hartxintxar zuri biribileko bidexka batean gora joan ziren, alde bietan lore lokartu blaituak zeudela. Amamaren krabelin zuri finak erasanda zeuden ihintz gogorrarekin, baina haien usain gozoa zeukan goiz hotzak. Etxe txikiko saretak itxita zeuden; ataripeko eskailerak igo zituzten. Gomazko bota pare zahar bat zegoen atearen alde batean, eta ureztontzi gorri handi bat bestean.

       — Aitita arraio hori! —esan zuen amamak. Kisketa jiratu zuen. Hotsik ez. Dei egin zuen—: Walter!

       Eta berehala erantzun zuen ahots lodi, erdi ito itxurako batek:

       — Zu zara, Mary?

       — Itxaron, maitea —esan zuen amamak—. Sartu hor —eta goxo bultzatu zuen Fenella sala txiki goibel batera.

       Mahai gaineko katu zuri bat, gamelu baten antzera hankak tolesturik egona, zutitu zen, tiragaleak atera zituen, aharrausi egin zuen eta behatz punten gainera saltatu zen. Fenellak esku txiki hotz bat murgildu zuen ilaje zuri, epel hartan, eta lotsati egin zuen irribarre, katua igurtzitzen eta amamaren ahots leuna eta aititaren solas ozena entzuten.

       Ate baten kirrinka aditu zen.

       — Aurrera, bihotza. —Andre zaharrak keinu egin eta Fenella hara abiatu zen. Han, sekulako ohearen alde batean, aitita zegoen etzanda. Bakar-bakarrik burua gandor zuri batekin, eta musu gorria eta bizar luze zilartsua ageri ziren tapaki gainean. Txori zahar bat ematen zuen, adi-adi.

       — Hara gure neskatoa! —esan zuen aititak—. Eman muxu!

       Fenellak musu eman zion.

       — A! —esan zuen aititak—. Izoztua du sudurtxoa. Zer dauka eskuetan? Amamaren aterkia?

       Fenellak berriro egin zuen irribarre, eta oheko baranda gainetik okertu zuen zisnearen lepoa. Ohe buruan idatzi handi bat zegoen lauki bel-beltz batean:

 

              Urrezko ordu bat galdu da,

              Diamantezko hirurogei minutu ditu.

              EZ da saririk eskaintzen

              BETIKO JOAN DA ETA!

 

       — Amamak margotu zuen hori —esan zuen aititak. Eta haren gandor zuri banatua eta begirada alaia ikusita, begia keinatu ziola iruditu zitzaion Fenellari.

 

 

BRILL ANDEREÑOA

 

       Nahiz eta hain giro ederra egon —zeru urdinean urre hautsa eta ardo zuriaren zipriztin antzeko argiune handiak Jardins Publiquesetan—, Brill andereñoa pozik zegoen lepoko larrukia hartu izanaz. Airea geldi-geldi zegoen, baina ahoa zabalduz gero freskura xume bat igartzen zenuen, ur izoztuko edontzi baten freskura bezalakoa txurrut egin baino lehen, eta noizean behin hosto bat azaltzen zen —inondik ez, zerutik. Brill andereñoak eskua goratu eta larrukia ukitu zuen. Zer gauza kuttuna! Atsegina zen hura berriro sentitzea. Arratsalde hartantxe kutxatik atera, sitsa-bolak kendu, ongi eskuilatu, eta begitxo lauso haiek berpiztu zituen, ongi igurtziz. «Zer gertatu zait orain arte?» zioten begi txiki tristeek. O, zer gauza eztia, haiexek edredoi gorritik berari zelatan ikustea...! Baina haren mutturra, nahastura beltzen batez egina, ez zegoen batere sendo. Kolperen bat hartu zuen, nonbait. Berdin zen, zigilatzeko ezko beltz pitin bat garaia iritsitakoan, ezinbestekoa zenean... Ai alproja! Bai, halaxe irizten zion. Alproja, buztanari hozka ezkerreko belarritik. Lepotik kendu, magalean hartu eta laztantzeko gogoa ematen zuen. Brill andereñoak txindurrituta zeramatzan eskuak eta besoak, baina hori, ustez behintzat, oinez zihoalako zen. Eta arnasa hartzen zuenero, zerbait arin eta tristea —ez, tristea ere ez—, zerbait goxoa mugitzen zitzaion bularrean.

       Bazegoen jendez arratsalde hartan, aurreko igandean baino askoz gehiago. Eta orkestra ere ozenago eta alaiago aditzen zen. Sasoia hasi zelako zen hori. Izan ere, orkestrak igandero jotzen zuen urte osoan zehar, baina sasoiz kanpo ez zen berdin. Jotzailearen familiak bakarrik entzutea bezala zen; ez zion inporta nola aritzen zen, ez bazegoen arrotzik. Zuzendariaren zamarra ere ez ote zen berria? Bai, inondik ere. Kantari hastera doan oilarrak bezala aztarrikatzen zuen lurra eta astintzen zituen besoak, eta musikariek, kiosko berdean eserita, masailak puztu eta gartsuki begiratzen zioten partiturari. Orain txirula pitin bat iritsi zen —polit polita!—, tanta bixizko kate ttiki bat. Seguru zegoen berriro entzungo zela. Bai entzun ere; burua altxatu eta irribarre egin zuen.

       Beste bi lagun soilik zeuden bere eserleku «berezian»: aitona egoki bat belusezko zamar batekin, eskuak josita zituela makila landu izugarri batean, eta amona handi bat, bizkarra tente eserita, mantal bordatuan puntuzko lan bat zuela. Ez zuten hitz egiten. Pena handia zen, zeren Brill andereñoa beti baitzegoen elkarrizketen zain. Oso iaioa bihurtu zen, bere ustetan, ez entzunarena eginez besteena entzuten, inguruan hizketan ari zirenen bizitzan esertzen unetxo baterako.

       Zeharka begiratu zien aitona-amonei. Agian laster joango ziren. Aurreko igandea ere ez zen izan besteetan bezain interesgarria. Ingeles bat eta emaztea, gizonak panama kapelu zatar bat eta andreak botoidun botak zeramatzan. Eta emakumea isildu gabe aritu zen, alegia betaurrekoak komeni zitzaizkiola; behar zituela; baina alferrik zela erostea; ongi eutsi ezin eta hautsiko zitzaizkiola. Eta gizonaren pazientzia, berriz! Denetik proposatu zion: urrezko montura, belarrietan heltzen diren horietakoak, zubi barruan goxagarri txikiekin. Ez, ez zegoen ezer hura aseko zuenik. «Sudurrean behera irristatuko zaizkit!» Brill andereñoak pozik emango ziokeen astindu bat.

       Bankuko aitona-amonak bertan goxo zeuden eserita. Ez zion inporta, makina bat jende zegoen begira egoteko. Hara eta hona, lore multzoak eta orkestraren kiosko aurretik lerroan zebiltzan bikote nahiz taldeak, gelditu eta hizketan, agur egiten, lore sorta bat erosten erretilua barandan esekia zuen arlote zaharrari. Ume koskorrak zebiltzan tarteetan lasterka, zalapartan eta barreka; mutil koskorrak kokots azpian sedazko txibista zuri handiak zituztela, neska koskorrak, panpina frantsesak, belusez eta farfailaz jantziak. Eta aldian behin pottoko baldartzio bat arbolpetik azaldu, bertan gelditu, begira jarri, eta bat-batean zapla esertzen zen, ama hankaluzea etortzen zen arte, oilanda baten antzera lasterka, errieta eginez hura salbatzera. Beste batzuk bankuetan eta aulki berdeetan zeuden eserita, baina ia beti jende bera zen, igandea joan eta igandea etorri, eta —askotan konturatu zen Brill andereñoa— ia denek zuten bitxikeria bat. Arraroak, isilak, ia denak zaharrak, haien begirada ikusita bazirudien gela zulo ilun batetik irten berriak zirela, edo bestela... armairu batetik!

       Kiosko atzean arbola lerdenak, hosto horiak behera zituztela, eta haien tartetik itsas lerro bat, eta harago zeru urdina urre-litsezko hodeiekin.

       Parara pa pa! Parara pa pa! jotzen zuen orkestrak.

       Soineko gorriko bi neska gazte agertu ziren eta uniforme urdineko bi soldadu gazte elkartu zitzaizkien, eta denek barre egin eta binaka jarri eta besotik helduta joan ziren. Lastozko kapelu xelebreko bi emakume baserritar pasatu ziren, ke koloreko asto eder bana zeramatela seriotasunez. Moja hotz, zurbil bat igaro zen presaka. Inguratzen ari zela, emakume eder bati eskuko bioleta sorta erori zitzaion, mutil koskor batek lasterka joanda eman zion, baina hark orduan hartu eta harrika bota zituen, pozoituak baleude bezala. Ene! Brill andereñoak ez zekien harritu ala ez! Eta orain erbinudezko toka bat eta griseko gizon bat elkartu ziren bere pare-parean. Gizona garaia zen, tentea, burgoia, eta erbinudezko toka bat zeraman andreak, lehenago ile-horia zen garaikoa. Orain guztia, haren ilea, aurpegia, baita begiak ere, erbinude narras haren kolore berekoa zen, eta haren eskua —eskularru maiz garbitu batean, ezpainak txukuntzen ibilia—, atzapar ttattar horixka bat zen. Oi haren poza gizonarekin elkartuta... haren zoriona! Pentsatzen zuen, bai, arratsalde hartan topo egingo zutela. Non ibili zen azaldu zion: batean eta bestean, han, hemen, itsasaldean. Egun bikaina, ezta? Eta ez ote zuen nahi... Baina gizonak ezezkoa egin, zigarrotxoa piztu, andreari laino trinko bat haize eman aurpegira astiro, eta andrea hizketan eta barrez ari zen bitartean, hark pospoloa jaurti eta alde egin zuen. Erbinudezko toka bakarrik geratu zen; inoiz baino zabalago egin zuen irribarre. Baina bazirudien orkestrak ere igarri zuela zer ari zen hura sentitzen eta goxoago jotzen hasi zen, xamurrago jotzen, eta danborra kolpeka, «Zakarra! Zakarra!» behin eta berriro. Zer egingo ote zuen? Zer gertatuko ote zen orain? Baina Brill andereñoa zalantzan zegoela, erbinudezko toka jiratu eta eskua altxatu zuen beste norbait ikusi balu bezala, askoz jatorragoa, harago, eta bixi-bixi abiatu zen. Eta orkestra berriro aldatu eta bizkorrago hasi zen, inoiz baino alaiago, eta Brill andereñoaren eserlekuko aitona-amonak zutitu eta joan ziren, eta masail-bizar luzeko agure xelebre batek konpasean egiten zuen herren eta ia muturrez aurrera bota zuten lau neskek, elkarren ondoan zihoazela.

       O, hango lilura! Zer ongi pasatzen zuen! Zenbat gustatzen zitzaion hantxe eseri eta begira egotea! Antzerki baten antzekoa zen. Nork sinetsiko zuen atzeko zerua pintatua ez zegoenik? Baina harik eta zakur marroi bat tipi-tapa irmoki etorri eta tipi-tapa joan zen arte, drogatutako «antzez» zakur baten antzera, Brill andereñoa ez zen ohartu zergatik nabari zuen zirrara hura. Denak zeuden agertokian. Ez ziren entzule huts, ikusle huts; antzezten ari ziren. Berak ere bazuen zer egina: igandero etortzea. Zalantzarik gabe, bera ez baletor konturatuko litzateke norbait; azken batean, bera ere emanaldiko parte zen. Zer arraroa lehenago horrelakorik bururatu ez izana! Horrexegatik, ordea, ematen zion hainbesteko garrantzia astero etxetik beti ordu berean ateratzeari —emanaldira beranduegi ez iristearren—, eta horrexegatik sentitzen zuen lotsa bitxi bat, ingeleseko ikasleei kontatu behar zienean zertan pasatzen zuen igande arratsaldea. Ez zen harritzekoa! Brill andereñoak ia ozen egin zuen barre. Agertokian zegoen. Gogora etorri zitzaion nola astean lau arratsaldez egunkaria irakurtzen zion gizon zahar elbarri bati, hura lorategian lo zegoela. Ohituta zegoen ja kotoizko burkoan haren buru ahula ikustearekin, begi zuloak, aho irekia eta sudur zorrotza. Hura hiltzen bazen ere, bera ez zen astetan konturatuko; axola ere gutxi. Baina, halako batean, agureak jakin zuen aktore batek irakurtzen ziola egunkaria! «Aktorea!» Altxatu zen buru zaharra; bi argiren distira agertu zen begi zaharretan. «Aktorea... zara?» Eta Brill andereñoak egunkaria tolestu, bere partearen haria balitz bezala, eta esan zuen goxoki: «Bai, aspalditik naiz aktorea».

