«Bistakoa duk —zioen berekiko—; tsigane koadrila honek brankako gazteluaren pean eman dik gaua, egun osoa zubiaren pean eman ondoren. Zer nahi dute, bada, buhame horiek, beren burua ahal den gutxiena nabarmendu? Ezkutuka ibiltzea, ostera, ez zatorrek bat inola ere arraza horren ohiturarekin!»

       Mikel Strogoffek zalantzarik ez zuen izan orduan. Gona dirdaitsuko talde ilun hartatik jaulki ziren gaueko hitz kezkagarriak, eta buhame zaharra eta Sangarre izen mongoliarreko emakumea izan ziren elkarrizketa hartako solaskideak.

       Mikel Strogoff, mugimendu oharkabe batez, steam-boataren ate aldera hurbildu zen, buhame taldea ontzitik behin betiko jaisteko zorian zelarik.

       Han zegoen buhame zaharra, apal-apal, bere kastakoek berezkoa duten lotsagabekeriaren antzik ere agertu gabe. Begiradak bereganatu beharrean uxatu nahi zituela esan zitekeen. Lurbira osoko eguzkiek erretako kapelu higatu bat zeraman aurre-aurrera botea aurpegi zimurraren gainean. Soingaineko zahar batek estaltzen zion bizkar konkortua, gorputz guztia estu-estu biltzen zuela, bero egin arren. Ez zen aise esatekoa zer garaiera zuen edo nolako gorpuzkera, janzkera zarpatsu haren azpian.

       Agurearen aldamenean, Sangarre zeritzana ageri zen, harro eta eder. Hogeita hamar urteko emakumezkoa zen, garaia, lerdena; azala beltzarana zuen, begiak bikainak eta ilea urre kolorekoa.

       Dantzari gazte haietako batzuk politak baino politagoak ziren, baina haien arrazako ezaugarri garbiak galdu gabe, ordea. Emakume tsiganeak halako xarma baten jabe dira oro har, eta ingelesak baino xelebreagoak izan nahi duten jaun errusiar handi horietatik batek baino gehiagok dudarik ez du egin horrelako buhame eder bat emaztetzat hartzeko.

       Haietako bat kantatzen ari zen ahopeka. Doinu bitxia zen, neurri arrotzekoa, eta honela itzul zitekeen lehenengo bertsoaren hasiera:

Lepo beltzaranean diz-diz koral harriak,
urrezko orratzak mototsean!
Ondasun bila noa
hemendik...

       Neskatxa irriberak kantari segitu zuen, baina Mikel Strogoffek ez zion jadanik jaramonik egiten.

       Izan ere, Sangarre izenekoa begira eta begira zeukala iruditu zitzaion. Emakume hark Mikel Strogoffen hazpegiak oroimenean inoiz ez ahazteko eran finkatu nahi zituen, nonbait.

       Gero, istant batzuen ondotik, Sangarre ontzitik lehorrera jaitsi eta kaian bere zain zeuden agure eta neskekin elkartu zen.

       «Emakume lotsagaldua halakoa! Konturatu ote da Nijni Novgoroden espioitzat hartu zuena eta ni bat-bera garela? Buhame sorgin madarikatu horiek katuaren begiak zauzkatek! Gauean ere ikusten ditek, eta horrako hori jakinaren gainean egon daitekek...»

       Sangarreren eta buhame taldearen atzetik abiatzekotan izan zen Mikel Strogoff, baina eutsi egin zion gogoari.

       «Ez —pentsatu zuen—, pauso bakar bat ere ez, ongi hausnartu gabe! Zori iragarle hori eta haren koadrila atxilotzeko eskatuz gero, agerian geldituko duk nor naizen egiatan. Lehorreratu dituk, bestalde, eta, haiek muga zeharkatu baino lehen, Uraletik urrun izango nauk. Bazakiat Kazandik Ixinera doan bidea har dezaketela, baina bitartekorik ez dik eskaintzen batere, eta tarantas bat, Siberiako zaldi margulek tiraturik, beti joango duk buhame gurdi baten aurretik! Tira, Korpanoff adiskidea, lasaitu hadi!»

       Gainera, une hartan, buhame zaharra eta Sangarre aienatuak ziren jendearen artean.

       Kazan hiria «Asiako atea» deitu izan dute zuzentasunez; Siberiako eta Bukharako merkataritza bide guztien erdigunetzat jo izan dute; eta bertatik Ural mendiez bestaldera bi errepide irtetea da, hain zuzen, adierazpen horien zergatia. Baina Mikel Strogoffek aukera egina zuen zentzu handiz. Perm, Jekaterinburg eta Tiumen hirietan barrena igarotzen den errepidea hautatu zuen. Posta zerbitzuaren bide nagusia da, ongi zaindutako zaldiez hornitua, estatuak baitu horren ardura, eta Ixindik aurrera Irkutskeraino luzatzen dena.

       Egia da badela beste errepide bat Kazandik Ixinera joateko. Hartaz pentsatu berri zuen Mikel Strogoffek arestian. Bide hura ez da desbideratzen Permeraino, eta Jelabuga, Menzelinsk, Birsk, Zlatust herrietan zehar pasatzen da Europatik irten aurretik, eta Txeliabinsk, Txadrinsk eta Kurgan herriak zeharkatzen, Asian dagoeneko. Baina, beharbada bestea baino laburragoa izanik ere, abantaila hori biziki urritzen dute posta etxerik ezak, batere zaindu gabeko zoladurak eta herri bakan batzuk besterik ez egoteak. Mikel Strogoffek arrazoi handiz eutsi zion egina zuen aukerari, eta parada ederra zuen buhameak baino lehenago Ixinera iristeko, baldin eta haiek beste bidea hartu bazuten, irudi zuen bezala.

       Ordubete geroago, bidazti berriei zein zaharrei deika hasi ziren, Kaukasoren brankako kanpaia joz. Goizeko zazpiak. Erregaiaren zamaketa berriki bukatua. Pinu egurra erre eta erre ari ziren galdarak eta haien paretek dar-dar egiten zuten lurrunaren presiopean. Steam-boata gertu zegoen ateratzeko.

       Bidazti guztiek beren tokiak hartu zituzten Permera joateko asmotan.

