euskaratzailea: Anton Garikano

 

 

 

 

Fitxategi hau “liburu-e” bildumako alea da,
liburu elektronikoen irakurgailurako prestatua.
 
Liburu gehiago eskuratzeko:
             
http://armiarma.com/liburu-e

 

 

 

 

 

Itzulpena: Anton Garikano

 

Euskarazko edizioa: Literatura unibertsala, 1998

Jatorrizkoaren data: 1922

 

Katherine Mansfield euskaraz:

       http://ekarriak.armiarma.com/?i=147

 

Informazio gehiago:

       http://armiarma.com/emailuok/?p=232

 

 

HITZAURREA

 

Anton Garikano

 

       Katherine Mansfield 1888an jaio zen Wellingtonen, Zeelanda Berrian, baina bai berarentzat eta bai bertako askorentzat Britainia Handia zen benetako amets-etxe eta helmuga.

       Hamalau eta hamazazpi urte bitartean Londresen ikasi ondoren Zeelanda Berrira itzulirik, ez zuen etsi Ingalaterran bizitzen jarri zen arte, oraingoan betiko, 1908an. Bai hauetan eta bai ondorengo joan-etorrietan, ordea, badirudi ez zela inon pozik sentitu.

       Zorion bila, noraezean ibili zen urteetan eta urteetan, eta bere gorputz herratua sarri erori zen ostatu eta hotel gelatan, laguntza eskaini ziotenen besoetan, goxotasuna eman ziotenetan... Zeelanda Berriko familiak eta bizi izan zen garaiak ez zuen ulertu eta barkatu K.M.-en ibilera heterodoxoa. Maitasun beharrak bultzaturik, ugari izan ziren berarekin harremanak izandako gizon eta emakumeak.

       1909an George Bowdenen ezaguera egin —hark eman zion idazten hasteko modua The New Age aldizkarian—, eta harekin ezkondu zen, nahiz eta Garnet Trowellengandik haurdun egon. Laster bildu zen ostera Garnetekin, herriz herri ibili ohi zena musika jotzen orkestra batean.

       Amak Alemaniara lagundu ondoren hango bainu-etxe batean erditzeko, haurra galtzeak nahigabe handia sortu zion. Han zegoela maitemindu zen Floryan Sobieniowski itzultzaile poloniarrarekin. Nonbait, hark ezagutarazi zion Txejoven obra, baina baita gonorrea erantsi ere. Garai hartan eritasun sendaezin eta izen txarrekoa, ondorio larriak eragin zizkion heriotza bitartean: oinaze latzak, bihotzeko ezinak... Alemaniako egonaldi hark inspiratu zion bere lehen liburua, In a German Pension, 1911n argitaratua.

       Urte berean ezagutu bide zuen John Middleton Murry. Biak bat eginik maitasunari eta lanari esker —haren Rhythm aldizkarian hasi zen K.M. idazten—, aurrekotik bizi-alargundu eta Murry hartu zuen ondoan. Bere memorietan ageri denez, baina, beren harremana gorabehera askokoa izan zen. K.M.-ek askotan egozten zien gizonei baldarrak izatea sentimendu mailan, krudelak, handinahiak, engainatzaileak...

       Virginia Woolfekin ere tratu estua izan zuen 1916az gero, eta gertutik jarraitu zuten batak bestearen lana. Izan ere, biak ziren zutabe tinkoak orduko emakumeen borrokan, tradizioak agintzen zien zereginetik ihesi, gizonen maila berdina nondik iritsiko.

       D.H. Lawrencen lagun eginik, hark kutsatu zion, agi danean, tuberkulosia. Lehenez gain, orduan eta gehiago gaixotu zen, eta diru estuasunak ere kalterako izan ziren.

       Bere kontakizun laburrak, neurri handian, bere txikitako bizimodu viktoriarraren ispilu dira: dotoretasun eta fintasuna kapelu eta blusa berrien forma harturik, aldamenean mirabeak, hipokondriazko ukituak, festak, lore koloretsuak, afektazio itxurati bat... Azal horren azpitik, badirudi K.M.-ek benetako sentimenduak agertu nahi dituela, inguru hotz baten artetik distiratzen duten argiuneak, istant batez piztu eta berehala itzaltzen diren irudiak, hori dena hizkuntz ekonomia harrigarri batekin. Bertan balego bezala, irakurleak bat egiten du momentu horiekin. Izan ere, deskripzioak bikainak dira, zehatzak, bizitza darie. Hutsalak diruditen xehetasunek balio sinboliko indartsua hartzen dute, betiere inoren barrua errotik aztertu nahian. Hori da, azken batean, K.M.-en ardura: giza jokabidearen berri ematea, bere kontraesan eta gordintasunekin, modu poetikoan.

       1922an Lorategiko Festa argitaraturik, gehiago idazteko gauza ez eta osasun bila abiatu zen herriz herri. Frantziako Fontainebleaun hil zen, handik urtebetera, hogeita hamabost urte zituela.

 

 

BADIAN

 

 

—I—

 

       Goizean goiz. Artean eguzkia atera gabe, itsasoko gandu zuri batek ezkutatzen zuen Crescent badia osoa. Atzeko mendiak, sasiz gainezka, erdi itoan zeuden. Ez zegoen antzematerik haiek non bukatzen ziren eta non hasten ziren larre eta baserriak. Joanak ziren errepide hondartsua eta bestaldeko larre eta baserriak; han ez zegoen duna zuririk belar gorrixkekin; ezerk ez zuen markatzen zer zen hondartza eta non zegoen itsasoa. Gogor erori zen ihintza. Belarra urdin zegoen. Tanta handiak zeuden sasietan zintzilik, erori gabe; kirten luzeen gainean zegoen erasana toi-toi iletsu, zilartsua, eta bustitasunak lurrera makurtuta zeuzkan lorategietako ebaki-belar eta krabelin guztiak. Blaituta zeuden fuksia hotzak, eta ihintz perla biribilak zeuden iturri-belarren hosto zapalen gainean. Bazirudien itsasoak eraso zuela goxo-goxo ilunpetan, olatu erraldoi bat etorri zela zeharka-zeharka... noraino? Gauaren erdian esnatuz gero, agian arrain handi bat ikusiko zenuen leihoan dardara egin eta ezkutatzen...

       «Aaa!», aditzen zen itsaso logaletua. Eta sasietatik erreka txikien hotsa etorri zen, jarioan, bizkor, arin, harri leunen artetik irristan, garo-zokoetan bildu eta gainezkatuz; eta tanta handiak aditzen ziren hosto zabaletan plastaka, eta beste zerbait —zer ote zen?—, nahaste eta astintze xume bat, adaxka baten etetea eta ondoren halako isila, non bazirudien norbait entzuten zegoela.

       Crescent badiako ertzetik, arkaitz pila puskatuen artetik, artalde bat zetorren korrika txikian. Bil-bil eginda zeuden, artilezko mataza txiki bat mugimenduan, eta bizkor eragiten zieten hanka mehe makila antzekoei, hotzak eta isilak beldurtuta bezala. Atzetik artzain-zakur zahar bat, hankak hareaz estalita blai, lasterka zebilen, muturra lurrari begira, baina axolagabe, beste zerbaitetan pentsatzen bezala.

       Orduan, arkaitz arteko atakan artzaina bera azaldu zen. Aitona ihar, tente bat zen, frisazko zamarra tanta ñimiñoz josia, panazko galtzak belaun azpian lotuta, eta kapelu zabalaren ertzean eskuzapi urdin bat tolestuta. Esku bat gerrikoan sartua, besteak makila leun hori eder bati eusten zion. Eta oinez zihoala, patxada onean, oso goxo eta bizi egiten zuen txistu, goibel eta xamur itxurako txirula hots urruna. Zakur zaharrak zilipurdi bat edo beste egin eta erne jarri zen, bere arinkeriaz lotsatuta, eta pauso serio batzuk eman zituen nagusiaren ondoan. Ardiak aurrera zihoazen, lasterka-saio zalapartatsutan; marruka hasi ziren, eta multzo eta saldo fantasmek erantzun zieten itsas azpitik. «Bee! Beee!» Une batez leku berean jarraitzen zutela zirudien. Aurrean zabaltzen zen hareazko bidea putzu axalekin; alde bakoitzean sasi blaitu berdinak eta langa ospel berdinak ageri ziren. Orduan berealdikoa agertu zen: sekulako erraldoia, ile-tximak banatuta eta besoak zabal-zabal. Mrs. Stubbsen denda aurreko goma arbola handia zen, eta ondotik pasatzean eukalitu usain sendoa iritsi zitzaien. Eta orain argiune handi batzuek distiratzen zuten lainotan. Artzainak txistu egiteari utzi zion; sudur gorria eta bizar bustia mahuka bustian igurtzi eta, begiak kizkurtuta, itsaso aldera egin zuen so. Eguzkia irteten ari zen. Zoragarria izan zen lainoa zer bizkor saretu zen, alde egin zuen, desegin zen ordekan, sasiartetik gora piririkatu eta joan zen presaka, ihesi bezala; zurrunbilo eta kiribil handiak elkar bultzaka eta ukondoka zebiltzan, izpi zilartsuak nagusitu ahala. Urrutiko zerua —urdin argi, hutsa— islatzen zen putzuetan, eta tantek, telegrafo harietan igeri, txinparten antzera dirdiratzen zuten. Orain itsaso jauzkari, distiratzailea hain dirdiratsu zegoen ezen begietako mina ematen zuela begiratzeak. Artzainak bularreko sakelatik pipa bat atera zuen, ontzixka ezkurra bezain txikia, tabako mantxatu puxka bat haztaka bilatu, ipitz batzuei tiratu eta ontzia bete zuen. Itxura oneko gizon zahar, irmoa zen. Pipa piztu eta ke urdina buruan gora bihurritu ahala, zakurrak, erne begira, nagusiaz harro ematen zuen.

       «Bee! Beee!» Ardiak zabalean sakabanatu ziren. Udako kolonia atzean utzia zuten, hango lehen lotia ohean jiratu eta buru logaletua altxatu aurretik; haien marrua aditu zuten ume koskorrek ametsetan... besoak altxatuz ahalik eta behera ekartzeko, goxo-goxo besarkatzeko ametsetako bildots iletsu txiki politak. Orduan azaldu zen lehenbiziko biztanlea; Burnelleneko katua zen, Florrie, ateko zutabean eserita, beti bezala goizegi, esnezalearen zain. Artzain-zakur zaharra ikusita tente jarri bizkor, bizkarra okertu, buru nabarra barrura bildu, eta amorraziozko dardara antzeko bat egin zuen. «Ba! Piztia txatxu, zatarra!», esan zuen Florriek. Baina artzain-zakur zaharra, gora begiratu gabe, atzeari eraginez pasatu zen, hankak aldez alde luzatuz. Belarri bakar bat okertu zuen, alegia ikusi zuela, eta bere ustez katu tuntun bat besterik ez zela.

       Goizeko brisa harrotu zen sasiartean, eta hosto eta lur beltz bustiaren usaina nahasi zen itsas usain zakarrarekin. Milaka txori ari ziren kantari. Karnaba bat hegatu zen artzainaren buru gainetik eta, adaxka baten mutturrean jarrita, eguzki aldera jiratu zen, bular txikiko lumak harrotuz. Pasatu berria zuten arrantzalearen txabola, pasatu zuten erreta ematen zuen etxola txikia, non Leila esnezalea bizi zen amona zaharrarekin. Ardiak padura hori batean barreiatu ziren eta Wag artzain-zakurrak, atzetik segika, haiek bildu eta haitzezko pasabide mehar, aldapatsura bideratu zituen, Crescent badiatik Daylight golkora ematen zuena.

       «Bee! Beee!» Ahul iristen zen ardien marrua, bide gero eta lehorragotik balantzaka zihoazela. Artzainak ahotik pipa kendu eta bularreko sakelan sartu zuen, ontzixka kanpoan zuela. Eta berehala ekin zion berriro txistu gozo arinari. Wagek zerbait usaindu eta lasterka joan zen arkaitz ertz batetik, eta nazkarekin itzuli zen lasterka. Orduan, bultzaka, indarka, presaka, ardiek bihurgunea hartu eta artzaina haien atzetik ezkutatu zen.

 

 

—II—

 

       Handik gutxira baserri baten atzeko atea zabaldu zen, eta bainu-jantzi marra-zabal bat zeraman irudi bat larrean behera oldartu, langa igaro, lasterka joan belar tontortuen artetik sakan aldera, aldaroka igo hareazko mendixka, eta ziztu bizian joan zen harri handi porotsuen gainetik, txintxar hotz bustien gainetik, olioa bezala distiratzen zuen harea gogorreraino. Plisti-plasta! Plisti-plasta! Stanley Burnell gozatsu sartu zenean, urak burbuilak egin zizkion hanken inguruan. Beti bezala lehenbizikoa! Berriro irabazi zien denei. Eta burua eta lepoa bustitzeko makurtu zen.

       — Egun on, adiskidea! Egun on deiala Jainkoak! —iritsi zen ahots lodi belusatu bat ur gainetik burrunban.

       Alajaina! Zer arraio ordea! Stanleyk kopeta jaso eta buru beltz bat gora eta behera ikusi zuen urrutian, beso bat altxatuta. Jonathan Trout zen. Aurrea hartu zion!

       — Ederra goiza! —kantatu zuen Jonathanek ahotsak.

       — Bai, bikaina! —esan zuen berak labur.

       Zer demontre dela eta ez zen idisko hura beste nonbait ureratu? Zer dela eta sartu behar zuen muturra toki hartantxe? Stanleyk ura ostikoz jo, gogor ekin, eta besoei eragin zien aurrera. Baina Jonathan bera adinakoa zen. Ondoraino etorri zitzaion, ile beltza kopetan argitsu, bizar motza argitsu.

       — Sekulako ametsa izan diat bart —oihukatu zuen.

       Zer zuen gizon hark baina? Hizketan jarduteko grina hark bere onetik ateratzen zuen Stanley. Eta beti kontu berdina; beti berriketaren bat amets baten gainean, edo ateraldi txororen bat, edo azken irakurritako zaborren bat. Stanley buruz gora etzan eta hankak astindu zituen, iturri bizi baten antzera. Baina halere...

       — Izugarrizko labar goratik zintzilik nengoela egin diat amets, beheko norbaiti deiadarka.

       «Merezi bai!», pentsatu zuen Stanleyk. Ezin zuen gehiagoan burutu. Ura astintzez gelditu zen.

       — Aizak, Trout —esan zion—. Gaur presa diat.

       — Zer esan duk?

       Jonathan, zeharo harrituta —edo bestela itxura zen—, ur azpira murgildu eta arnaska agertu zen atzera.

       — Esan nahi diat —jarraitu zuen Stanleyk— ez dudala astirik zera... txorakeriatarako. Buka dezagun behingoz. Presaka nauk. Lana diat gaur... ulertzen?

       Jonathan joana zen Stanleyk amaitu aurretik.

       — Adio, hi! —esan zuen ahots lodiak eztiro, eta ia batere izurrik gabe labaindu zen uretan barrena.

       Madarikatu alaena! Erabat hondatu zuen Stanleyren bainua. Ergela ez bestena! Stanleyk berriro besoei eragin, berriro bizkor hondoratu eta zalapartan irten zen kanpora. Adarra jo ziotela sentitzen zuen.

       Jonathan denbora gehixeagoan geratu zen uretan. Ur gainean zegoen, besoak hegalen antzera leun-leun mugituz, eta itsasoaren esku utziz bere gorputz luze hezurtsua kulunkatzea. Bitxia zen baina, kontuak kontu, begi onez ikusten zuen Stanley Burnell. Egia, batzuetan hari iseka egiteko gogo gaiztoa izaten zuen, ziria sartzekoa, baina azken batean errukia zion gizagaixoari. Patetikoa zen haren grina, dena halako ardura larriz hartzeko! Ezin zuen burutik kendu egunen batean kale egingo zuela, eta orduan pott! Une hartan sekulako olatuak altxatu zuen Jonathan, gainetik pasatu, eta hondartzan lehertu zen pozezko hots batekin. Zer ederra! Eta orain beste bat. Hura bai bizimodua: axolagabe, arduragabe, zeure buruari begira. Zutik jarri eta lehorrera abiatu zen, behatzekin harea sendo, zimurra zapalduz. Gauzak lasai hartu, bizitzako atzera-aurreren kontra ez borrokatu, amore eman... horixe zen bidea. Estuasuna kalterako zen. Bizi! Bizi! Eta goiz paregabea, fresko eta bikain, eguzkitan etzanda, bere buru ederrari barrez bezala, xuxurlan ari zela ematen zuen: «Zergatik ez?»

       Baina uretatik aterata, Jonathan kolorea joanda zegoen, hozminduta; gorputz osoko minez. Bazirudien norbait odola zurrupatzen ari zitzaiola. Eta hondartzan gora ezinean, dardaraka, giharrak gogortuta, bainuak kalte egin ziola pentsatu zuen. Denbora gehiegian ibili zen.

 

 

—III—

 

       Stanley agertu zenean, artilezko janzki urdina, lepoa estu eta gorbata tantaduna, Beryl bakarrik zegoen egongelan. Stanleyk ez zuen parte onekoa ematen, hain garbi eta txukun; herrira zihoan egun-pasa. Aulkian zapla eseri, erlojua atera eta plater ondoan utzi zuen.

       — Hogeita bost minutu besterik ez ditut —esan zuen—. Joan eta begiratuko duzu ea ahia prest dagoen, Beryl?

       — Horretan da oraintxe ama —esan zuen Berylek. Mahaian jarri eta tea zerbitzatu zion.

       — Mila esker! —Stanleyk txurrut egin zuen—. Hara! —esan zuen harrituta—. Azukrea ahaztu duzu!

       — O, barkatu!

       Baina orduan ere Berylek ez zion bota; ontzia hurbildu zion. Zer gertatzen zen? Azukrea hartzerakoan Stanleyren begi urdinak zabaldu ziren; dardarka ematen zuen. Errainari kirik azkar bat egin eta bizkarra atzeratu zuen.

       — Ez zen okerren bat gertatuko, ezta? —galdetu zuen axolagabe, lepo aldea haztatuz.

       Beryl burumakur zegoen; platera jiratu zuen hatzekin.

       — Ez, ezer ez —esan zuen haren ahots arinak. Orduan gora begiratu eta irribarre egin zion Stanleyri—. Zer ba?

       — Oo! Nik dakidala ezergatik ez. Zure itxura ikusita pentsatu dut...

       Orduantxe atea zabaldu eta hiru neska koskorrak azaldu ziren, ahi platerkada bana hartuta. Hirurak berdin jantzita zeuden, elastiko urdina eta azpiko galtzak; agerian zituzten hanka beltzaranak, eta ilea zaldi-buztana izeneko eran bildu eta lotua. Fairfield andrea etorri zen atzetik erretiluarekin.

       — Kontuz, umeak —ohartarazi zien.

       Baina oso kontu handiz ari ziren. Gustukoa zuten gauzak eramaten uztea.

       — Egun on esan diozue aitari?

       — Bai, amona.

       Bankuan eseri ziren, Stanley eta Berylen aurrean.

       — Egun on, Stanley! —Fairfield andre zaharrak platera eman zion.

       — Egun on, ama. Zer moduz mutila?

       — Zoragarri! Behin bakarrik esnatu duk bart. Hau goiz giro bikaina!

       Andre zaharra bertan gelditu zen, eskua ogiaren gainean, ate irekitik lorategira begira. Itsasoa aditzen zen. Leiho erabat zabaldutik eguzkiak blaitzen zituen horiz bernizatutako hormak eta zorua, estali gabea. Mahaian zegoen guztiak egiten zuen argi eta distira. Erdian azpil zahar bat zegoen, iturri-belar hori eta gorriz beteta. Fairfield andreak irribarre egin eta zorion sakoneko begirada batek dirdaitu zion aurpegia.

       — Ogi horretatik xerra bat moztuko bazenit, amona —esan zuen Stanleyk—. Hamabi minutu eta erdi ditut kotxea pasatu arte. Inork eman dizkio nire oinetakoak neskameari?

       — Bai, prest dituk. —Fairfield andrea erabat bare zegoen.

       — O, Kezia! Orain ere kuxidade ederra ari dun! —hots egin zuen Berylek etsipenez.

       — Ni, izeba?

       Kezia begira jarri zitzaion. Zer egin zuen bada? Ahiaren erditik ibai bat egin, hura esnez bete, eta bazterrak jaten ari zen. Baina goizero egiten zuen hori, eta ordu arte inork ez zion tutik esan.

       — Ezin dun taxuz jan Isabel eta Lottiek bezala?

       Zer okerrak diren nagusiak!

       — Baina Lottiek beti uharte bat egiten du, ezta, Lottie?

       — Nik ez —esan zuen Isabelek bizkor—. Nik nireari azukrea bota, esnea gaineratu eta jaten dut. Umeak ibiltzen dira janariarekin jolasean.

       Stanleyk aulkia atzeratu eta zutitu zen.

       — Ekarriko dizkidazu oinetakoak, ama? Eta Beryl, bukatu baduzu, nahiago nuke atarira joan eta zalgurdia geldituko bazenu. Korri amarengana, Isabel, ea non dagoen nire kapelua. Egon hadi. Nire makilarekin jolasten ibili zarete, umeak?

       — Ez, aita!

       — Ba hemen utzi nuen. —Stanley purrustan hasi zen—. Ondo asko gogoratzen naiz txoko honetan utzi nuela. Ea, nork du? Ez nago denbora galtzeko. Bilatu azkar! Makila aurkitu beharra dago.

       Alice neskamea ere ehizara bildu zuen.

       — Ez zenuen ba sukaldeko sua zirikatzen erabiliko?

       Linda etzanda zegoen logelan sartu zen Stanley zalapartan.

       — Harrigarria da gero! Ezin neure gauza bakar bati eutsi. Orain berriz makila ezkutatu didate!

       — Makila, maitea? Zer makila?

       Sinestezina zen Lindaren bururik eza halakoetan, iritzi zion Stanleyk. Ez ote zen inor beraz errukituko?

       — Kotxea! Kotxea, Stanley! —oihukatu zuen Berylek atakatik.

       Stanleyk besoa altxatu zuen Linda zegoen aldera.

       — Ez dut betarik agurtzeko —oihukatu zuen. Eta hori zigor moduan esan zion.

       Kapeluari atzaparra bota, etxetik zalapartan irten eta ziztuan jaitsi zen lorategiko bidexkatik. Bai, gurdia hantxe zegoen zain, eta Beryl, ataka irekian bermatuta, baten batekin barrez ari zen ezertxo ere gertatu ez balitz bezala. Emakume bihozgabeak! Normala iruditzen zaie zuk egun guztia haiengatik bizkarra hautsi beharrean jardutea, eta haiek berriz ez dira arduratzen makila galdu bazaizu ere. Kellyk zartailuaz jo zituen zaldiak.

       — Adio, Stanley —hots egin zuen Berylek, goxo eta alai. Oso erraza zen adio esatea! Han geratu zen hura, nagi, begiei eskuaz itzala ematen. Okerrena zen Stanleyk ere adio oihukatu behar izan zuela, itxuragatik. Orduan jiratzen ikusi zuen, salto txiki bat egin eta lasterka etxeratzen. Bera joan zelako pozik!

       Bai, eskerrak eman zituen. Egongelan sartu eta hots egin zuen:

       — Joan da!

       Lindak gelatik oihu egin zuen:

       — Beryl! Joan da Stanley?

       Fairfield andre zaharra azaldu zen, mutila flanelazko jakatxoan zeramala.

       — Joan da?

       — Bai, joan da.

       O, hura lasaitua, hura aldea gizona etxetik kanpo edukita! Ahotsak ere aldatu zitzaizkien, elkarri deika; epel eta eztiak ematen zuten, sekretu bat elkarbanatuko balute bezala. Beryl mahai aldera joan zen.

       — Har ezazu beste kikera bat te, ama. Oraindik beroa dago.

       Ospatu nahi zuen, nola edo hala, zer-nahi-hura egin ahal izatea orain. Ez zegoen gizonik galaraziko zienik; egun paregabe guztia berentzat zen.