       Orkestrak atsedena izan zuen. Orain hasi ziren berriro. Eta jotzen ari zirena epela zen, eguzkitsua, baina bazuen freskura xume bat —zerbait, zer ote zen?—, ez zen tristura —ez, tristura ez—, kantatzeko gogoa ematen zizun zerbait. Doinua gora igo zen, gora, argia distiraz zegoen; eta Brill andereñoari iruditu zitzaion ezen hango denak, hango konpainia guztia, kantari hasiko zela laster. Gazteak, taldean barrez zihoazen haiek, kantari ekingo zioten, eta gizonen ahotsek, tinko eta ausart, bat egingo zuten haiekin. Eta gero berak ere bai, berak ere bai, eta bankuetako besteek —akonpainamendu antzeko bat eginez—, hasiko zuten zerbait isila, ozta-ozta gora eta behera, zinez ederra, hunkigarria... Brill andereñoaren begiak malkoz bete ziren eta irribarrez begiratu zien konpainiako beste kideei. Bai, ulertzen dugu, ulertzen dugu, pentsatu zuen, nahiz eta ez jakin haiek zer ulertzen zuten.

       Orduantxe mutil bat eta neska bat etorri eta lehen aitona-amonak egondako lekuan eseri ziren. Oso poliki zeuden jantzita; maiteminduta zeuden. Bi protagonista nagusiak ziren, noski, mutilaren aitaren yatean etorri berriak. Eta artean hotsik gabe kantari, artean irribarre dardarati harekin, entzuteko prest jarri zen Brill andereñoa.

       — Ez, orain ez —esan zuen neskak—. Hemen ez, ezin dut.

       — Baina zergatik? Horko atso figura zahar horrengatik? —galdetu zuen mutilak—. Zertara etortzen ote da? Nork esanda? Zergatik ez ote du etxean gordetzen bere mutur txoro hori?

       — Larrukia du xelebrea —egin zuen neskak barre txikia—. Legatz frijitua ematen du.

       — Utzi berriketak! —bota zuen mutilak xuxurla haserre batean. Eta ondoren—: Esaidazu, ma petite chère...

       — Ez, hemen ez —neskak—. Oraindik ez.

 

       Etxera bidean, okindegitik ezti-tarta xerra bat erosteko ohitura zuen. Horixe zuen igandeko kutixia. Batzuetan xerrak almendra bat zuen, besteetan ez. Sekulako aldea zen. Almendra bat baldin bazuen, etxera opari ttiki batekin joatea bezala zen —sorpresa bat—, oso posible baitzen batere ez edukitzea ere. Igande almendradunetan azkar joan eta kementsu pizten zuen teontzirako pospoloa.

       Baina gaur okindegi aurretik pasatu, eskailerak igo, gela txiki ilunean sartu —armairu bat ematen zuen—, eta edredoi gorrian eseri zen. Puska batean egon zen hantxe eserita. Ohe gainean zegoen larrukiaren kutxa. Lepokoa libratu zuen bizkor; bizkor, begiratu gabe, kutxan sartu zuen. Baina tapa jarri zionean, zerbaiten negarra iruditu zitzaion.

 

 

LEHENBIZIKO DANTZALDIA

 

       Leilak ez zekien noiz hasi zen dantzaldia zehazki. Agian taxia bera izan zuen lehenbiziko dantza-laguna. Berdin zen taxi berean Sheridan neskak eta haien neba joanda ere. Bazterreko txoko batean jarri, eta heldulekua, eskua gainean ipini zuenean, gizon gazte ezezagun baten janzkiko besoa iruditu zitzaion; eta ziztuan abiatu ziren, atzean utziz balsean zebiltzan kaleargiak eta etxeak eta hesiak eta zuhaitzak.

       — Lehen aldia dun dantzaldi batera joaten, Leila? Baina neska, zer gauza xelebrea... —hots egin zuten Sheridan neskek.

       — Hamabost miliara ninan auzo hurbilena —esan zuen Leilak goxo-goxo, emeki ireki eta itxiz haizemailea.

       O, bai zaila zela besteak bezain axolagabe egotea! Irribarre zabalegia ez egiten saiatzen zen; garrantzirik ez ematen saiatzen zen. Baina gauza bakoitza hain zen berria eta zoratzekoa... Megen akara loreak, Joseren anbarezko lepoko luzea, Lauraren buru txiki beltxa larruki zuritik agertzen, lore bat elur artean bezala. Beti gordeko zuen gogoan. Zarrada ere sentitu zuen, lehengusu Lauriek eskularru berrien itxigailuko seda paper izpiak bota zituenean. Gustura gordeko zituen berak izpi haiek eskuerakutsi gisa, oroigarri gisa. Laurie aurreratu eta belaunean jarri zion eskua Laurari.

       — Aizan, hi —esan zuen—. Beti bezala hirugarrena eta bederatzigarrena. Aittu?

       O, zer ederra neba bat edukitzea! Aztoraturik, Leilak sentitu zuen ezen astia egon balitz, ezinezkoa izan ez balitz, ezingo zion negarrari eutsi, bera alaba bakarra baitzen, eta sekula ez zion nebak berari «Aittu?» esan; ahizpak ere ez zion sekula esango, orduantxe Megek Joseri bezala, «Behin ere ez dinat hire ilea gaur bezain dotore harrotuta ikusi!»

       Baina, jakina, ez zegoen astirik. Dantzalekuan zeuden ja; taxiak aurrean eta taxiak atzean. Ezker eta eskuin ageri ziren errepidean argi mugikorrak, haizemaile gisakoak, eta espaloiko bikote alaiak hegan bezala zihoazen; txorien antzera segitzen zioten elkarri satenezko oinetako txikiek.

       — Heldu niri, Leila; galduko haiz bestela —esan zuen Laurak.

       — Ea, arrebak, ekin gogor —esan zuen Lauriek.

       Leilak hatz bi ipini zituen Lauraren belusezko kapa arrosan, eta zerbaitek hegan bezala eraman zituen urrezko kaleargi handiaren ondotik, igarobidean zehar, eta bultzatu zituen «Emakumeak» zioen gela txikira. Hango jende pilarekin ozta-ozta zegoen eranzteko lekua; gortzekoa zen zarata. Alde bakoitzeko bankuan tontorka zegoen biltzeko papera. Bi andre zahar, mantal zuriz jantzita, gora eta behera zebiltzan, besakadaz besakada pila handitzen. Eta denak aurrera bultzaka, beste puntako apain-mahaira eta ispilura iritsi nahian.

       Gasezko lanpara handi dardarati batek argitzen zuen emakumeen gela. Ezin zuen itxaron; hasia zen dantzan. Atea berriro zabaldu eta dantzalekutik musika jario bat heldu zenean, ia sabairaino saltatu zen.

       Neska ile-beltz eta ile-horiak orrazkera txukuntzen ari ziren, zintak berriro lotzen, golkoan behera musuzapiak sartzen, eskularru elur zuriak berdintzen. Eta denak barrez ari zirenez, Leilari zoragarriak iruditu zitzaizkion denak.

       — Ez ote dago ileko urkila ikustezinik? —hots egin zuen ahots batek—. Bai bitxia dela! Sekula ez dinat topatzen urkila ikustezin bakar bat ere.

       — Emaidan hautsa bizkarrean, laztana —hots egin zuen besteren batek.

       — Orratza eta haria behar dinat. Berebiziko tarratada zeukanat farfailan —ari zen intzirika hirugarren bat.

       Ondoren:

       — Pasa aurrera, pasa aurrera! —Eskutik eskura ibili zen programen saskia. Programa txiki xarmantak, arrosa eta zilartsuak, arkatz arrosa eta borla harroekin. Leilaren hatzek dar-dar egin zuten saskitik bat hartzerakoan. Norbaiti galdetzeko gogoa zeukan: «Nik ere hartu behar dut?», baina zera bakarrik irakurri zuen: «3, bals. Bi lagun kanoan. 4, polka. Jarri lumak hegan», orduantxe hots egin baitzion Megek:

       — Prest, Leila? —eta ezinean joan ziren, igarobidetik estu-estu, dantzalekuko ate bikoitz handirantz.

       Hasteko zegoen dantza baina orkestrak bukatua zuen tresnak gozatzea, eta hango zaratarekin bazirudien jotzen hasten zenean ez zela entzungo. Megen ondo-ondoan, haren sorbalda gainetik begira, Leilari iruditu zitzaion sabaian aldez alde zabaldutako zapi koloretsuak ere hizketan ari zirela. Ahaztua zuen lotsa; ahaztua zuen ezen lehenago, prestatzen ari zela, ohean eseri zen oinetako bat kenduta eta bestea jantzita, eta arren eskatu zion amari lehengusuei deitzeko, alegia ezingo zela joan. Eta hasierako irrika —mendi bazterreko beren etxe atarian eserita, hontzakumeen ulua entzuten—, zorion bizi bihurtu zen ilargitan, barruan gordetzeko gozoegia. Haizemaileari atxiki, eta begi aurrean zuela lur distiratsu urrezkoa, azaleak, kaleargiak, punta batean taulada hura tapiz gorri eta aulki doratuekin eta ertz batean orkestra, hats-bahitua pentsatu zuen, «Zerutiarra, guztiz zerutiarra!»

       Andereño guztiak elkarren ondoan zeuden, atearen alde batean zutik, gizonak bestean, eta beltzeko neskameak, irribarre zoroxkekin, pauso txiki arretatsuak emanez zihoazen lur argizarituan zehar taulada aldera.

       — Hau Leila dun, baserriko nire lehengusu txikia. Jatorra izan berarekin. Lagunak bilaizkion; neure ardurapean zegon —zioen Megek, neska batengandik besteagana.

       Aurpegi ezezagunek egin zioten irribarre Leilari, goxo, xume. Ahots ezezagunek erantzun zuten:

       — Noski, laztana.

       Baina Leilari iruditu zitzaion neska haiek ez zutela bera ikusi ere egin. Gizonen aldera zeuden begira. Zergatik ez ziren hasten gizonak? Zeren zain zeuden? Hantxe zeuden zutik, eskularruak berdintzen, ile likatsua zuzentzen eta bata besteari barrez. Orduan, ez non eta ez han, huraxe egiteko bat eginda bezala, gizonak irristan etorri ziren parket gainean. Pozezko ardaila bat harrotu zen neskatilen artean. Gizon egoki, garai bat hegan hurreratuta, Megi programa hartu eta zerbait zirriborratu zion; Megek Leila erakutsi zion:

       — Aurkeztuko zaitut?

       Gizonak agur egin zuen, irribarretsu. Gizon beltzaran bat etorri zen monokulo batekin, gero lehengusu Laurie lagun batekin, eta gero Laura, gixon txiki, orindun, gorbata okerreko batekin. Gero, gizon zahar samar batek —lodia, buruan soilgune handi bat zuena— berari programa hartu eta ahopean esan zuen:

       — Ea ikusi! —eta denbora askoan egon zen bere programarekin konparatzen, dena izenez belztua. Bazirudien ezinean ari zela, eta Leila lotsatu egin zen.