       Memento hartan, Mikel Strogoff ohartu zen bi kazetarietatik bat ez zela itzuli steam-boatera. Harry Blount baizik ez zegoen ontzian.

       Kaian geratu behar ote zuen Alcide Jolivetek?

       Baina, amarrak askatzen ari ziren unean bertan, Alcide Jolivet agertu zen lasterka bizian. Ontziratzeko zubixka kendu dute, steam-boata kai ertzetik aldentzen hasia da, baina bost axola Alcide Joliveti huskeria horiek; akrobata bat bezain arin jauzi egin eta Kaukasoren zubian erori da, bere lankidearen besoetan ia-ia.

       —Zu gabe joango ginela uste nuen —esan zion kazetari ingelesak, erdi isekaz erdi benetan.

       —Bo! —erantzun zion Alcide Jolivetek—. Moldatuko nintzen zuek harrapatzeko. Ontzi bat pleitatuko nuen nire lehengusinaren kontura, edo postan joango nintzen hogei kopek ordainduz verstako eta zaldiko. Zer nahi duzu? Ontziralekutik oso urruti zegoen telegrafo etxea!

       —Telegrafo etxera joan zara? —galdetu zion Harry Blountek, ezpainak bat-batean estuturik.

       —Joan naiz, bai! —erantzun zion Alcide Jolivetek, ahoan bere irribarrerik atseginena zuela.

       —Eta bazebilen oraindik Kolivaneraino?

       —Horixe ez dakit, baina ziurtatzen dizut Kazandik Parisa ederki dabilela!

       —Mezu bat bidali diozu... zeure lehengusinari?...

       —Gogo handiz.

       —Zerbaiten berri izan duzu, beraz?

       —Hara, nire aita txiki hori, errusiarrek esaten duten bezala, mutil jatorra naiz ni, eta zuri ezkutatzekorik ez dut eduki nahi. Tatariarrak, Feofar Khan buru dutela, Semipalatinsk igaro eta Irtish ibaian behera doaz. On egin diezazula albisteak!

       Nolatan? Horren berri larria, eta Harry Blountek jakin ez? Eta haren kontrarioak, aldiz, ez zuen berehala Parisa bidali, segur aski Kazango biztanleren bati berria entzun bezain laster? Gibelean gelditu zen egunkari ingelesa! Harry Blount, eskuak atzera gurutzaturik, steam-boataren txopara joan zen esertzera, gehiago hitzik egin gabe.

       Goizeko hamarrak aldean, gazte livoniarra gela utzi eta zubira igo zen.

       Mikel Strogoffek harengana inguratu eta eskua luzatu zion.

       —Begira ezan, arreba —esan zion, ontziaren brankaraino eraman ondoren.

       Izan ere, alderdi hark merezi zuen begiradatxo bat ematea.

       Kaukaso ontzia Volgak eta Kamak bat egiten duten lekura iristen ari zen. Hantxe utziko zuen ibai handia, laurehun versta luzean handik behera etorri eta gero, eta ibaiadarrean gora abiatuko zen laurehun eta hirurogei verstako ibilbidea egiteko (490 kilometro).

       Bazter hartan, ibai baten ur garden-gardena eta bestearen ur ilunxeagoa nahasi, eta batera isurtzen hasten ziren handik hara. Kamak ezker aldeko hegitik garbitzen zuen Volga ibaia bere ur lohigabeaz, Okak eskuin aldeko hegitik egin bezala, Nijni Novgorod zeharkatzean.

       Kama ibaia zabal-zabal hedatzen zen orduan, eta xarmangarriak ziren haren ertz oihantsuak. Bela zuri batzuk ageri ziren ur ederren alaigarri, eta eguzkiaren printzek milaka distira sortzen zituzten ur azalean. Lertxunez, haltzez eta haritz bakan batzuez estalitako mendixkek zeru ertzaren lerro patxadazkoa marrazten zuten, nahiz zenbait puntutan lerro hori ezin bereizi atzeko zeru urdinetik, eguerdiko eguzki itsugarriaren pean.

       Baina ez zirudien izadiaren edertasun haiek pentsamendua bestera eraman ziezaioketenik gazte livoniarrari, ezta lipar batean ere. Gauza bakar bat ikusten zuen hark: lortu nahi zuen helburua; eta Kama ibaia helburu horretarantz hurbiltzen laguntzeko bidea besterik ez zen. Ikaragarri distiratu zitzaizkion begiak ekialdera so egitean, zeru ertz trinko hura zulatu nahi izan balu bezala.

       Nadiak lagunaren eskuan utzi zuen berea, eta berehalaxe harengana jiraturik:

       —Zer tarte dago Moskutik hona? —galdetu zion.

       —Bederatziehun versta.

       —Bederatziehun, zazpi milako bide batean! —esan zuen neskatxak xuxurla batean.

       Bazkaltzeko tenorea zen, eta bidaztiak deitu zituzten, kanpaiari danga batzuk joz. Nadia Mikel Strogoffen atzetik joan zen jantokira. Lehenbizi, eta beste janarietatik bereiz, zizka-mizkak zerbitzatu zituzten jangura bizkortzeko, iparraldeko herrialdeetako usadioari jarraituz, era berean egiten baita Errusian nola Suedian edo Norvegian; baina neskatxak ukitu ere ez zituen egin, ez zuen jan kabiarrik, ez xerra mehetan ebakitako sardinzarrik, eta ez zuen edan zekale anisatuzko pattarrik. Eta gutxi jan zuen geroko janarietatik ere, beharbada oso eskuarte eskaseko neska gaixo baten moduan. Mikel Strogoffek bere laguntxoak baino gehiago ez zuela jan behar pentsatu zuen, eta bazkari urria egin zuten biek: kulbat pixka bat —gorringoz, arrozaz eta haragi xehatuz egindako pastela—, kabiarrez betetako aza gorri pitin bat, eta tea besterik ez edateko.

       Otordua, hortaz, ez zen izan ez luzea ez garestia ere, eta, mahaira eseri eta hogei minutu baino lehen, Mikel Strogoff eta Nadia Kaukasoren zubira igotzen ari ziren elkarrekin.

       Txopan jarri ziren eserita, eta, itzulingururik gabe, Nadia hizketan hasi zen, ahotsa apalduz beste inork ez entzuteko eran.