       — Ez, eskerrik asko, alaba —esan zuen Fairfield andre zaharrak, baina une hartan mutikoa altxatu eta «upalatx» esan zion moduak seinale zuen berak ere berdin sentitzen zuela.

       Neska koskorrak korrika irten ziren zelaira, kotatik ateratako oiloak bezala.

       Alice neskamea ere, sukaldean ontziak garbitzen ari zela, giroak kutsatu zuen eta batere arretarik gabe gastatu zuen deposituko ur estimatua.

       — Gizon horiek! —esan zuen, eta teontzia perrailean sartu eta ur azpian eduki zuen burbuilak egiteari utzi ondoren ere, hura gizon bat balitz bezala eta hura itotzea gutxitxo izan.

 

 

—IV—

 

       — Itxaron, Isa-bel! Kezia, itxaron!

       Han zen Lottie txiki gaixoa, berriro ere atzean, izugarri zaila egiten zitzaiolako langa gainetik bakarrik pasatzea. Lehenbiziko hagan oina jarri eta dardaraka hasi zitzaizkion belaunak; hesolari eutsi zion. Ondoren hanka bat pasatu behar zen beste aldera. Baina zein? Ezin erabaki. Eta azkenean hanka bat pasatu zuenean ostiko etsitu bat emanez bezala, hura beldurra! Erdia larrean eta beste erdia belardian zegoen. Etsi-etsian hesolari heldu eta ahotsa altxatu zuen:

       — Itxaroidazue.

       — Ez, ez itxaron, Kezia! —esan zuen Isabelek—. Tuntun hutsa dun. Beti istilua sortzen. Goazeman! —Eta elastikotik tiratu zion Keziari—. Etortzen bahaiz nire baldea utziko dinat —esan zion jator—. Hirea baino handiagoa dun.

       Baina Keziak ezin zuen Lottie bere kasa utzi. Lasterka itzuli zen harengana. Ordurako Lottie aurpegia gorri-gorri eginda zegoen, arnasa berotuta.

       — Ea, jarri hemen beste oina —esan zion Keziak.

       — Non?

       Lottiek mendi gain batetik bezala begiratu zion Keziari.

       — Eskua dudan tokian. —Keziak eskuaz jo zuen.

       — O, hemen?

       Lottiek hasperen sakon bat egin eta beste aldera pasatu zuen bigarren hanka ere.

       — Orain jira hadi, eseri eta behera irristatu —esan zion Keziak.

       — Baina ez dago ezer gainean esertzeko —esan zuen Lottiek.

       Azkenean moldatu zen, eta bukaeran dar-dar egin eta irribarrez hasi zen.

       — Ari naiz ikasten langan gora igotzen, e Kezia?

       Lottie oso baikorra zen.

       Txapel arrosa eta urdina Isabelen txapel gorri biziaren atzetik joan ziren aldapa labain, irristakor hartan gora. Gailurrera iristean, nora joan erabakitzeko gelditu ziren, eta ordurako han nor zegoen ongi begiratzeko. Atzetik ikusita, zerumugaren parean zutik, beren palekin imintzio nabarmenak eginez, esploratzaile ñimiño zalantzatiak ematen zuten.

       Han zegoen Samuel Josephsen familia osoa; umezaina, berriz, aulki tolesgarri batean eserita lepoko txilibitu batekin ordena jartzen, eta kanabera txiki batekin hango gobernua zuzentzen. Samuel Josephsenekoak sekula ez ziren gauza bakarrik jolasteko edo jokoren bat asmatzeko. Hala hasiz gero, mutilek neskei golkotik behera ura botatzen edo neskek mutilei sakelan karramarro beltz txikiak sartu nahian bukatzen zuten. Hala, Samuel Josephsen andreak eta umezain gaixoak «brograma» izeneko bat prestatzen zuten goizero, horrela haurrak «bibertitu eta inor ez aborrarazteko». Beti apustuak edo lasterketak edo talde jokoak ziren. Umezainak txilibituari zorrotz haize emanda hasi eta bukatzen ziren. Sariak ere bazituzten: paper zikin samarrean bildutako pakete handiak, umezainak sokazko poltsa puztu batetik atereak irribarre txiki ozpindu batekin. Samuel Josephsenekoak gogotik saiatzen ziren sariak lortzeko, eta batak besteari engainatu eta besoan atximur egiten zioten; trebeak ziren inor atximurkatzen. Burnelleneko umeak haiekin jolastu ziren aldi bakarrean Keziak sari bat irabazi zuen, eta hiru paper puska askatu zituenean krisket txiki herdoildu bat topatu zuen. Ezin zuen ulertu haien ahalegin neurrigabea.

       Baina orain ez ziren inoiz Samuel Josephsenekoekin jolasten, ezta haien festetara joaten ere. Samuel Josephsenekoek ume festak antolatzen zituzten etengabe badian, eta beti janari berdina zegoen: garbiketako pazia handi batean mazedonia oso ilun bat, opilak lau puskatan zatituta eta garbiketako pitxer bat, umezainak «liboi ura» deitzen zion zera batez beteta. Eta iluntzean soineko farfailaren erdia libratuta edo mantal bordatuaren aurre guztia zerbaitekin zikinduta joaten ziren handik, Samuel Josephsenekoak basatiak baino areago saltoka utzita beren zelaian. Ez, ezin zen haiekin burutu.

       Hondartzaren beste aldean, uraren ertzean, bi mutil koskor, barruko galtzak goratuta, bizi-bizi zebiltzan armiarmen antzera. Bata zuloa egiten, bestea plisti-plasta uretan sartu eta atera, balde txiki bat betetzen. Trouteneko mutilak ziren, Pip eta Rags. Baina Pip hain zegoen emana zuloa egiteari eta Rags hain zegoen emana laguntzeari, non ez zituzten lehengusu txikiak ikusi oso hurre egon arte.

       — Begira! —esan zuen Pipek—. Begira zer aurkitu dudan.

       Eta mastrikatu itxurako bota zahar busti bat erakutsi zien. Hiru neska koskorrak begira jarri ziren.

       — Zer egin behar duzu horrekin? —galdetu zuen Keziak.

       — Jaso, noski! —Pip oso lakarra zegoen—. Aurkikuntza bat da, ulertzen?

       Bai, ulertzen zuen Keziak. Halere...

       — Gauza pila bat dago harea azpian —azaldu zuen Pipek—. Ontzi hondoratuen hondarrak dira. Altxorrak. Zera, posible da aurkitzea...

       — Baina zergatik aritu behar du Ragsek ura botaka? —galdetu zuen Lottiek.

       — O, hezetzeko —esan zuen Pipek—. Lana pixka bat errazteko. Segi ezak, Rags.

       Eta Rags gizagaixoa gora eta behera zebilen lasterka, zulora botaz kakaoa adina belzten zen ura.

       — Aizue, ikusi nahi atzo zer aurkitu nuen? —galdetu zien Pipek misterioz, eta harean sartu zuen pala—. Hitz eman ezazue inori ez esatea.

       Hitz eman zuten.

       — Esazue: bene-benetan, hitza hitz.

       Hala esan zuten neska koskorrek.

       Pipek sakelatik zer edo zer atera, denbora puska batean elastiko aurrearekin igurtzi, haize eman eta berriro igurtzi zuen.

       — Orain jira zaitezte —agindu zuen.

       Jiratu ziren.

       — Jarri zaitezte alde berera begira! Geldi! Orain!

       Eta eskua zabaldu zuen; zerbaiti eutsi zion argitan distiratsu, keinuka, berde zoragarria.

       — Nemeralda bat da —esan zuen Pipek handikiro.

       — Egiatan, Pip? —Isabel ere harri eta zur zegoen.

       Gauza berde zoragarri hark dantzatu bezala egiten zuen Pipen hatz artean. Izeba Berylek ere bazuen nemeralda bat eraztun batean, baina oso txikia. Hau izar bat adinakoa zen eta askoz ederragoa.

 

 

—V—

 

       Goizak aurrera egin ahala, talde osoak agertu ziren hareazko dunetan eta hondartzara jaitsi ziren bainatzera. Gauza jakina zen hamaiketan itsasoa udako koloniako emakume eta haurrentzat zela. Lehenbizi emakumeak eranzten ziren, bainu-arropak jantzi eta burua tapatzen zuten, esponjazko poltsen antzeko txano zatarrekin. Ondoren botoiak askatzen zizkieten umeei. Hondartza josita zegoen arropa eta oinetako tontor txikiz; udako kapelu handiek, barruan harriak sartuta haizeak eraman ez zitzan, berealdiko maskorrak ematen zuten. Bitxia zen itsasoak ere hots desberdina egitea figura barregile, saltari haiek olatuetara laster egin zutenean.

       Fairfield andre zaharrak, kotoizko soineko lila bat jantzita eta kapelu beltz bat kokots azpian lotuta, bere umeteria bildu eta denak prest jarri zituen. Trouteneko mutil koskorrek alkandora buru gainetik harrika bota eta abaila bizian irten ziren, amonak bitartean esku bat josteko gauzen poltsan zeukala, artilezko mataza ateratzeko gertu, umeak seguru zeudela iritzitakoan.

       Neska koskor, sendo, mardulak ez ziren mutil koskor xamur, delikatu itxurakoek zuten ausardiaren erdira ere iristen. Pipek eta Ragsek, dardaraka, kizkurtuta, uretan plastaka, ez zuten zalantza egin. Baina Isabelek, hamabi besakada emateko gauza, eta Keziak, ia zortzi emateko gauza, ez zipriztintzeko baldintza zorrotzarekin bakarrik segitu zieten. Lottiek berriz ez zien segitu. Nahiago zuen bere kasa bakarrik uztea. Eta bere kasa uztea zen uraren ertzean esertzea, hankak luzatuta, belaunak elkarri erantsita, eta besoekin mugimendu ahulak egitea, itsasoak eraman zain bezala. Baina besteak baino olatu handiago bat, bibotedun zahar bat, trostan ikusiz gero beragana etortzen, beldurrez pasatuta zutitu eta hondartzan gora ihes egiten zuen.

       — Tori, ama, gorde izkidazu hauek.

       Bi eraztun eta urrezko kate mehe bat erori ziren Fairfield andrearen magalera.

       — Bai, maitea. Baina ez haiz hemen bainatuko ala?

       — Eez —luzatu zuen Berylek hitza. Ezbaian ematen zuen—. Harantzago aldatuko naiz. Kember andrearekin bainatuko naiz.

       — Oso ondo.

       Baina Fairfield andreak ezpainak estutu zituen. Begitan hartua zuen Kember andrea. Berylek bazekien.

       Ama zahar gaixoa, egin zuen irribarre haitzen gainetik irristan. Ama zahar gaixoa! Zaharra! O, zer gozamena, zer zoriona gazte izatea...

       — Oso pozik ematen dun —esan zion Kember andreak. Harri gainean konkortuta zegoen eserita, besoekin belaunak besarkatuta, erretzen.

       — Ederra eguna —esan zuen Berylek, hari behera begira irribarrez.

       — O, zoragarria!

       Kember andrearen ahotsa adituta, bazirudien kontu asko zekizkiela. Haren ahotsa adituta, bazirudien hark beti gehixeago zekiela zeuri buruz zuk zeuk dakizuna baino. Itxura arraroko emakume luze bat zen, esku eta oin estukoa. Aurpegia ere luzea, estua eta akitu itxurakoa; arropako hegi izur ederrak ere errea eta zimeldua ematen zuen. Badia osoan bera zen emakume erretzaile bakarra, eta etengabe erretzen zuen, hitz egin bitartean zigarrotxoari ezpain artean eutsiz, eta ez zuen ahotik kentzen harik eta hautsa ez erortzea sinestezina ematen zuen arte. Bridgean jokatzen ari ez zenean —eguna joan eta eguna etorri aritzen zen bridgean—, eguzki galdan etzanda igarotzen zuen denbora. Botatako guztia hartzen zuen; ez zen asetzen. Halere, ez zuen ematen berotzen zenik. Txigortuta, zimelduta, hotz, haitzen gainean zabal-zabal eginda egoten zen, itsasoak botatako egur zati bat bezala. Badiako emakumeek oso azkartzat zeukaten. Haren hantuste eza, haren hizkera, nola tratatzen zituen gizonak, bera ere haietako bat balitz bezala, etxeagatik piperrik ere ez inporta izatea eta Gladys neskameari «Glad-eyes» deitzea, hori dena penagarria zen. Atariko eskaileran zutik zegoela hots egiten zion Kember andreak ahots nekatu, axolagabearekin:

       — Aizan, Glad-eyes, inon baldin badago behintzat, ekarriko didan eskuzapi bat mesedez?

       Eta Glad-eyes, ilean txibista gorri bat txanoaren ordez eta oinetako zuriak zituela, irribarre lotsagabe batekin etortzen zen lasterka. Halako eskandalurik! Egia zen ez zuela seme-alabarik, eta senarra berriz... Honetaz beti sortzen zen istilua; denak gartsuki hasten ziren. Nola hartu ote zuen halako emaztea? Nola baina, nola? Diruagatik izango zen, noski, baina halere!

       Kember andrearen senarra gutxienez hamar urte gazteagoa zen, eta hain egokia non maskara bat ematen zuen, edo nobela amerikar bateko ilustrazio perfektu bat, gizona behintzat ez. Ile-beltza, begi urdin ilunak, ezpain gorriak, irribarre logaletu lasaia, tenis jokalari bikaina, dantzari paregabea, eta gainera misteriotsua. Harry Kemberek lotan oinez dabilen gizona ematen zuen. Gizonezkoek ezin zuten jasan, ezin zioten kontu bakar bat ere atera; emazteak bera ez, eta berak ere ez zuen emaztea aintzat hartzen. Zer bizimodu zuen? Makina bat istorio bazebilen, baina nolakoak! Esan ezin zirenak. Zer emakumerekin ikusi zuten, zer lekutan ikusi zuten... baina ezer ez zen seguru, ezer ez zehatz. Badiako emakume batzuek hala zioten isilka: hark noizbait hilketa bat burutuko zuela. Bai, Kember andrearekin hizketan eta haren zarpa arloteei erreparatu bitartean ere, hantxe ikusten zuten, orduan bezalaxe hondartzan etzanda; baina hotz, odolduta, artean ere zigarrotxoa aho ertzean itsatsita.

       Kember andrea altxatu, aharrausi egin, gerrikoa lasaitu, eta blusaren zintari tiratu zion. Beryl, berriz, gonaren gainetik atera, elastikoa bota, eta zutik geratu zen azpiko gona zuri motzean, eta sorbaldetan lazoak zituen kamisolarekin.

       — Jaungoiko santua —esan zuen Kember andreak—, xarmagarria haiz!

       — Ixo! —esan zuen Berylek eztiro; baina lehenbizi galtzerdi bat eta gero bestea kentzerakoan, xarmagarria sentitu zen.

       — Zer ba, laztana? —galdetu zuen Kember andreak, azpiko gona zapalduz.

       Izan ere... hura azpiko arropa! Barruko galtz urdin kotoizkoak eta linozko gerruntzea, burkoaren azala ematen zuena.

       — Eta ez dun kortserik erabiltzen, ezta?

       Beryli gerrian ukitu eta hark salto egin zuen garrasi itxurati bat eginez.

       — Inoiz ez! —esan zuen tinko.

       — Hik bai zortea, eder hori! —egin zuen, hasperen Kember andreak, berea askatuz.

       Berylek bizkarra eman eta nekez hasi zen mugitzen, arropak erantzi nahi eta aldi berean bainu-arropa jantzi nahian.

       — O, laztana! Ez nigatik arduratu —esan zuen Kember andreak—. Zergatik lotsatzen haiz? Ez haunat jango. Ni ez naun beste inozo horien antzera izutuko. —Eta betiko barre bitxi hura egin zuen, beste emakumeak seinalatuz.

       Baina Beryl herabea zen. Ez zen sekula inoren aurrean eranzten. Txorakeria zen hori? Kember andreak txorakeria zela sentiarazi zion, baita lotsatzekoa ere. Zertarako izan herabe! Kirik egin zion ondokoari: ausardiaz zutik, elastikoa urratuta eta zigarrotxo berria pizten; eta orduan zirrara bizi, ausart, gaizto bat erne zitzaion bularrean. Barre zakar eginez, erabat lehorra ez zegoen bainu-arropa zimur, hondartsua jantzi eta botoi okertuak lotu zituen.

       — Horrela hobeto —esan zuen Kember andreak. Hondartzan behera abiatu ziren biak elkarrekin—. Benetan esaten dinat, bekatu egiten dun arropa jantzita, maitea. Norbaitek esan beharko din egunen batean.

       Epel-epel zegoen ura. Urdin garden zoragarria, zilarrezko tantekin. Baina hondoko hareak urrea ematen zuen, eta behatzekin eragiten zenuenean urre-hautsezko laino xehe bat harrotzen zen. Bularraren parera iristen ziren orain olatuak. Beryl besoak luze zegoen, urrutira begira, eta olatu bakoitzarekin salto txiki ñimiño bat egiten zuen, olatua balitz bezala bera eztiro altxatzen zuena.

       — Nire ustez neska politek dibertsioa behar diten —esan zuen Kember andreak—. Zergatik ez? Ez hadi nahasi, maitea. Ongi pasa ezan.

       Eta bat-batean hankaz gora jarri, urperatu eta igeri urrundu zen bizkor-bizkor, arratoia bezala. Ondoren buelta eman eta beragana abiatu zen berriro. Beste zerbait zihoan esatera. Beryl jabetzen zen emakume hotz hau barrena pozoitzen ari zitzaiola, baina entzuteko irrika zuen. Baina zer arraroa, zer latza! Kember andrea hurreratu zenean, txano beltz irazgaitza, aurpegi logaletua agerian zuela, kokotsa ur azalean, senarraren karikatura beldurgarri bat ematen zuen.

 

 

—VI—

 

       Etzaulki batean, sarrerako belardiko manuka arbolaren azpian, Linda Burnellek ametsetan zeraman goiza. Ez zen ezertan ari. Gora begira zegoen, manukaren hosto ilun, itxi, lehorrei, tarteko zirrikitu urdinei; eta noizean behin lore hori tipi bat erortzen zitzaion gainera. Ederra, bai. Horietako lore bat esku ahurrean hartu eta hurbiletik begiratzen bazenuen, bitxi polit bat zen. Esku maitale baten lan fina balitz bezala distiratzen zuen hosto zurbil, hori bakoitzak. Erdiko mihi tipiak txintxarri forma ematen zion. Eta jiratuz gero, kanpoa brontze iluna zen. Baina loratu bezain laster erori eta sakabanatzen ziren. Gonatik astintzen zenituen, hizketan ari zinela; izpi txiki narras haiek buruko ilean eransten ziren. Orduan zertarako loratzen ziren? Nor aritzen da lanean, edo jolasean, gauza horiek denak sortzen, zer eta gero alferrik galtzeko? Parte gaiztokoa zen hura.

       Aldamenean zegoen mutila, bi burkoen artean etzanda belartzan. Seko zegoen lo, burua amaren beste aldera. Haren ile eder beltzaranak gehiago ematen zuen itzala, benetako ilea baino. Haren belarria, ordea, koral argi bizi bat zen. Lindak buru gainean eskuak estutu eta hankak gurutzatu zituen. Oso atsegina zen jakitea baserri horiek denak hutsik zeudela, guztiak hondartzara jaitsi zirela, ez ikusteko moduan, ez entzuteko moduan. Berarentzat zen lorategia; bakarrik zegoen.

       Itsutzeraino distiratzen zuten krabelinek zuriz; urre-begizko ilen kultibatuak dirdir; iturri-belarrak atariko hesoletan bihurritzen ziren, sugar berde eta urrezkoz. Nahi bai, lore hauei patxadan begira egoteko denbora eduki, berri eta arrotz sentimendua gainditzeko denbora, ezagutzeko denbora! Baina hasi hostoak baztertzen, azpia ikertzen, eta hor azaltzen zen Bizitza zu handik bidaliz. Zumitzezko jarlekuan etzanda, Linda oso arin sentitzen zen, hostoaren pare. Hor azaldu zen Bizitza haizearen pare, berari heldu eta astinduz; joan beharra zuen. Ene, beharrezkoa ote zen beti berdin gertatzea? Ihesbiderik ez?

       ...Orain beren Tasmaniako atarian zegoen eserita, aitaren belaunaren kontra jarrita. Aitak hitz eman zion: «Gu biok helduak garenean, Linny, sokak apurtu eta ihesi joango gaitun. Bi mutil elkarrekin. Txinako ibai batean gora nabigatzeko gogoa dinat.» Lindak ibai hura ikusi zuen, oso zabala, almadia eta txalupa txikiz estalia. Txaluparien kapelu horiak ikusi zituen, eta haien ahots fin, zorrotzak deika...

       — Bai, aita.

       Baina, orduantxe, ile gorri biziko gizon gazte sendo bat pasatu zen astiro beren etxe aurretik, eta astiro, handikiro ere bai, erantzi zuen kapelua. Aitak isekati tiratu zion Lindari belarritik, ohitura zuen bezala.

       — Linnyren galaia —xuxurlatu zuen.

       — O, aita, hori ateraldia, ni Stanley Burnellekin ezkontzea!

       Bada bai, harekin ezkondu zen. Are gehiago, huraxe maite zuen. Ez edonork ikusten zuen Stanley hura, eguneroko hura, baizik eta Stanley lotsati, sentibera, gizagaixo hura, gauero belaunikatzen zena otoitz egiteko, eta zintzoa izan nahi zuena. Xaloa zen. Inorengan sinesten zuenean —beragan, esate baterako— bihotz-bihotzez izaten zen. Ezin zen desleiala izan; ez zekien gezurra esaten. Eta haren sofrimendua, pentsatzen bazuen ezen norbaitek —berak— ez zuela erabat argi eta garbi jokatu! «Oso nahasia da hori niretzat!» botatzen zuen Stanleyk, baina haren begirada zabal, dardarati, galduak, piztia harrapatu batena ematen zuen.

       Baina, eta hori zen arazoa —honetan Lindari barregura etorri zitzaion ia, Jainkoak ongi dakien arren ez dela barre egitekoa—, oso gutxitan ikusten zuen bere Stanley hura. Bazeuden lasaitasunezko printza, une, arnasaldiak, baina beste guztietan bazirudien behin eta berriro sua hartzen duen etxe batean bizi zinela, egunero hondoa jotzen duen barku batean. Eta beti Stanley zegoen arrisku bizian. Lindak denbora guztia hura salbatzen pasatzen zuen, hura bere oneratzen, hura goxatzen, haren kontakizuna entzuten. Eta geratzen zen denbora guztia, mundura haurrak ekartzeko izuak hartzen zuen.

       Lindak kopeta ilundu zuen; etzaulkian bizkor tentetu eta orkatilei heldu zien. Bai, horixe zen bizitzaren aurrean zuen sumina; horixe ezin zuen ulertu. Galdera horixe egiten zuen behin eta berriro, erantzuna noiz jasoko alferrik zain. Oso ongi zegoen esatea emakumeen halabeharra dela mundura haurrak ekartzea. Baina ez zen egia. Berak, adibidez, ezetz frogatzen zuen. Desegin, ahuldu, kemena galarazi zion mundura haurrak ekartzeak. Eta, are latzago, ez zituen bere haurrak maite. Alferrik zen itxura egitea. Indarra eduki balu ere, ez zien sekula neska txikiei bularra emango, ezta haiekin jostatzen ibiliko ere. Ez, bazirudien arnasa hotz batek barrena zeharo izoztu ziola, bidaia izugarri horietako bakoitzean; ez zuen berotasun hondarrik haiei emateko. Mutila berriz... bueno, Jainkoari eskerrak amak hartu zuen; amarena zen, edo Berylena, edo hura nahi zuen edonorena. Ia ez zuen besoetan ere eduki. Hain gutxi axola zitzaion hura, non etzanda ikusi eta... Lindak behera begiratu zuen.