       — O, ez larritu —esan zion tinko. Baina, erantzun beharrean, gizon lodiak zerbait idatzi eta berriro so egin zion.

       — Beste inon ikusi al dut aurpegitxo alai hori? —esan zuen goxo—. Ezaguna dut lehendik?

       Une hartan hasi zen orkestra jotzen; gizon lodia desagertu egin zen: urrutiraino jaurti zuen musikazko olatu handi batek, lur distiratsuan zehar hegan etorria, taldeak binaka jarriz, denak sakabanatu eta jira-bira bidaliz...

       Leilak barnetegi eskolan ikasi zuen dantzan. Larunbat arratsaldero, estalpe txiki, burdina ildoxkatuko batean, Eccles andereñoak (Londreskoa bera) lezio «bikain» haiek ematen zituen. Baina parez pare jarriz gero orduko zoko usaina batetik —perkalezko idazkiak hormetan, andre txiki gaixo izutua belusezko toka marroi untxi-belarri bat jantzita piano hotza astintzen, Eccles andereñoa nesken oinak jotzen makila luze zuri batekin—, eta bestetik hau, bien arteko aldea ikaragarria zen, eta Leila seguru zegoen, dantza-lagunik etorri ez eta musika zoragarri hura entzuten egon behar bazuen eta besteak irristan ikusi urrezko lurrean barrena, gutxienez hil edo zorabiatuko zela, edo besoak goratu eta hegan irtengo zela, han goian izarrak ageri zituzten leiho ilun haietako batetik.

       — Gurea dela uste dut...

       Norbaitek burua makurtu, irribarre egin, eta besoa eskaini zion. Ez zen behintzat hilko! Gerritik heldu zion norbaiten eskuak, eta urmael batera botatako lorea bezala joan zen igeri.

       — Lur ederra, ezta? —xuxurlatu zion ahots ahul batek belarri ertzean.

       — Irristan ibiltzeko dotorea —esan zuen Leilak.

       — Zer? —ahots ahulak harritua zirudien. Leilak berriro esan zuen lehengoa. Eta eten ñimiño bat egon zen, ahotsak oihartzun egin zuen arte—: Bai, egia —eta berriro eraman zuen Leila jira-biran.

       Izugarri ongi gidatzen zuen. Neskekin ala gizonekin dantzatu, horixe zen aldea, iritzi zion Leilak. Neskek bata bestearen kontra tupust egin eta batak bestearen oina zapaltzen zuten; gizonarena egiten zuen neskak beti oker heltzen zizun.

       Azaleak ez ziren ja banaka ageri; zapi zuri eta arrosen jarioa ziren.

       — Izan zinen Belldarrenean iragan astean? —etorri zen ahotsa berriro. Nekatua zirudien. Leilak zalantza egin zuen, gelditu nahi zuen galdetu ala ez.

       — Ez, nire lehen dantzaldia da hau —esan zuen.

       Lagunak barre txiki arnasestu bat egin zuen.

       — Hara! —bota zuen.

       — Bai, hauxe da dantzara natorren lehenbiziko aldia —gaineratu zuen Leilak gartsuki. Sekulako arindua zen norbaiti esan ahal izatea—. Izan ere, baserrian bizi izan naiz orain arte...

       Une hartan musika gelditu eta esertzera joan ziren, horma ondoko bi aulkitan. Leilak saten arrosazko oinak azpian gorde eta bere buruari haize ematen hasi zen, zoriontsu begiratuz ate birakarietatik igaro eta ezkutatzen ziren beste bikoteei.

       — Ongi ari haiz pasatzen, Leila? —galdetu zion Josek, bere buru urretsuari eraginez.

       Laurak ere keinu xume txiki bat egin zion pasaeran; istant batez Leilak zalantza egin zuen, bera erabat heldua ote zen. Ondoko laguna, berriz, ez zen oso hiztuna. Hark eztul egin, musuzapia gorde, txalekoari behera tiratu, eta hari ñimiño bat kendu zuen mahukatik. Baina berdin zen. Ia berehala ekin zion berriro orkestrak, eta goiko sabaitik salto eginda bezala azaldu zitzaion bigarren dantza-laguna.

       — Ez da lur txarra —esan zuen ahots berriak. Ohitura ote zen beti lurrarekin hastea? Eta ondoren—: Izan zinen Neavetarren dantzaldian asteartean? —Eta Leilak berriro argitu zuen. Agian arraro samarra zen dantza-lagunek interes gehiago ez agertzea. Zirrara ona zen! Lehenbiziko dantzaldia! Hasiera-hasiera zen berarentzat. Gaua nolakoa zen ikasi berri zuela iruditzen zitzaion. Orain arte gauza iluna izan zen, isila, sarritan ederra —o bai!—, baina goibel antzekoa. Hotsandikoa. Eta orain ez zen gehiago horrelakoa izango: bizi-bizi ageri zitzaion.

       — Izozki bat nahi? —esan zion lagunak. Eta ate birakaritik joan ziren, igarobidean zehar, jangelaraino. Sutan zituen masailak, egarriz puskatzen zegoen. Zer goxoa ematen zuen izozkiak kristalezko plater txikietan, eta zer hotza zegoen koilara lausotua, hura ere izoztua! Eta dantzalekura itzuli zirenean han zegoen gizon lodia beraren zain ate ondoan. Hura hain zahar ikusita berriro ere jota geratu zen; hobeto egongo zen hura tauladan aita eta amen ondoan. Eta lehengo dantza-lagunekin konparatu zuenean, Leilak itxura narrasa eman zion. Txalekoa zimurturik, eskularruko botoi bat galduta, eta zamarrean, berriz, jostun-xaboiaren arrastoak bezala.

       — Zatoz, andereño —esan zuen gizon lodiak. Ez zion berari ia batere heldu, eta goxo-goxo ibili ziren, dantzan ez baizik ibiliz bezala. Baina hark ez zuen lurrik aipatu—. Lehenbiziko dantzaldia duzu, ezta? —xuxurlatu zuen.

       — Nola igarri didazu?

       — Aa —esan zuen gizon lodiak—, horra zer den zahar izatea! —eta arnasestu xume bat egin zuen, bikote trakets baten ondotik gidatzen zuela—. Izan ere, hogei eta hamar urte daramatzat honetan.

       — Hogei eta hamar urte! —hots egin zuen Leilak. Bera jaio baino hamabi urte lehenago!

       — Latza da pentsatze hutsa, e? —esan zuen gizon lodiak goibel. Leilak hari buru soilera begiratu eta errukia sentitu zuen.

       — Zoragarria da halere jarraitzea —esan zion jator.

       — Zu bai andereño jatorra —esan zuen gizon lodiak, eta hurbilxeagotik helduz, balsaren konpas bat kantatu zuen ahopean—. Jakina —jarraitu zuen—, zuk ez duzu inola ere hainbeste iraungo. Bai zera —esan zuen gizon lodiak—, hori baino askoz lehenago egongo zara hor goiko tauladan, begira jarrita, belus beltz ederrez jantzia. Eta beso polit hauek motz eta lodi edukiko dituzu, eta doinua segituko duzu haizemaile erabat desberdin batekin, hezurrezko beltz batekin. —Gizon lodiak hotzikara bezala egin zuen—. Eta hor goiko zahar jende gaixoak bezala egingo duzu irribarre, eta zure alaba seinalatuko duzu, eta zure aldameneko andere adinekoari esango diozu gizon zantar batek musu eman nahi izan ziola klubeko dantzaldian. Eta bihotzak min emango dizu, min handia —gizon lodiak are hurbilago estutu zuen, bihotz gaixo hartaz errukituta bezala—, inork ez dizulako ja musu eman nahi. Eta lur argizaritu horietatik ibiltzea zer desegoki den esango duzu, zer arriskutsu diren. E, mademoiselle Hanka Arin? —esan zuen gizon lodiak leun-leun.

       Leilak barre txiki arin bat egin zuen, baina ez zuen barre egiteko gogorik. Hala ote zen? Posible ote zen? Egia latza zirudien. Lehenbiziko dantzaldi hau azken dantzaldiaren hasiera besterik ez ote zen? Hartan, aldatu bezala egin zen musika; itxura tristea hartu zuen, oso tristea; hasperen handi bat izateraino goratu zen. O, zer agudo aldatzen ziren gauzak! Zergatik ez zuen zorionak betiko irauten? Betiko irautea ez zen gehiegizkoa.

       — Gelditu egin nahi dut —esan zuen Leilak arnasa joanda. Gizon lodiak ate aldera eraman zuen.

       — Ez —jarraitu zuen—, kanpora ez. Ez dut eseri nahi. Hementxe geratuko naiz, eskerrik asko —eta hormaren kontra jarri zen, oinarekin doinua jarraitzen, eskularruei gora tiraka eta barre itxura egiten. Baina, barru-barruan, neska txiki bat mantala burutik behera botata zotinka ari zen. Zergatik hondatu zion dena beste hark?

       — Baina aizu —esan zion gizon lodiak—, ez nazazu aintzat hartu.

       — Horretarakoxe nago! —esan zuen Leilak, bere buru txiki ilunari eragin eta beheko ezpaina hurrupatuz...

       Berriro desfilatu zuten bikoteek. Ate birakariak ireki eta itxi zebiltzan. Orkestra zuzendariak musika berri bati ekin zion. Baina Leilak ez zuen gehiago dantzatu nahi. Etxean egon nahi zuen, edo ataripean eserita hontzakumeei entzuten. Leiho ilunetan barrena begiratu izarrei eta haiek hego antzeko izpi luzeak zituzten...

       Baina orduantxe doinu gozo, ezti, zirraragarri bat hasi zen, eta gazte ile-kizkur bat makurtu zitzaion aurrean. Dantzatu beharra zeukan gizalegez, Meg topatu arte. Oso zurrun joan zen oinez erdi aldera; oso harro ipini zuen eskua bestearen besoan. Baina handik laster, handik jira-bira batera, han zihoazkion oinak irrist eta irrist. Argiak, azaleak, soinekoak, aurpegi arrosak, belusezko aulkiak, guztia bihurtu zen gurpil hegalari eder bat. Eta ondoko lagunak gizon lodia joarazi zionean eta hark «Pardon» esan, Leilak inoiz baino arraiago egin zion irribarre. Ez zuen hura ezagutu ere egin.

 

 

KANTU LEZIOA

 

       Etsipenean erorita —etsipen hotz eta samina bihotz barru-barruraino sartutako labana zital bat bezala—, Meadows andereñoa, toga eta birreta jantzita eta batuta txiki bat eskuan zuela, bizi-bizi zihoan musika aretora igarobide    hotzetan zehar. Adin guztietako neskak, freskurarekin musua gorrituta, eta udazken goiz eder batez eskolara lasterka etortzeak dakarren zirrara alaiz gainezka, han zebiltzan presaka, saltoka, zalapartaka; ikasgela barruetatik ahots errepika arin bat iristen zen; txintxarri hots bat aditu zen, txori antzeko ahots batek hots egin zuen: «Muriel». Eta orduan eskailera aldetik sekulako danbatekoak iritsi ziren. Norbaiti soinketako pisuak erori zitzaizkion.

       Zientziako maistrak Meadows andereñoa gelditu zuen.

       — Egun on —hots egin zion bere hizkera gozo, itxurati harekin—. Hotz dugu gaur. Negua dirudi.

       Meadows andereñoak, bere baitako labanari helduta, gorrotoz begiratu zion zientziako maistrari. Hura bai emakume gozoa, zurbila, eztia bezalakoa. Ez zen harritzekoa izango, ile horixka haren kizkur artean erle bat topatzea itsatsita.

       — Zakarra, bai —esan zuen Meadows andereñoak lehor.

       Besteak bere irribarre azukretsu hura egin zion.