       —Neba —esan zion—, erbesteratu baten alaba nauk. Nadia Fedor diat izena. Gure ama Riga hirian hil duk, orain hilabetea, eta Irkutskera noak aitarekin elkartu eta haren erbestea partekatzera.

       —Irkutskera noan ni ere —erantzun zion Mikel Strogoffek—, eta Nadia Fedor bizirik eta osorik utziko dinat bere aitaren besoetan, zerua lagun.

       —Mila esker, neba nirea! —esan zion Nadiak.

       Siberiara joateko podaroshna berezi bat zuela gehitu zuen orduan Mikel Strogoffek, eta, agintari errusiarren aldetik, beraz, ezerk ere ezingo zuela haien ibilera oztopatu.

       Nadiak ez zuen gehiago eskatzen. Gauza bakar bat ikusten zuen Jainkoak ekarritako gizon on xalo harengan: aitarenganaino iristeko bidea.

       —Nik ere banian Irkutskera joateko baimena, baina Nijni Novgorodeko gobernadorearen dekretuak baliogabetu zian, eta hi gabe, neba nirea, ezingo nian utzi hiri malapartatu hori eta hantxe hilko ninduan, dudarik gabe!

       —Eta bakarrik, Nadia —esan zion Mikel Strogoffek—, bakar-bakarrik ausartuko hintzen Siberiako estepak zeharkatzen!

       —Nire betebeharra zuan, neba.

       —Baina ez hekien lurralde osoa matxinatua eta inbaditua dagoela eta igarotzea ia ezinezkoa dela?

       —Tatariarren inbasioaz ezer ez zuan entzuten Rigatik irten nintzenean. Moskuraino ez nian ezer ere jakin!

       —Eta, hala eta guztiz ere, aurrera jo huen?

       —Nire betebeharra zuan.

       Hitz horrek laburbiltzen zuen neska gazte kementsu haren izaera. Haren betebeharra zen, eta horrelakoetan Nadia behin ere ez zebilen duda-mudatan.

       Bere aita hartu zuen orduan hizpide, Vasili Fedor, Rigako sendagile estimatua. Ongi eta onuraz ziharduen medikuntzan eta pozik bizi zen emazte eta alabarekin. Baina atzerriko elkarte sekretu bateko kidea zela azaleratu bezain laster, Irkutskera erbesteratzeko agindua jaso zuen, eta agindu hori ematera joan zitzaizkion jendarmeek mugaz bestaldera eraman zuten berandu gabe.

       Vasili Fedorrek besarkada bana eman emazteari eta alabari eta negarrez abiatu zen, maite zituen bi emakumeak bakarrik utzirik, bat gaitzak estu-estu hartuta eta bestea babes gabe geratzeko arriskuan.

       Bi urte hartan ekialdeko Siberiako hiriburuan bizi zen, non medikuntzan jardutea bazeukan, baina onurarik gabe. Alabaina, pozik biziko zen segur aski, erbesteratu batek ahal zuen neurrian, emaztea eta alaba bere ondoan edukiz gero. Baina Fedor andrea, guztiz makal, ez zen gauza Riga uzteko. Senarra joan eta handik hogei hilabetera hil zen alabaren besoetan. Nadia bakarrik geratu zen eta kasik eskuarterik gabe. Orduan baimena eskatu zion Errusiako gobernuari bere aitarengana joaten uzteko, eta eman egin zioten trabarik gabe. Bazihoala idatzi zion eskutitz batean. Ozta-ozta zeukan bidaia luze horretarako, eta, hala ere, zalantzarik gabe abiatu zen. Berak ahal zuena egiten zuen!... Gainerakoa Jainkoaren esku zegoen.

       Bitartean, Kaukaso ontzia ibaian gora zihoan. Gau iluna zen ordurako, eta hozkirri zoragarri batek gozatzen zuen eguneko beroa. Milaka txinpart ihesi zihoazen steam-boataren tximiniatik, eta, ontziaren bularrak ebakitako uren marmarra entzuten zen otsoen uhuriekin nahasirik, kantuan ari baitziren Kama ibaiaren eskuineko itzaletan gordeta.

 

 

IX

TARANTASEZ GAU ETA EGUN

 

       Biharamunean, uztailak 19, Permeko ontziralekura iritsi zen Kaukaso, bidaiaren azken geldilekura, alegia, ontzia ez baitzihoan harago Kama ibaian gora.

       Perm probintzia handienetarikoa da inperio errusiarra osatzen dutenen artetik, Siberiako lurralde zati bat ere barne hartzen duela, Ural mendietatik hara. Marmol harrobiak, gatzagak, platino eta urre erauztokiak, ikatz meatzeak ustiatzen dira bertan handizka. Perm hiria noizbait lehen mailako bihurtuko da beharbada, kokaleku paregabean egonik, baina bitartean hiri hitsa da guztiz, arras zikina, lohiz bete-betea, eta batere baliabiderik eskaintzen ez duena. Errusiatik Siberiara doazenei axola gutxi die erosotasun falta horrek, barne aldetik etorrita aldean baitakarte behar duten guztia; baina Asiaren erdialdeko eskualdeetatik datozenek, hain bidaia luzea eta neketsua burutu ondoren, ez lukete inola ere gaizki ikusiko Asiako muga pasa eta aurkitzen duten lehen hiri europarra hobeki hornitua egotea.

       Permen saltzen dira berriro bidaztiek Siberiako lautadetan barrena erabilitako ibilgailuak, bide luzean gutxi-gehiago matxuratuak. Eta Europatik Asiara doazenek hantxe erosten dituzte zalgurdiak udan eta lerak neguan, estepen erdian zenbait hilabetez ibiltzeari ekin aurretik.

       Mikel Strogoffek bidaiaren nondik-norakoak erabakita zeuzkan, eta egitasmo hura betetzea besterik ez zen kontua.

       Badago posta kotxe zerbitzu bat Ural mendien lerroa arin samar zeharkatzen duena, baina, gauzak zeuden bezala egonda, zerbitzu hori ez zebilen oso txukun. Ongi antolatuta egon arren, Mikel Strogoffek ez zuen hartuko posta kotxea. Agudo joan nahi zuen, inoren mende gabe, eta, zentzu handiz, zalgurdia erosi nahiago zuen eta postaz posta lasterka joan, posta gidarien ahalegina biziagotuz aparteko «na vodku» batzuen bitartez.