       Mutila jiratu zen. Berari begira zegoen etzanda, loa utzita. Zabalik zituen begi umetsu, urdin ilunak; amari zelatan ematen zuen. Eta halako batean txulo bana azaldu zitzaion masailetan; irribarre zabal, horzgabe bat egin zuen, argi izpi paregabe bat.

       «Hemen nago!» ematen zuen esaten zuela irribarre alai hark. «Zergatik ez nauzu maite?»

       Irribarre hark bazuen zerbait xelebrea, uste gabekoa, eta Lindak ere irribarre egin zuen. Baina bere buruari eutsi eta hotz esan zion mutilari, «Ez ditiat haurrak maite.»

       «Haurrak maite ez?» Mutilak ezin zuen sinetsi. «Ni maite ez?» Zoroaren moduan eragin zien besoei amaren aldera.

       Linda belar gainera zutitu zen aulkitik.

       «Zergatik jarraitzen duk irribarrez?», esan zion irmoki. «Baheki zer nengoen pentsatzen, ez huke egingo.»

       Baina mutilak begiak kizkurtu, maltzur, eta burkoaren kontra igurtzi zuen burua. Ez zion hitzik ere sinetsi.

       «Denok dakigu!», egin zuen mutilak irribarre.

       Gaztetxo honen konfiantzak erabat harritu zuen Linda... Ez, aitortu egia. Ez zuen hori sentitu; oso bestelako zerbait zen, zerbait guztiz berria, guztiz... Begietan malkoak zituen zintzilik; marmar txiki batez xuxurlatu zion mutilari:

       — Kaixo, pottoko!

       Baina mutila ja ahaztuta zegoen amarekin. Serio zegoen berriro. Zerbait arrosa, zerbait leuna hegatu zitzaion aurrean. Heltzekoa egin, eta berehala desagertu zen zera hura. Baina berriro etzan zenean beste bat agertu zen, aurrekoa bezalakoa. Oraingoan harrapatzeko asmo sendoa zuen. Bere ahaleginean hankaz gora joan zen.

 

 

—VII—

 

       Itsas behera zegoen, hondartza hutsik zegoen, nagi astintzen zuen itsaso epelak. Eguzkiak harea fina zigortzen zuen, bero eta sutsu zigortu ere, hartxintxar grisak eta urdinak eta beltzak eta zuriak kiskaliz. Txirla kiribilen txuloan geratutako ur erreusa hurrupatzen zuen; zurixka uzten zuen konbolbulo arrosa, hondar-muinoetan barrena bihurritua. Bazirudien ezer ez zela mugitzen, matxinsalto txikiak izan ezik. Pit-pit-pit! Ez ziren sekula gelditzen.

       Harago, haitz algatsuetan, edatera jaitsitako piztia galpartsuen antzekoak itsas beheran, bazirudien eguzkiaren argia jirabiran zebilela, haitz arteko putzu txiki bakoitzera botatako zilarrezko txanponak bezala. Dar-dar egin, ikara egin, eta izur ñimiñoek mihizten zituzten ertz porotsuak. Behera begiratuz, hara makurtuz, putzu bakoitza aintzira bat bezalakoa zen, etxe arrosa eta urdinak ertzean bil-bil eginda; eta oi!, etxe horien atzeko mendialde zabala, malkar, amildegi, pitzadura arriskutsu eta bidezidor beldurgarriak uretaraino. Azpian kulunkatzen zen itsas basoa, haria bezalako arbola arrosak, belusezko anemonak, eta sasi laranja marrubi-tantadunak. Orduan hondoko harri bat mugitu, astindu, eta garro beltz batek kirik egin zuen; orduan haria bezalako piztia bat kili-kolo joan eta ezkutatu zen. Zerbait gertatzen zitzaien arbola arrosa, kulunkariei; ilargiaren kolore urdin hotza ari ziren hartzen. Eta orduan «plop» entzun zen, xume. Nork egin zuen hots hori? Zer ari zen gertatzen han behean? Eta zer zakarra, zer bustia zen algen usaina eguzki galdan...

       Itxita zeuden leiho-sare berdeak udako koloniako baserrietan. Atarietan, belardi aldera, hesi gainetan botata, nekatu itxurako bainu-jantziak eta eskuoihal marradun zakarrak zeuden. Bazirudien atzeko leiho bakoitzean hondartzako oinetako pare bat zegoela koskan, eta harri mordoxka batzuk edo pertz bat edo pawa txirlen bilduma bat. Sasia dardaraz zegoen gandu kiskalitan; errepide hondartsuan Trouteneko Snooker zakurra besterik ez zegoen, erdi-erdian etzanda. Begi urdina gora begira, hankak zurrun luzatuta, eta etsita bezala egiten zuen putz noizean behin, esanez bezala behingoz bakea egin eta gurdi bat noiz azalduko zain zegoela.

       — Zeri begira zaude, amona? Zergatik geratzen zara adi-adi hormari so?

       Kezia eta amona elkarrekin zeuden siestan. Neska koskorra, barruko galtzak eta azpiko gona beste jantzirik gabe, besoak eta hankak agerian zituela, amonaren oheko burko harrotu batean zegoen etzanda, eta andre zaharra, mantal zuri farfailadun batekin, aulki kulunkari batean eserita leiho ondoan, puntuzko lan luze arrosa bat magalean zuela. Gela hartan, baserriko beste geletan bezala, egurrak berniz argia zuen eta zorua jantzi gabe zegoen. Altzariak arruntak eta soilak ziren guztiz. Apain-mahaia, kasu, kutxa bat zen, gainean muselinazko azpiko gona adaxkadun bat zuela, eta goiko ispilua oso berezia: bazirudien tximista puxka oker bat zegoela bertan gatibu. Mahai gainean txarro bat zegoen basakrabelinekin, estu-estu, belusezko kutun baten antzera, eta txirla bitxi bat Keziak amonari emana orratz-ontzi gisa, eta beste bat are bitxiagoa, bere ustetan oso txoko egokia barruan erlojua gordetzeko.

       — Kontatu, amona —esan zuen Keziak.

       Andre zaharrak hasperen egin, hariari bi aldiz eragin erpuruan, eta barrutik sartu zuen hezurrezko jostorratza. Ilara berri bati ekin zion.

       — Hire osaba Williamekin nengonan pentsatzen, maitea —esan zuen emeki.

       — Australiako osaba William? —esan zuen Keziak. Beste bat ere bazuen.

       — Bai, noski.

       — Inoiz ikusi ez dudana?

       — Horixe bera.

       — Ta? Zer gertatu zitzaion ba?

       Keziak ongi asko zekien, baina berriro kontatzea nahi zuen.

       — Meatzari joan, eta eguzkiak jota hil zunan —esan zuen Fairfield andreak.

       Keziak begiak kliskatu eta berriro ekarri zuen irudia gogora: gizon txiki bat berunezko soldadu baten antzera lurrera erorita, zulo beltz handi baten ondoan.

       — Triste jartzen zaitu berarekin pentsatzeak, amona?

       Ezin zuen eraman amona triste egotea.

       Orain amonari zegokion gogora ekartzea. Triste jartzen zuen? Atzera, atzera begiratzea. Urteetan behera so egitea, Keziak ikusi izan zuen bezala. Haiei kasu egitea emakumeek egiten duten bezala, haiek aspaldi ezkutatu direnean ere. Triste jartzen zuen? Ez, horrelakoa zen bizitza.

       — Ez, Kezia.

       — Baina zergatik? —galdetu zuen Keziak. Agerian zuen besoa jaso eta gauzak marrazten hasi zen airean—. Zergatik hil behar izan zuen osaba Williamek? Ez zen zaharra.

       Fairfield andrea hirunaka hasi zen puntuak zenbatzen.

       — Halaxe gertatu zunan —esan zuen bere baitan bildutako ahotsez.

       — Denok dugu hil beharra? —galdetu zuen Keziak.

       — Denok!

       — Nik?

       Keziak izugarri sinesgaitz ematen zuen.

       — Egunen batean, maitea.

       — Baina amona! —Keziak ezkerreko hanka dantzatu eta behatzei eragin zien. Hondarra nabari zuen—. Eta ez banaiz hiltzen?

       Andre zaharrak berriro hasperen egin eta hari luze bat atera zuen matazatik.

       — Hori ez zegon geure nahian, Kezia —esan zuen triste—. Guztioi gertatzen zaigun, lehenago ez bada geroago.

       Kezia isilik geratu zen, pentsatzen. Ez zuen hil nahi. Joan beharko zuen hemendik, denetik joan, betiko, joan... amonagandik joan. Bizkor jiratu zen.

       — Amona —esan zuen ahots asaldatuz.

       — Zer, laztana!

       — Zu ez zara hilko.

       Tinko zegoen Kezia.

       — Ai, Kezia! —amonak begiak jaso, irribarre egin eta burua astindu zuen—. Ez dezagun horretaz hitz egin.

       — Zu behintzat ez. Ezin nauzu utzi. Ezin zara hemendik joan. —Hori izugarria zen—. Emaidazu hitza ez zarela inoiz joango, amona —erregutu zuen Keziak.

       Andre zaharrak puntua egiten jarraitu zuen.

       — Eman hitza! Inoiz ez!

       Baina halere amona isilik.

       Kezia piririka irten zen ohetik; ezin zuen gehiagoan jasan, eta amonaren belaunetara arin igo, eztarritik heldu eta musuka hasi zitzaion kokots azpian, belarri atzean, eta lepoan behera haize emanka.

       — Inoiz ez... inoiz ez... inoiz ez...

       Arnasestu egiten zuen musu batetik bestera. Eta orduan hasi zen, oso goxo eta arin, amona kilikatzen.

       — Kezia!

       Andre zaharrari puntu-lana erori zitzaion, eta atzera eragin zion aulki kulunkariari. Bera ere Kezia kilikatzen hasi zen.

       — Inoiz ez, inoiz ez, inoiz ez —egin zuen Keziak bor-bor, elkar besarkatzen zutela barre eta barre.

       — Nahikoa dinagu, kattagorri! Nahikoa dinagu, pottoka! —esan zuen Fairfield andreak, kapelua zuzenduz—. Jaso nire puntu-lana.

       Biei ahaztu zitzaien lehengo «inoiz ez» hura.

 

 

—VIII—

 

       Artean eguzkiak gogor ematen zuelarik lorategian, Burnelldarren etxean atzeko atea danba itxi, eta irudi alai bat abiatu zen bidexkatik ataka aldera. Alice zen, neskamea, jai zuen arratsalderako apainduta. Kotoizko soineko zuriz jantzia, tanta gorri hain handi eta hain ugariekin non hotzikara ematen zuen, oinetako zuriak eta lastozko kapelua, hegala goratuta eta mitxoletekin. Eskularruak zeramatzan noski, zuriak, itxigailuak lizunez ilunduta, eta esku batean eguzkitako zarpail bat, berak paraxola deitzen ziona.

       Berylek, leihoan eserita, ile garbitu berria haize ematen, pentsatu zuen sekula ez zuela halako txorimalorik ikusi. Aurpegia kortxo puska batez belztea bakarrik falta zitzaion Aliceri, irudi hura bete-betekoa izateko. Nora zihoan halako neska bat honelako leku batean? Fidjiko haizemaile bihotz-formadunak burlati astintzen zion galpar argi ederra. Alice seguru asko arlote baldarren batekin adiskidetu eta sasi artera zihoan harengana. Pena zen horrela nabarmentzea; lanak izango zituzten inon gordetzen, Aliceren arropa haiekin.

       Baina ez, Beryl oker ari zen. Alice tea hartzera zihoan Stubbs andreagana, honek inbitaziyua bidali baitzion mandatuak egiten zituen mutilarekin. Stubbs andrea oso begikoa egin zitzaion dendara lehen aldiz joan zenetik, eltxoen kontrako zerbait erostera.

       — Gaixo errukarria! —Stubbs andreak bere saihetsa jo zuen—. Hori ziztada pila egin dizute. Badirudi kanimaliek eraso dizutela.

       Alicek gustura hartuko zukeen animazio apur bat errepidean. Arraro sentitzen zen, atzean inor gabe. Bizkarra ahul sentitzen zuen. Ezin zuen sinetsi inor ez egotea berari begira. Baina tuntunkeria zen atzera jiratzea; agerian geratzen zinen. Eskularruei gora tiratu, ahopean kantatu eta urrutiko goma arbolari esan zion: «Laster naiz hor.» Baina hori konpainia eskasa zen.

       Stubbs andrearen denda errepide ertzeko kaxko batean zegoen esekia. Bi leiho handiak begiak, ataripe zabala kapelua, eta sabaiko iragarkia, MRS STUBBS´S zirriborraturik, kapelu hegalean zut-zuta erantsitako txarteltxo baten antzekoa.

       Ataripean bainu-jantzi zerrenda luze bat zegoen sokatik zintzilik, elkarri lotuta itsasotik salbatu berriak balira bezala, ez barrura sartu zain, eta haien aldamenean hondartzako oinetako mordo bat zegoen, hain harrigarri nahasiak non pare bat topatzeko gutxienez berrogeita hamar oinetako hankaz goratu eta indarka bereizi beharko zenituen. Hartara ere, gaitza izango zen ezkerra eskuinarekin batzea. Izan ere, makina batek pazientzia galdu eta joan zen oinetako bat ongi eta bestea handiegia zuela... Denetik zerbait zuela eta, Stubbs andrea harro zegoen. Bi leihoak, piramideen antzera larri-larri kokatuak, hain zeuden gainezka eta gauzaz leporaino, non bazirudien azti bati esker ez zela dena goitik behera erortzen. Leiho baten ezkerreko ertzean, berinari itsatsirik lau gelatina zatirekin, idazki bat zegoen, eta hantxe zegoen antzina-antzinatik.

 

URREZKO BROTXE DOTOREA

GALDU DA

HONDARTZAN EDO INGURUAN.

SARITUKO DA

 

       Alicek atea bultzatu eta zabaldu zuen. Kanpaiak jo, sargazko errezela gorriak erdibitu eta Stubss andrea agertu zen. Irribarre zabalarekin eta hirugiharra ebakitzeko labana luzea eskuan zuela, bidelapur jator bat ematen zuen. Alicek hain ongi etorri beroa jaso zuen, non zaila egin zitzaion modu onari eustea. Honen seinale ziren eztul eta eztarri hots ugariak, eskularruei tiratzea, gona atximurkatzea, eta zailtasun bitxi bat, aurrean zuena ikusteko edo esaten ziotena ulertzeko.

       Denda-osteko mahaian zegoen tea: xingarra, sardinak, gurin libra osoa, eta berebiziko arto-opila, legami iragarki baterako edo egina. Baina Primus labearen marruekin alferrik zen hura baino ozenago hitz egiten jardutea. Alice zumitzezko eserleku baten ertzean jarri zen, Stubbs andreak labea orduan eta gehiago berotu bitartean. Halako batean Stubbs andreak aulki bateko kuxina baztertu eta estraza paperezko pakete bat agertu zuen.

       — Argazki berriak eginarazi ditinat, maitea —hots egin zion pozez Aliceri—. Ea zer iruditzen zaizkinan.

       Oso modu fin delikatuan, Alicek hatza busti eta sedazko papera kendu zion lehenbizikoari. Ene! Hura pila! Gutxienez hiru dozena bai. Argitara altxatu zituen.

       Stubbs andrea ageri zen besaulki batean eserita, gorputza zeharo alde batera. Harridura goxoko begirada zuen aurpegi zabalean, eta edukitzekoa zen. Izan ere, nahiz eta besaulkia tapiz baten gainean egon, ezkerrean, mirariz bezala tapizaren ertza inguratuz, berealdiko ur-jauzia zegoen. Eskuinean zutabe greko bat zegoen, alde bakoitzean iratze erraldoi bat, eta atzean mendi agor bat tentetzen zen, elurrez zurbil.

       — Estilo atsegina, ezta? —hots egin zuen Stubbs andreak; eta Alicek «xarmagarria» garrasi egin bezain laster, Primus labearen marru hotsa gutxitu, baretu, bukatu, eta «Polita» esan zuen isiltasun beldurgarri baten erdian.

       — Hurrera ezan hire aulkia, laztana —esan zuen Stubbs andreak, zerbitzatzen hasiz—. Bai —esan zuen pentsakor, tea ematerakoan—. Baina ez nagon gustura neurriarekin. Handitzera bidaliko ditinat. Ongi zeuden Gabon txartel gisa, baina ni ez naun behin ere argazki txikien aldekoa izan. Halakoekin satisfazio gutxi. Egia esan, ni goibel jartzen naiten.

       Alicek ongi ulertu zion.

       — Neurria —esan zuen Stubbs andreak—. Neurri ona. Horixe esaten zinan beti nire senar maite gizagaixoak. Ezin zinan burutu gauza txikiekin. Ondoezik jartzen zunan. Eta arraroa bada ere, laztana —honetan, Stubbs andreak kirrinka egin, eta oroitzearen poderioz zabaldu bezala egin zen—, azkenean hidropesiak eraman zinan. Ospitalean behin baino gehiagotan hustu ziotenan pinta bat eta erdi... Hura gurutze bat zunan.

       Alice desiratzen zegoen zehatz jakiteko zer hustu zioten. Esatera ausartu zen:

       — Ura, noski?

       Baina Stubbs andreak begiak Alicegan josi eta esanguratsu erantzun zion:

       — Likidoa, laztana.

       Likidoa! Alicek, hitz haren aurrean, katuak bezala atzera egin eta berriro hurbildu zen, usnaka eta susmati.

       — Hauxe zunan! —esan zuen Stubbs andreak, eta dramatismoz seinalatu zituen gizon mardul baten neurri naturaleko buru eta sorbaldak, zamarraren botoi zuloan arrosa zuri ihar, gantz puska kiribil baten antzekoa zuela. Azpian, kartoi gorrian zilarrezko letraz zegoen idatzita: «Ez beldurtu, ni naiz».

       — Zer aurpegi ederra —esan zuen Alicek emeki.

       Stubbs andreak ile kizkur argien gainean zeraman txibista urdin zurixkak dar-dar egin zuen. Lepoalde guria okertu zuen. Hura lepoa! Hasieran arrosa bizia, gero alberretxiku iluna, hortik arrautz azal gorrira ahuldu eta azkenik krema kolore sendoa.

       — Kontuak kontu, maitea —esan zuen ustekabean—, gora askatasuna!

       Urruma ematen zuen haren barre iduri lodi, gozoak.

       — Gora askatasuna —esan zuen Stubbs andreak berriro.

       Askatasuna! Alicek barre txiki, txoro, ozen bat egin zuen. Gogaitua sentitu zen. Bere sukalderaino hegatu zitzaion pentsamendua. Bai xelebrea! Haraxe itzuli nahi zuen atzera.

 

 

—IX—

 

       Tea hartu eta gero, lagun talde bitxi bat elkartu zen Burnelldarren garbitokian. Hango mahaiaren jiran eseri ziren zezena, oilarra, astoa zela ahazten zitzaion astoa, ardia eta erlea. Garbitokia leku paregabea zen hala elkartzeko, zeren nahi hainbat hots egiten ahal zuten, sekula inortxok galarazi gabe. Burdinzurizko estalpe txiki bat zen, baserritik bereiz. Hormaren kontra aska sakon bat zegoen eta kantoian pazia bat, gainean pintzak edukitzeko saski bat zuela. Leiho txikian, dena amaraunez josia, kandela mutur bat eta sagutegi bat zegoen koskako hauts artean. Arropa-sokak zeuden goi guztian bihurri, eta hormako kako batetik zintzilik zaldi-ferra handi, ikusgarri, herdoildu bat. Erdian zegoen mahaia, alde bakoitzean bankua zuela.

       — Ezin zara erlea izan, Kezia. Erlea ez da aberea. Moxorroa da.

       — O, baina nik erlea izan nahi nuke —egin zuen intziri Keziak... Erletxo bat, ile-horia eta hanka marradunak. Hankak azpian bildu eta mahai gainean luzatu zuen gorputza. Erle sentitzen zen—. Erlea aberea da —esan zuen temati—. Hotsa egiten du. Ez da arraina bezalakoa.

       — Ni zezena, ni zezena! —oihukatu zuen Pipek. Eta sekulako makakorroa egin —nola egiten zuen hots hura?—, eta Lottie izutu bezala egin zen.

       — Ni ardia —esan zuen Rags txikiak—. Artalde osoa pasatu da goizean.

       — Nola dakizu?

       — Attak entzun ditu. Bee!

       Atzetik ttattoka datorren arkumea ematen zuen, norbaitek besoetan eraman zain.

       — Kukurruku! —egin zuen Isabelek garrasi. Oilarra ematen zuen, masailak gorri eta begiak argi.

       — Eta ni zer?

       Denei galdezka zegoen Lottie, eta irribarretsu zegoen, besteek erabaki zain. Zerbait erraza izan behar zuen.

       — Astoa, Lottie —bururatu zitzaion Keziari—. Hi-ha! Ez zaizu ahaztuko.

       — Hi-ha! —esan zuen Lottiek handikiro—. Noiz esan behar dut?

       — Lasai, argituko dizut eta —esan zuen zezenak.

       Berak zeuzkan kartak. Buruaren inguruan ibili zituen.

       — Ixo! Entzun! —Eta zain jarri zen—. Begira, Lottie. —Karta bat altxatu zuen—. Bi puntu ditu. Ikusten? Ba zuk karta hori erdian jarri eta beste norbaitek ere bi puntuko bat badu, zuk «Hi-ha» esan eta karta zeuretzat.

       — Niretzat? —Lottiek begiak biribildu zituen—. Betiko?

       — Ez, tuntuna. Partida horretan. Jokatzen dugun bitartean. —Zezena oso haserre ari zitzaion.

       — O, Lottie, zer tuntuna zaren —esan zuen oilar harroak.

       Lottiek biei begiratu zien. Orduan burua makurtu zuen; ezpainak dar-dar zituen.

       — Ez dut ibili nahi —xuxurlatu zuen.

       Besteek elkarri so egin zioten, konspiratzaileen antzera. Bazekiten horrek zer esan nahi zuen. Hark handik alde egin eta beste nonbait topatuko zuten, mantala burutik behera, zutik kantoi batean, edo hormaren kontra, edo baita aulki baten atzean ere.

       — Bai, nahi duzu, Lottie. Oso erraza da —esan zuen Keziak.

       Eta Isabelek, damututa, pertsona heldu batek bezalaxe esan zion:

       — Begira niri, Lottie, eta laster ikasiko duzu.

       — Aupa, Lot —esan zuen Pipek—. Badakizu zer? Lehenbizikoa emango dizut. Berez nirea da, baina zuretzat. Tori. —Eta Lottieren aurrera bota zuen karta.

       Horrekin bizkortu zen Lottie. Baina orain beste larritasun bat zuen.

       — Eztaukat musuzapirik —esan zuen—. Behar handia dut.

       — Tori, Lottie, nirea erabil ezazu.

       Ragsek marinel blusan eskua sartu eta itxura oso bustiko bat atera zuen, korapiloarekin.

       — Kontuz —ohartarazi zion—. Ertz hori bakarrik erabili. Ez askatu. Itsas izar txiki bat daukat barruan, hezteko.

       — Mugitu, neskak —esan zuen zezenak—. Eta ez gero kartei begiratu. Mahai azpian eduki behar dituzue eskuak, nik «Ja» esan arte.

       Di-da zabaldu ziren kartak mahaian zehar. Ahalegin guztiak egin zituzten ikusteko, baina Pip bizkorregi aritu zen. Zirrara handia zen garbitokian egotea; gogotik saiatu ziren abere koruari ez ekiten, Pipek banaketa amaitu aurretik.

       — Ea, Lottie, hasi.

       Lottiek eskua lotsati luzatu, goiko karta hartu sailetik, ongi begiratu —argi zegoen ttanttoak zenbatzen ari zela—, eta buruz behera jarri zuen.

       — Ez, Lottie, horrela ez. Ez duzu aurrena ikusi behar. Beste aldera jarri behar duzu.

       — Baina orduan nirekin batera ikusiko dute besteek ere —esan zuen Lottiek.

       Jokoak aurrera egin zuen.

       Muuuu! Latza zen zezena. Mahaiari oldartu eta bazirudien kartak jango zituela.

       Ziiii! esan zuen erleak.