       — Izoztua ematen duzu —esan zuen. Zabal-zabal egin zituen bere begi urdinak; isekazko argi bat agertu zen haietan. (Zerbait igarri ote zuen?)

       — O, hainbeste ere ez —esan zuen Meadows andereñoak eta, lehengo irribarrearen ordainetan, zientziako maistrari imintzio bizkor bat egin eta aurrera jarraitu zuen...

       Lau, bost eta seigarren gelak musika aretoan zeuden bilduta. Gortzekoa zen hango zarata. Taulada gaineko pianoaren ondoan zegoen Mary Beazley, Meadows andereñoaren kutuna, akonpainamenduen jotzailea. Atrila jiratzen ari zen. Meadows andereñoa ikustean, abisuzko «Ixx! Aizue!» ozen bat esan eta andereñoa, eskuak mahuka barruetan atxikirik, batuta besapean, erdiko korridoretik etorri, mailadia igo, bat-batean jiratu, letoizko atrila hartu, bere aurrean tinkatu, eta bi takateko zorrotz eman zituen batutarekin, isiltasun eske.

       — Ixo, mesedez! Bizkor! —eta inorengan erreparatu gabe, begiradarekin zeharkatu zuen itsaso hura, flanelazko blusa koloretsuak, aurpegi eta esku arrosak gora-behera, tximeletazko txibistak buruetan dar-dar, eta musika-liburuak zabalik. Ongi asko zekien zer ari ziren pentsatzen. «Meady zaputzean dago». Pentsatzea zuten bada! Betileek dar-dar egin zioten; burua astindu zuen, desafioka. Zer axola zion umemoko haien pentsamenduak hilzorian odolusten zegoenari, bihotza bi puska eginda halako gutunarekin...

       ...«Gero eta argiago nabari dut: gu bion ezkontza akats bat izango litzateke. Ez da maite ez zaitudalako. Nik emakume bat maita dezakedana hainbat maite zaitut, baina, egia esateko, ezkontzen diren horiek ez bezalakoa naizela atera dut ondorioa, eta familia bat sortzearen ideiak zera sortzen dit,...» eta «nazka» hitza arin-arin ezabatu eta «damua» zegoen gainean idatzia.

       Basil! Meadows andereñoa piano aldera hurreratu zen. Eta Mary Beazleyk, une harexen zain, burua makurtu zuen; masailetan behera erori zitzaizkion ile kizkurrak, xuxurlatu zuenean:

       — Egun on deizula, andereño —eta, eman baino areago, krisantemo hori eder bat seinalatu zion andereñoari. Aspalditik zetorren lorearen erritu txiki hau, ikastaldi eta erdi edo. Lezioaren parte bat zen, pianoa irekitzearen pare. Baina goiz honetan, hura hartu beharrean, gerrikoan jarri eta Maryrengana makurtuta esan beharrean: «Eskerrik asko, Mary. Zer ederra! Ireki ezazu hogeita hamabigarren orria», hura izua Maryrena andereñoak krisantemoa batere aintzat hartu ez, diosalari erantzun ez, eta ahots izoztu batez esan zionean:

       — Hamalaugarren orria, mesedez, eta ongi markatu azentuak.

       Hura txunditzea! Begietan malkoak agertu arte gorritu zen Mary, baina andereñoa joana zen atrilera; areto osoan zabaldu zen haren ahotsa.

       — Hamalaugarren orria. Hamalaugarren orrian hasiko gara. «Lantua». Honezkero jakin behar zenukete. Dena osorik egingo dugu, zatika ez baizik osorik. Eta sentimendurik gabe. Soil-soil kanta ezazue, ezkerreko eskuaz doinua eramanez.

       Makila altxatu zuen; bi aldiz jo zuen atrila. Han hasi zen Mary hasierako akordearekin; han hasi ziren ezker esku guztiak airea joka, eta ahots gazte, goibelen korua:

 

Bizkor! Ai, bizkor ihartzen da pozaren arrosa;

Laster da udazkena negu beltz.

Arina! Ai, arina da musikaren doinu airosa

Badoa belarri ernetik ihes.

 

       Jainko santua, lantu hura baino garratzagorik! Nota bakoitza intziri bat zen, zotin bat, hasperen goibel latz bat. Andereñoak toga zabalaren besoak goratu eta esku biekin hasi zen zuzentzen. «... Gero eta argiago nabari dut: gu bion ezkontza akats bat izango litzateke...» eraman zuen doinua. Eta ahotsek negar egin zuten: Arina! Ai, arina. Zer deabruk idatzarazi zion gutun hura? Zerk eraman zuen horretara! Ez non eta ez han. Hark azken gutunean haritz keztatuko apal bat aipatzen zuen, «gure» liburuentzat erosia, eta «sarrerarako esekileku txiki dotore bat» ere ikusi zuela, «erpinean zurezko hontza bat, atzaparretan hiru eskuila dituena kapeluentzat». Zer barrea hura irakurrita! Gizona izan behar, kapeluentzat hiru eskuila behar direla pentsatzeko! Belarri ernetik ihes, kantatu zuten ahotsek.

       — Berriro —esan zuen andereñoak—. Baina oraingoan zatika. Sentimendurik gabe atzera.

       Bizkor! Ai, bizkor. Lehenaz gain, kontraltoen goibeltasunak hotzikara handitzen zuen. Ihartzen da pozaren arrosa. Azke- neko etorri zenean, Basilek arrosa bat zeraman paparrean. Oso egoki zegoen, janzki urdin argi hura eta arrosa gorri ilun harekin! Hark ere bazekien, bai. Jakingo ez zuen! Lehenbizi ilea igurtzi zuen, gero bibotea; irribarre egitean hortzek distiratzen zioten.

       — Eskolako zuzendariaren emazteak afaltzera gonbidatu nau berriro ere. Istilu gorria dut. Ezin arratsalde bakar bat ere neure buruari eskaini leku horretan.

       — Ezin diozu ezetz esan?

       — Bai baina, nire posizioko gizon bati jendearekikoa izatea komeni zaio.

       Musikaren doinu airosa, egin zuten ahotsek intziri. Sahatsak, leiho garai estuen bestaldean, haizetan zebiltzan. Galduak zituzten hostoen erdiak. Eusten zioten txikitxo bakanak, arrainak amuan bezala bihurritzen ziren. «...Ezkontzen diren horiek ez bezalakoa naizela...» Ahotsak isilik zeuden; pianoa zain.

       — Ederto —esan zuen andereñoak, baina oraingoan ere hain doinu berezi, elkorrean non neska gazteenak erabat beldurtzen hasi ziren—. Ikasi dugunez, orain sentimenduarekin egingo dugu. Ahal duzuen sentimendu guztia jarri. Hitzak gogoan izan. Erabili zeuon irudimena. Bizkor! Ai, bizkor —hots egin zuen andereñoak—. Lantuaren sarreran, forte ozen, indartsu bat. Eta gero bigarren lerroan, negu beltz, kanta ezazue beltz, tartetik haize hotza balebil bezala. Beltz! —esan zuen, hain izugarri non Mary Beazleyk dar-dar egin baitzuen bere aulkian—. Hirugarren lerroak crescendo bat izan behar du. Arina! Ai, arina da musikaren doinu airosa. Gogor ekiteko azken lerroko lehen hitzari, Badoa. Eta ondoren, belarri ernetik hitzetan, hasi makaltzen... itzaltzen... ihes xuxurla ahul bat besterik ez den arte... Nahi hainbat moteldu azken lerroa. Ea bada.

       Berriro bi takateko arinak; besoak jaso zituen berriro. Bizkor! Ai, bizkor. «...eta familia bat sortzearen ideiak zera sortzen dit, nazka...» Nazka idatzi zuen. Ezkontzeko hitza erabat hautsita zegoela esatea bezala zen. Hautsia! Ezkontzeko hitza! Jendea nahikoa harritu zen ezkontzeko hitz harekin. Zientziako maistrak hasieran ez zuen sinetsi. Baina bera harritu zen gehien. Berak hogeita hamar urte. Basilek hogeita bost. Miraria izan zen, erabateko miraria, gau guztiz ilun hartan elizatik etxera zihoazela hari entzutea, «Aizu, nola edo hala, gustukoa zaitut». Eta hark ostruka-lumazko larrukiaren muturretik heldu zion. Badoa belarri ernetik ihes.

       — Berriro! Berriro! —esan zuen andereñoak—. Sentimendu gehiago, neskak! Ea beste behin!

       Bizkor! Ai, bizkor. Neska zaharrenak gorri-gorri zeuden; gazteenetako batzuk negarrez hasi ziren. Euri zipriztin handiek astindu zituzten leihoak, eta sahatsen marmarra ere aditzen zen, «...ez da maite ez zaitudalako...»

       «Baina, laztana, maite banauzu», pentsatu zuen andereñoak, «berdin zait zenbat den. Oso gutxi maite nahi banauzu ere». Baina bazekien ez zuela maite. Ez zen bada hura arduratu «nazka» hitza ezabatzeaz, berak irakur ez zezan! Laster da udazkena negu beltz. Eskola ere utzi beharko zuen. Kontua zabaltzen zenean, ezingo zien aurre egin zientziako maistrari edo neskei. Norabait ezkutatu beharko zuen. Badoa. Hasiak ziren ahotsak makaltzen, itzaltzen, xuxurlatzen... aienatzen...

       Bat-batean atea zabaldu zen. Urdinez jantzitako neska koskor bat milika joan zen korridorean zehar, burumakur, ezpainei hozka, eta zilarrezko zirgilo bati eragiten bere ukondo txiki gorrian. Mailadian gora etorri eta andereñoaren aurrean geratu zen.

       — Zer dugu, Monika?

       — Arren, andereño —esan zuen neska koskorrak hats-bahi—, Wyatt andereñoak zurekin egon nahi du irakasle gelan.

       — Ongi —esan zuen Meadows andereñoak. Eta neskei dei egin zien—: Zuen ohoreagatik, isilik mintza zaitezte ni ez nagoen bitartean.

       Baina etsiegi zeuden ezertarako. Gehienak sudurrari zintzaka.

       Igarobideak isil eta hotz zeuden; oihartzun egiten zuten Meadows andereñoaren urratsekin. Idazmahaian zegoen zuzendaria. Une batez ez zuen gora begiratu. Beti bezala ari zen, lepoko txibistan katigatutako betaurrekoak askatzen.

       — Eseri, Meadows andereñoa —esan zuen oso jator. Ondoren gutun arrosa bat hartu zuen ohar-paperen gainetik—. Zuretzat telegrama hau iritsi berri delako hots egin dizut.

       — Telegrama niretzat?

       Basil! Bere burua hil zuen, iritzi zion. Eskua luzatu zuen, baina Wyatt andereñoak telegramari eutsi zion pixka batean.

       — Ez ahal da ezer txarra izango —esan zuen, jatortasun behartu batez. Meadows andereñoak berehala urratu zuen.

       «Ez aintzat hartu gutuna zoroa ote nengoen erosi dut esekilekua Basil», irakurri zuen. Ezin zituen begiak telegramatik kendu.

       — Ez ahal da larritasun handikoa izango —esan zuen Wyatt andereñoak, gorputza aurreratuz.

       — O, ez, mila esker, Wyatt andereñoa —gorritu zen bera—. Ez da ezer txarra. Zera da —eta barre txiki bat egin zuen barkamen eske—, nire senargaia, esanez... esanez... —eten bat egon zen.

       — A bai! —esan zuen Wyatt andereñoak. Eta beste eten bat. Ondoren—: Hamabost minutu geratzen dira zure klasea bukatzeko, ezta, Meadows andereñoa?

       — Bai, andereño. —Zutitu eta korrika txikian joan zen ate aldera.