       Damurik, jatorri asiarreko atzerritarren kontra hartutako neurriak zirela eta, bidazti franko atera zen Permetik eta, beraz, garraio bide askorik ez zen han. Besteen hondarrarekin etsi behar, bada. Zaldiekin, berriz, arazorik ez. Mikel Strogoffek bere podaroshna erakuts zezakeen arriskurik gabe, Siberiara iritsi artean, eta posta etxeko nagusiek lehentasunez lotuko zizkioten zaldiak bere gurdiari. Europa aldeko Errusiatik kanpo, ordea, errubloen ahalmenaz baizik ezin baliatu.

       Baina zein ibilgailu motari lotu zaldi horiek? Telega bati ala tarantas bati?

       Telega izenekoa gurdi hutsa da, lau gurpilekoa, estali gabea eta zurezkoa oso-osorik. Gurpilak, ardatzak, ziriak, gurtetxea, endaitzak, den-denak inguruetako zuhaitzekin eginak dira, eta soka lodiez besterik ez dira elkartzen hura osatzen duten peza guztiak. Nekez aurkitzen da gurdi zakarragorik eta erosotasun gutxiagokorik, baina edonork konpontzeko modukoa da, bidean istripua izanez gero. Bada pinurik Errusiako mugan, eta gurdi ardatzak berez sortzen dira basoan. Telegaren bidez eramaten da ohiz kanpoko posta, perekladnoi deitutakoa, zeinarentzat bide txarrik ez dagoen. Noizean behin, esan beharra dago, pezen arteko lokarriak hausten dira, eta, atzeko aldea basatzetan trabatua gelditzen den bitartean, aurrekoa hurrengo posta etxera iristen da bi gurpilekin baino ez. Baina horrenbestez bidaia ongi joan dela esango dizute.

       Mikel Strogoff telega bat hartu beharrean egongo zen, tarantas bat aurkitzeko zoria izan ez balu.

       Ibilgailu hau ere ez da gurdigintzaren azken-azken aurrerapena. Balaztarik ez dauka, telegaren irudira; burdina gutxi eta zur asko; baina haren lau gurpilek, ardatzaren muturretik zortzi-bederatzi oinetara jarriak, halako oreka bat bermatzen dute zuloz eta gorabeherez betetako bide horietan. Lohi-babes batek bidaztiak gordetzen ditu bideko lokatzetatik, eta larruzko estalki mardul batek, jaitsi eta erabat itxi daitekeenak, bidaiatzea samurtu eta bigundu egiten du uda parteko bero sapetan eta ekaitz gaiztoetan. Bestalde, telega bezain sendoa da eta ez zailagoa konpontzen, eta, gainera, arrisku txikiagoa du atzeko alde guztia bide nagusietan galdurik lagatzeko.

       Esan bezala, Mikel Strogoffek tarantas bat aurkitu zuen, baina zokorik zoko galdezka ibili ondoren. Segur aski beste tarantasik ez zen izango Perm hiri osoan. Hala izanik ere, tratua merkeago egiten saiatu zen eginahalean, itxura egite aldera, Nikolas Korpanoff baitzen bera, Irkutskeko merkatari xume bat.

       Nadia bere bidelagunarekin ibili zen hara eta hona zalgurdi bila. Helburu bera ez izan arren, ahalik agudoena iritsi nahi zuten biek, eta, beraz, lehenbailehen abiatzeko amorruz zeuden. Biei gogo berak bihotz ematen ziela esan zitekeen.

       —Arreba —esan zuen Mikel Strogoffek—, zalgurdi erosoagoa nahi ninan hiretzat, baina ez dinat besterik aurkitu.

       —Niri esaten didak hori, aitaren bila oinez ere joateko prest zegoen honi!

       —Ez dinat hire adorea zalantzan jartzen, Nadia, baina emakume bat aurrera jarraitu ezinik geratuko zunan nekearen nekeaz.

       —Nik aurrera jarraituko diat, nekaturik edo nekatu gabe —erantzun zion neskatxak—. Nire ezpainetatik intziri bakar bat entzuten baduk, utz nazak bidean eta segi aurrera bakarrik!

       Handik ordu erdi batera, podaroshna erakutsi eta postako hiru zaldi lotu zizkioten tarantasean. Abere haiek, dena ile luze, hanka handiko hartzak ematen zituzten. Txikiak ziren, baina sutsuak, arraza siberiarreko guztiak legez.

       Posta gidari bat, iemstxik bat, hango hizkuntzaz esanda, arduratu zen zaldiak lotzeaz. Honela egin zuen: hiruretan handiena bi endaitz luzeen artean atxikirik jarri zuen, endaitz mutur batetik bestera txilinez, zintzarriz eta mortxilez jositako uztai antzeko baten azpian —duga izenekoa—; eta beste biak tarantasaren pikabuztanetan estekaturik besterik gabe. Gainerakoan, ez uhalik ez antzekorik, eta gida bezala, sokatxo bat aski.

       Mikel Strogoffek ez zeraman ekipajerik aldean, ez eta gazte livoniarrak ere. Batek bidaia agudo baino agudoago egin behar zuen, besteak eskuarte eskas umilik baizik ez zeukan. Egoera horiek galarazten zien fardel multzo handi batez beren burua oztopatzea. Eta eskerrak, zeren tarantasak, edo bidaztiak eraman zitzakeen ekipajeak utzita, edo ekipajeak eraman zitzakeen bidaztiak utzita. Bi lagun eramateko egina zegoen, iemstxika kontatu gabe, zeinak, oreka mirarizko bat zela medio, bere eserleku meharrean irauten zuen erortzeke.

       Iemstxika, bestalde, posta bakoitzean aldatzen da. Tarantasa lehenbiziko aldian gidatu behar zuena siberiarra zen, bere zaldiak bezala, eta haiek bezain iletsua, edo gehiago. Txima luzeak zituen, zuzen moztuta kopetan, hegal altxatuko kapelua buruan, eta gerriko gorria eta longaina soinean. Longainaren papar hegalak botoi batzuen gainean gurutzatzen ziren, eta ikur inperiala ageri zen haietan grabaturik.