       Kukurruku! Zirrararekin Isabel zutitu eta ukondoei eragin zien hegoen antzera.

       Bee! Rags txikiak Errege Diamantea bota eta Lottiek Errege Espainiako deitzen ziotena bota zuen. Ia kartarik gabe zegoen.

       — Zergatik ez duzu oihukatu, Lottie?

       — Ahaztu zait zer naizen —esan zuen astoak atsekabez.

       — Ba aldatu! Zu zakurra! Au-au!

       — O, bai. Hori bai erraza.

       Lottiek irribarre egin zuen atzera. Baina berak eta Keziak batekoa agertu zutenean, Kezia nahita geratu zen zain. Besteek keinuak egiten zizkioten Lottieri, seinalatuz. Hau zeharo gorritu zen; zur eta lur zirudien, eta azkenean esan zuen:

       — Hi-ha! Kezia.

       — Ixx! Egon zaitezte!

       Denak buru-belarri zeudela geldiarazi zituen zezenak, eskua goratuta.

       — Zer da hori? Zer da zarata hori?

       — Zer zarata? Zer diozu? —galdetu zuen oilarrak.

       — Ixx! Isilik! Entzun!

       Mutu geratu ziren.

       — Ate hotsa iruditu zait —esan zuen zezenak.

       — Nolakoa? —galdetu zuen ardiak emeki.

       Erantzunik ez.

       Erleak dar-dar egin zuen.

       — Zertarako itxi dugu atea? —esan zuen ahopean. O, zergatik, zergatik itxi ote zuten atea?

       Jolasten zeudela, ilundu zuen eguna; arrats oparoak distira egin eta itzali zen. Eta orain ilunpe azkarra lasterka zetorren itsasoan barrena, hondar-muinoetan barrena, soroetan gora. Beldur ematen zizun garbitoki ertzetara begiratzeak, baina halere nahitaez begiratu behar zenuen. Eta nonbait, oso urruti, kriseilua pizten ari zen amona. Saretak jaisten; sukaldeko sua jauzika zebilen, tximiniaren koskako ontzietan.

       — Hori beldurra —esan zuen zezenak—, orain armiarma bat erortzea sabai gainetik mahaira.

       — Armiarmak ez dira sabai gainetik erortzen.

       — Eroriko ez dira! Gure Minek platera adinako armiarma ikusi omen zuen behin, tximua bezain ile-luzea.

       Buru txiki guztiak bizkor tentetu ziren; gorputz txiki guztiak elkarrengana bildu ziren, estu-estu.

       — Zergatik ez dator norbait gure bila? —egin zuen oilarrak garrasi.

       Oi helduak, gozo-gozo barrez, kriseilu-argitan eserita, kikeratik edaten! Ahaztuta zeuden berekin. Ez, ahaztuta ez. Irribarrean antzematen zitzaien. Hantxe bakarrik uztea erabaki zuten.

       Bat-batean, Lottiek sekulako deiadar zorrotza bota eta denak altxatu ziren bankutik, denak deiadarka.

       — Aurpegi bat... Aurpegi bat dago begira! —egin zuen Lottiek garrasi.

       Egia zen, hantxe zegoen. Leihoari erantsita zegoen aurpegi zurbil bat, begi beltzak eta bizar beltza.

       — Amona! Ama! Norbait!

       Baina artean ateraino heldu ez, bata bestearen gainetik zilipurdika, eta osaba Jonathanek zabaldu zuen. Mutilak etxeratzera zetorren.

 

 

—X—

 

       Lehenago iristeko asmoa zuen, baina aurreko lorategian topo egin zuen Lindarekin, belardian hara eta hona zebilela, gelditu eta krabelin hil bat biltzen, edo heldulekua jartzen sortako krabelin buru-astun bati, edo zerbait sakon usaintzen, eta berriro ere oinez, urruti dagoenaren airearekin. Soineko zuriaren gainean txal hori bat zeraman, beheko barrena arrosaduna, Chinaman dendakoa.

       — Kaixo, Jonathan! —hots egin zion Lindak.

       Eta Jonathanek bere panama-kapelu narrasa bizkor erantzi, bularraren kontra ezarri, belaun bat makurtu eta muin eman zion Lindari eskuan.

       — Agur, eder hori! Agur, zeruko muxika lore! —burrunbatu zuen ahots lodiak xamur—. Non dira beste andereño xarmantak?

       — Beryl kanpoan bridgean jokatzen eta ama mutikoa bainatzen. Zerbaiten eske zatoz?

       Troutenekoei beti gauzak bukatu eta Burnellenera jotzen zuten azken orduan. Baina Jonathanen erantzun bakarra:

       — Maitasun apur bat, goxotasun apur bat —eta koinataren aldamenetik abiatu zen.

       Berylen hamakan etzan zen Linda, manuka arbolaren azpian. Jonathan ere ondoan etzan belardian, belar izpi luze bat hartu, eta hari hozka hasi zen. Ongi ezagutzen zuten batak bestea. Ume oihuak iristen ziren beste lorategietatik. Arrantzale baten gurdi arina igaro zen bide hondartsutik danbaka, eta zakur bat aditzen zen urruti zaunkaka; motel iristen zen hotsa, zakurrak burua zaku batean baleuka bezala. Arreta jarriz, itsas goraren ziztu gozoa aditzen zen, hartxintxarra astintzen. Abailtzen ari zen eguzkia.

       — Bulegora itzuliko omen zara astelehenean, e Jonathan?

       — Astelehenean kaiola ireki eta taka itxiko da biktimaren atzean, hamaika hilabete eta astebete —erantzun zuen Jonathanek.

       Linda apur bat kulunkatu zen.

       — Latza izan behar du —esan zuen astiro.

       — Nahi duzu barre egitea, arreba maite? Nahi duzu negar egitea?

       Linda ohituta zegoen Jonathanen hizkerarekin eta ez zuen aintzat hartu.

       — Dirudienez —esan zuen ezbaikor—, azkenerako etsitzen da. Edozertara etsitzen da.

       — Bai? Mm! —«Mm» hura hain izan zen sakona, non bazirudien lur azpiko durundia izan zela—. Nola egiten ote da hori? —hausnartu zuen Jonathanek—. Nik ez dut egundo lortu.

       Hura han etzanda ikusita, Lindari berriro etorri zitzaion gogora zer gizon egokia zen. Arraroa zen pentsatzea bulegari arrunta besterik ez zela, Stanleyk hark halako bi irabazten zuela. Zer gertatzen zitzaion Jonathani? Anbizio falta; hori izango zen. Baina, halere, argi zegoen dohainak zituela, berezia zela. Sekulako irrika zuen musikarako; sos guztiak liburutan joaten zitzaizkion. Beti zituen ideia berriak, proiektuak, planak. Baina atarramenturik ez. Su berriaren galda zuen; ia-ia txingar hots gozoa ere entzun zitekeen, hura gauza berriak azaltzen, jorratzen eta lantzen hasten zenean; baina handik laster, dena amatatu eta ez zegoen errautsa besterik, eta Jonathan han ibiltzen zen, gosetutako begi beltzekin. Halakoetan hizkera zentzugabe hura nabarmentzen zuen, eta elizan kantatzeko orduan —koruko zuzendaria zen—, halako intentsitate dramatikoz aritzen zen, non himno eskasenak ere gorentasun profano bat hartzen zuen.

       — Hain da txoroa eta madarikatua bulegora joan beharra astelehenean —esan zuen Jonathanek—, orain arte eta gerora ere berdin. Bizitzako urterik onenak aulki batean eserita bederatzietatik bostak arte, besteren liburuetan kontuak zirrimarratzen! Xelebrea da horrela erabiltzea inoren bizitza bakarra, ezta? Ameslari hutsa ote naiz?

       Belarretan buruz gora jarri, eta Lindari begiratu zion.

       — Esaidazu zer alde dagoen nire bizitza eta gatibu arrunt batenaren artean. Neuk sartzen dudala neure burua kartzelan, eta inork ez nauela sekula askatuko. Hori da nik ikusten dudan alde bakarra. Nirea okerragoa da. Izan ere, gogoz kontra bultzatu banindute —ostikoka edo—, atea itxitakoan, edo handik bost urtera, agian egoera onartu eta hasiko nintzen interesatzen eulien hegaldiarekin, edo igarobidetik dabilen zaindariaren pausoak zenbatzen, ibilera aldaketei-eta adi-adi. Baina orain nagoen bezala, gela barrura bere kabuz hegatu den zomorroaren antzekoa naiz: hormak jo, leihoak jo, goiko sabaian kolpea hartu, direnak eta ez direnak egiten ditut, kanpora irtetea izan ezik. Eta bien bitartean sitsa, edo tximeleta, edo dena delako horren moduan ari naiz pentsatzen: «Zer laburra bizitza! Zer laburra bizitza!» Gau bat edo egun bat besterik ez dut, eta hortxe dago, kanpoan zain, lorategi zabal arriskutsu hori, ezagutu gabea, ikertu gabea.

       — Baina horrela sentitzen bazara, zergatik... —hasi zen Linda bizkor.

       — Ai! —hots egin zuen Jonathanek. Eta «Ai!» hura ia bozkariozkoa izan zen—. Hor dago koska. Zergatik? Zergatik, baina? Hori da zoratzeko galdera misteriotsua. Zergatik ez naiz berriro hegaz irteten? Hor dago leihoa edo atea edo sartzeko erabili dudana. Ez dago esperantzarik gabe itxia... ezta? Zergatik ez dut aurkitzen eta alde egiten? Erantzun, arrebatxo. —Baina ez zion erantzuteko betarik eman—. Zomorro hori bezalaxe nago. Zerbaitengatik —Jonathanek eten bat egin zuen—, ez da zilegi, debekatua dago, zomorroen legearen kontra doa, istant batez bada ere ezin dut utzi kristalean gora arrastatzea, jotzea eta astintzea. Zergatik ez dut bulegotik hanka egiten? Zergatik ez dut serio aztertzen, oraintxe bertan, zerk galarazten didan joatea? Ez dut sekulako loturarik. Bi mutil mantendu behar ditut, baina, azken batean, mutilak dira. Itsasora alde egin nezake, edo lana topatu barrualdean, edo... —Bat-batean Lindari irribarre egin eta ahotsa aldatuta esan zion, sekretu bat kontatzen ari balitzaio bezala—: Ahula... ahula. Kemenik ez. Tinkotasunik ez. Nire bizitzan printzipio gidaririk ez, esan liteke.

       Baina orduan haren belusezko ahots beltza hedatu zen:

 

Entzun ezazu istorioak

Nola duen jarraitzen...

 

       eta isilik geratu ziren.

       Eguzkia ezkutatua zegoen. Sartaldeko zeruan arrosa koloreko hodei zanpatuen masa handiak zeuden. Argi izpi zabalek distiratzen zuten hodei artetik, eta baita harago ere, zeru osoa estaliko balute bezala. Goialdean desegiten zihoan urdina; urre zurbil bihurtu zen, eta sasien islak, hantxe erantsita, ilun eta distiratsu argitzen zuen, metala bailitzan. Batzuetan, argi izpi horiek beldur ematen dute, zeruan agertzen direnean. Gogora ekartzen dizute han goian Jehova dagoela, Jainko jeloskorra, Ahalguztiduna, begia zure gainean, beti erne, sekula nekatu gabe. Oroitzen zara ere, Bera datorrenean mundu osoa hilerri erraustu bilakatuko dela; aingeru hotz, argitsuek batera eta bestera eramango zaituzte, eta ez da astirik egongo hain erraz esplika litekeena esplikatzeko... Baina gau honetan, Lindari iruditu zitzaion zilarrezko izpi haietan bazegoela zerbait txit pozgarri eta maitagarria. Eta orain ez zen iristen itsasoko hotsa. Eztiro haize ematen zuen, edertasun xamur, maitagarri hori haren altzora bilduta bezala.

       — Dena okerra, dena okerra —heldu zen Jonathanen ahots goibela—. Hau ez da agertokia, ez da kokaleku egokia... hiru aulki, hiru idazmahai, hiru tintontzi eta burdin harizko sareta bat.

       Lindak bazekien Jonathan ez zela aldatuko, baina halere esan zion:

       — Beranduegi da orain?

       — Zahartu naiz, zahartu... —intonatu zuen Jonathanek. Lindarengana makurtu eta burua igurtzi zuen eskuaz—. Ikusi!

       Ile beltza erabat zilarrez zipriztindua zeukan, hegazti beltz baten bularreko lumajea bezala.

       Harritu zen Linda. Ez zuen asko uste ilea zuritzen hasi zitzaionik. Baina halere, hura ondoan zegoen bitartean, antsika eta nagiak ateratzen, lehenbiziko aldiz ikusi zuen, ez irmo, ez galai, ez axolagabe, baizik eta ja urteetan sartua. Belar gero eta beltzagoan oso garaia zirudien, eta Lindari burutik pasatu zitzaion: «Belar gaiztoa bezalakoa dun.»

       Berriro makurtu eta musu eman zion hatzetan.

       — Zeruak sari dezala zure pazientzia gozo hori, andereño —xuxurlatu zuen—. Nire fama eta fortunaren oinordekoen bila noa.

       Horrenbestez joan zen.

 

 

—XI—

 

       Argia ageri zen baserriko leihoetan. Urrezko bi laukitxo erortzen ziren krabelin eta ilen kultibatu puntadunen gainera. Florrie, katua, ataripera irten eta goiko mailan eseri zen, atzapar zuriak bata bestetik hurre, buztana gorputz azpian kiribildua. Pozik ematen zuen, egun osoa une honexen zain egon ondoren bezala.

       «Eskerrak, ari du iluntzen —esan zuen Florriek—. Eskerrak, amaitu da egun luzea.» Aran antzeko begi berdeak zabaldu zituen.

       Orduantxe zalgurdiaren burrunba entzun zen, Kellyren zarta hotsa. Hurbildu ahala, aditzeko modukoak egin ziren herriko gizonen ahotsak, ozen hizketan. Burnelleneko atarian gelditu zen.

       Stanleyk bidexkaren erdia egina zuenean gorantz, Linda ikusi zuen.

       — Zu zara, bihotza?

       — Bai, Stanley.

       Lore-multzoaren gainetik salto egin eta besoetan hartu zuen emaztea. Linda bil-bil eginda geratu zen besarkada ezagun, sendo, sutsu hartan.

       — Barkatu, laztana, barkatu —toteldu zuen Stanleyk, eskua Lindaren kokots azpian jarri eta aurpegia bere aldera jasoz.

       — Barkatu? —egin zuen Lindak irribarre—. Zer ordea?

       — Jainko maitea! Nola ahaztuko zitzaizun bada! —hots egin zuen Stanleyk—. Egun osoa horretan pentsatzen eraman dut. Izugarri egun txarra izan dut. Airean joan eta zuri telegrama bidaltzekotan egon naiz, baina konturatu naiz ni neu seguru asko mezua baino lehen helduko nintzela. Gorriak ikusi ditut, Linda.

       — Baina Stanley —esan zuen Lindak—. Zer barkatu behar dizut?

       — Linda! —oso minduta zegoen Stanley—. Ez zara ohartu —ohartuko zinen—, gaur goizean zuri adio esan gabe joan naizela? Nolatan egin ote dut horrelako zerbait. Nire umore xelebre hau! Baina tira —hasperen egin eta berriro hartu zuen Linda besoetan—, nahikoa sofritu dut gaur.

       — Zer duzu eskuan? —galdetu zuen Lindak—. Eskularru berriak? Utzi ikusten.

       — O, larruzko zatar merke batzuk —esan zuen Stanleyk umil—. Gaur zalgurdian Belli berdinak ikusi eta, denda aurretik pasaeran, bizkor sartu eta pare bat erosi dut. Zeri egiten diozu barre? Ez diozu gaizki irizten, ezta?

       — Alderantziz, maitea —esan zuen Lindak—. Zentzuz jokatu duzu.

       Lindak eskularru zabal, zurixketako bat jantzi eta eskuari begira jarri zen, jira hona eta jira hara. Irribarretsu jarraitzen zuen.

       Stanleyk gustura esango ziokeen: «Erosten nituen bitarte guztian zugan egon naiz pentsatzen.» Egia zen, baina, auskalo zergatik, ezin izan zuen esan.

       — Goazen barrura —esan zuen.

 

 

—XII—

 

       Zergatik sentitzen zara hain desberdin gauez? Zergatik da hain emozionantea esna egotea, beste guztiak lo daudenean? Berandu, oso berandu da! Halere, gero eta esnago sentitzen zara, eta arnasa hartzen duzunero badirudi pixkana esnatzen ari zarela, egun argikoa baino mundu berri, zoragarri, askoz zirraragarri eta emozionanteagoan. Eta zer da konspiratzaile bat zaren sentsazio bitxi hau? Bizi-bizi, ezkutuan zabiltza zure gelan. Apain-mahai gainetik zerbait hartu, eta berriro bertan uzten duzu, hotsik atera gabe. Eta guztiak, baita oheko adarrak ere, zu ezagutu, zurekin bat egin, zure sekretua gordetzen du...

       Egunez ez duzu oso gogoko zure gela. Sekula ez zara berarekin oroitzen. Sartu eta atera ibiltzen zara, atea han dabil ireki eta itxi, armairua kirrinka. Ohe ertzean eseri, oinetakoz aldatu eta bazoaz airean. Ispiluan murgildu, ilean bi urkila, sudurrean hautsa eta ospa berriro. Baina orain, bat-batean, oso begiko duzu. Gela txiki bitxi polit bat. Zeurea. O, zer poza ematen duen gauzen jabe izateak! Neurea, neronena!

       — Neronena betiko?

       — Bai. —Bien ezpainak batu ziren.

       Ez, noski, horrek ez zuen zerikusirik. Hori dena txorakeria eta berriketa zen. Baina, nahiz eta berak nahi ez, Berylek argi ikusi zuen bikote bat zutik gelaren erdian. Neskaren besoak mutilaren lepoan; mutila neskari eusten. Eta mutila marmarka:

       — Nire ederra, eder maitea!

       Berylek ohetik salto egin, leihoraino bizkor joan eta leiho ondoan belaunikatu zen, ukondoak goiko koskan. Baina gau ederra, lorategia, sasi bakoitza, hosto bakoitza, bai hesola zuriak, bai izarrak, denak ziren konspiratzaile. Ilargiaren distira hain zen handia, non loreek egunez bezala distiratzen zuten; iturri-belarren itzala, lirio antzeko hosto finekin eta loreak zabal-zabal, ataripe zilartsuan sakabanatzen zen. Manuka arbola, hego haizearekin makurtua, txoria ematen zuen hanka bakarrean, hego bat luzatua.

       Baina Berylek sasiartera begiratu zuenean, sasiartea triste zegoela iruditu zitzaion.

       «Zuhaitz mutuak gara, gauean tente jarri eta ez dakigu zer eskatzen, otoi», esan zuen sasiarte penatuak.

       Egia da, bakarrik egon eta bizitzaz pentsatzen duzunean, hau beti tristea da. Emozioak eta horrek guztiak bat-batean ihes egiten dizu nola edo hala, eta badirudi, isiltasunean, norbaitek deitzen dizula, eta zuk lehenengo aldiz aditzen duzula zeure izena:

       — Beryl!

       — Bai, hemen nago. Beryl naiz. Nor dabil nire bila?

       — Beryl!

       — Utzi zugana joaten.

       Bakartia da zeure gisa bizitzea. Jakina, badaude senideak, lagunak, hainbat eta hainbat; baina ez da hori kontua. Inork ezagutzen ez duen Beryl hori aurkituko duen norbait nahi du, beti Beryl hori izatea espero izango duen norbait. Maitale bat nahi du.

       «Eraman nazazu jende honen guztiaren ondotik, maitea. Goazen hemendik urruti. Bizi dezagun geure bizitza, dena berria, dena geurea, hasiera-hasieratik. Pitz dezagun geure sua. Eseri eta jan dezagun elkarrekin. Hitz egin dezagun gauez, luze eta zabal.»

       Eta pentsamendua zen kasik: «Salba nazazu, maitea. Salba nazazu!»

       ...«Aurrera! Ez geldoa izan, bihotza. Ongi pasa ezan, gaztea haizen bitartean. Kontseilu hori ematen dinat.» Eta Kember andrearen irrintzi ozen, arduragabeari barre txoroko erreka bat elkartu zitzaion.

       Izan ere, ikaragarri zaila da inor gabe egotea. Beti edozeren menpe. Eta ezin zakarra izan. Beti beldur, badiako beste txorokiloak bezain ezjakin eta ilauna emango ote duzun. Eta... liluragarria da jendearen gain boterea duzula jakitea. Bai, liluragarria...

       O, zergatik, zergatik ez da «hura» laster etortzen?

       «Hemen bizitzen segituz gero —pentsatu zuen Berylek—, edozein gauza gertatuko zaidan.»

       «Baina nola dakin hura noizbait etorriko zainala?», egin zuen iseka bere baitako ahots txiki batek.

       Baina uxatu zuen Berylek. Ez zen bazterrean geratuko. Besteak agian, baina bera ez. Ez zen posible Beryl Fairfield ez ezkontzea, hain neska jator, xarmanta.

       — Gogoratzen Beryl Fairfield?

       — Gogoratu? Nola ahaztuko naiz! Uda batez ikusi nuen badian. Hondartzan zegoen, muselinazko soineko urdin bat zeramala... ez, arrosa, lastozko kapelu krema kolore batekin... ez, beltza. Baina urteak dira ja.

       — Beti bezain ederra dago, gehiago ez bada.

       Berylek irribarre egin, ezpaina ausiki eta lorategian barrena so egin zuen. Eta so egitean norbait ikusi zuen, gizon bat, errepidea utzi eta hesolen ondoko belarditik etortzen, zuzenean beragana bezala. Beryli taupaka hasi zitzaion bihotza. Nor zen? Nor izan zitekeen? Lapurra behintzat ez, nola bada, erretzen zetorren, tipi-tapa. Bihotzak salto egin zion; buruz behera bezala jarri zitzaion, eta gero gelditu. Ezagutu zuen.

       — Gabon, Beryl andereñoa —esan zuen ahotsak goxo.

       — Gabon.

       — Etorri nahi duzu paseatzera? —arrastatu zituen hitzak.

       Paseatzera... gaueko garai hartan!

       — Ezin dut. Denak ohean daude. Denak lo.

       — O! —esan zuen ahotsak arin, eta ke bolada gozo bat zabaldu zen—. Ze inporta besteak? Zatoz! Gau giro ederra dago. Ez da arimarik ere ageri.

       Berylek ezetz egin zuen buruaz. Baina bere baitan zerbait itzarri zen, burua jaso zuen zerbaitek.

       Ahotsak esan zuen:

       — Beldurra? —Eta burlazko doinu batez—: Neska gaixoa!

       — Ezta batere —esan zuen Berylek. Hitz egin ahala, bazirudien barruko gauza ahul hura harrotzen ari zela, bat-batean ikaragarri indartzen; joateko gogoa zuen!

       Eta hau ongi ulerturik bezala, ahotsak esan zuen, goxo eta ezti, baina erabakiz:

       — Goazen!

       Beryl leiho apaletik irten, ataripea zeharkatu eta lasterka joan zen belarretik atakaraino. Hantxe zuen beste hura aurrean.

       — Hori da arrazoia! —egin zuen ahotsak hasperen, eta ondoren iseka—: Ez zara beldur, ezta? Ez zara beldur?

       Baina bai; izututa zegoen, eta dena desberdin iruditu zitzaion. Ilargia erne eta dir-dir; itzalak burdin barrak balira bezala. Eskutik heldu zion hark.

       — Ezta batere —esan zuen arin—. Zer dela eta?

       Eskutik tiratu zion goxo, erakarriz. Berak eutsi egin zion.

       — Ez, ez naiz urrutiago joango —esan zuen Berylek.

       — Txorakeriak! —Harry Kemberek ez zion sinesten—. Goazen! Fuksia landare horretaraino bakarrik. Goazen!

       Fuksia landarea garaia zen. Hesi gainera erortzen zen, erreka bezala. Ilunpe gune txiki bat zegoen azpian.