       — O, zaude unetxo bat —esan zuen Wyatt andereñoak—. Esan beharra dut ez zaidala ongi iruditzen nire irakasleek telegramak jasotzea eskola orduan, ez badira albiste latzak, heriotzaren bat —argitu zuen Wyatt andereñoak—, edo istripu larriren bat edo. Albiste ona bada, andereño, itxaron dezake.

       Esperantzaren, maitasunaren, zorionaren hegoak jantzita, Meadows andereñoa ziztuan joan zen musika aretora, korridorean zehar, mailadian gora, piano aldera.

       — Hogeita hamabigarren orria, Mary —esan zuen—, hogeita hamabigarren orria —eta krisantemo horia hartuz ezpainetara eraman zuen, irribarrea gordetzeko. Ondoren neskengana jiratu eta batuta astindu zuen—. Hogeita hamabigarren orria, neskak. Hogeita hamabigarren orria.

 

              Hemen gatoz lorez gainezka,

              Saskiak leporaino fruitu eta zintaz,

              Ospatzeko...

 

       — Ixo! Ixo! —egin zuen oihu Meadows andereñoak—. Oso gaizki! Penagarri! —eta irribarre egin zien neskei—. Zer gertatzen zaizue? Gogoan izan, neskak, zer ari zareten kantatzen. Erabili zeuon irudimena. Lorez gainezka. Saskiak leporaino fruitu eta zintaz. Eta Ospatzeko —isilune bat egin zuen—. Itxura samin hori gabe, neskak. Beroa, zoriona, grina entzun behar da. Ospatzeko. Berriro. Bizkor. Denok batera. Ea ba!

       Eta oraingoan andereñoaren ahotsa entzun zen beste ahots guztien gainetik, betea, sakona, sentimendu biziz.

 

 

ARROTZA

 

       Moilako jende mordoxkak uste zuen ez zela sekula mugituko. Hantxe zegoen, ikusgarri, geldi-geldi ur gris zimurrean, goiko aldean ke adar bat zuela, kaio saldo ikusgarri bat garrasi eta murgil egiten popa aldean, sukaldeko hondakin artean. Bikote txikien hara eta hona ikus zitekeen: euli txikiak gora eta behera oinez mahai oihal gris, zimurraren gaineko platerean. Beste euli batzuk ertzean zeuden pilatuta, burrunban. Orain distira zuri bat agertu zen ontziaren behean: sukaldariaren mantala edo agian zerbitzaria. Orain armiarma beltz ttipi bat igo zen lasterka eskaileratik zubira.

       Jendetzaren aurrean gizon heldu bat, itxuraz mardula, oso apain jantzia, oso eroso zamar gris batekin, sedazko lepoko grisa, eskularru lodiak eta feltrozko kapelu iluna zituela, gora eta behera zebilen, aterki bilduari eragiten. Bazirudien bera zela moilako jende mordoxkaren burua, eta aldi berean denak elkarrekin atxikitzen zituena. Artzain-zakur eta artzainaren arteko zerbait zen.

       Baina zer txorakeria, zer txorakeria izan zen betaurrekoa ez ekartzea! Hainbesteren artean ez zegoen betaurreko bakar bat ere.

       — Xelebrea da, Scott jauna, inor betaurrekoekin gogoratu ez izana. Hartara apur bat animatuko genituen. Seinaletxo batzuk egingo genizkien. Lasai lehorreratu. Baketsuak gara. Edo: Ongi etorria jasoko duzue. Dena barkatu dizuegu. Zer iruditzen? E?

       Hammond jaunaren begirada bizkor tinkoak, urduria baina jator eta fidakorra, moilako guztiak hartu zituen barruan, kate motzean bildu zituen bi aitona haiek ere, mailadian nagituta zeudenak. Zirenek eta ez zirenek zekiten Hammond andrea zetorrela ontzi hartan, eta senarra hain zegoen aztoratua non ez baitzitzaion sekula burutik pasatu ere egin, gertaera zoragarri hau haiei axola ez zitzaienik. Hala, haiekiko bihotz ona sentitzen zuen. Jende fina zen, iritzi zion —baita mailadiko bi aitona zahar haiek ere—, gizaseme fin, taxuzkoak. Haien bularrak, alajaina! Berak ere zabaldu, lodi jantzitako eskuak sakeletan sartu eta orpotik behatz puntara kulunkatu zen.

       — Bai, hamar hilabete egin ditu nire emazteak Europan. Alaba zaharrena bisitatzen, iaz ezkondu zitzaiguna. Neronek ekarri nuen honaino, Crawforderaino. Hala, bila etortzea pentsatu dut. Bai, bai, bai.

       Bere begi gris maltzurrak berriro kizkurtu, eta larri, bizkor aztertu zuen ontzi geldia. Askatua zeukan berriro zamarra. Erloju mehe, gurina bezain horia berriro atera, eta hogei, berrogei, berrehungarren aldiz egin zuen kalkulua.

       — Ea. Ordu biak eta laurdenetan irten da medikuaren txalupa. Oraintxe laurak eta hogeita zortzi dira. Hau da, bi ordu eta hamahiru minutu dira medikua joan dela. Bi ordu eta hamahiru minutu! Fiuu! —eta txistu motz bitxi bat eginez berriro itxi zuen erlojua—. Baina zerbait gertatu balitz esango ziguten, ezta Gaven jauna?

       — O, noski, Hammond jauna! Ez dut uste... ez dut uste estutu behar dugunik —esan zuen Gaven jaunak, oinetakoaren takoia jo eta pipa hustuz—. Gainera...

       — Egia! Egia! —hots egin zuen Hammond jaunak—. Kezkak alde batera! —gora eta behera bizkor ibili eta berriro etorri zen lehengo lekura, Scott jaun-andreak eta Gaven jaunaren artean—. Iluntzen ari du —eta aterki bilduari eragin zion, ilunabarrari apur bat atzeratzeko mesedea eskatuz bezala. Baina ilunabarra bazetorren geldiro, orban geldi baten antzera zabalduz ur gainean. Jean Scott txikiak amari tiratu zion eskutik.

       — Tea hartu nahi dut, amatxo! —egin zuen intziri.

       — Horixe —esan zuen Hammond jaunak—. Horixe nahiko dute hemengo andereño guztiek —eta bere begirada jator, oparo, ia errukarriak kate motzean bildu zituen denak berriro. Bere buruari galdetu zion ea Janey azken te bat hartzen ari ote zen hango salan. Hala opa zion; baina ez zuen uste. Hura ezagututa, ontzi gainean egongo zen. Hartara agian zerbitzariak ekarriko zion kikera bat. Bera han egon balitz eramango zion, nola edo hala. Eta une batez ontzi gainean ikusi zuen bere burua ere, Janey zaintzen, eta hari begira, ohitura zuen bezala esku txikiarekin kikera biltzen, ontzi osoan lor zitekeen te kikera bakarra edaten... Baina bera hemen zegoen, eta Jainkoak bakarrik zekien noiz arte egongo zen kapitain madarikatu hura hantxe planto eginda. Beste itzuli bat eman zuen, gora eta behera, gora eta behera. Taxi geltokiraino joan zen, gidariak ez zuela alde egin segurtatzeko; eta atzera bildu zen jendearen sailera, banana otarreen gerizpean. Jean Scott txikiak tea hartu nahian jarraitzen zuen. Ume gaixoa! Txokolate mutur bat eduki balu hari emateko!

       — Etorri, Jean! —esan zion—. Aupatzea nahi? —eta goiko barrika batera jaso zuen neskatoa aise, goxo. Hura altxatzeak, hura zutik uzteak berebiziko lasaitua eman zion, bihotza arindu zitzaion.

       — Heldu —esan zion, beso batez inguratzen zuela.

       — O, ez kasurik egin, Hammond jauna! —esan zuen Scott andreak.

       — Lasai, andrea. Ez da ezer. Ni pozik. Jean eta biok adiskideak gara, ezta, Jean?

       — Bai, Hammond jauna —esan zuen Jeanek, eta hatza pasatu zion feltrozko kapeluaren ertzetik. Baina bat-batean belarritik heldu zion eta garrasi egin zuen—: Begira, jauna! Mugitzen ari da! Begira, badator!

       Alajaina! Egia zen. Halere! Astiro-astiro ari zen jiratzen. Kanpai hotsa entzun zen uretan barrena eta lurrin parrastada handi bat isuri zen airera. Kaioek gora egin zuten; paper puska zuriak bezala urrundu ziren. Eta Hammond jaunak ezin zuen antzeman taupada gogor hura motorrena zen ala bere bihotzarena. Kemena behar zuen, zernahi izanda ere aurre egiteko. Orduantxe moilan behera etorri zen Johnson zaharra, portuzaina, beso azpian larruzko zorro bat zuela.

       — Uztazu Jean —esan zuen Scott jaunak—. Eutsiko diot.

       Doi-doia iritsi zen. Hammond jauna ahaztua zegoen   Jeanekin. Salto eginda joan zen Johnson kapitain zaharra agurtzera.

       — Kontxo, kapitain —oihu egin zuen ahots urduri, grinatiak berriro—, azkenean errukitu zara gutaz.

       — Ez niri errua egotzi, Hammond jauna —esan zuen arnaska Johnson kapitain zaharrak ontziari begira—. Emaztea datorkizu hor, ezta?

       — Bai, bai! —esan zuen Hammondek, portuzainaren aldamenetik joan gabe—. Hor datorkit emaztea. Eup! Laster da!

       Hango telefonoa hoska eta hoska, helizearen burrunbak airea betetzen zuela, barku handiak zuzen jo zuen berengana, ur iluna garbi moztean txirbil zuri handiak alde bietara kiribilduz. Hammond eta portuzaina beste guztien aurrean zeuden. Hammondek kapelua erantzi zuen; ontzi gainak ikertu zituen: bidaiariz lepo zeuden; kapeluari eragin eta «Eup!» ozen, arraro bat bota zuen uretan zehar, eta ondoren jiratu eta barrez lehertu eta zerbait esan zion —ezer ez— Johnson kapitainari.

       — Ikusi duzu? —galdetu zion portuzainak.

       — Ez, oraindik ez. Lasai, zaude apur bat! —Eta bat-batean, bi ergel kankailuen artetik —«Kendu paretik!» seinalatu zien aterkiaz—, esku bat ikusi zuen altxatuta, eskularru zuri bat musuzapi bat astintzen. Handik gutxira —Jainkoari eskerrak, Jainkoari eskerrak!— hantxe zegoen. Hantxe zegoen Janey. Hantxe zegoen Hammond andrea, bai, bai, bai... baranda ondoan zutik eta barreka eta keinuka eta musuzapiari eraginka.

       — Lehen klasean dator, lehen klasean! Tira tira tira! —Ostikoz jo zuen lurra. Tximista bezala zigarro-kutxa atera eta Johnson kapitain zaharrari eskaini zion—. Hartu zigarro bat! Onetakoak dira. Hartu bi! Tori! —eta portuzainari harrarazi zizkion kutxako zigarro guztiak—. Kutxa pare bat ditut hotelean.

       — Mila esker, Hammond jauna —esan zuen Johnson kapitain zaharrak arnaska.

       Hammondek zigarro-kutxa jaso zuen. Dardaraka zituen eskuak, baina egin zen berriro bere buruaren jabe. Janeyri aurre egiteko moduan zegoen. Hantxe zegoen hura, barandaren kontra, emakume batekin hizketan eta aldi berean berari begira, berarentzat prest. Hammondi otu zitzaion, ur tartea gutxitzen joan ahala, hark oso txikia ematen zuela ontzi eskerga hartan. Zirraraz puskatzen zeukan bihotza, negar batean hasteko zorian. Zer txikia ematen zuen, joan-etorri hura guztia bakar-bakarrik eginda! Izan ere, horrelakoxea zen. Horrelakoxea zen Janey. Harena bai kemena! Eta orain eskifaia agertu zen, bidaiariak baztertuz; barandak jaitsi zituzten.

       Lehorreko ahotsak eta ontziko ahotsak hegaz elkartu ziren.