       Iemstxikak tarantaseko bidaztiei begiratu zien jakin-min handiz, zaldiak lotzera hurbildu zenean. Ekipajerik ez! —eta non arraio jarriko zituen?—. Aberats usainik ez, hortaz. Eta oso imintzio esanguratsua egin zuen.

       —Beleak! —oihu egin zuen, axola izpirik ez ziola entzuten zioten ala ez—. Beleak! Verstako sei kopek gehienez ere!

       —Ez! Arranoak! —erantzun zion Mikel Strogoffek, iemstxiken hizkera ederki ulertzen baitzuen— Arranoak, aditzen duk? Bederatzi kopek verstako, eta eskupekoa gainera.

       Zartailuak airean emandako zirt alaia izan zen erantzuna. Errusiako posta gidariek «belea» deitzen diote bidazti zeken edo txiroari, mendi aldeko postetan bizpahiru kopek verstako baino gehiago ordaintzen ez duenari. «Arranoa», berriz, prezio altuengatik atzera egin ez eta eskupeko oparoak ematen dituenari. Halatan, beleak ezin du amestu ere egin arranoa bezain bizkor eta arin hegaldatzea.

       Nadia eta Mikel Strogoff berehala eseri ziren tarantasean. Jateko batzuk zeramatzaten enbarazu egiten ez zuen kutxa txiki batean. Bidean berandutuz gero, nahikoak izango ziren posta etxeetara iristeko. Horietan ezeren faltarik ez zuten izango, ongi hornituak eta erosoak baitira, estatuaren zaintzapean. Larruzko estalkia jaitsi, eguzki kiskalgarritik gordetzeko, eta, eguerdian, tarantasak, hiru zaldiak tiraka, Perm hiria utzi zuen hautsezko hodei baten erdian.

       Harrigarria zen nola gobernatzen zuen iemstxikak gurdia, bai behintzat errusiar edo siberiar ez ziren bidaztientzat, ez baita batere ohikoa era horretan jokatzea. Izan ere, endaitzen arteko zaldia, beste biak baino handixeagoa eta gurdiaren ibilera zuzentzeko ardura zuena, trosta luze-luzean zihoan beti, zelaian nahiz maldan, eta ez zuen behin ere galtzen neurria. Beste biek lauoinka ibiltzen baino ez zekiten, nonbait, eta hala zihoazen modu ikusgarrian bezain barregarrian. Iemstxikak jo ez zituen egiten. Gehienez ere, zuzpertu egiten zituen zartailua airean zirtako ozenez astindurik. Baina zenbat hitz ezti abereentzat, otzan eta zuzen aritzen zirenean, alde batera utzirik santu izenez deitzen zienean! Gida bezala erabiltzen zuen sokatxoak ez zuen deustako balio erdi zoraturiko zaldi haiengan, baina, eztarritik sortzen zion ahots zakar harekin «na pravo» edo «na levo» esan —eskuinetara edo ezkerretara, alegia—, eta brida handiaz edo txikiaz baino zintzoago zebiltzan.

       Eta nolako hitz goxoak, gauzak ongi egiten zituztenean!

       —Ea, usapal nireak! —esaten zien iemstxikak—. Aurrera, enara maiteak! Goazen hegan, nire uxo txikiak! Aupa, ezkerraldeko nire lehengusu hori! Eutsi goiari, eskuinaldeko nire aita txiki hori!

       Baina abiadura moteltzen bazuten, nolako irainak, nolako hitz garratzak! Eta bazirudien abere sentibera haiek ulertu egiten zutela!

       —Mugi ezak ipurdia, barakuilu madarikatu hori! Deabruak hartuko ahal hau, bare nazkagarria! Bizirik larrutuko haut, dortoka zikina, eta infernuan ustelduko haiz!

       Gidatzeko modu bitxia, indar gehiago eskatzen baitzion zintzurrari besoari baino, baina, hala ere, tarantasa ziztu bizian zihoan, bideari hamabi-hamalau versta orduko janez.

       Mikel Strogoff jarria zegoen horrelako ibilgailuetara eta horrelako moduetara. Jauziek eta astinaldiek ezin zuten gogaitu. Bazekien gurdi zaldi errusiarrek ez dutela ezer saihesten bidean, ez harriak, ez gurpil arrasto sakonak, ez basatzak, ez zuhaitz eroriak, ez zuloak; traba guztien gainetik igarotzen dira arrapaladan. Ohitua zegoen horretara. Neska gazteak, berriz, arriskua zuen tarantasaren inarrosaldiekin zauritua gertatzeko, baina kexarik ez zen irteten haren ahotik.

       Bidaiaren lehenengo uneetan, Nadiak, horrela airean eramanik, ez zuen hitzik atera. Gero, iristea, iristea, beste pentsamendurik buruan ez, eta galdezka hasi zitzaion Mikel Strogoffi:

       —Hirurehun versta kontatu ditiat Permetik Jekaterinburgera. Oker egin dut kontua, neba?

       —Ez dun oker egin, Nadia —erantzun zion—, eta Jekaterinburgera iristen garenean Ural mendien oinean izango gaitun, baina beste aldean.

       —Eta zenbat denbora behar da haraino?

       —Berrogei ordu, gau eta egun ibiliko gaitun eta. Gau eta egun esan dinat, Nadia —gehitu zuen—, ezin naun-eta istant bakar batean ere gelditu, eta atsedenik gabe joan beharra dinat Irkutskeraino.

       —Ez haut nik atzeratuko, neba, ezta ordubetez ere; eta gau eta egun ibiliko gaituk.

       —Bada, orduan, Nadia, tatariarren inbasioak bidean oztoporik ez diezagula jar, eta, hogei egun baino lehen, hantxe izango gaitun!

       —Egin duk inoiz bidaia hau?

       —Behin baino gehiagotan.

       —Neguan agudoago eta segurtasun handiagoz joango gintuan, ezta?

       —Bai, agudoago batez ere, baina gorriak pasa beharko hituzke hotzarengatik zein elurrarengatik.

       —Ez zagok ardurarik! Negua errusiarren adiskidea duk.