       — Ez, egiatan, ez dut nahi —esan zuen Berylek.

       Une batez, Harry Kemberek ez zuen erantzun. Orduan hurreratu, aurrean jarri, irribarre egin eta bizkor esan zuen.

       — Ez tuntuna izan! Ez tuntuna izan!

       Sekula ez zuen halako irribarrerik ikusi. Mozkorra ote zegoen? Irribarre argi, itsu, izugarri hark izoztuta utzi zuen beldurrez. Zer zebilen? Nolatan joan zen haren ondora? Lorategia horrela zorrotz galdezka ari zitzaiola, ataka
zabaldu eta katua bezain arin sartu zen Harry Kember eta heldu zion.

       — Deabru arraioa! Deabru arraioa! —esan zuen ahots gorrotagarriak.

       Baina Beryl indartsua zen. Irrist egin, saihestu eta libratu zen.

       — Bilaua zara, bilaua —esan zion berak.

       — Orduan zergatik etorri zara, Jainkoaren izenean? —toteldu zuen Harry Kemberek.

       Inork ez zion erantzun.

       Laino txiki, bare batek zeharkatzen zuen ilargi gaina. Iluntasunezko une hartan entzun zen itsasoa sakon, aztoratua. Gero hodeia igaro, eta itsas hotsa zurrumurru ahul egin zen, amets ilun batetik esnatuta bezala. Dena isil.

 

 

LORATEGIKO FESTA

 

       Azken batean, eguraldi bikaina zuten. Eskatzen hasita ere ezingo zuten lortu egun bikainagoa lorategian festa egiteko. Bare, epel, zerua oskarbi. Uda hasieran gertatu ohi den moduan, urrezko gandu arin batek biltzen zuen goi urdina. Egunsentian hasi zen lorazaina belardia mozten eta eskuaretzen, distira antzeko batez utzi arte belarra eta erroseta zapal ilunak, non lehen bitxiloreak egon ziren. Arrosei dagokienez, argi zegoen hango jendeak bazekiela horiek direla lorategiko festetan jendea hunkitzen duten lore bakarrak; denek ongi ezagutzen dituzten lore bakarrak. Gau bakarrean ehundaka jaio ziren, bai, ehundaka; zuhaixka berdeak makurtuta zeuden, aingeruen bisita jaso ondoren bezala.

       Artean gosaria bukatzeko zeudela etorri ziren gizonak estalpea muntatzera.

       — Non jarriko duzu estalpea, ama?

       — Alferrik galdetzen didan, laztana. Aurten zuen bizkar utziko dinat dena. Ahaztu zuen ama naizela. Ohorezko gonbidatua banintz bezala trata nazazue.

       Baina Meg inola ere ezin zen gizonengana joan eta ezer zuzentzen hasi. Gosalaurretik ilea garbitu eta kafea hartzen ari zen, buruan turbante berdea zuela eta masaila bakoitzean ile kizkur ilun busti bat erantsita. Jose, tximeleta, azpiko gona sedazkoa eta kimono txaketa jantzita jaisten zen beti.

       — Zeuk joan beharko duzu, Laura; zeu zara artista.

       Airean joan zen Laura, eskuan ogi xerra gurinarekin zuela. Izan ere, zoragarria da kanpoan jateko aitzakia edukitzea, eta gainera izugarri gustatzen zitzaion gauzak antolatzea; horretan nagusi zela uste zuen beti.

       Lorategiko bidexkan lau gizonezko zeuden, taldean jarrita mahuka hutsik. Oihalez bildutako hagak zekartzaten, eta bizkarrean behera lanabes poltsa handiak. Zirrara sortzen zuten. Une hartan Laurak nahiago izango zukeen gurinaren ogi xerra eskuan eduki ez balu, baina ez zegoen hura non utzirik eta ez zeukan botatzerik ere. Gorritu zen, eta haiengana hurbildu ahala izakera zorrotza eta bista txar samarra balu bezala egin zuen.

       — Egun on —esan zuen, amaren ahotsa kopiatuz. Baina hain faltsua atera zitzaion non lotsatu baitzen, eta neska txiki batek bezala toteldu zuen—: O... ee... zer duzue... estalpea jarri beharra?

       — Bai, andereño —erantzun zuen gizon garaienak, argala eta orinduna, tresnen poltsa berdindu, lastozko kapelua atzera bota eta irribarre eginez—. Horixe.

       Irribarre zabal eta jator hark on egin zion Laurari. Zer begi politak, txikiak baina urdin ilun-ilunak! Eta orain besteei begiratu zien, haiek ere irribarretsu. «Lasai, ez dugu hozka egiten eta,» ematen zuen zioela haien irribarreak. Zer langile atseginak! Eta zer goiz giro ederra! Baina ez zuen giroa aipatu behar; fundamentuz aritu behar zuen. Estalpea.

       — Lirioen belardian ipiniko bagenu? Zer iruditzen?

       Eta lirioen belardia seinalatu zuen, ogi-puskaren eskuarekin ez bestearekin. Orduan haiek jiratu eta hara so egin zuten. Gizon mozkote batek beheko ezpaina okertu eta gizaseme garaiak kopeta zimurtu zuen.

       — Ez dakit ba —esan zuen—. Ez da nahikoa nabarmentzen. Izan ere, estalpea jartzerakoan —eta Laurarengana jiratu zen oso modu naturalean—, aurrez aurre begia joko dizun lekua da onena, ez dakit ulertzen didazun.

       Lauraren heziketak pixka batean zer-pentsa eman zion, alegia zuzena ote zen langile batek begia jotzeaz hitz egitea berari. Baina ongi asko ulertu zion.

       — Tenis-zelaiaren ertz batean —proposatu zuen Laurak—. Baina orkestra egongo da horietako batean.

       — Mm, orkestra egongo da beraz? —esan zuen beste langile batek.

       Zurbila zen. Itxura erasana zuen, begi ilunez tenis-zelaia ikertzerakoan. Zer ote zerabilen buruan?

       — Oso orkestra txikia —esan zuen Laurak goxo-goxo. Beharbada ez zuen garrantzirik izango orkestra txikia bazen.

       Baina tartean sartu zen gizaseme garaia:

       — Begira, andereño, hortxe bertan. Zuhaitz aurre horretan. Horko aldean. Ederki geratuko da.

       Karaken aurrean. Baina hartara karaka arbolak ezkutuan geratuko ziren. Eta politak ziren zinez, hosto zabal distiratsuak, eta ale-xorta horiak zituztela. Halakoxe arbolak imajinatuko zenituzke uharte desertu batean hazten, harro, bakarti, hostoak eta aleak eguzki aldera tente, gorentasun isilean bezala. Estalpeagatik ezkutuan geratu beharko ote zuten?

       Hala beharko. Nork bere hagak sorbaldaratu eta abiatu ziren. Gizaseme garaia bakarrik geratu zen atzean. Hura makurtu, izpiliku mutur bat atximurkatu, hatz lodia eta erakuslea sudurrera eraman eta usaindu zituen. Keinu hura ikusita, Laurari karaken kontua ahaztu zitzaion, erabat harrituta gizaseme hura halako gauzen zale zelako... izpiliku usainaren zale. Ezagutzen zituen gizonetatik zenbatek egingo zuen hori? O, haiek bai langile atseginak, pentsatu zuen. Zergatik ez lagun gisa langileak eduki eta ez beste mutil txoro haiek, berarekin dantzara eta igandeko afarira etortzen zirenak? Askoz hobeto konponduko zen honelako gizonekin.

       Erru osoa, iritzi zion, gizaseme garaia gutun-azal baten atzean zerbait marrazten ari zela, gero non edo non lotu edo esekitzeko, klase arteko diferentzia inozo horiena da. Bada berak ez zituen aintzat hartzen. Ezta batere, ezta zipitzik ere... Eta orduan iritsi zitzaion zurezko mailuen dinbi-danba. Norbaitek txistu egin, norbaitek hots egin zuen:

       — Hor hago, motel?

       «Motel!» Hura bai lagunartekoa, hura bai... Zer pozik zegoen frogatzeko, gizaseme garaiari erakusteko zer eroso sentitzen zen, eta nola arbuiatzen zituen konbentzionalismo txoroak, marrazki txiki hari erreparatu bitartean Laurak hozkada handi bat eman zion ogi xerrari. Bera ere langile sentitzen zen.

       — Laura, Laura, non zara? Telefonoa, Laura! —egin zuen garrasi ahots batek etxe barrutik.

       — Banoa!

       Han joan zen lasterka, belardian barrena, bidexkan gora, mailetan gora, atarian zehar, portxe barrura. Sarreran zeuden aita eta Laurie, kapeluak igurtzitzen bulegorako prest.

       — Aizu, Laura —esan zuen Lauriek oso bizkor—, ea arratsalderako begirada bat ematen diozun nire zamarrari. Lisatu beharra duen edo.

       — Bai —erantzun zion. Ez non eta ez han, ezin izan zion bere buruari eutsi. Lauriegana lasterka joan eta besarkada txiki, arin bat eman zion—. Zenbat gustatzen zaizkidan festak, zuri ez? —esan zuen Laurak arnaska.

       — Dezente —esan zuen Laurieren mutil-ahots beroak, arreba besarkatuz eta bultzadatxo bat emanez—. Korri telefonora, neska.

       Telefonoa.

       — Bai, bai; o bai. Kitty? Egun on, bihotza. Etorriko zara bazkaltzera? Mesedez. Bai pozik. Oso otordu arina izango da... sandwichen ogi azalak eta merenge hautsiak, hondarrak baino ez. Bai, giro ederra, ezta? Soineko zuria? O, nik zu bezala izatera bai. Itxaron, ez moztu. Ama dut deika. —Laurak bizkarra atzeratu zuen—: Zer, ama? Ez dizut aditzen.

       Sheridan andrearen ahotsa eskaileretan behera isuri zen.

       — Esaion joan den igandeko kapelu zoragarria janzteko.

       — Amaren partetik, joan den igandeko kapelu zoragarria janzteko. Ondo. Ordu batean. Gero arte.

       Laurak telefonoa eseki, besoak burutik gora eraman, arnasa sakon hartu, nagiak atera eta erortzen utzi zituen besoak.

       — A! —egin zuen antsia, eta antsia egin bezain laster zuzendu zuen bizkarra. Geldirik geratu zen, entzuten.

       Bazirudien zabalik zeudela etxeko ate guztiak. Etxea bizi-bizi zegoen pauso leun, arinekin eta ahotsen joan-etorriarekin. Sukalde ingurura eramaten zuen feltro berdezko atea ireki eta itxi zebilen, danbateko motelez. Eta ondoren hots bat iritsi zen, barre luze txoro batena. Piano astun, gurpil gogorra ari ziren mugitzen. Baina airea! Pentsatzen jarrita, horrelakoa zen beti airea? Harrapaketan zebiltzan haize bolada xumeak, leiho gainetik sartu eta atetik irten. Eta bi txoko zeuden eguzkitan, bata tintontzia, bestea argazki baten lauki zilartsua, haiek ere jolasean. Txoko txiki kuttunak. Batez ere tintontziaren tapa. Bero samar zegoen. Zilarrezko izar txiki beroa. Musu emateko modukoa.

       Atariko txirrinak gogor jo eta Sadieren gona irudiduna aditu zen eskaileretan zurrumurruka. Gizon ahots batek marmar egin zuen; Sadiek axolarik gabe erantzun zuen:

       — Nik ez dakit ezertxo ere. Itxaron. Galdetzera noa Sheridan andreari.

       — Zer dugu, Sadie?

       Laura sarrerara etorri zen.

       — Lore-dendakoa da, andereño Laura.

       Hala zen, bai. Hantxe, atetik barrualdera, azpil axal, zabal bat zegoen lirio arrosen ontziz beteta. Denak berdinak. Lirioak besterik ez... Kana-lirioak, lore arrosa handiak, erabat zabalik, ikustekoak, kirten gorriminen gainean bizi-bizi, ia beldurra emateraino.

       — Ooo, Sadie! —esan zuen Laurak, intziri baten antzean.

       Makurtu zen, lirioen galda haren aurrean berotu nahian bezala; hatzetan sentitzen zituen, ezpainetan, bularrean   hazten.

       — Okerren bat da —esan zuen ahul—. Ez da posible inork hainbeste eskatzea. Sadie, zoaz amaren bila.

       Baina une hartan Sheridan andrea ondoratu zitzaien.

       — Oso ongi —esan zuen patxadan—. Bai, nik eskatu ditut. Ez dira ederrak? —Lauraren besoa estutu zuen—. Atzo denda aurretik pasatzerakoan ikusi nitinan erakusleihoan. Eta bat-batean bururatu zitzaidanan, bizitzan behingoz bada ere nahi hainbat lirio edukiko nituela. Lorategiko festa aitzakia aproposa dun.

       — Esan ez duzu ba aurten ez zarela horretan sartuko? —galdetu zuen Laurak.

       Sadie joana zen. Lore-dendakoa artean kanpoan zegoen furgoian. Laurak besoa amaren lepotik pasatu eta xamur, oso xamur, hozka egin zion amari belarrian.

       — Alabatxo, ez dun nahiko ama erabat zentzuzkoa izatea, ezta? Ez idan hori egin. Hemen dun gizona.

       Lirio gehiago zekartzan, beste azpilkada bat.

       — Pila itzazu barruan, atearen alde bakoitzean, mesedez —esan zuen Sheridan andreak—. Ez dun uste, Laura?

       — O, bai, ama.

       Salan, Meg, Jose eta Hans txiki saiatuaren artean lortu zuten azkenean pianoa mugitzea.

       — Aizue, zer iruditzen zaizue besaulkia hormaren kontra jarri eta aulkiak ez beste guztia gelatik ateratzea?

       — Ongi.

       — Hans, eramaitzazu mahai hauek erretzaile-gelara, eta ekarri erratza tapizeko marka hauek kentzeko eta... itxaron, Hans.

       Josek oso gustukoa zuen aginduak ematea morroiei, eta hauek berriz Joseren esana egitea. Drama batean ari zirela sentitzen zuten.

       — Esan amari eta andereño Laurari segituan etortzeko.

       — Oraintxe, andereño Jose.

       Megengana jiratu zen Jose:

       — Pianoarekin saiatu nahi dut, badaezpada arratsaldean kantatzeko eskatzen badidate. Jo dezagun «Bizitza Tristea».

       «Pom! Ta-ta-ta ti-ta!» Pianoaren oldar sutsuak Joseren aurpegia aldatu zuen. Eskuak estutu zituen. Triste eta misteriotsu begiratu zien sartzen ari ziren amari eta Laurari.

 

       Bizitza tristea,

       Malko ta hasperen.

       Maitea badoa,

              Bizitza tristea,

       Malko ta hasperen.

       Maitea badoa,

       Pixkana... ahazten!

 

       Baina «Ahazten» hitzarekin batera, pianoak inoiz baino etsiago jotzen zuen arren, Joseren aurpegian irribarre distiratsu bat agertu zen, ikaragarri gupidagabea.

       — Ahotsa ongi dut, ezta amatxo? —esan zuen arraiki.

 

       Bizitza tristea,

       Esperantza hiltzen.

       Ametsa... Esnatzea.

 

       Baina orduan Sadiek eten zituen.

       — Zer duzu, Sadie?

       — Arren, madam, sukaldariaren partetik ea gertu dauden sandwichen txartelak.

       — Sandwichen txartelak, Sadie? —errepikatu zuen Sheridan andreak ametsetan. Alabek aurpegian antzeman zioten ez zeudela gertu—. Utzi pentsatzen. —Eta tinko esan zion Sadieri—: Esaiozu hamar minutu barru edukiko dituela.

       Sadie joan zen.

       — Ea, Laura, —esan zion amak bizkor—. Hator nirekin erretzaile-gelara. Gutun-azal baten atzean ditinat izenak. Heuk idatzi beharko dizkidan. Meg, igo segituan gora eta ken ezan burutik zatar busti hori. Jose, korri, bukatu janztez. Egizue esana, umeok, bestela aitari esan beharko zionat iluntzean datorrenean. Eta... eta Jose, mesedez lasai ezan sukaldaria, sukaldera bahoa. Izututa naukan gaur.

       Azkenean jangelako erloju atzean topatu zuten gutun-azala, nahiz eta Sheridan andreak ezin asmatu nola iritsi zen hara.

       — Inondik ere zuetako batek lapurtu zidan poltsatik, argi eta garbi gogoratzen bainaun... gaztazko krema eta limoizko gaztanbera. Hartu dun?

       — Bai.

       — Arrautza eta... —Sheridan andreak gutun-azala urrutiratu zuen—. Azenarioa jartzen duela zirudin. Ez din azenarioa jartzen, ezta?

       — Azeituna, amatxo —esan zuen Laurak sorbalda gainetik begira.

       — Bai, noski. Azeituna. Hara zer nahasketa. Arrautza eta azeituna.

       Azkenean bukatu zuten, eta Laurak sukaldera eraman zituen txartelak. Jose aurkitu zuen han sukaldaria lasaitzen, nahiz eta honen itxura ez zen batere izugarria.

       — Inoiz ez ditut hain sandwich ederrak ikusi —esan zuen Joseren ahots aztoratuak—. Zenbat klase esan duzu daudela? Hamabost?

       — Hamabost, andereño Jose —esan zuen sukaldariak.

       — Ba zorionak, aizu.

       Sukaldariak sandwichen labana luzeaz apurrak bildu, eta zabal egin zuen irribarre.

       — Hemen da Godberenekoa —eman zuen Sadiek jakitera, janaritegitik irtenez. Leiho ondotik pasatzen ikusi zuen gizona.

       Han ziren, beraz, kremazko opilak. Ospetsuak ziren Godbereneko kremazko opilak. Inori ez zitzaion bururatzen etxean egiten hastea.

       — Ekarri eta jar itzazu mahai gainean —agindu zuen sukaldariak.

       Sadiek opilak sukaldera sartu eta ate aldera baztertu zen. Jakina, Laura eta Jose helduegiak ziren halako gauzez arduratzeko. Nolanahi ere, biek aitortu zuten opilek itxura bikaina zutela. Oso. Sukaldaria haiek txukuntzen hasi zen, gehiegizko azukrea kentzen.

       — Garai bateko festak gogorarazten dituzte, ezta? —galdetu zuen Laurak.

       — Nola edo hala —esan zuen Jose praktikoak, ez baitzitzaion gustatzen inork ezer gogoraraztea—. Itxura ederra dute, arinak eta harroak. Bai horixe.

       — Har ezazue biok bana, maiteok —esan zuen sukaldariak ahots patxadatsuz—. Ama ez da enteratuko.

       O, nola bada. Kremazko opil finak gosalondoan. Hotzikara ematen zizun pentsatze hutsak. Nolanahi ere, bi minuturen buruan Jose eta Laura hatzak miazkatzen ari ziren, esnegain harrotuak bakarrik pizten duen begirada bildu, galdu horrekin.

       — Goazen lorategira atzeko aldetik —proposatu zuen Laurak—. Gizonak estalpearekin nola ari diren ikusi nahi dinat. Izugarri gizon atseginak ditun.

       Baina atzeko atea trabatua zuten sukaldariak, Sadiek, Godbereneko gizonak eta Hansek.

       Bazen gorabeheraren bat.

       — Ta-ta-ta —ari zen sukaldaria, oiloa karakaz bezala.

       Sadiek masailan zuen eskua erantsita, hagineko minez bezala. Hans berriz aurpegia okertuta, ongi ulertzeko ahaleginean. Godbereneko gizonak bakarrik ematen zuen gozatzen egotea; bera zen kontalaria.

       — Zer duzue? Zer gertatu da?

       — Ikaragarrizko istripua —esan zuen sukaldariak—. Gizon bat hil da.

       — Gizon bat hil! Non? Nola? Noiz?

       Baina Godbereneko gizona ez zegoen albistea hori eta horrenbestez saltzeko.

       — Ezagutzen dituzu han beheko etxetxoak, andereño? —Ezagutu? Horixe ezagutzen zituela!— Ba gizon gazte bat bizi zen bertan, Scott izenekoa, gurdizaina. Haren zaldia traktore batekin izutu Hawke kale kantoian gaur goizean, eta airean bota du buruz behera. Bertan gelditu da.

       — Hilda! —Godberenekoari begira zegoen Laura.

       — Altxatu dutenerako hilda zegoen —esan zuen Godbereneko gizonak atseginez—. Ni hona nentorrela zeramaten gorpua etxera. —Eta esan zion sukaldariari—: Emaztea eta bost txiki utzi ditu.

       — Jose, hator nirekin.

       Laurak ahizpari mahukatik heldu eta bultzaka eraman zuen, sukaldean zehar, feltrozko ate berdeaz bestaldera. Gelditu eta atearen kontra jarri zen.

       — Jose! —esan zuen izututa—, bertan behera utzi behar dinagu dena.

       — Bertan behera utzi, Laura? —hots egin zuen Josek harrituta—. Zer esan nahi dun?

       — Lorategiko festa bertan behera uztea, noski.

       Zergatik egiten zuen Josek itxura?

       Baina Jose are gehiago txunditu zen.

       — Lorategiko festa bertan behera uztea? Laura maitea, ez burua galdu. Nola egingo dugu ba horrelakorik. Inork ez din gugandik hori espero. Ez hadi zentzugabea izan.

       — Ezinezkoa dun ordea guk lorategian festa egitea, ate aurrean gizon bat hil denean.

       Hori zentzugabea zen zinez, izan ere baserritxoak kale bazter batean zeuden, beren etxeko aldapa gogorraren behean. Errepide zabal bat zegoen tartean. Hurbilegi zeuden, bai. Mingarria zen ikuste hutsa eta ez zuten haiek inongo eskubiderik auzoan egoteko. Marroi txokolatez pintatutako estalpe eskasak ziren. Lorategi zuloetan aza-kirtenak, oilo gaixotuak eta tomate potoak besterik ez zeuden. Tximinietatik jalgitzen zen kea bera ere miserablea zen: ke adar zarpailak, Sheridandarren tximinietatik harrotzen zen zilarrezko lumaje ederra ez bezalakoak. Latsariak bizi ziren kale zuloan, garbitzaileak eta zapatagin bat, eta etxe aurrea txori-kaiola ñimiñoz josia zuen gizon bat. Umeak berriz barra-barra. Sheridandarrek, artean txikiak zirela, debekatua zuten han oina jartzea, hango hizkera gordinagatik eta badaezpada zerbaitek kutsatuko ote. Baina koskortu zirenetik, Laura eta Laurie batzuetan handik pasatzen ziren zelatan. Nazka ematekoa zen hango narraskeria. Hotzikaraz irteten ziren. Baina halere denetara joan behar da; dena ikusi behar da. Horregatik pasatzen ziren handik.

       — Pentsa ezan zer sentituko duen alargun gaixoak orkestra entzunda —esan zuen Laurak.

       — O, Laura! —Zeharo haserretzen hasia zegoen Jose—. Norbaitek istripua duenero orkestra isildu behar badun, bizitza latza izango dun. Hik adinako pena dinat nik ere. Hik adinako sentimendua. —Begirada gogortu zitzaion. Haurrak zirenean borrokan bezalaxe begiratu zion ahizpari—. Ez dun langile mozkor bat berpiztuko sentimentala jarrita —esan zuen isilik.

       — Mozkorra! Nork dio mozkorra zegoenik? —Laurak suminez ekin zion Joseri. Halakoetan esan ohi zutena esan zuen—: Amari esatera noan oraintxe.

       — Hoa bai, maitea —urrumatu zuen Josek.

       — Ama, badaukat zure gelan sartzea? —Laurak kristalezko helduleku handiari eragin zion.

       — Horixe, umea. Hara! Zer dun? Zer dela eta horren  zurbil?

       Eta Sheridan andrea apain-mahaitik jiratu zen. Kapelu berria ari zen saiatzen.

       — Ama, gizon bat hil da —hasi zen Laura.

       — Lorategian ez, ezta! —eten zion amak.

       — Ez, ez!

       — O, ederki beldurtu naun!

       Sheridan andreak lasaituta hasperen egin, kapelu zabala erantzi eta belaun gainean ipini zuen.