       — Dena ongi?

       — Dena ongi.

       — Zer moduz ama?

       — Askoz hobeto.

       — Kaixo, Jean!

       — Kaixo, izeba Emily!

       — Bidaia ona izan duzue?

       — Bikaina!

       — Laster gara elkarrekin.

       — Laster, bai.

       Gelditu ziren motorrak. Astiro hurbildu zen ontzia moila aldera.

       — Egin hor lekua, egin lekua, egin lekua! —eta moilako langileek arrasta bizian ekarri zituzten mailadi astunak. Hammondek keinu egin zion Janeyri, hantxe gera zedin. Portuzain zaharrak aurrera egin zuen; atzetik abiatu zen bera. Ez zen «emakumeak lehenbizi» edo antzeko txorakerien zale.

       — Zu aurretik, kapitain —hots egin zuen alegera. Eta, gizon zaharrari orpoz orpo segika, mailadian gora igo zen ontzira, eta zuzen-zuzen Janeygana joanda, besarkatu zuen—. Ene, ene! Bai, bai! Azkenean! —toteldu zuen. Ezin zuen besterik esan. Eta Janeyk begiratu, eta ahots txiki xume hark —munduko ahots bakarra berarentzat— esan zuen:

       — Eta, maitea, denbora askoan zain?

       Ez; denbora askoan ez. Edo behintzat ez zuen axola. Bukatu zen eta kito. Baina moilako puntan taxia zegoen zain. Joateko prest? Maletak prest? Hala bazen, gelako maleta hartuta alde egin eta biharamunerako utziko zuten beste guztia bertan. Senarrak behera eta emazteak gora begiratu zion, betiko erdi irribarre harekin. Lehengoa etorri zen, bai. Fitsik aldatu gabe. Beti ezagutu zuen bezalakoxea. Bere besoan jarri zion esku txiki hura.

       — Zer moduz haurrak, John? —galdetu zuen.

       (Hor konpon haurrak!) — Zoragarri. Inoiz baino hobeto.

       — Ez didate gutunik idatzi?

       — Bai, bai, noski! Hotelean utzi ditut, gero lasai azter ditzazun.

       — Ezin gara honen bizkor joan —esan zuen—. Adio esan behar diet lagun batzuei, eta kapitainari ere bai. —Tristatzen ikusi eta emazteak atximur txiki ulerkor bat egin zion besoan—. Kapitaina zubitik irteten bada emaizkiozu arren eskerrak, zure emazteari hain ongi kasu egin diolako.

       Behintzat elkarrekin zeuden. Hamar minutu gehiago nahi bazituen... Alde batera egin ahala, jendeak emaztea inguratu zuen. Bazirudien lehen klaseko guztiek nahi ziotela adio esan Janeyri.

       — Adio, Hammond andre maitea! Zure esperoan egongo naiz hurrengoan Sydneyra zoazenean.

       — Hammond andre kutuna! Ez ahal zaizu behintzat ahaztuko niri idaztea, e?

       — Ene, Hammond andrea, zer izango zen barku hau zu gabe?

       Janey zen, argi eta garbi, ontziko emakume begikoena. Eta haren jarrera betikoa zen. Erabat tinko. Halakoxea zen, goitik behera Janey; hantxe beloa atzera botata. Hammond sekula ez zen ohartzen emaztearen janzkeraz. Berdin-berdin zitzaion hark zer eraman. Baina gaur ohartu zen «costume» beltz bat zeramala —ez zuten horrela esaten?— farfaila zuriekin, apaingarriak izango zirela pentsatu zuen, lepoan eta mahuketan. Bitarte guztian Janeyk batera eta bestera ibili zuen bera.

       — John, maitea! —Eta ondoren—: Utzidazu aurkezten...

       Azkenean ihes egin zuten, eta hark gidatu zuen gelara. Bitxia zen Janeyren atzetik joatea hark hain ongi ezagutzen zituen korridoreetatik; ondoren errezela berdeak zabaldu eta harena izandako gelan sartzeak berebiziko gozamena piztu zion. Baina —komedia zen!— lurrean zegoen zerbitzaria, tapizak lotzen.

       — Hau da azkena, Hammond andrea —esan zuen zerbitzariak, zutitu eta mahukak jaitsiz.

       Berriro aurkeztu zuten bera, eta ondoren Janey eta zerbitzaria korridore aldera desagertu ziren. Marmarka entzun zituen. Eskupekoa ematen, pentsatu zuen. Sofa barratuan eseri eta kapelua erantzi zuen. Han zeuden emazteak eramandako tapizak; berriak ematen zuten. Haren hatu guztiek freskoak ematen zuten, perfektuak. Haren letra txiki argi ederraz zeuden idatzita etiketak: «John Hammonden andrea».

       «John Hammonden andrea!» Atseginezko hasperen luze bat egin eta bizkarra atzeratu zuen, besoak gurutzatuz. Joana zen estuasuna. Betiko hantxe geratzeko gauza izan zitekeen, hasperen eginez arinduta, bihotza estu eta larri eduki ondoren arinduta. Joana zen arriskua. Irudipen horixe zuen. Berriro lehorrean ziren. Baina une hartan Janeyren burua agertu zen izkinan.

       — Maitea, berdin bazaizu medikuagana joan nahi nuke adio esatera.

       Hammond tente jarri zen.

       — Lagunduko dizut.

       — Ez, ez —esan zion emazteak—. Ez kezkatu. Nahiago dut bakarrik. Unetxo bat izango da.

       Eta erantzuteko denbora eman baino lehen desagertua zen. Atzetik segitzekotan egon zen; baina, horren ordez, ostera eseri zen.

       Laster etorriko ote zen? Zer ordu zen orain? Ordularia atera zuen; ezerezari so egon zen. Jokaera xelebrea Janeyrena, ezta? Zergatik ez zion zerbitzariari eskatu bere partetik adio esateko? Zergatik ibili behar zuen ontziko medikuaren atzetik? Bazeukan hoteletik ohar bat bidaltzea, kontua hain larria bazen. Larria? Orduan... gaixo egon ote zen bidaian, zerbait ezkutatzen ari ote zitzaion? Horixe! Kapeluari heldu zion. Berehala gizaseme hura bilatu eta egia osoa aterako zion, kosta ahala kosta. Zerbait antzemanda zegoen, bai. Lasaiegi topatu zuen Janey, irmoegi. Hasiera-hasieratik...

       Errezelen hotsa. Han zen Janey. Bera zutik jarri zen.

       — Janey, gaixo egon zara bidaia honetan? Bai, ezta?

       — Gaixo? —Iseka egin zion haren ahots txiki arinak. Tapizen gainetik pasatu, beragana etorri, bularrean ukitu eta gora aldera begiratu zion—. Maitea, ez nazazu beldurtu. Zera egongo nintzen! Zer dela eta pentsatzen duzu hori? Gaixo itxura hartzen didazu?

       Baina Hammondek ez zuen ikusten. Gauza bakarra sentitu zuen: hura berari begira zegoela eta kezka guztiak alferrik zirela. Hura egingo zen kargu. Dena ongi zegoen. Den-dena.

       Janeyren eskuko estutu goxoak hainbeste lasaitu zuen non berak ere gainean jarri baitzuen eskua, harena hantxe mantentzeko. Eta Janeyk orduan:

       — Egon geldi. Begiratu nahi dizut. Ez zaitut oraindik ikusi. Oso poliki duzu bizarra txukunduta eta ematen duzu... gazteago edo, eta inondik ere argalago! Mutilzahar bizitzak mesede egiten dizu.

       — Mesede egiten didala! —Maitasunez intziri egin eta berriro estutu zuen Janey. Eta berriro, beti bezala, iruditu zitzaion berea ez zen zerbaiti ari zela heltzen. Zerbait finegia, bereziegia, askatu orduko hegan joango zena—. Jainkoaren izenean, alde egin dezagun behingoz hotelera, biok bakarrik egoteko! —eta gogor jo zuen txirrina, hatuak behingoz norbaiten bizkar uzteko.

 

       Moilan zehar oinez zihoazela, Janeyk besotik heldu zion. Berriro besoan zuen. Eta hura lasaitua, taxian Janeyren atzetik sartu —bien hankak marra gorri eta horiko tapaki batez estali—, eta gidariari arin joateko esatea, tea hartu gabe zeudela eta. Bukatu zen tea ez hartzea edo bakar-bakarrik hartu beharra. Etxean zen emaztea. Harengana jiratu, eskua estutu, eta samur esan zion, burlati, harentzat erabiltzen zuen ahots «bereziarekin»:

       — Pozten zara etxera itzulita, laztana?

       Hark irribarre egin zuen; erantzuteko ere lanik hartu gabe, emeki baztertu zion eskua kale argiagoetara iristerakoan.

       — Hoteleko gelarik onena dugu —esan zuen senarrak—. Ez nengoen beste edozein hartzeko. Eta sua pizteko eskatu diot gelariari, hotzez etortzen bazinen ere. Oso neska jator eta arretatsua da. Eta zera pentsatu dut, biok hemen gaudenez ez dugula bihar bertan etxeratu beharrik, baizik eguna ikusmiran pasatu eta etzi goizean abiatu. Ongi deritzozu? Ez dugu presarik, ezta? Umeek laster izango zaituzte ondoan... Egun batez bazterrak ikustea eten atsegin bat izango da zure bidaian, e Janey?

       — Hartuak dituzu etziko txartelak? —galdetu zuen.

       — Izango ez ditut ba! —berokia askatu eta zisku puztu bat atera zuen—. Honatx! Lehen klaseko zalgurdi baten erreserba egin dut Salisburyrako. Begira: «Hammond jaun-andreak». Biok bakarrik erosoago joango garela pentsatu dut, aldameneko inork muturra sartu gabe, ez da hala? Baina luzaroago geratu nahi bazenu hemen...

       — O, ez! —esan zuen Janeyk agudo—. Ezta erotuta ere! Orduan etzi. Eta umeak...

       Baina iritsiak ziren hotelera. Ataripe zabal, distiraz argituan zegoen zuzendaria. Ongi etorria ematera jaitsi zen. Morroi bat lasterka etorri zen ezkaratzetik kutxen bila.

       — Hara ba, Arnold jauna, hemen dut azkenean emaztea!

       Zuzendariak berak sarreran barrena bidea erakutsi eta igogailuaren botoia sakatu zuen. Hammondek bazekien laneko ezagun batzuk zeudela sarrerako mahai txikietan eserita kopa bat hartzen afalaurretik. Baina ez zuen nahi inork eteterik; ez zuen begiratu ez ezker ez eskuin. Nahi zutena pentsa zezatela. Ez bazuten ulertzen, inozoak zirelako. Igogailutik irten, beren gelako atea ireki eta barrura gidatu zuen Janey. Atea itxi zen. Orain, azkenean, biak bakarrik zeuden. Argia piztu zuen. Jaitsita zeuden errezelak; sua galdan. Kapelua jaurti ohe eskergara eta emazteagana abiatu zen.

       Baina —sinesteak ere baditu!— berriro eten zituzten. Oraingoan morroia zen, hatuekin. Bi joan-etorri egin zituen, bitartean atea zabalik utziz, patxada ederrean, bere artean txistuka korridorean. Hammond gora eta behera ibili zen gelan, eskularruak indarka kenduz, lepokoa indarka kenduz. Azkenean ohe ertzera jaurti zuen berokia.

       Behingoz joan zen memelo hura. Ateak klik hotsa egin zuen. Orain bai, bakarrik zeuden. Hammondek orduan:

       — Badirudi sekula ez zaitudala berreskuratuko. Madarikatuak! Janey —eta harengana beheratu zuen begitarte gorritu, sutsua—, afal dezagun hemen goian. Jangelara jaisten bagara eten egingo gaituzte, eta gainera musika penagarri hori —aurreko gauean berak hain gogotik goraipatu eta txalotutako musika!— Ezingo diogu elkarri entzun. Jan dezagun zerbait hemen goian sutondoan. Beranduegi da terako. Afari legea eskatuko dut, nahi duzu? Zer iruditzen zaizu?