       —Bai, Nadia, baina harria baino gogorragoa izan behar adiskidetasun horri eusteko! Maiz ikusi dinat Siberiako estepetan tenperatura zero azpitik berrogei gradu erortzen! Bihotza izozten sentitu dinat, nire jantziak elur-orein larruzkoak izan arren, eta hanka-besoak bihurritzen, eta oinak hormatzen, artilezko hiru pare galtzerdiz babesturik ere! Ikusi dinat nola lerako zaldiak estaltzen zituen izotzezko oskol batek, arnasa sudurzuloetan itsatsita! Nola pattarra harri bihurtzen zen bere ontzian, ezta labanez ere koskarik ezin eginik!... Baina han zihoanan nire lera tximistaren pare! Batere trabarik ez ikusmira guztian, lautada zuri berdinduan! Batere erreka edo ibairik ez, eta aurrera, zeharkatzeko ibirik bilatu gabe! Batere aintzirarik ez, eta segi, ontzi baten bila hasi gabe! Izotz gogorra, bide zabala, lur irmoa nonahi! Baina, nolako neke eta oinazeak, Nadia! Itzuli ez zirenek, elur azpian hilotz gelditu zirenek azalduko litizketen, aukera izatera, baina ez horrelakorik, ordea!

       —Hi, hala ere, itzuli egin haiz beti, neba —jaulki zuen Nadiak.

       —Bai, baina ni siberiarra naun, eta horrelako ibilaldi latzetara ohitu nindunan txikitan, aitarekin ehizan nindoalarik. Baina, Nadia, esan didananean neguak ez hinduela geldiaraziko, bakarrik abiatuko hintzela, Siberiako eguraldiaren laztasun eta gordinkeriari aurpegi emateko prest hengoela, elurretan galdua ikusten hindudala iruditu zaidan, bidean eroria hintzela sekula ez altxatzeko!

       —Zenbat aldiz zeharkatu duk estepa neguan? —galdetu zuen gazte livoniarrak.

       —Hirutan, Nadia, Omskera joateko beti ere.

       —Eta zertara joaten hintzen Omskera?

       —Ama ikustera, zain neukanan eta!

       —Eta ni Irkutskera noak, aita zain zaukaat eta! Amaren azken hitzak ematera noak! Esan diat horrenbestez, neba, ezerk ere ez zidala abiatzea galaraziko!

       —Ausarta haiz gero, Nadia —esan zion Mikel Strogoffek—, eta Jainkoak berak gidatuko hinduen!

       Egun hartan, arin eraman zuten tarantasa postatik postara txandakatzen ziren iemstxikek. Mendietako arranoen izen ohoretsua ez zuten zikintzen bide nagusiko «arrano» haiek. Zaldi bakoitzarengatik ordaindutako prezio handiak, eskuzabal emandako eskupekoek, gomendio gisa balio zieten bidaztiei ezin hobeki. Posta etxeko nagusiek harriduraz ikusiko zuten beharbada nola, dekretua argitaratu ondoren, gizon gazte batek eta haren arrebak, errusiarrak izatez, Siberiako bidea zabal-zabalik zuten, beste guztiei debekatzen zitzaien bitartean; baina, paperak behar bezala edukita, pasatzeko eskubidea zuten. Horrela bada, bizkor-bizkor geratzen ziren tarantasaren atzean bideko zutoin distantzi erakusleak.

       Beste alde batetik, Mikel Strogoff eta Nadia ez ziren bakarrak Permetik Jekaterinburgera bidean. Lehenbiziko posta etxeetatik tsarraren mandatariak jakin zuen beste zalgurdi bat aurretik zihoakiela; baina denentzat baziren zaldiak, eta ez zen gehiago kezkatu orduan.

       Tarantasak atsedenaldi gutxi egin zituen egun hartan, jatorduetan baino ez baitzen gelditu. Posta etxeetan ohea eta mantenua aurkitzen dira. Gainera, posta etxerik ezean, nekazari errusiarrek ez diote ongi-etorri txarrik egingo kanpotarrari. Hurbildu ahala, bidaztiak hango herrietako elizaren teilatu berdea eta horma zuriak ikusiko ditu, eta, bertan denean, edozein etxetako atea jo dezake. Ireki egingo diote. Mujika etorriko da, irribarrea ahoan, eta bostekoa luzatuko dio kanpotarrari. Ogia eta gatza eskainiko diote. Samovarra sutan jarriko dute, eta bere etxean bezain egoki sentituko da. Are gehiago, familiako batzuk etxez aldatuko dira, etorri berriarentzat lekurik ez badago. Kanpotarra iristen denean, denen ahaidea da. «Jainkoak bidalitakoa» da.

       Arratsean, halako sen batek bultzaturik, aurreko zalgurdiak zenbat ordutako aldea kentzen zien galdetu zion Mikel Strogoffek posta etxeko nagusiari.

       —Bi ordu, aita txiki hori —erantzun zion nagusiak.

       —Berlina bat da?

       —Ez, telega bat.

       —Zenbat bidazti?

       —Bi.

       —Agudo doaz?

       —Arranoak dituk!

       —Lot ditzatela zaldiak berehalakoan!

       Mikel Strogoff eta Nadia, ordu bakar batean ere ez gelditzeko asmo sendoa harturik, gau osoa eman zuten inon geratu gabe.

       Aro ona zen oraindik, baina eguratsa gero eta astunago zegoen, eta elektrizitatez betetzen ari zen nabarmenki. Goietan izarren argiak ageri ziren, hodeien eragozgarririk gabe; eta lurretik gandu beroa altxatzen zela irudi zuen. Beldur izatekoa zen mendietan ekaitza ez ote zen hasiko, izugarriak izaten baitira han. Mikel Strogoffek, zeruaren zantzuei erreparatzera ohitua, naturaren indarrak borrokan hastear zeudela susmatu zuen, eta kezka sartu zitzaion.

       Gaua lasai joan zen. Tarantasaren triki-traka txikia ez izanagatik, Nadiak lotan eman zituen ordu batzuk. Erdiraino altxaturiko estalkiak aire apur bat sartzen utzi eta birikek irrika biziz arnasten zuten giro itogarri hartan.

       Mikel Strogoff esna egon zen gau osoan. Ez zen iemstxikez fidatzen, gustura lokartzen baitziren haiek eserlekuan bertan; eta ordurik ez zen inon galdu, ez posta etxeetan, ezta bidean ere.