       — Baina entzun, ama —esan zuen Laurak. Arnasestuka, itolarrian eman zion kontu latz guztiaren berri—. Ezingo dugu noski festa egin, ezta? —erregutu zuen—. Orkestra eta jende guztia hemen dela. Entzungo lukete, ama; eta ia gure auzoak dira!

       Harritu zen Laura, ikusirik Josek bezala jokatzen zuela amak, baina gogorragoa zen honena, kontuak grazia egiten ziola ematen baitzuen. Ez zegoen Laura aintzat hartzeko.

       — Baina alabatxo, non dun zentzua! Kasualitatez jakin dinagu. Berez hil balitz —eta ezin dinat ulertu nola bizi daitezkeen sator zulo horietan—, halere guk festa egingo geninan, ezta?

       Laurak baietz erantzun behar izan zuen, baina denak oker zeudela uste zuen. Amaren besaulkian eseri eta kuxinaren litsa atximurkatu zuen.

       — Ama, ez da hori bihozgabea izatea? —galdetu zuen.

       — Laztana!

       Sheridan andrea zutitu eta ondora etorri zitzaion, kapelua eskuetan zuela. Gelditu ahal izan baino lehen, buruan zuen Laurak.

       — Ume! —jarraitu zuen amak—. Hiretzat dun kapelu hau. Hiretzat eginarazia. Ni gazteegi egiten nain. Inoiz ez haunat hain xarmanta ikusi. Begira! —eta eskuko ispilua ipini zion parean.

       — Baina, ama —hasi zen Laura berriro. Ezin zuen ispilura begiratu; alde batera jiratu zen.

       Orduan Sheridan andreari pazientzia agortu zitzaion, lehenago Joseri bezala.

       — Bururik gabe ari haiz, Laura —esan zion hoztasunez—. Horrelako jendeak ez din sakrifiziorik espero gugandik. Eta ez dun oso fina, orain hi ari haizen bezala, besteren alaitasuna hondatzea.

       — Ez dut ulertzen —esan zuen Laurak, eta bizkor joan zen gela hartatik bere logelara.

       Bertan, ez non eta ez han, ikusi zuen lehenbiziko gauza ispiluko neska xarmanta izan zen, kapelu beltza urrezko bitxilorez dotoretuta, eta belusezko zinta beltz luze batekin. Behin ere ez zitzaion burutik pasatu halako itxura eduki zezakeenik. Arrazoi ote du amak? pentsatu zuen. Amak arrazoi izatea espero zuen. Zentzugabe ari ote naiz jokatzen? Beharbada bai. Istant batez berriro agertu zitzaion emakume gaixo hura eta seme-alaba txiki haien irudia, eta gorpua etxera sartzen. Baina lausotua bezala ikusi zuen dena, irreala, egunkari bateko argazkia bezala. Festa bukatu eta gero ekarriko dinat berriro gogora, erabaki zuen. Eta bazirudien horixe zela nola edo hala planik onena...

       Ordu bata eta erdian bukatu zen bazkaria. Ordu bi eta erdirako denak prest zeuden saiorako. Hantxe zen zamar berdeko orkestra, tenis-zelaiko ertz batean.

       — Ene bada! —xaramelatu zuen Kitty Maitlandek—. Igelak bezalakoxeak ematen dute. Urmael inguruan jarri behar zenituzten, zuzendaria erdian hosto baten gainean.

       Laurie iritsi eta diosal egin zien, janztera zihoala. Hura ikustean Laura berriro gogoratu zen istripuaz. Kontatu nahi zion. Lauriek ere besteen moduan pentsatzen bazuen, bada hala izango zen. Sarreraraino joan zitzaion atzetik.

       — Laurie!

       — Kaixo!

       Eskaileren erdibidean zegoen, baina jiratu eta Laura ikusita, bat-batean masailak puztu eta begiak zabal-zabal zituela begiratu zion.

       — Jesus, Laura! Ikustekoa hago —esan zuen Lauriek—. Hori kapelu dotorea!

       Laurak ahots izpi batez «Bai?» esan, Laurieri irribarre egin eta azkenean ez zion ezer kontatu.

       Handik laster hasi zen jendearen emana. Orkestra jotzen hasi zen; kontratatutako zerbitzariak etxetik estalpera zebiltzan lasterka. Alde guztietan zebiltzan bikoteak paseatzen, loreen aurrean makurtzen, elkarri diosal egiten, belardian atzera eta aurrera. Txori koloretsuen antzekoak ziren, arratsalde pasa Sheridandarren lorategian geratuak; norako bidean? A, zer pozgarria den pozik dagoen jendearekin egotea, bostekoa ematea, musu emateko masaila jartzea, begietara irribarre egitea.

       — Laura maitea, zer ederra zauden!

       — Zer ongi duzun kapelu hori, umea!

       — Laura, espainiarra ematen duzu. Behin ere ez zaitut hain liluragarri ikusi.

       Eta Laurak, gorrituta, goxo-goxo erantzuten zuen:

       — Hartu duzu tea? Ez duzu izozkia nahi? Pasio-fruituzko izozkiak izugarri bereziak dira. —Aitarengana joan eta mesedez eskatu zion—: Aitatxo, ez diegu orkestrakoei trago bat eskainiko?

       Eta arratsalde paregabea pixkana loratu, pixkana zimeldu, pixkana itxi zituen hostoak.

       — Hau bezain festa ederrik inoiz ez...

       — Sekulako arrakasta...

       — Honelakorik ezta ezta...

       Laurak lagundu zion amari agurren orduan. Atarian egon ziren elkarren ondoan, dena bukatu arte.

       — Bukatu dun, Jainkoari eskerrak —esan zuen Sheridan andreak—. Esaien besteei etortzeko, Laura. Har dezagun kafe egin berri pixka bat. Leher eginda nagon. Bai, arrakasta handia. Baina ai, festa hauek! Zuek umeok beti festa egiteko eta egiteko!

       Denak eseri ziren inor gabeko estalpean.

       — Hartu sandwich bat, aitatxo. Neuk idatzi diot txartela.

       — Eskerrik asko. —Sheridan jaunak ahokada bat eman eta desagertu zen sandwicha. Beste bat hartu zuen—. Ez zenuten noski entzungo gaur gertatu den istripu latz horrena? —esan zuen.

       — Jesus! —esan zuen emazteak, eskua goratuta—. Entzungo ez genuen ba! Gure festa hondatu ez duenean! Laura tematuta zegoen, dena bertan behera utzi behar genuela.

       — O, ama! —Laurak ez zuen nahi kontu horrekin adarra jotzerik.

       — Kontuak kontu, gogorra izan da —esan zuen Sheridan jaunak—. Gizaseme ezkondua zen. Beheko kale zuloan bizi zen eta emaztea eta dozena erdi bat ume utzi omen ditu.

       Isilune astun bat jausi zen. Sheridan andrea jolasean zebilen kikerarekin. Bai, oso kontu gutxirekin ari zen aita...

       Halako batean gora begiratu zuen Sheridan andreak. Mahai gaina beteta zegoen sandwich, gozoki eta opilez, denak jan gabe, denak alferrik galtzeko. Ideia bikain haietako bat izan zuen.

       — Hori da —esan zuen—. Bete dezagun saskikada. Bidaliogun gaixo horri apur bat hemendik, jateko aproposa dago eta. Gozatu ona hartu behar dute umeek. Ez duzue uste? Eta auzoak eta etorriko zaizkio bisitan, seguru. Hau da zortea dena prest edukitzea. Laura! —honek salto egin zuen—. Ekatzan eskailerako armairutik saski handia.

       — Baina ama, benetan uste duzu ideia ona dela? —esan zuen Laurak.

       Berriro ere, zer bitxia, beste guztiak ez bezalakoa ematen zuen. Festako hondarrak eramatea. Gustatuko ote zitzaion hori emakume gaixoari?

       — Noski! Zer gertatzen zain gaur ordea? Orain dela ordu batzuk hor ari hintzen errukia izan behar genuela, eta orain zer eta...

       Tira! Laura lasterka joan zen saskiaren bila. Amak bete zuen, bai mukuru bete ere.

       — Herorrek eramaien, maitea —esan zion—. Jaitsi hadi jantzita hagoen bezala. Ez, itxaron, hartu lirioak ere. Maila horretako jendea lirio zalea dun oso.

       — Soinekoaren farfaila hondatuko zaio kirtenekin —esan zuen Jose praktikoak.

       Egia. Eskerrak jabetu zen.

       — Orduan saskia bakarrik. Eta Laura! —ama estalpetik etorri zitzaion—. Ez gero...

       — Zer, ama?

       Ez, hobe zen umeari buruan halako ideiarik ez sartzea!

       — Ezer ez! Joan hadi!

       Iluntzen ari zuen, Laurak lorategiko ateak itxi zituenean. Zakur handi bat pasatu zen lasterka, itzal baten antzera. Distira zuria zeukan errepideak, eta beheko sakanean etxetxoak erabat itzaletan zeuden. Zer lasaitasuna arratsalde hura bukatzen zenean. Hildako gizon batengana zihoan aldapan behera, eta ezin zen horretaz konturatu. Zergatik ez baina? Bertan gelditu zen apur batean. Iruditu zitzaion musuak, ahotsak, koilare hotsa, barre algara, belar zanpatuaren usaina zeukala, nola edo hala, barrenean. Beste ezertarako lekurik gabe. Zer arraroa! Goiko zeru zurbilera begiratu, eta pentsatu zuen bakarra izan zen: «Bai, sekulako arrakasta izan dun festa.»

       Han bukatzen zen errepide zabala. Kale zuloa hasten zen, iluna eta ketsua. Txalez jantzitako emakumeak eta gizonen tweedezko kapeluak lasterka igaro ziren. Gizonak zeuden hesien kontra; umeak atarietan jolasten. Zurrumurru isil bat zetorren etxetxo kaxkarretatik. Batzu-batzuetan argi izpi bat zegoen, eta itzal bat, karramarroa iduri, pasatzen zen leiho ondotik. Laurak burua makurtu eta arin-arin jarraitu zuen. Zamarrik gabe etorri izanaz damutu zen. Hura distira soinekoak! Eta kapelu handi hura belusezko zinta hegan zuela. Beste kapelu bat izan balitz! Berari begira ote zegoen jendea? Bai, inondik ere. Gaizki egin zuen etortzea; hasieratik zekien gaizki egin zuela. Eta atzera egitea? Ez, beranduegi. Huraxe zen etxea. Inondik ere. Jende multzo beltz bat zegoen kanpoan zutik. Ate ondoan emakume oso zahar bat zegoen eserita aulki batean makuluarekin, erne begira. Egunkari baten gainean zituen oinak. Laura hurbildu ahala, isilduz joan ziren ahotsak. Taldea erdibitu zen. Bazirudien beraren zain egon zirela, jakinean zeudela etorriko zela. Laura izugarri urduri zegoen. Belusezko zinta sorbaldan behera botaz, ondoko emakume bati galdetu zion:

       — Hau da Scott andrearen etxea?

       Eta emakumeak, irribarre bitxi batekin, esan zion:

       — Bai, neskatxa.

       O, handik urruti balego! Bere artean «Lagundu, Jainkoa» esanda, bidexka txiki hartan gora joan eta atea jo zuen. Begi zorrotz haiengandik urruti balego, edo edozein gauzaren azpian gordeta, baita emakume haien txal baten azpian ere. «Saskia utzi eta joango naun —erabaki zuen—. Ez dinat hustu zain itxarongo.»

       Atea zabaldu zen. Beltzeko emakume bat azaldu zen ilunpean.

       Laurak esan zuen:

       — Zu zara Scott andrea?

       Baina latza izan zen emakumeak erantzun zuenean:

       — Aurrera, andereño. —Eta korridorean geratu zen itxita.

       — Ez —esan zuen Laurak—. Ez dut sartu nahi. Saski hau uztea bakarrik. Amak bidaltzen dizue...

       Korridore ilun hartako emakume txikiak ez zion nonbait aditu.

       — Zatoz hemendik, mesedez, andereño —esan zuen ahots koipetsuz, eta atzetik joan zen Laura.

       Lanpara ketsu batek argitutako sukalde baxu txiki zaztar batean aurkitu zuen bere burua. Emakume bat zegoen sutondoan eserita.

       — Em! —esan zuen sartzen utzi zion andre txikiak—. Em! Andereño bat dun. —Laurarengana jiratu eta modu esanguratsuan esan zuen—: Ni ahizpa naiz. Barkatuko diozu, ezta?

       — Noski! —esan zuen Laurak—. Mesedez, mesedez, ez iozu galarazi. Hau uztera etorri naiz...

       Baina orduantxe sutondoko emakumea jiratu zen. Haren aurpegiak, gorri-gorri puztuta, begiak handituta eta ezpainak handituta, itxura beldurgarria zuen. Bazirudien ez zuela ulertzen zergatik zegoen Laura han. Zer nahi zuen? Zergatik zegoen arrotz hura saski bat hartuta sukaldean? Zer zen hura dena? Eta aurpegi gaixo hura berriro zimurtu zen.

       — Lasai, bihotza —esan zuen besteak—. Nik emango zizkionat eskerrak andereñoari. —Eta berriro hasi zen—: Barkaiozu, mesedez, andereño. —Eta haren aurpegia, handitua hau ere, irribarre koipetsu bat egiten saiatu zen.

       Laurak handik joatea besterik ez zuen nahi, alde egitea. Korridorean zegoen ostera. Atea zabaldu zen. Zuzenean sartu zen hildako gizona zegoen logelara.

       — Ikusi nahiko duzu, ezta? —esan zuen Emen ahizpak, eta ohe aldera zihoala, Laura ukitu zuen—. Ez ikaratu, neskatxa. —Orain eme eta zuri antzekoa zen haren ahotsa, eta emeki tiratu zion atzera maindireari—. Pintura bat ematen du. Ez zaio ezer nabari. Zatoz, laztana.

       Laura ondora joan zen.

       Gizon gazte bat zen, lozorroan... lo betean, gozo, sakon, biengandik oso-oso urrun. Urruti eta bakean. Ametsetan. Sekula esnatuko ez dena. Burua burkoan hondoratua, begiak itxita, itsututa betazal itxien azpian. Erabat ametsari emanda. Zer axola hari lorategiko festak eta saskiak eta soineko farfailak? Gauza horietatik bereiz zegoen. Miresgarria zen, ederra. Sheridanenean denak barrez eta orkestra jotzen ari zela, marabila hau gertatu zen kale zuloan. «Zoriontsu... zoriontsu... Dena ongi —zioen aurpegi lokartuak—. Honelaxe izan behar zuen. Pozik nago.»

       Baina halere negar egin beharra zegoen, eta ezin zen gelatik irten zer edo zer esan gabe. Laurak ume baten zotin hotsa egin zuen.

       — Barkatu kapeluagatik —esan zuen.

       Eta oraingoan ez zen egon Emen ahizparen zain. Asmatu zuen nola joan etxe hartatik kanpora, bidexkan behera, jende ilun haren ondotik. Kale zuloko kantoian Laurierekin egin zuen topo. Gerizpetik atera zen hura.

       — Hi haiz, Laura?

       — Bai.

       — Ama larritzen hasia zegonan. Dena ongi joan da?

       — Bai, oso. O, Laurie! —Besotik oratu eta beraren kontra estutu zen.

       — Ez haiz ba negarrez ariko! —galdetu zuen nebak.

       Laurak ezetz egin zuen buruaz. Hala ari zen.

       Lauriek besoaz inguratu zion sorbalda.

       — Ez negar egin —esan zion ahots goxo, maitekor harekin—. Latza izan da?

       — Ez —egin zuen Laurak zotin—. Miragarria izan duk. Baina, Laurie —gelditu eta nebari begiratu zion—, ez al da bizitza —toteldu zuen—, ez al da bizitza...

       Baina ezin zuen azaldu bizitza zer zen. Berdin zen. Ongi ulertu zuen nebak.

       — Bai, ezta maitea? —esan zuen Lauriek.

 

 

KORONEL ZENAREN ALABAK

 

 

—I—

 

       Hurrengo astea beren bizitzako lanpetuenetakoa izan zen. Ohean etzanda ere, beren gorputzak ziren atseden hartzen zutenak; buruak pentsatzen segitzen zuen, eztabaidatzen, zalantza egiten, erabakitzen, gogoratzeko ahaleginak egiten ea non...

       Estatua baten pare zegoen Constantia etzanda, eskuak saihetsetan, oinak bata bestearen mutur gainean, izara kokotseraino. Sabaiari begira zegoen.

       — Aitari inporta izango ote litzaioke bere kapelu kopaduna atezainari ematea?

       — Atezainari? —jaurti zuen Josephinek—. Zer eta atezainari? Hori burutazio xelebrea!

       — Izan ere —esan zuen Constantiak astiro—, sarri joango dun hiletetara. Eta han nengoela, kanposantuan, onddo-kapelu hori besterik ez duela ohartu naun. —Eten bat egin zuen—. Burura etorri zaidan nola estimatuko lukeen kapelu kopaduna. Gainera opari bat egin beharko zionagu. Aitaren oso laguna izan dun beti.

       — Baina —hots egin zuen Josephinek, bere burua inarrosiz burkoan, eta ilunpean barrena Constantiari so—, aitaren burua!

       Eta bat-batean, istant latz batez, barre egiteko zorian egon zen. Ez, noski, barre egiteko gogorik zuelako. Ohitura izango zen. Aspaldian, gau osoa esna eta hizketan pasatzen zutenean, sekulako algarak ezagutu zituen beren oheak. Eta orain atezainaren burua ikusi zuen, kandela bat bezala, aitaren kapelu azpian desagertzen. Barregura handitzen eta handitzen joan zen; eskuak estutu zituen; nola edo hala eutsi zion; ilunpe aldera kopeta belztu eta «Gogora hadi» esan zion bere buruari, izugarri zorrotz.

       — Bihar erabakiko dinagu —esan zuen.

       Constantia ez zen ezertaz konturatu; hasperen egin zuen.

       — Gure mantalak ere tindatu beharko ote ditugu?

       — Beltzez? —ia garrasi egin zuen Josephinek.

       — Nola ba? —esan zuen Constantiak—. Pentsatzen aritu naun, ez dela itxura beltzez joatea etxez kanpo eta kalerako jantzita gaudenean, eta etxean berriz...

       — Baina hemen inork ez gaitin ikusten —esan zuen Josephinek. Halako tiraldia eman zien oheko arropei, non agerian geratu zitzaizkion bi oinak, eta burkoan gora joan zen arrastaka, haiek berriro tapatzeko.

       — Katek bai —esan zuen Constantiak—. Eta posible dun postariak ere ikustea.

       Josephineri gogora etorri zitzaizkion bere txapin gorri ilunak, mantalarekin bat zetozenak, eta Constantiaren kuttun ziren berde zehaztezinak, haren mantalarekin bat ere. Beltzez! Bi mantal beltz eta artilezko bi txapin pare beltz, komunera bidean arrastaka katu beltzak bezala.

       — Ez dinat uste horren premia dagoenik —esan zuen.

       Isilunea. Ondoren Constantiak esan zuen:

       — Albistea dakarten egunkariak bihar bertan bidali beharko ditinagu, Zeilango postara garaiz irits daitezen... Zenbat gutun jaso ditugu orain arte?

       — Hogeita hiru.

       Josephinek denak erantzun zituen, eta «Aitaren falta handia sentitzen dugu» idatzi beharrera heltzean, hogeita hiru bider tristurak jo eta musuzapia erabili behar izan zuen, eta batzu-batzuetan baita malko oso urdin argi bat lehortu ere, xukatzeko paper mutur batekin. Zer arraroa! Ezinezkoa zen itxura hutsa izatea, baina hogeita hiru bider... Orain ere, ordea, bere artean goibel esan «Aitaren falta handia sentitzen dugu», eta nahi izan balu negar egingo zukeen.

       — Badun nahikoa zigilu? —atera zitzaion Constantiari.

       — Nik zer dakit? —erantzun zuen Josephinek, muturtuta—. Zergatik galdetzen didan hori?

       — Zalantza ninan —esan zuen Constantiak eztiro.

       Berriro isilunea. Zurrumurru, lasterkaldi, salto baten hotsa entzun zen.

       — Sagua —esan zuen Constantiak.

       — Bai zera sagua, ez zegon ogi papurrik eta —esan zuen Josephinek.

       — Baina berak ez zekin —esan zuen Constantiak.

       Errukizko pilpira batek bihotza estutu zion. Gaixoa! Besterik ez bada gaileta puxka txiki bat utzi balu apain-mahai gainean! Latza zen, saguak ezer ez zuela topatuko pentsatzea. Zer egingo zuen hark?

       — Ez zekinat nola moldatzen diren bizitzeko —esan zuen astiro.

       — Nor? —itaundu zuen Josephinek.

       Eta asmoa zuena baino ozenago esan zuen Constantiak:

       — Saguak.

       Josephine sutan jarri zen.

       — Hori txorakeria! —esan zuen—. Zer hasten haiz orain sagu kontuan? Hi erdi lotan hago.

       — Ez dinat uste —esan zuen Constantiak. Begiak itxi zituen, seguru egoteko. Hala zegoen, bai.

       Josephinek bizkarra okertu, belaunak gora luzatu, ukabilak belarri atzean jarriz besoak tolestu, eta gogor sakatu zuen masaila burkoan.

 

 

—II—

 

       Arazoa korapilatzeko, gainera, aste hartan etxean zuten Andrews erizaina. Beren errua izan zen, berek eskatu zioten. Josephineri bururatu zitzaion. Goizean, bueno, azken goizean, medikua etxetik joan eta Josephinek esan zion Constantiari:

       — Zer iruditzen zain Andrews erizaina etxera gonbidatzea astebeterako?

       — Oso ongi.

       — Pentsatu dinat —jarraitu zuen Josephinek bizkor—, arratsaldean pagatu eta esatea: «Zuk gugatik egin duzuna eta gero ahizpa eta biok asko poztuko ginateke, astebeterako gure gonbidatu izango bazina.» Gonbidapen hitza aipatu beharko zionat, badaezpada...

       — O, baina ez din ba espero izango ezer pagatuko diogunik! —hots egin zuen Constantiak.

       — Ez zegon jakiterik —esan zuen Josephinek zuhur.

       Andrews erizainak, noski, berehala onartu zuen. Baina sekulako nahastea zen. Hura zela eta, bere garaian mahaira eseri eta egin behar zuten otordua; bakarrik egon balira, aldiz, Kateri mesedez erretilu bat eramateko eskatuko zioten, bakoitza zegoen lekura. Eta lehengo estuasuna joan ondoren, latzak ziren orain janaldiak.

       Gurin zale amorratua zen Andrews erizaina. Aitortu beharra zuten: gurin kontuan behintzat, beren esku zabalaz probetxatzen zen. Eta edonor zoratzeko moduko ohitura zeukan: ogi pitin bat gehixeago eskatzen zuen platereko hondarrak bukatzeko, eta gero, azken ahokadarekin, distraitua —ez zegoen, noski, batere distraitua—, beste errazio bat hartzen zuen. Josephine zeharo gorritzen zen halakoetan, eta zamauan itsasten zituen begi txiki, koxkor antzekoak, jostura artetik xomorro bitxi ñimiño bat ikusi balu bezala arrastaka. Constantiaren aurpegi luze zurbila, berriz, luzatu eta gogortzen zen, eta urrutira so egiten zuen, oso urrutira ere, desertuan barrena, gamelu ilara hura artilezko mataza bat bezala askatzen zen aldera...

       — Lady Tukesen etxean —esan zuen Andrews erizainak—, asmakizun xarmanta genuen gurinarentzat. Zilarrezko Cupido bat kristalezko ontzi baten ertzean, sardetxo bat eskuan zuela. Eta gurina nahi zenuenean, hari oina zapaldu, makurtzen zen eta puxka bat zulatzen zuen. Oso joko polita zen.

       Josephinek lanak zituen hura jasaten.

       — Xelebrekeriak dira horiek —esan zuen, besterik gabe.

       — Zer ba? —galdetu zuen Andrews erizainak, betaurrekoen atzetik begiak dir-dir—. Inork ez luke, noski, behar baino gurin gehiago hartuko, ezta?