       — Horixe, maitea —esan zuen Janeyk—. Eta zoazen bitartean... umeen gutunak...

       — O, utz itzazu geroko —esan zuen Hammondek.

       — Baina horrela kito egin —esan zuen Janeyk—, eta denbora edukiko nuke...

       — O, ez dut behera joan beharrik —argitu zion Hammondek—. Deitu eta eskaria egingo dut... ez nauzu noski bidali nahiko, ezta?

       Janeyk ezezkoa egin zuen, irribarretsu.

       — Baina zuk beste zerbait duzu buruan. Kezkaren bat edo —esan zuen Hammondek—. Zer da? Etorri eta eseri hemen... Etorri eta eseri hemen nire belaunetan sutondoan.

       — Kapelua askatuko dut lehenbizi —esan zuen Janeyk, eta apain-mahai aldera joan zen—. Aa! —egin zuen garrasi txiki bat.

       — Zer duzu?

       — Ezer ez, maitea. Umeen gutunak topatu ditut. Berdin da! Gerorako. Ez dago presarik —eta beragana jiratu zen, haiei helduta. Soinean zeraman blusa farfailadunean sartu zituen. Bizkor eta alai esan zuen hoska—: Zuretzat aproposa apain-mahai hau.

       — Zer ba? Zer gertatzen zaio? —esan zuen Hammondek.

       — Eternitatean zintzilik topatuko banu ere «John» esango nuke —egin zuen Janeyk barre, begi aurrean zuela ileko tonikoaren botila handia, kolonia botila zumitzezkoa, ileko bi eskuilak, eta dozena bat lepoko berri, xingola arrosa batez lotuak—. Hauek dira zure hatuak?

       — Pikutara hatuak! —esan zuen Hammondek; baina, nolanahi ere, gustukoa zuen Janeyk bere bizkar barre egitea—. Hitz egin dezagun. Gatozen harira. Esaidazu —eta Janey belaunetan kokatu zitzaionez, berak bizkarra atzeratu eta eserleku itsusiaren barrenera eraman zuen—, esaidazu pozten zarela etxeratuta, Janey.

       — Bai, maitea, pozten naiz —esan zuen.

       Baina hura besarkatzen zuenero alde egingo ziola iruditzen zitzaion bezala, era berean Hammondek ezin izan zuen jakin ea hura bera adina pozten zen. Nola jakin? Sekula jakingo ote zuen? Beti bizi beharko ote zuen grina honekin, gose antzeko oinaze honekin, alegia Janeyren jaun eta jabe izan beharra zeukala, horrela haren ezerk ez alde egiteko? Guzti-guztia ezabatu nahi zuen. Argia ez itzalia damutu zitzaion. Horrela, agian, gehiago hurreratuko zitzaiokeen emaztea. Eta orain umeen gutun horiek blusan hots egiten. Gustura botako zituzkeen surtara.

       — Janey —xuxurlatu zuen.

       — Bai, bihotza? —Bere bularraren kontra zegoen, baina oso arin, oso urruti. Bien arnasa batera zebilen, gora eta behera.

       — Janey!

       — Zer duzu?

       — Jira zaitez nigana —xuxurlatu zion. Gorritasun bizi, geldi batek blaitu zion kopeta—. Emaidazu muxu, Janey! Eman muxu!

       Tarte txiki bat egon zela iruditu zitzaion —bera oinazez puskatzen jartzeko nahikoa—, haren ezpainek bereak ukitu zituzten arte, tinko, arin... hark beti musu ematen zion bezala, eta bazirudien musu emanda —nola azaldu?— biek esandakoa baieztatzen zela, hitzarmena izenpetzen zutela. Baina berak ez zuen premia hori; ez zuen, inola ere, egarri hori. Izugarrizko nekea sentitu zuen bat-batean.

       — Bazeneki —esan zuen, begiak zabalduz—, zer izan den gaur... zure zain egotea! Ontzia sekula ez zela iritsiko uste nuen. Han egon gara, itxaroten. Zer dela eta berandutu zarete?

       Ez zion erantzun. Suari begira zegoen, urruti. Garrak lasterka zebiltzan... lasterka ikatz gainean, dardaratu eta erori.

       — Ez zenuen ba lo hartuko! —esan zuen Hammondek, gora eta behera salto eginaraziz.

       — Ez —erantzun zion. Eta ondoren—: Ez hori egin, maitea. Ez, pentsatzen ari nintzen. Izan ere —esan zuen—, bidaiari bat hil zen atzo gauean... gizon bat. Horrek atzeratu gaitu. Geurekin ekarri dugu, zera, ez dugu itsasoan ehortzi. Eta jakina, ontziko medikua eta lehorreko medikua...

       — Zer zuen? —galdetu zuen Hammondek egonezaz. Gorrotagarria zen heriotzaz entzun beharra. Gorrotagarria zen hura gertatu izana. Bitxia bazen ere, bazirudien Janey eta bera hileta batekin gertatu zirela hotelera bidean.

       — O, ez da ezer kutsukoa izan! —esan zuen Janeyk. Ozta-ozta entzuten zitzaion arnasots artetik—. Bihotza izan da! —Eten bat—. Gizagaixoa! —esan zuen—. Gazte askoa. —Eta suari begira jarri zen, hura nola dardaratu eta erortzen zen—. Nire besoetan hil da.

       Kolpea hain bat-batekoa izan zen non Hammondek pentsatu baitzuen zorabiatuko zela. Ezin zen mugitu; ezin zuen arnasa hartu. Indar guztia jarioan zihoakiola sentitu zuen, eserleku handi ilunera jarioan, eta eserleku handi ilunak bertan eusten ziola, atxikitzen ziola, hura dena jasanarazten ziola.

       — Zer? —esan zuen motel—. Zer esan duzu?

       — Oso azken baketsua izan du —esan zuen ahots txikiak—. Justu —eta Hammondek esku samur hura jasotzen ikusi zuen—, arnasarekin batera joan zaio bizitza. —Eta eskua jausi zen.

       — Nor... gehiago zegoen zuekin? —galdetu ahal izan zuen Hammondek.

       — Inor ez. Ni bakarrik.

       Jainko santua, zer ari zen ordea esaten! Zer ari zitzaion egiten! Hura agonia! Eta bitartean jarraitu zuen:

       — Txarrera zihoala ikusi eta medikuaren bila bidali nuen zerbitzaria, baina medikua beranduegi heldu zen. Bestela ere ezingo zuen deus egin.

       — Baina... zergatik zu, zergatik zu? —egin zuen Hammondek intziri.

       Orduan Janeyk bizkor jiratu eta bizkor ikertu zion aurpegia.

       — Ez zaizu inporta, ezta John? —galdetu zuen—. Ez zaizu... Ez du zerikusirik gu biokin.

       Aldez edo moldez, lortu zuen irribarre moduko bat egitea. Aldez edo moldez toteldu zuen:

       — Ez... segi... ezazu, segi ezazu! Kontaidazu dena.

       — Baina John, maitea...

       — Kontaidazu, Janey!

       — Ez dago zer kontaturik —esan zuen, zalantzan—. Lehen mailako bidaiari bat zen. Antzeman nion oso gaixo zegoela ontzira heldu zenean... Baina askoz hobeto ematen zuen atzo arte. Atake gogor bat izan zuen arratsaldean: aztoramena, urduritasuna, nik uste, iristen ari ginela eta. Eta ez zen gehiago bere onera etorri.

       — Baina zergatik ez zen zerbitzaria...

       — O, maitea... zerbitzaria! —esan zuen Janeyk—. Zer irudituko zitzaion gizagaixoari! Eta gainera... agian mezu bat utzi nahiko zuen... bere...

       — Ez zuen utzi? —esan zuen Hammondek ahopean—. Ez zuen ezer esan?

       — Ez, maitea, ezta tutik ere! —Buruari eragin zion emeki—. Ni berarekin egondako denbora guztian ahulegi zegoen... ahulegi zegoen hatz bat mugitzeko ere...

       Janey isilik geratu zen. Baina haren hitzak, hain arin, hain eme, hain hotz, airean zintzilik bezala geratu ziren, beraren bularrera elurra bezala isurtzen zirela.

       Sua txingar gorri bihurtu zen. Orain hots zorrotz batez erortzen zen eta hotzago zegoen gela. Besoetan gora igo zitzaion hotza. Berebizikoa zen gela, sekulakoa, distiratsua. Bere mundu osoa betetzen zuen. Han zegoen ohe handi itsua, bere zamarra gainean botata, bururik gabeko gizon bat otoitzean bezala. Han zeuden hatuak, berriro nork eramango zain, noranahi, tren bazterretan, barku zokotan.

       ...«Ahulegi zegoen. Hatz bat mugitzeko ere ahulegi». Baina halere Janeyren besoetan hil zen. Berari... ez zion sekula... sekula ere hainbeste urtetan... sekula santan ere...

       Ez; ez zuen horretan pentsatu behar. Erotzekoa zen bestela. Ez, alde batera utziko zuen. Ezin zion aurre egin. Gehiegizkoa zen jasateko!

       Eta orain Janeyk gorbata ukitu zion hatzarekin. Gorbata ertzak atximurkatu zizkion.

       — Ez zaitu... samindu kontatu dizudanak, ezta, John maitea? Ez zinen ba tristatuko? Ez zuen ba hondatuko gure ilunabarra, biok bakarrik egote hau?

       Baina, hartan, aurpegia gorde behar izan zuen. Aurpegia haren magalean jarri eta besarkatu zuen.

       Beren ilunabarra hondatu! Biak bakarrik egotea hondatu! Sekula ez ziren berriro bakarrik egongo.

 

 

JAI EGUNA

 

       Gizon sendo musu-gorri batek flanelazko galtza zuri zikin batzuk daramatza, zamar urdin batean eskuzapi arrosa bat ageri duela, eta buru atzean zintzilik lastozko kapelu bat, berarentzat txikiegia. Gitarra jotzen ari da. Lagun txiki bat —kalamuzko oinetako zuriekin, aurpegia ezkutaturik hego hautsi baten antzeko feltrozko kapelu baten azpian—, txirula bati haize ematen ari da; eta mutil mehe garai batek, puztu-puztu egindako bota botoidunak lehertzear dituela, musikazko txirbilak ateratzen dizkio —xingola luze, bihurri, dantzariak— biolin bati. Zutik daude, irribarrerik gabe baina serio ere ez, fruitu denda aurreko egutera zabalean; armiarma antzeko esku arrosak gitarra astintzen du, eta esku mozkote txikiak, letoi eta turkesazko eraztun bat duenak, txirula gogogabetuari ekiten dio, eta biolinistaren besoa biolina bitan zerratu nahian ari da.

       Jende mordoxka bat bildu da, laranjak eta bananak jaten, azalak kentzen, zatitzen, partitzen. Neska gazte batek saski bat dauka marrubiekin, baina ez da jaten ari.

       — Zer politak diren!

       Fruitu ttipi puntadunei begira dago, beldurra balie bezala. Australiako soldaduak barre egiten du:

       — Jan itzazu, ahokada bat besterik ez dago.

       Baina berak ere ez du nahi neskak jaterik. Haren aurpegi txiki ikaratuari so egotea gustatzen zaio, eta haren begi txundituak berari gora begira:

       — Kutixi ona dira!