       Biharamunean, uztailak 20, goizeko zortziak aldera, Ural mendien lehenengo islak eta ertzak agertu zitzaizkien ekialdean. Hala ere, mendi lerro garrantzizko hau, Europa aldeko Errusia eta Siberia bereizten dituena, nahiko urrun zegoen oraindik, eta ez ziren iritsiko eguna gautu baino lehen. Mendiak, beraz, hurrengo gauean igaro beharko, derrigorrean.

       Goi estalia egon zen egun hartan guztian, eta, beraz, tenperatura gozatu zen pixka bat; baina ezin eguraldia ekaiztsuagoa ageri.

       Horrelako zeru ilunaren azpian, beharbada ez zen zuhurrena gau beltzean mendietan gora saiatzea, eta itxaron egingo zuen Mikel Strogoffek, itxarotea edukiz gero, baina, azken postan, iemstxikak mendien artean burrunbatzen hasiak ziren trumoiak erakutsi zizkionean, garbi adierazi zion zein zen bere asmoa.

       —Telega bat doa gure aurretik?

       —Bai.

       —Zenbat kentzen digu?

       —Ordubete inguru.

       —Aurrera, bada, eta eskupeko galanta hiretzat, bihar goizean Jekaterinburgen baldin bagaude!

 

 

X

EKAITZA URAL MENDIETAN

 

       Ural mendiak hiru mila verstako lerro bati jarraituz hedatzen dira Europaren eta Asiaren artean (3.200 kilometro). Batzuek Ural deitzen diete, jatorri tatariarrezko hitza erabilita, eta beste batzuentzat Poias mendiak dira, errusieraz bezala deituta, baina bata zein bestea izendapen egokiak dira, bi hitz horiek «gerriko» esan nahi baitute hizkuntza bietan. Mendi horiek Ozeano Artikoaren itsasbazterrean jaio eta itsaso kaspiarreko ertzetaraino doaz, alde batera Errusia eta bestera Siberia utzirik.

       Horixe zen Mikel Strogoffek zeharkatu beharreko muga Siberiara pasatzeko, eta, gorago esan legez, zuhurtziaz jokatu zuen Permetik Jekaterinburgera doan bidea hautatu zuenean Ural mendien ekialdera iristeko. Biderik errazena zen eta seguruena, eta hartan barrena igarotzen zen Asiaren erdialdeko merkataritza guztia.

       Gaua mendian eman eta beste aldera iritsita behar zuten hurrengo goizean, ezbeharren bat gertatzen ez bazen, behinik behin. Zoritxarrez, lehenengo trumoien dunbotsek ekaitza hurbil zegoela adierazten zuten, eta izugarria izango zen, eguratsa karga-karga egina zegoen eta. Eztanda bortitz batek baino ezin zuen askatu airean pilaturik zegoen tentsio elektriko itzel hura.

       Mikel Strogoff bere bidelagun gaztea ahal bezain ongi egoteaz arduratu zen. Gurdiaren estalkia haize bolada batek erraz eraman zezakeen airean, eta horregatik sendoago finkatu zuten, goian eta atzean gurutzatzen ziren soka batzuen bidez. Zaldien lokarriak bikoiztu, eta, segurtasuna handiagotu nahian, gurpil abatzen motelgailuak lastoz bete zituzten, bai gurpilak sendotzeko, bai danbatekoak leuntzeko, kolpe guztiak saihestea ezinezkoa baitzen gau ilunean. Azkenik, aurreko eta atzeko gurpil pareak indartzeari ekin zioten. Ardatzak ziriez baizik ez zeuden itsatsirik gurtetxean, eta, hobeki irmoturik egon zitezen, zurezko haga bat jarri zuten batetik bestera eta bernoz eta azkoinez josi. Haga horrek ardatzak tinko elkartu behar zituen, zisne lepoen gaineko berlinan barra kakotu batek egiten duen bezala.

       Nadia bere lekura itzuli zen gurtetxearen atzeko aldean, eta Mikel Strogoff aldamenean eseri zen. Estalkia erabat jaitsia zegoen, eta larruzko bi errezel modukoak zintzilik zeuzkan aurrean, bidaztiak euriaren eta haizearen erasoetatik nolabait babesteko.

       Bi kriseilu handi jarriak zeuden iemstxikaren eserlekuaren ezker aldean eta distira hits bat zabaltzen zuten zeihar, bidea behar bezala argiztatzeraino heldu gabe. Baina zalgurdiaren posizio argiak ziren, eta, nahiz iluna ozta-ozta desegin, aurretik hara beste ibilgailu bat etorri eta harekin buruz buru ez jotzeko balio zuten gutxienez.

       Bistan denez, ardura guztiak hartuak zituzten, eta, hala hobe, gaua arriskuz beterik zetorren eta.

       —Nadia, prest gauden —esan zion Mikel Strogoffek.

       —Aurrera, bada —erantzun zion neskatxak.

       Iemstxiki agindua eman eta tarantasaren gurpilak ibilian hasi ziren Ural mendietako lehenengo aldapetan gora.

       Zortziak ziren; eguzkia apal zihoan etzanaldera. Giroa, ordea, arras goibel zegoen ordurako, bazter haietan ilunabarra luzea izan arren. Lurrun mataza eskergek zeru ganga behera zekartela irudi zuen, baina haizerik ez zebilen batere, eta ezerk ere ez zeramatzan handik. Alabaina, nahiz mugimendurik ñimiñoena ere ez egin zerumuga batetik besterantz, ez zen horrela gertatzen zenitetik nadirrera, eta gero eta hurbilago zeuden lurretik. Halako argitasun fosforeszente bat zerien laino itxi haietako batzuei, hirurogei-laurogei graduko arkuak osatuz. Eta arkuak pixkaka-pixkaka lurrerantz hurbiltzen ari zirela ematen zuen, beren sarea estutzen ari zirela. Mendiraino berehala iritsiko ziren, urakanen batek goitik behera bultzatu izan balitu bezala. Gainera, bideak gora jotzen zuen, hodei lodi haietarantz. Trinko-trinko zeuden, kondentsatzeko zorian; eta berandu gabe, bidea eta lurrunak nahasiko ziren, eta, une horretan hodeiak euritan husten ez baziren, lainoa hain zerratua izango zen, ezen tarantasak ezin izango zuen aurrera segi, malkarrean behera amiltzeko arriskurik hartu gabe.