       — Deitu ion, Con —hots egin zuen Josephinek. Ez zen bere buruaz fidatzen, erantzuten hasten bazen.

       Eta Kate gazte harroa, printzesa sorgindua agertu zen, ea oraingoan zer nahi zuten neskazaharrek. Itxura hutseko platerak atzaparka kendu eta lirdinga zuri, izutu bat bota zien.

       — Konfitura, mesedez, Kate —eskatu zion Josephinek jator.

       Kate makurtu, armairua zakar ireki, konfitura potoari tapa altxatu, hutsik zegoela ikusi, mahai gainean utzi eta alde egin zuen.

       — Sentitzen dut —esan zuen Andrews erizainak handik gutxira—. Ez dago batere.

       — Hau buruhaustea —esan zuen Josephinek. Hozka egin zion ezpainari—. Zer egingo dugu?

       Constantia zalantzan zegoen.

       — Ezin diogu Kateri berriro enbarazu egin —esan zuen emeki.

       Andrews erizaina zain zegoen, biei irribarrez. Begiak pasieran ibili zituen, betaurreko atzetik guztia zelatatuz. Constantia, etsitua, gameluetara itzuli zen. Josephinek zeharo ilundu zuen kopeta, kontzentraturik. Emakume erdiero honengatik izan ez balitz, Conek eta berak, noski, ezer gabe jango zuten blancmange hura. Bat-batean bururatu zitzaion.

       — Horixe —esan zuen—. Marmelada dago armairuan. Ekatzan, Con.

       — Ez ahal da… —egin zuen barre Andrews erizainak, eta haren barrea koilara bat bezalakoa zen, botikaren basoa joka—, ez ahal da oso marmelada mikatza izango.

 

 

—III—

 

       Baina, kontuak kontu, laster joango zen betiko. Eta ezin zen ahaztu oso jatorra izan zela aitarekin. Gau eta egun kasu egin zion bukaera aldera. Berez, bai Constantiari bai Josephineri gehiegizkoa iruditu zitzaien hark amaieran ere ondoan jarraitzea. Izan ere, azken agurra ematera sartu zirenean, Andrews erizaina ohe alboan egon zen denbora guztian eserita, gaixoari eskumuturretik heldu eta ordulariari begira dagoenaren itxura egiten. Ez zen beharrezkoa. Gainera, fintasun gutxi izan zuen. Aitak zerbait esan nahi izan balie-edo, zerbait pribatua. Baina ez zuen nahi. Bai zera! Etzanda zegoen, moretuta, aurpegia more zuela haserrearekin, eta ez zien begiratu ere egin, sartu zirenean. Orduan, hantxe zutik zeudela, zer egin zalantzan, begi bat zabaldu zuen bat-batean. O, zer aldea izango zen, zer aldea beren oroimenerako, zenbatez errazago jendeari kontatzeko, begi biak zabaldu balitu! Baina ez, bakarra. Une batean suminez begiratu eta... joan zen.

 

 

—IV—

 

       Hori dela eta oso desatsegina gertatu zitzaien, Saint   Johneko Farolles jauna etorri zenean arratsalde hartantxe.

       — Azken baketsua izango zuen, ezta? —esan zituen lehenbiziko hitzak, haiengana irristan zetorrela sala ilunean.

       — Guztiz —esan zuen Josephinek ahul.

       Biek apaldu zuten burua. Seguru zeuden biak, begi hura ez zela inola ere begi baketsua izan.

       — Eseri nahi? —esan zuen Josephinek.

       — Eskerrik asko, Pinner andereñoa —esan zuen Farolles jaunak esker onez. Zamarraren atzeko barrenak bildu eta makurtzen hasi zen aitaren besaulki gainera, baina hura ukitu bezain laster, ia salto eginez aldatu zen aldameneko eserlekura.

       Eztul egin zuen. Josephinek eskuak estutu zituen; Constantiak joanda ematen zuen.

       — Jakin ezazu, Pinner andereñoa —esan zuen Farolles jaunak—, eta zuk, Constantia andereñoa, lagundu nahian ari naizela. Bioi lagundu nahi dizuet, uzten badidazue behintzat. Honelako momentuetan —esan zuen Farolles jaunak, soil eta irmo—, Jainkoak elkarri laguntzeko agintzen digu.

       — Eskertzen dizugu, Farolles jauna —esan zuten Josephine eta Constantiak.

       — Ez da ezeri —esan zuen Farolles jaunak eztiro. Antxumezko eskularruak erantzi hatzetan behera, eta aurrera makurtu zen.

       — Eta zuetako edozeinek Jauna hartu nahi balu, batek edo biok, orain eta hemen, esatea besterik ez duzue. Jauna hartzea laguntza handia da sarri... gozotasun handia —gaineratu zuen emeki.

       Baina arras izutu zituen Jauna hartzearen ideiak. Zer! Salan beste inor gabe... ez aldare ez ezer! Pianoa goregi egongo zen, pentsatu zuen Constantiak, eta Farolles jaunak ezingo zukeen noski haren gainean makurtu kalizarekin. Eta jakina zegoen Kate zapla sartu eta etengo zituela, pentsatu zuen Josephinek. Eta deskuiduan hartan ari zirela txirrinak joko balu? Norbait inportantea izan zitekeen... doluagatik etorria. Begirunez zutitu eta irten, ala itxaron egin beharko ote zuten... oinazez puskatzen?

       — Nahi izanez gero, bidal ezazue abisua Kate jatorrarekin —esan zuen Farolles jaunak.

       — O bai, eskerrik asko! —esan zuten biek.

       Farolles jauna zutitu eta lastozko kapelu beltza hartu zuen mahai biribiletik.

       — Hileta, berriz —esan zuen goxo—, utzi neure esku, zuen aitaren aspaldiko laguna naiz, eta baita zuena ere, Pinner andereñoa eta... Constantia andereñoa?

       Josephine eta Constantia ere zutitu ziren.

       — Gauza soila nahi nuke —esan zuen Josephinek tinko—, garestiegia ere ez. Horretaz gain, nahi nuke...

       «Ona eta iraungo duena», pentsatu zuen Constantia ameslariak, Josephine gau-atorra erosten ari balitz bezala. Baina Josephinek ez zuen, noski, hori esan.

       — Gure aitaren mailakoa.

       Oso urduri zegoen.

       — Gure lagun on Knight jaunarengana azalduko naiz —esan zuen Farolles jaunak, giroa lasaitzeko—. Zuengana etortzeko eskatuko diot. Ikusiko duzue zer mesede ederra.

 

 

—V—

 

       Kontuak kontu, bukatu zen hori dena, nahiz eta biek ala biek ere ezin sinetsi aita ez zela sekula itzuliko. Josephinek izu-laborrizko momentu bat izan zuen kanposantuan, hilkutxa beheratzen zutela, pentsatuz aitari baimen eskatu gabe ari zirela hau egiten Constantia eta bera. Zer esango zuen aitak konturatzen zenean? Bai, jakina zegoen konturatuko zela, lehenago edo geroago. Beti konturatzen zen. «Lurpean. Lurpean sartu nauzue!» Haren makilaren danbatekoa aditu zuen. O, zer esan orduan? Zer aitzakia emango zioten? Izugarri latza zen, hain zital inortaz probetxatzea, zer eta une hartan ezindua zegoelako. Beste guztientzat, nonbait, ohiko gauza zen. Arrotzak ziren; ezin zitzaien ulertarazi aita zela azken pertsona halakorik gertatzeko. Ez, bera eta Constantiarena izango zen kulpa guztia. Eta gastua, pentsatu zuen, zalgurdi dotorera igotzerakoan. Fakturak erakusten zizkionean. Zer esango zuen orduan aitak? Haren marru hotsa entzun zuen: «Zer uste duzue, nik pagatuko dudala zuen ibilera eskas hori?»

       — Ai! —ozen egin zuen intziri Josephine gaixoak—, ez geninan egin behar, Con!

       Eta Constantiak, limoia bezain zurbil belztasun haren erdian, xuxurla beldurtu batez esan zuen:

       — Egin zer, Jug?

       — Aitari horrela lur eman —esan zuen Josephinek, dolurako musuzapi berri, usain arrarokoan negarrez, tristurak jota.

       — Zer egin behar genuen ba? —galdetu zuen Constantiak ezbaikor—. Ezin geninan eduki, Jug... ezin geninan eduki lur eman gabe. Ez behintzat gurea bezain etxe txikian.

       Josephinek zintz egin zuen; sekulako zoko usaina zegoen zalgurdian.

       — Ez zekinat —esan zuen etsian—. Hain dun latza! Saiatu behar geninan, besterik ez bada bolada batean. Erabat seguru egon arte. Gauza bat behintzat jakina zegon —eta malko artean lehertu zen berriro—, aitak ez zigun hau sekula barkatuko... sekula!

 

 

—VI—

 

       Aitak ez zien sekula barkatuko. Are indar handiagoz sentitu zuten hori handik bi egunera, haren gelara sartu zirenean gauzak ikertzera. Lasaitasun osoz hartutako erabakia zuten. Josephinek zereginen zerrendan eta guzti zuen: Aitaren gauzak ikertu eta zer egin erabaki. Baina oso bestelako kontua zen gosalondoan aipatzea:

       — Prest hago, Con?

       — Bai, Jug... Nahi dunanean.

       — Behingoz buka dezagun.

       Ilun zegoen sarrera. Edozein gauza gertatuta ere, urteetako araua izan zen goizean aitari enbarazu ez egitea. Eta orain jo ere egin gabe zihoazen atea zabaltzera... Pentsatze hutsarekin ikusgarritu ziren Constantiaren begiak; Josephinek hanketako ahulezia zuen.

       — Hi... hi aurretik —esan zuen arnasestuka, Constantia bultzatuz.

       Baina halakoetan esan ohi zuena esan zuen Constantiak:

       — Ez, Jug, hori ez dun bidezkoa. Hi haiz zaharrena.

       Bazihoan Josephine bere azken arma erabiltzera: «Hi haiz ordea garaiena» —besteetan ez zuen hala zenik onartuko—, baina orduan jabetu ziren sukaldeko atea zabalik eta hantxe zegoela zutik Kate...

       — Gogorra dago —esan zuen Josephinek, kisketari heldu eta jiratzeko ahaleginean. Baina Katek ez zuen berehalakoan amore emango!

       Alferrik zen. Neska hura baino... Orduan atea beren atzean itxi, baina... baina hura ez zen inola ere aitaren gela. Nahasi eta beste etxebizitza batean sartu bide ziren, horman barrena. Atzean ote zegoen atea? Beldur handiegia zuten atzera begiratzeko. Hura han baldin bazegoen, Josephinek ongi zekien erabat itxita zegoela. Ametsetako ateetan bezala, hangoak ez zuela inongo kisketik sentitu zuen Constantiak. Hoztasunak egiten zuen egoera hura hain beldurgarri. Ala zuritasuna ote zen? Estalia zegoen dena. Leihosareak itxita, ispiluan zapi bat esekia, ohea izara batez gordea, paper zurizko haizemaile eskerga bat sutondoan aldez alde. Constantiak herabe luzatu zuen eskua, elur maluta bat eroriko zelakoan. Josephinek azkura bitxi bat sentitu zuen sudurrean, suminduta balu bezala. Orduan zalgurdi baten ferra hotsa aditu zen beheko galtzadetan, eta isiltasuna puxka-puxka bezala egin zen.

       — Sarea altxatzera noan —esan zuen Josephinek ausart.

       — Bai, ideia ona izan liteken —xuxurlatu zuen Constantiak.

       Sarea ukitu besterik ez, baina goraino hegan joan zen eta soka ere bai atzetik, sarearen jiran bilduz, eta borla txikia joka hasi zen, bere burua askatu nahian bezala. Gehiegi zen hura Constantiarentzat.

       — Ez da hobe... ez da hobe beste baterako uztea? —xuxurlatu zuen.

       — Zer ba? —bota zuen Josephinek, beti bezala askoz hobeto sentituz orain, bazekienez Constantia izututa zegoela—. Egin beharra zegon. Eta ez idan isilka hitz egin, Con.

       — Ez naun jabetu isilka ari nintzenik —esan zuen Constantiak isilka.

       — Eta zergatik hago adi-adi oheari begira? —esan zuen Josephinek, ahotsa ia desafioz altxatuta—. Hor ez zegon ezertxo ere.

       — O, Jug, ez hori esan! —esan zuen Connie gaixoak—. Ez behintzat hain ozen.

       Bera urrutiegi joan zela iruditu zitzaion Josephineri. Komodarantz baztertu, eskua luzatu, baina berehala atzeratu zuen.

       — Connie! —esan zuen arnasestuka, jiratu eta bizkarra komodaren kontra jarriz.

       — O, Jug! Zer?

       Josephinek sua zeukan begietan. Zerbait izugarritik larri-larri libratu denaren sentsazio bitxia. Baina nola azaldu Constantiari komodaren barruan zegoela aita? Goiko kaxoian musuzapi eta gorbatekin, edo hurrengoan alkandora eta pijamekin, edo behekoan janzkiekin. Zelatan zegoen, ezkutuan, ateko kisketaren atzean, gainera saltatzeko prest.

       Aspaldiko keinu bitxi bat egin zion Constantiari, antzina ohitura zuen bezala, negarrez hastera zihoanean.

       — Ezin dinat ireki —egin zuen adia.

       — Ez ireki, Jug —xuxurlatu zuen Constantiak zorrotz—. Hobe dun. Ez dezagun ezer ireki. Puska batean behintzat.

       — Baina hori... ahula izatea dun —esan zuen Josephinek, jota.

       — Eta zergatik ez behingoz ahulak izan, Jug? —erantsi zuen Constantiak, gogor samar xuxurlatuz—. Ahula izatea baldin bada.

       Eta haren begirada zurbilak utzi idazmahai itxia —erabat segurua—, arropategi erraldoi distiratsura joan zen, eta arnaska hasi zen arraro, ezinean.

       — Zergatik ez gara bizitzan behingoz ahulak izaten, Jug? Aitzakia ona dinagu. Izan gaitezen ahulak... ahulak, Jug. Atseginagoa dun ahula izatea, indartsua izatea baino.

       Eta bizitzan beste bitan-edo egina zuen gauza izugarri ausart haietako bat egin zuen: arropategira joan, giltzaz itxi eta sarrailatik atera zuen. Sarrailatik atera eta Josephineri luzatu zion, adieraziz, berebiziko irribarrearekin, bazekiela zer egin zuen, hau da, aita hantxe berokien artean egotearen arriskua onartu.

       Arropategi puska hura zanbuluka etorri eta Constantiaren gainean lehertu balitz, Josephine ez zen batere harrituko. Aitzitik, horixe irudituko zitzaiokeen gauzarik normalena. Baina ez zen ezer gertatu. Gela barruak lehen baino isilago ematen zuen, eta haize hotzezko maluta gehiago erori ziren Josephineren sorbalda eta belaunetara. Dardaraka hasi zen.

       — Goazen, Jug —esan zuen Constantiak, artean irribarre izugarri nagi harekin, eta Josephinek atzetik segitu zion beste hartan bezala, Constantiak Benny ur-putzu biribilera bota zuenean.

 

 

—VII—

 

       Baina, jangelara itzultzean, estuasunak erasan zien. Eseri, ikarati, eta elkarri begiratu zioten.

       — Ez naun ezertan hasteko gauza —esan zuen Josephinek—, ez badut zerbait hartzen. Eskatuko diogu Kateri bi katilukada ur bero?

       — Zergatik ez diogu eskatu behar? —esan zuen Constantiak kontu handiz. Bere onera etorrita zegoen—. Ez zionat deituko. Sukaldeko atera joan eta eskatuko zionat.

       — Bai, hoa —esan zuen Josephinek, aulki batean murgilduz—. Esaion, bi katilu, besterik ez... erretiluan.

       — Ez din pitxerra jarri beharrik, ezta? —esan zuen Constantiak, pitxerra ere ipini beharrak agian Kateren kexa piztuko balu bezala.

       — O, ez noski! Ez dinagu pitxer premiarik. Eltzetik zuzenean emango zigun —hots egin zuen Josephinek, horrekin lana gutxituko ziolakoan.

       Haien ezpain hotzek dar-dar egin zuten ertz berdexketan. Josephinek katiluaren jiran bildu zituen esku txiki gorriak; Constantiak bizkarra zuzendu eta lurrin uhinei haize eman zien, alde batetik bestera harrotuz.

       — Benny dela eta... —esan zuen Josephinek.

       Eta Benny aipatu ez zuten arren, lehendik aipatu balute bezala begiratu zuen Constantiak berehala.

       — Aitaren zerbait bidaliko diogulakoan egongo dun, noski. Baina oso zaila dun Zeilanera zer bidali jakitea.

       — Alegia, gauzak hondatzen direla bidean? —murmurikatu zuen Constantiak.

       — Ez, galdu —esan zuen Josephinek gogor—. Badakin, han ez zegon postarik. Oinezko mezulariak bakarrik.

       Biak geratu ziren gizon beltz bati begira, linozko galtzazpi zuriak zeramatzala, amorratu beharrean lasterka soro zurixketan barrena, eskuetan estraza paperezko pakete handi bat zuela. Josephineren gizon beltza txikerra zen, txindurria bezala distiratuz zihoan ihesi. Baina, Constantiaren erabakiz, bere gizaseme garai, iharrak bazuen zerbait itsu eta nekaezina, oso desatsegin egiten zuena... Etxeko ataripean zegoen Benny, dena zuriz jantzita eta kortxozko kaskoarekin. Gora eta behera zerabilen eskuineko eskua, aitak ohitura zuen bezala urduri zegoenean. Eta atzean, inongo interesik jarri gabe, Hilda zegoen eserita, koinata ezezaguna; zumitzezko aulki kulunkari batean zebilen, Tatler-eko orriak zartaka pasatzen.

       — Erlojua oso opari egokia izango huke —esan zuen Josephinek.

       Constantiak gora begiratu zuen; harritua ematen zuen.

       — O, utziko huke urrezko erloju bat natibo baten eskuetan?

       — Gordeta, noski —esan zuen Josephinek—. Inork ez liken jakingo erlojua denik.

       Gustatu zitzaion pakete bat egitearen ideia, forma berezia eman eta zer ote zen ez igartzeko moduan. Une batez, otu zitzaion erlojua gordetzea kortse baten kartoizko kaxa estu batean, aspalditik jasota zuena, noiz edo noiz zerbaiterako balioko zuela eta. Kartoi sendo ederrekoa zen. Baina ez, ez zen aproposa honetarako. Idatzi bat zuen: Emakumeen erdi neurria, 28. Balea-bizar sendoak. Ustekabe handiegia izango zen Bennyrentzat, ireki eta aitaren erlojua topatzea barruan.

       — Eta ez dun noski ibiliko... tiki-taka alegia —esan zuen Constantiak, artean ere gogoratuz natiboek bitxiei dieten maitasuna—. Behintzat —gehitu zuen—, harritzekoa izango huke, hainbeste denbora pasata gero oraindik ibiltzea.

 

 

—VIII—

 

       Josephinek ez zuen ezer erantsi. Hitz beste egin zuen. Bat-batean, Cyrilekin gogoratu zen. Ez zen normalagoa biloba bakarrarentzat izatea erlojua? Eta Cyril maitea hain zen esker onekoa, eta gizon gaztearentzat hain zen baliotsua urrezko erlojua! Bennyk, seguru asko, utzia zuen erlojua eramateko ohitura; klima bero haietan gizonek bakan janzten dute txalekoa. Cyrilek, berriz, urtearen hasieratik bukaera arte ibiltzen zuen Londresen. Eta zer ederra izango zen bera eta Constantiarentzat, Cyril tea hartzera etorri eta hura ikustea. «Ibiltzen duzu aitonaren erlojua, Cyril.» Zer pozgarria izango zen!

       Kuttuna! Bai latza izan zela haren abisu labur, goxo, errukiorra! Ulertu zuten, noski; baina nahigabe handia izan zen.

       — Alde ederra izango zunan, etorri balitz —esan zuen Josephinek.

       — Eta poliki asko pasatuko zinan —esan zuen Constantiak, zer esaten ari zen pentsatu gabe.

       Halere, itzuli bezain laster etorriko omen zen izebatxoengana tea hartzera. Cyrilekin tea hartzea zen haien plazer bakarretako bat.

       — Aizu, Cyril, ez gero gure pastelekin beldurtu. Izeba Conek eta biok erosi ditugu goizean Buszardenean. Ezagutzen dugu gizonen apetitua. Nahikoa egin arte jan ezazu, lotsarik gabe.

       Josephinek errukirik gabe zatitu zuen pastel ilun bikaina, nahiz eta hura ekartzeagatik orain berak ezin erosi neguko eskularruak, edo Constantiak ezin jarri takoia eta zolerdiak itxurazko oinetako bakarrei. Baina Cyrilen apetitua ez zen gizonezkoena.

       — Ezin dut baina, izeba. Bazkaldu berria naiz.

       — O, Cyril, ez da egia izango! Laurak pasatuta dira eta —hots egin zuen Josephinek. Constantia, berriz, labana txokolatezko erroiluaren gainean zintzilik zuela zegoen.

       — Ba bai —esan zuen Cyrilek—. Gizon batekin nengoen geratuta Victorian, eta hantxe eduki nau ez dakit noiz arte. Bazkaldu eta hona etortzea egin dut. Eta gainera... fiu! —Cyrilek bekokira eraman zuen eskua—, sekulako jatea egin dugu.

       Hura desilusioa... justu egun hartan. Baina Cyrilek ez zekien ezer.

       — Merengea behintzat hartuko duzu, ezta Cyril? —esan zuen izeba Josephinek—. Propio zuretzat erosi ditugu merenge hauek. Zure aita maitea oso zalea zen. Zu ere hala izango zara, noski.

       — Horixe, izeba Josephine —hots egin zuen Cyrilek gartsuki—. Badaukat erdia hartzea, hasteko?

       — Jakina, mutiko; baina ez zara horrekin geratuko.

       — Zure aita maitea merenge zalea da oraindik? —galdetu zuen izeba Conek emeki. Dar-dar xume bat egin zuen, bereari azala apurtzean.

       — Ez dakit ba, izeba Con —esan zuen Cyrilek bizi-bizi.

       Biek begiratu zuten orduan gora.

       — Ez dakizu? —bota zuen Josephinek—. Ez dakizu horrelako zerbait zeure aitari buruz, Cyril?

       — Egia —esan zuen izeba Conek goxo.

       Barre eginez saiatu zen Cyril kontu hura saihesten.

       — O, izan ere —esan zuen—, urte asko dira bera...

       Hitza trabatu zitzaion. Isildu egin zen. Ezin zituen haien aurpegiak jasan.

       — Halere... —esan zuen Josephinek.

       Eta izeba Con begira zegoen.

       Cyrilek mahaian utzi zuen kikera.

       — Itxaron —hots egin zuen—. Itxaron, izeba Josephine. Non dut nik burua?

       Gora begiratu zuen. Zabaltzen hasi zen ahizpen irribarrea. Cyrilek belauna jo zuen eskuaz.

       — Noski —esan zuen—, merengeak. Nola ahaztu zait ordea? Bai, izeba Josephine, arrazoi osoa duzu. Aitari ikaragarri gustatzen zaizkio merengeak.

       Irribarre bakarrik ez. Izeba Josephine zeharo gorritu zen pozez. Izeba Conek sakon-sakon egin zuen intziri.

       — Eta orain, Cyril, zatoz aita ikustera —esan zuen Josephinek—. Bazekien gaur etortzekoa zinela.

       — Bai —esan zuen Cyrilek, oso tinko eta bihoztun. Aulkitik altxatu zen; bat-batean, kirik egin zion erlojuari.

       — Aizu, izeba Con, zuen erlojua atzera dabil, ezta? Gizon batekin hitz hartu dut zera, Paddingtonen, bostak jota. Zoritxarrez, ezingo naiz luze geratu aitonarekin.

       — O, ez du espero zu oso luze geratzea! —esan zuen izeba Josephinek.