       Soldaduak bularra zabaldu eta barre iduri egiten du. Andre zahar gizenak belusezko gerruntzeekin —orratz ontzi zahar haustuak—; aterki gastatuen antzeko atso zahar okerrak, goiko aldean txano bat dardaraka dutela; andre gazteak, muselinaz jantzita, landare-hesietan jaioak ematen duten kapeluekin, eta zapata takoi zorrotzekin; gizonak kakiz, marinelak, bulegari narrasak, judu gazteak oihal fineko jantziekin, sorbaldak harro eta galtzak zabal dituztela, «ospitaleko mutilak» urdinez —eguzkiak salatzen ditu—, musika ozen, sendoak denak elkartzen ditu momentu batez korapilo handi batean. Gazteenak jolasean ari dira, elkar bultzaka espaloian gora eta behera, korrika, ukondoka; zaharrenak hizketan ari dira:

       — Orduan esan zioat: medikuak ikustea nahi baduk, joan hadi herori.

       — Eta egosi zirenerako eskukada ere ez zuan geratzen!

       Isilik dauden bakarrak ume arloteak dira. Han daude, musikariengandik ahal den hurbilena, eskuak bizkarrean, begiak zabal. Aldian behin hanka bat txingoka jartzen dute, beso bati eragiten. Ume balantzati bat, eutsi ezinik, bi aldiz jiratu, handiki eseri, eta altxatzen da berriro.

       — Zoragarria, ezta? —egiten du marmar neska txiki batek, eskua aho parean.

       Eta puska argitsuak eginez zatitzen da musika, eta elkartzen da berriro, eta berriro zatitzen, eta desegiten, eta jendetza sakabanatzen, aldapan gora astiro.

       Bide ertzean hasten dira txosnak.

       — Kilikatzekoak! Kilikatzeko batek bi penike! Baduzu kilikatzekoa? Kilika itzazu neskak!

       Erratz txiki leunak burdin harizko kirtenekin. Barra-barra erosten dituzte soldaduek.

       — Erosi panpina! Bi penike panpina batek!

       — Erosi asto saltaria! Bixi-bixia!

       — Sekulako gomagoxoa. Erosi, mutilak.

       — Arrosak. Emaiozu arrosa, mutil. Arrosak, andereño?

       — Lumak! Lumak!

       Zaila da haiei ezetz esatea. Luma eder, jariotsuak, berde esmeraldak, purpurak, urdin argiak, hori kanarioak. Haurrek ere lumak daramatzate txanoetan kiribilduta.

       Eta andre zahar bat, hiru puntako kapelu paperezko batekin, hoska ari da, mundua utzi aurretik bere azken aholkua balitz bezala, zeure burua salbatzeko edo zentzatzeko bide bakarra:

       — Erosi hiru puntako kapelua, maitea, eta janztazu!

       Egun bizi-bizia da, erdi eguzki, erdi haize. Eguzkia joan eta itzala hedatzen da; berriro argitzen duenean zakar jotzen du. Gizon eta emakumeek kiskaltzen sentitzen dituzte bizkarrak, bularrak eta besoak; beren gorputzak sentitzen dituzte zabaltzen, berpizten... eta, hala, besarkatzeko keinu handiak egiten dituzte, altxatzen dituzte besoak, ezergatik ez, ekiten diote neskaren bati, lehertzen dira barrez.

       Limoi ura! Ontzikada bete dago mahai gain batean, zapi batez estalita; eta arrain amutsen antzeko limoiek zipriztintzen dute ur horia. Sendoa ematen du, gelatina bezala, baso lodietan. Ezin ote dute edan lurrera isuri gabe? Denei isurtzen zaie, eta basoa itzuli aurretik jira guztian botatzen dituzte azken tantak.

       Izozki gurdiaren inguruan, toldoa marraduna eta tapa letoi argia dituena, ume pila bat dago. Mingain txikiak miazka eta miazka kremazko tronpeten inguruan, laukituen inguruan. Tapa altxatu eta zurezko koilara murgiltzen da; begiak ixten dira hura sentitzean, isil-isil marraskatzen.

       — Utzi txori txiki hauei zuen geroa esaten! —Kaiolaren ondoan dago andre italiar zimel, denbora ezagutzen ez duen bat, atzapar beltzak itxi eta ireki. Aurpegia, oso fin landutako altxorra, lepoko berde-urre batez dauka lotua. Eta, presondegi barruan, maitasunaren txoriek hegan egiten dute hazi-ontziko orritxoetara.

       — Izakera oso sendoa duzu. Gizon ile-gorri batekin ezkondu eta hiru haur izango dituzu. Begirozu emakume ile-hori batekin. Kontuz! Kontuz! Txofer lodi batek gidatutako automobil bat aldapan behera dator ziztu bizian. Bertan doa emakume ile-hori bat, kopeta beltz, gorputza aurreratuta... zeure bizitzan zehar ziztuan. Begirozu! Begirozu!

       — Jaun-andreok; ni enkanteak egitetik bizi naiz, eta esaten dizuedana egia ez bada, arriskua dut niri baimena kendu eta espetxera bidaliko nautela. —Bularraren parean eusten dio baimenari; aurpegian behera doakio izerdia paperezko lepora; izoztuak bezala ditu begiak. Kapelua eranzten duenean, haragi haserreko zimur sakon bat ageri zaio kopetan. Inork ez dio erlojurik erosten.

       Kontuz berriro! Zalgurdi ikaragarri bat dator aldapan behera aldaroka, barruan bi haur zahar-zahar dituela. Andrea eguzkitako farfaila batekin; gizona makilaren kirtena milikatzen, eta bien gorputz zahar lodiak piririka datoz, sehaska kulunkatzen den bitartean, eta zaldi lurrintsuak, aldapan behera trostan, simaur arrasto bat uzten du.

       Zuhaitz baten azpian Leonard profesorea, birreta eta toga jantzita, bere iragarkiaren ondoan dago. «Egun bakar baterako» etorri da, Londres, Paris eta Bruselako Erakusketatik, aurpegia ikusita zuri etorkizuna esatera. Eta hantxe dago, irribarre eginez animatu nahian, dentista trakets baten antzera. Gizon handiak, lehenxeago zalapartan eta biraoka ibiliak hurreratu eta sei penikekoa ematen diotenean, eta haren aurrean zutik geratzen, bat-batean serio jartzen dira, uzkur, lotsati, ia gorriturik, profesorearen esku biziak txartel idatzia zulatzean. Ume txikien antzekoak dira, lorategi debekatu batean jolasean harrapatu dituenean jabeak, zuhaitz baten atzetik irtenda.

       Iritsi dira aldapa gainera. Zer beroa! Zer giro ederra! Benta irekita dago eta bultzaka sartzen da jendetza. Espaloiaren koskan esertzen da ama haurrarekin, eta aitak basokada ilun, arre bat ateratzen dio, eta ondoren basaki sartzen da berriro ukondoka. Garagardo kiratsa dario bentari, eta ahots zarata eta ardaila.

       Haizea baretu da, eta eguzkiak are gogorrago erretzen du. Bi ate birakarien kanpo aldean ume multzo trinko bat dago, euliak gozoki-txarro baten ahoan bezala.

       Eta gora eta gora dator jendea aldapan, kilikariak eta panpinak hartuta, eta arrosak eta lumak. Gora eta gora murgiltzen dira argitan eta berotan, oihuka, barreka, txilioka, zerbaitek bultzatuko balitu bezala, azpi-azpitik, eta eguzkiak, han aurrean urruti, tiratzen ditu distira bizi, argitsu, itsugarri hartara... nora?

 

 

FAMILIA IDEAL BAT

 

       Arrats hartan, bizitza osoan lehenbiziko aldiz, ate birakaria bultzatu eta hiru harmaila zabalak jaistean beheko espaloiraino, Neave jaun zaharrak sentitu zuen bera zaharregia zela udaberrirako. Hantxe zegoen udaberria —bero, gogotsu, urduri—, bere zain urrezko argitan, denen aurrean prest lasterka hasteko, bere bizar zuriari haize emateko, besotik goxo-goxo tiratzeko. Baina bera ezin zen harengana joan; ezin zuen beste behin bizkarra tentetu eta oinez ekin, gizon gazte bat bezain ausart. Nekatua zegoen, eta azken printzek oraindik jotzen zuten arren, hotz bitxi bat zeukan, gorputza hozmindua. Bat-batean ez zeukan kemenik, ez zeukan bihotzik ibilera alai eta bizi honi gehiagoan eusteko; txunditua zegoen. Bertan zutik gelditu nahi zuen, hura handik uxatu makilarekin, hari esan: «Alde hemendik!» Bat-batean, berealdiko lana zen egunero bezala agurtzea —makilarekin kapelu ertza ukituz— ezagun guztiak, lagunak, elaireak, dendariak, postariak, gidariak. Baina keinu harekin batera eman ohi zuen begirada alaia, begiak kliskatze jator hura, esanez bezala: «Zuetako edozein adina edo gehiago naiz», hura inola ere ezin zuen egin Neave jaun zaharrak. Dinbi-danba oinez, goraino igotzen zituen belaunak, ura bezain astun eta lodi bihurtutako airea zapaltzen bezala. Eta jendetza etxera bidean igaro zen presaka, tranbiak kirrinka, gurdi arinak kirrika, taxi handi balantzariak ziztuan, axola-eza anker, desafiatzaile batekin, ametsetan bakarrik agertzen dena...

       Besteak bezalako eguna izan zen bulegoan. Ez zen ezer berezirik gertatu. Harold ez zen bazkaritik itzuli laurak aldera arte. Non izan zen? Zertan ibili zen? Ez zion aitari jakinaraziko. Neave jaun zaharra sarreran gertatu zen orduantxe, bezero bat despeditzen, Harold ondotik igaro zenean, beti bezala ezin hobeto jantzia, lasai, goxo, erdi irribarre txiki, berezi, emakumeen ustez hain xarmagarria ezpainetan zuela.

       A! Harold oso egokia zen, egokiegia; hori izan zen arazoa denbora guztian. Inongo gizonek ez zuen eskubiderik halako begiak izateko, halako betileak eta halako ezpainak; ez zen parte onekoa. Ama, arrebak eta mirabeentzat jainko gazte baten pare zela esatea ez zen gehiegi; goresten zuten, den-dena barkatzen zioten; eta zer barkatua izan zuen, hamahiru urterekin amari poltsa ostu zionetik, dirua hartu, eta sukaldariaren gelan ezkutatu poltsa. Neave jaun zaharrak gogor jo zuen espaloi ertza makilarekin. Baina, pentsatu zuen, ez zen familia bakarrik Harold gaizki ohitu zuena, denak izan ziren; hark begiratu eta irribarre egin orduko, aurrean belaunikatzen zitzaizkion denak. Beraz, agian ez zen harritzekoa, hark bulegoan ere beste hainbeste itxarotea. Mm, mm! Baina hori ez zen posible. Lana —ezta negozio arrakastadun, sendo, ongi ordaindu bat ere— ez zen jolasa. Gizonak gorputz eta arima jarri behar zuen hartan bere burua, edo bestela txiki-txiki egiten zen guztia...

       Eta gainera Charlotte eta neskak beti ari ziren esan eta esan dena Harolden gain utzi eta erretiroa hartzeko, ongi pasatzeko. Ongi pasatu! Neave jaun zaharrak planto egin zuen antzinako palmondo batzuen azpian, Gobernu egoitzaren atarian. Ongi pasatu! Arratseko haizeak hosto ilunak astindu zituen, irriño arin airakor batekin. Etxean eserita, besoak antxumatuta, ederki jabetuz bizitza osoko lana zihoakiola ihesi, urtzen, desagertzen Harolden hatz finen tartetik, Harolden irribarre artean...

       — Zergatik duzu hain buru gutxi, aita? Ez dago inongo beharrik zu bulegora joateko. Ikusteko ezinegona sortzen digu denoi, jendeari behin eta berriro entzuteak oso itxura nekatua darabilzula. Begira etxe puska hau eta lorategi hau. Igualeko biziko zinateke, hemen duzuna estimatzen hasiko bazina. Edo denbora-pasaren bat bazenu.

       Eta Lola umeak burgoi baietsi zuen:

       — Gizon guztiek behar lukete denbora-pasa bat. Bestela ez da giro beren ondoan.