       Constantiak erlojuari so jarraitzen zuen. Ezin zuen erabaki aurrera edo atzera zegoen. Bata edo bestea, hori ia seguru zekien. Lehen ere hala egona zen.

       Artean, Cyril atzean zegoen.

       — Ez zatoz gurekin, izeba Con?

       — Jakina —esan zuen Josephinek—. Denok joango gara. Goazeman, Con.

 

 

—IX—

 

       Jo zuten atea, eta Cyrilek izebei jarraitu zien aitonaren gela bero, melengara.

       — Aurrera —esan zuen aitona Pinnerek—. Ez hor geratu. Zer dugu? Zer saltsa darabilzue?

       Su burrunbatsu baten aurrean zegoen, makilari helduta. Tapaki lodi bat zuen belaun gainean. Magalean sedazko musuzapi eder hori argi bat zeukan.

       — Cyril da, aita —esan zuen Josephinek lotsati. Eta Cyril eskutik hartuta, aurrera eraman zuen.

       — Arratsalde on, aitona —esan zuen Cyrilek, eskua izeba Josephinerenetik libratu nahian.

       Aitona Pinnerek Cyrilengan josi zituen begiak, modu ospetsu hartan. Non zegoen izeba Con? Izeba Josephineren beste aldean zegoen, beso luzeak aurrean zintzilik, eskuak estututa. Ez zituen begiak aitonagandik baztertzen.

       — Eta? —esan zuen aitona Pinnerek, lurra joz—. Zer berri dakarkidak?

       Zer berri, zer berri zekarkion? Txoroaren moduan irribarrez ikusi zuen Cyrilek bere burua. Gelako giroa, gainera, itogarria zen.

       Baina izeba Josephine etorri zitzaion salbatzera. Ozen hots egin zuen:

       — Cyrilen aitari oraindik asko gustatzen omen zaio merengea, aitatxo.

       — E? —esan zuen aitona Pinnerek, merenge-azal more bat bezala okertuz eskua belarri parean.

       Josephinek errepikatu zuen:

       — Cyrilen aitari oraindik asko gustatzen omen zaio merengea.

       — Ez dut aditzen —esan zuen Pinner koronel zaharrak. Eta Josephine makilaz uxatu ondoren, Cyril keinatu zuen makilaz.

       — Esaidak zer adierazi nahi didan —esan zuen.

       «Jainko santua!»

       — Esango diot? —galdetu zuen Cyrilek, gorritu eta adi-adi izeba Josephineri begira.

       — Bai, maitea —egin zion irribarre—. Poz handia emango dio.

       — Ea, bota ezak! —hots egin zuen Pinner koronelak erretxinduta, berriro lurra astinduz.

       Cyril makurtu eta garrasi egin zuen:

       — Aitari oraindik asko gustatzen zaio merengea.

       Orduan aitona Pinnerek salto egin zuen, tiroz jota bezala.

       — Marrurik ez! —hots egin zuen—. Zer arraio du mutil honek? Merengea! Niri ze axola!

       — O, izeba Josephine, segitu beharra dugu? —kexatu zen Cyril etsipenez.

       — Lasai, maitea —esan zion izeba Josephinek, biak elkarrekin dentistarenean baleude bezala—. Segituan ulertuko du.

       Eta Cyrili belarrira esan zion:

       — Gorreria hasi zaio.

       Orduan izeba makurtu zen eta deiadarka ekin zion osaba Pinneri:

       — Cyrilek esan nahi dizun bakarra da, aitatxo, bere aitari oraindik asko gustatzen zaiola merengea.

       Pinner koronelak oraingoan ongi entzun, eta hausnartzen jarri zen, Cyrili goitik behera begira.

       — Harrigarria! —esan zuen aitona Pinnerek—. Etorri haiz ba hi hain urrutitik honaino, niri kontu harrigarri hori esatera!

       Eta Cyrili ere hala iruditu zitzaion.

 

       — Bai, Cyrili bidaliko zionat erlojua —esan zuen Josephinek.

       — Ederki legoken —esan zuen Constantiak—. Uste dinat azkeneko etorri zenean arazotxoren bat izan genuela orduarekin.

 

 

—X—

 

       Katek eten zituen, betiko moduan atetik zalapartan sartuta, horman panel sekretu bat aurkitu balu bezala.

       — Frijitua ala egosia? —galdetu zuen ahots lotsagabeak.

       Frijitua ala egosia? Josephine eta Constantia txundituta geratu ziren une batez. Ezin zioten tankera hartu.

       — Frijitua ala egosia zer, Kate? —galdetu zuen Josephinek, kontzentratzen hasteko ahaleginetan.

       Katek purrustada bota zuen.

       — Arraina.

       — Zergatik ez zara hortik hasi? —aurpegiratu zion Josephinek goxo—. Nola nahi duzu ulertzea? Mundu honetan gauza asko dira, izan ere, frijitu ala egosten direnak.

       Eta adorezko erakustaldi haren ostean, guztiz argi esan zion Constantiari:

       — Hik ze nahiago dun, Con?

       — Ederra egongo huken frijitua —esan zuen Constantiak—. Bestela, egosia ere ederra dun, noski. Niri berdin zaidan edonola... Hik ez badun nahiago... Hartara...

       — Frijitua! —esan zuen Katek, eta berriro indarrean joan zen, beren atea zabalik utzi eta sukaldekoa danba itxiz.

       Constantiari begira jarri zen Josephine; bekain zurixkak goratu zituen, ile zurixkako zimur artean desagertu ziren arte. Zutitu zen. Oso modu goren, tinkoan esan zuen:

       — Hator mesedez nirekin salara, Constantia. Garrantzi handiko zerbait dinat hirekin eztabaidatzeko.

       Izan ere, salara biltzen ziren Kateren gainean hitz egitekoak zirenero.

       Josephinek esanguratsu itxi zuen atea.

       — Eseri, Constantia —esan zuen, artean ere handikiro. Bazirudien estreinako aldia zuela Constantia errezibitzen. Hau zalantzati ari zen ingurura begira aulki baten bila, zinez arrotz sentituz bezala.

       — Hauxe dinagu kontua —esan zuen Josephinek, aurrera makurtuz—: berarekin jarraitu ala ez.

       — Horixe dun kontua —baieztatu zuen Constantiak.

       — Eta oraingo honetan —esan zuen Josephinek irmo—, behin betiko erabakia hartu behar dinagu.

       Une batez, bazirudien aurreko aldi haiek denak aztertzen hastera zihoala Constantia, baina bere buruari eutsi eta esan zuen:

       — Bai, Jug.

       — Aizan, Con —azaldu zion Josephinek—, dena aldatu dun orain.

       Constantiak gora begiratu zuen bizkor.

       — Izan ere —jarraitu zuen Josephinek—, ez dinagu lehen bezala Kateren premiarik. —Pitin bat gorritu zen—. Ez zeukan aitaren janaria prestatu beharrik.

       — Egia galanta —baietsi zuen Constantiak—. Aitak ez din noski orain ez janaririk, ez ezer nahi...

       Josephinek zorrotz moztu zion:

       — Ez haiz ba erdi lotan egongo, e Con?

       — Erdi lotan, Jug? —Constantiak zabal-zabal zituen begiak.

       — Ba jar ezan arreta gehiago —esan zuen Josephinek zorrotz, eta berriro gaiari heldu zion—. Hori horrela dela —eta hau ahots izpi batez xuxurlatu zuen, ateari zelatan—, Kate bidali —berriro altxatu zuen ahotsa—, eta geuk prestatuko geniken janaria.

       — Zergatik ez? —hots egin zuen Constantiak. Ezin zion irribarreari eutsi. Hura zirrara! Eskuak estutu zituen—. Zer janda biziko gara, Jug?

       — O, arrautza forma guztietan! —esan zuen Jugek, berriro goren—. Eta gainera bazegon makina bat janari prestatu ere.

       — Baina nik beti entzun dinat —esan zuen Constantiak—, oso garestiak direla.

       — Neurrian erosi behar —esan zuen Josephinek. Baina bere burua bidezidor liluragarri honetatik baztertu eta atzetik joanarazi zuen Constantia.— Orain, halere, Katerekin fidatzen garen ala ez erabaki behar dinagu.

       Constantiak bizkarra atzeratu zuen. Barre txiki motel batek alde egin zion ezpainetatik.

       — Bitxia dun, Jug —esan zuen—, baina behin ere ez naun gauza izan, gai honi buruz erabakia hartzeko.

 

 

—XI—

 

       Behin ere ez zen gauza izan. Frogak ematea zen arazo nagusia. Nola frogatu gauzak, nola? Esate baterako Katek beraren aurrean keinu itsusi bat egitea. Ez zen posible minagatik egitea? Nola galdetuko zion, bada, ea keinu itsusi bat egin zuen? Katek «Ez» erantzunez gero —eta jakina zegoen hala esango zukeela—, hura larria! Hura lotsaizuna! Gainera, Constantiak susmoa zuen, ia seguru zegoen, Kate komodara joaten zela bera eta Josephine kanpoan zirenean; ez lapurretara, baizik bazterrak miatzera. Etxeratu, eta sarri topatu zuen amatistazko gurutzea leku harrigarrienean: farfailazko zinten azpian edo gaueko bertharen gainean. Behin baino gehiagotan jarri zion Kateri tranpa. Gauzak ordena berezi batean utzi, eta gero Josephineri deitzen zion, lekuko gisa.

       — Ikusten, Jug?

       — Argi eta garbi, Con.

       — Orain jakingo dinagu.

       Baina, ai ene, gero begiratzen hasi eta hura ez zen inongo froga! Zerbait mugituta bazegoen, oso posible zen berak komoda ixterakoan gertatu izana; kolpe batengatik izan zitekeen.

       — Hik erabaki, Jug. Nik ezin dinat. Zailegia dun.

       Baina tarte bat eta azterketa luze baten ostean, Josephinek hasperen egiten zuen:

       — Zalantza sortu didan, Con, neronek ere ez zekinat.

 

       — Ezin dinagu berriro beste baterako utzi —esan zuen Josephinek—. Beste baterako uzten badugu...

 

 

—XII—

 

       Baina, une hartantxe, organilo bat hasi zen joka beheko kalean. Josephine eta Constantia batera jarri ziren hanka gainean.

       — Azkar, Con —esan zuen Josephinek—. Joan hadi azkar. Sei penikekoa zegon horko...

       Orduan oroitu ziren. Berdin zen. Ez zuten gehiago organilo-jotzailea isildu beharko. Bera eta Constantiari ez zieten gehiago aginduko tximu hura musika eta guzti handik bidaltzeko. Ez zuten gehiago entzungo deiadar ozen, arraro hura, aitak pentsatzen zuenean ez zebiltzala presaka. Egun osoa organiloari eragiten arituta ere, makilak ez zuen lurra joko.

 

Ez du lurra joko,

Ez du lurra joko,

 

       zioen organiloak.

       Zer ari zen Constantia pentsatzen? Oso irribarre bitxia zuen; besteetan ez bezala zegoen. Ez ahal zen behintzat negarrez hasiko.

       — Jug, Jug —esan zuen Constantiak goxo, eskuak atxikiz—. Badakin zer egun den gaur? Larunbata. Astea joan dun, astebete.

 

Astebete aita hil dela,

Astebete aita hil dela,

 

       hots egin zuen organiloak. Eta Josephineri ere ahaztu zitzaion buruz eta zentzuz jokatzea; irribarre egin zuen xume, arraro. Indiako tapizean eguzkizko lauki batek jotzen zuen, gorri zurixka; etorri, joan, etorri —azkenean bertan geratu zen, indarrez—, ia urretsu distiratu zuen arte.

       — Atera dun eguzkia —esan zuen Josephinek, horrek inporta balu bezala.

       Organiloa bor-bor ari zen akorde jario paregabe bat dardaraka isurtzen, akorde biribil argiak, axolagabe sakabanatuak.

       Haiek harrapatu nahian bezala, Constantiak bere esku handi, hotzak jaso, eta ondoren berriro jaitsi zituen. Tximiniako koska aldera joan zen, bere Buda kuttuna zegoen lekura. Eta harrizko eta urre itxurako irudi hartan —haren irribarreak sentsazio bitxi bat sortzen zion beti, ia mina ere bai, baina min atsegina—, bazirudien gaur irribarrea baino gehiago ageri zela. Bazekien hark zerbait; bazuen sekreturen bat. «Badakit nik zuk ez dakizun zerbait», zioen Budak. O, zer ote zen, zer izan zitekeen? Baina sentitu zuen bazegoela... zerbait.

       Eguzki printzak bultzaka ari ziren leiho artetik, itzalgaizka sartzen, argiaz jotzen altzariak eta argazkiak. Josephine haiei begira zegoen. Amaren argazkira, piano gaineko argazki handitura iritsi zirenean, harrituta bezala gelditu ziren hantxe, izan ere oso gutxi geratzen zen amaren iruditik; bakar-bakarrik pagoda ñimiño baten formako belarritakoak, eta lepoko katu luma-beltza. Zergatik lausotzen ziren hildakoen argazkiak beti horrela?, galdetu zuen Josephinek bere artean. Norbait hil bezain laster hiltzen zen haren argazkia. Baina jakina, amaren hau oso zaharra zen. Hogeita hamabost urte. Josephine bere buruaz gogoratzen zen, aulki baten gainean zutik eta lumazko katua seinalatzen Constantiari, eta esanez suge harexek hil zuela ama Zeilanen... Ama hil ez balitz, dena desberdin izango ote zen? Berak ez zuen horretarako arrazoirik ikusten. Izeba Florence etorri zen berekin bizitzera eskola bukatu zuten arte, eta hiru bider aldatu ziren etxez eta urtero joan ziren oporretan eta... eta neskame aldaketak ere izan zituzten, noski.

       Txolarre txiki batzuk —jaio berriak ematen zuten—, txioka zeuden leihoko koskan. Pi-pi-pi. Baina Josephineri iruditu zitzaion ez zirela txolarreak, ez zeudela leihoko koskan. Barrutik zetorkion negar hots bitxi, ñimiño hura. Pi-pi-pi. A!, zer ari zen negarrez, hain ahul eta etsi?

       Ezkondu izango ote ziren ama bizi izan balitz? Baina ez zuten izan norekin ezkondurik. Han ibili ziren aitaren lagun anglo-indiarrak, aita haiekin haserretu zen arte. Handik aurrera, bera eta Constantia ez ziren inoiz gizon ezkongabe bakar batekin ere topatu, elizgizonekin izan ezik. Nola topatu gizonak? Eta topatuta ere, nola ezagutu arrotz izateari uzteraino? Irakurriak zituzten jendearen abenturak, atzetik norbait zutenenak eta. Baina Constantiak eta berak sekula ez zuten inor izan atzetik. O bai, izan zen urte batean Eastbournen gizon misteriotsu bat beren ostatuan, ohar bat utzi ziena beren gelaren kanpoko ate aurrean, ur beroaren antoxinean! Baina Conniek aurkitu zuenerako, lurrinak desegina zuen idatzia, irakurtezin bihurtzeraino; ez zuten antzematerik izan bietako zeinentzat zen ere. Eta gainera, hurrengo egunean joan zen. Hori izan zen dena. Beste guztia aita zaintzea izan zen, eta aldi berean aitaren ondotik alde eginka ibiltzea. Baina orain? Orain? Lapur batek bezala ukitu zuen eguzkiak Josephine, emeki. Burua jaso zuen. Argi printza emeek leihora eraman zuten.

       Organiloak jotzeari utzi arte Budaren aurrean egon zen Constantia, pentsakor, baina ez besteetan bezala burua joanda. Oraingo honetan, irrika baten modukoa zen bere pentsamendua. Gogora etorri zitzaion honaino etorri —ezkutuan jaiki eta lo-atorrean—, ilargi betez, eta lurrean etzaten zenean, besoak zabal-zabal eginda, gurutziltzatua bezala. Zergatik? Ilargi handi, zurbilak behartuta. Zur landuko bionbotik zehar-begirada botatzen zioten irudi dantzari izugarriek, baina berari ez zion axola. Gogora etorri zitzaion ere nola, kostaldean zirenero, bere kasa alde egiten zuen ur ertzeraino, eta zerbait kantatzen zuen, berak asmatutako zerbait, ur pila harro hari arretaz begira. Izan zen bestelako bizitza bat ere: irten lasterka, ekarri gauzak etxera poltsatan, probatu, eztabaidatu Jugekin, atzera eraman, ondoren gauza gehiago ekarri eta probatu, eta prestatu aitaren erretiluak, eta saiatu aita ez amorrarazten. Baina bazirudien hori dena tunel moduko batean gertatu zela. Ez zen benetakoa. Soilik tuneletik irteten zenean, ilargi argitara edo itsasertzera edo trumoi-tximista artera, sentitzen zen bera zen bezalakoa. Zer esan nahi zuen horrek? Zeren bila zebilen beti? Nora zihoan hortik? Eta orain? Orain?

       Budaren paretik jiratu zen, bere imintzio zalantzati haietako bat eginez. Josephine zutik zegoen aldera joan zen. Zerbait esan nahi zion Josephineri, zerbait izugarri inportantea, alegia... alegia etorkizuna eta zer...

       — Ez dun uste, agian... —hasi zen.

       Baina eten zuen Josephinek.

       — Neure artean pentsatzen nagon, ea orain... —murmurikatu zuen.

       Biak isildu ziren; bata bestearen zain geratu ziren.

       — Segi, Con —esan zuen Josephinek.

       — Ez, ez, Jug; hi lehenbizi —esan zuen Constantiak.

       — Ez, esazan zer dunan esateko. Hi hasi haiz —esan zuen Josephinek.

       — Ba... ba nahiago dinat lehenbizi hirea entzun —esan zuen Constantiak.

       — Ez hadi txoroa izan, Con.

       — Benetan, Jug.

       — Connie!

       — O, Jug!

       Tarte bat. Ondoren Constantiak esan zuen, oso xume:

       — Ezin dinat esan esatera nindoana, Jug, ahaztu zaidan eta... zer nindoan esatera.

       Josephine isilik geratu zen pixka batean. Lehenago eguzkia egondako lekuan zegoen hodei handiari so jarri zen. Ondoren, labur gehitu zuen:

       — Niri ere ahaztu zaidan.

 

 

USO JAUN-ANDREAK

 

       Berak ongi zekien —inork baino hobeto—, ez zuela aukera bakar baten arrastorik, ezta izpirik ere. Hartan pentsatze hutsa ergela zen. Hain zen ergela, gainera, non ederki ulertuko baitzuen, baldin eta neskaren aitak... bueno, ederki ulertuko zuen neskaren aitak zernahi eginda ere. Izan ere desesperazioa zen, auskalo noiz arte Ingalaterran pasatzen zuen azken eguna izatea zen, bera kinka hartan jarri zuena. Eta oraindik ere... Komodatik gorbata bat aukeratu, lauki urdin eta krema kolorekoa, eta ohe ertzean eseri zen. Dama gazteak «Lotsagabea halakoa!» esaten bazion, harrituko zen? Ezta batere, pentsatu zuen, lepo biguna goratu eta gorbataren gainera jaitsiz. Horrelako zerbait esango zion, seguru asko. Ezin zuen igarri, arazoari hotz-hotzean begiratuz gero, zer beste erantzun jaso zezakeen.

       Horratx! Ispilu aurrean zinta urduri lotu, ilea esku biekin behera sakatu, eta kanpora atera zituen zamarraren sakela barrenak. Urtean bostehun edo seiehun libra inguru ematen zituen fruitu plantazioak, non eta Rodesiako puntan. Kapitalik ez. Diru iturririk ez. Aukerarik ez hurrengo lau urteetan irabaziak handitzeko. Kanpoko itxura, berriz, hutsaren hurrengoa. Osasun bikainez ere ezin harrotu, zeren Afrika Sortaldeko negozio harekin sekulako egurra jaso, eta sei hilabeteko atsedena hartu behar izan baitzuen. Artean izugarri zurbil zegoen —gaur inoiz baino okerrago—, pentsatu zuen, aurrera makurtu eta ispilua aztertuz. Jainko santua! Zer gertatu zen? Ilea berdexka zeukan. Hor konpon, berak ez zuen ile berderik, eta kito. Hori gehiegi zen. Orduan argi berdeak dar-dar egin zuen kristalean: kanpoko zuhaitzaren errainua zen. Reggie jiratu, zigarro-kutxatila atera, baina berak logelan erretzeak amatxori zer nazka ematen zion gogoratu zuenean, berriro lehengo lekuan utzi eta komoda aldera hurreratu zen. Ez, ezin, alajaina, bere buruari ezer onik aurkitu, eta beste hari berriz... A! Bertan gelditu, besoak antxumatu eta gogor bermatu zen komodan.

       Nahiz hark halako posizioa eduki, aita aberatsa, alaba bakarra eta askogatik ere auzoko neskarik ongien ikusia; nahiz hain ederra eta argia izan... Argia? Hori gutxi esatea zen: ez zegoen ezer, hark egiten ez zekienik; bistakoa zen, beharrezkoa izan balitz, hura jeinu bat izango zen edozertan; nahiz gurasoek alaba eta alabak gurasoak maite, eta hari joaten utzi baino nahiago izango zuten... Nahiz hau nahiz hura, hainbestekoa zen bere amodioa, non ezin zuen itxaropena baztertu. Baina itxaropena ote zen? Aitzitik, hari goxo-goxo kasu egiteko, hari zer-nahi-hura emateko, hari ondora perfektu dena bakarrik ametitzeko irrika bitxi, herabe hau, maitasuna bakarrik ote zen? Berak bai hura maite! Komodaren kontra gorputza estutu eta murmurikatu zuen: «Maite dut, maite dut!» Eta, orduantxe, harekin zihoan Umtalira bidean. Gaua zen. Ertz batean zegoen hura, eserita lo. Kokots xamurra lepo xamurrean gordea, betile beltzaran urretsuak masaila gainetan kokatuak. Txoraturik zegoen haren sudurtxo finarekin, haren ezpain perfektuekin, haurrarena bezalako haren belarriarekin, eta hau erdi estaltzen zuten kizkur beltzaran urretsuekin. Oihanean barrena zihoazen. Bero eta ilun eta urruti. Orduan hura esnatu eta esan zuen: «Lo egin dut?», eta berak erantzun: «Bai. Ongi zaude? Utzidazu...» Eta bera hurreratu eta ondoan makurtu zitzaion. Ezin zuen ametsetan jarraitu, hainbestekoa zen bere zoriona. Baina halere kemena izan zuen behera jaitsi, lastozko kapeluari atzaparra bota sarreran, eta kaleko atea ixterakoan zera esateko:

       — Saiatuko nauk, ea zortea dudan.

       Baina zorteak ia berehala eman zion, gutxi esaten jarrita, astindu gogor bat. Lorategiko bidean gora eta behera pasieran, Chinny eta Biddy pekines zaharrekin, amatxo zebilen. Reginaldek asko nahi zion amatxori, noski. Hura... hura beti on beharrez aritzen zen eta ez zuen berehalakoan amore ematen. Baina guraso zakarra zen, hori ez zegoen ukatzerik. Eta bizitzan zehar batzuetan, sarri —osaba Alick hil eta berari fruitu plantazioa utzi aurretik—, Reggiek argi izan zuen, mutiko batentzat ez dagoela zigor okerragorik alargun baten seme bakarra izatea baino. Eta berak zeukan guztia amatxo izatea are latzagoa zen. Nola edo hala aita eta ama batera izateaz gain, beraren eta tutorearen senide guztiekin izan zuen sesioa, Reggie lurrean agertzen hasi aurretik. Hori horrela, Reggiek, etxeminez zegoenero, izarren azpian eserita ataripe ilunean, eta gramofonoa joka, «Bihotz, bizitzea ez al da maitatzea?», begi aurrera zetorkion bakarra amatxo zen, garai eta sendo, lorategiko bidexkan tirriki-tarraka, hankapean Chinny eta Biddy zituela...

       Amatxo, guraizeak zabalik, hildako zer edo zeren burua moztera zihoala, Reggie begiztatzean gelditu zen.

       — Ez haiz ba inora joango, e Reginald? —galdetu zuen, ikusirik bazihoala.