       Dena dela, Ural mendiak ez dira oso garaiak. Mendikatearen gailurrik altuenak ez du bost mila oinetik gora egiten. Hango gainek ez dute zuri-zuri ematen urte osoa; negu siberiarrean pilatutako elurra guztiz urtzen du udako eguzkiak. Landareak eta zuhaitzak tontorretan ere hazten dira. Burdin eta kobre meatzeek eta harribitxien ustiategiek langile ugari biltzen dute alderdi hartara. Eta horregatik, zavody izeneko herrixkak maiz topatzen dira, eta bidea, haitzarte handietan barrena ebakia, posta kotxeak lasai pasatzeko modukoa da.

       Baina egunezko argian eta eguraldi ona lagun izanda aise egiten den gauza, zaila eta arriskuz betea izan daiteke, izadiaren elementuak bata bestearekin borrokan hasi eta norbera borroka horren erdian gertatzen denean.

       Mikel Strogoffek bazekien mendiko ekaitzen berri, ederki jakin ere, eta beharbada uste zuen arrazoi zuzenez eguratsaren fenomeno hori neguko elur bisuts bortitz lazgarriak bezain izutzekoa zela.

       Abiatu zirenean, ateri zegoen oraindik. Mikel Strogoff tarantasaren barren aldea babesten zuten larruzko errezelak goratu eta kanpora begira-begira zihoan. Bide bazterrak aztertzen zituen batez ere, kriseilu koloken argi-ilunetan alegiazko izakiz beteak.

       Nadia ere, geldirik, besoak gurutzaturik, begira zihoan, baina aurrera makurtu gabe, eta ez haren bidelaguna bezala, hark gorputz erdia gurditik kanpo baitzeraman, zeruei eta lurrei galdezka.

       Goiak lasai-lasai zeuden, baina beltz, ilun, haserre. Haizeak putzik ez zuen egiten artean. Izadia arnasa hartu ezinik zegoen, antza, ito beharrez ia, eta haren birikak, hodei goibel itxi haiek, alegia, zergati ezkuturen batengatik ezertarako gauza ez zirela zirudien, ezin izango ziotela erasoari ekin. Tarantasaren ibilera baizik ez zen entzuten han. Gurpilek kirrinka egiten zuten, bideko hartxintxarrak birrinduz. Intzirika biratzen ziren ardatzak abatzetan. Zaldiak arnasestuka zebiltzan, hatsa zarataka hartzen zutela, apo ferratuez harri koskorrak jo eta jo, txinpartak atereaz. Hots horiek izan ezik, isila erabatekoa zen.

       Gainerakoan, bidean arimarik ez. Tarantasak ez zuen topatu oinezkorik, ez zaldizkorik, ez beste ibilgailurik Uraletako mehaka estuetan, eguraldi mehatxagarriko gau hartan. Ikazkinen surik ez basoetan, meatzarien kanpamenturik ez harrobi zokoetan, ezta txabola galdurik ere zuhaitzen artean. Egoera hartan mendi lerroa zeharkatzen hasteko arrazoi handiak behar ziren, duda-mudarako edo geroratzeko aitzakiarik ematen ez duten horietakoak. Mikel Strogoffek zalantzarik ez zuen izan. Ezin zuen izan; baina orduan —eta kezka bizia sortzen hasi zitzaion hori zela-eta— zein ziren tarantasaren aurreko telegan zihoazen bidaztiak, eta zer arrazoi ezinbestekoengatik jokatzen zuten horren burugabe?

       Mikel Strogoff horrela joan zen tartetxo batean, bazter guztiak miatzen. Hamaikak aldean, tximistak zerua pizten hasi eta etengabe aritu ziren joka handik aurrera. Distira azkar haien argipean pinu itzelen multzo sakabanatuak ikusten ziren han-hemenka agertzen eta desagertzen. Batzuetan, tarantasa bide izkinara hurreratzen zen, ertza ia ukitzeraino, eta orduan amildegi sakonak azaltzen ziren hodeietako oinazturen argitan. Aldian behin, pitzadura baten gaineko zubia zeharkatzen zuen ibilgailuak, soinu lodiagoa atereaz haren enbor ozta leundutakoak lasterka zapaltzean, trumoi hotsak zubi azpitik oihartzun egiten zuela. Bestalde, laster hasi ziren burrunba errepikakorrak zabaltzen, gero eta urrunago entzuten zirenak zeruan gora egin ahala. Eta soinu horiekin guztiekin iemstxikaren oihuak eta heiagorak nahasten ziren, noiz balakuka, noiz errietan abere gaixoei, neka-neka eginak baitzeuden aire astun geldo harengatik bideko maldagatik baino gehiago. Gurdiaren txilinek eta zintzarriek ere ezin zaldiak alaitu, eta belaunak makurtu zitzaizkien zenbait aldiz.

       —Zer ordutan iritsiko gara lepora? —galdetu zion Mikel Strogoffek iemstxikari.

       —Goizeko ordu batean... iristen bagara! —ihardetsi zion, burua astinduz.

       —Esan ezak, adiskidea, hau ez da izango mendian ikusten duan lehenengo ekaitza, ezta?

       —Ez, eta ea azkenekoa ere ez den, Jainkoa lagun!

       —Beldurrak hago?

       —Ez nagok beldurrak, baina berriz esango diat ez duala ongi egin azken posta etxean geratu gabe.

       —Okerragoa zuan, ordea, bidaian ez jarraitzea!

       —Aurrera, bada, uxotxo nireak! —oihu egin zuen iemstxikak, ez baitzegoen han eztabaidan hasteko, esandakoa betetzeko baizik.

       Memento hartan, dardara bat aditu zen urrunean. Ordu arte bare egon zen eguratsa, baina orduan milaka txistu ozen gorgarri zeharkatzen ari zirela zirudien. Tximista bat ikusi, eta ia batera trumoi karraska beldurgarria entzun zuten. Haren argi itsugarriaren pean, tontor batean pinu batzuk makurtzen ari zirela ohartu zen Mikel Strogoff. Haizea atera zuen, baina airearen goiko geruzetan baino ez oraindik. Zuhaitz zahar edo sustrai txikiko batzuek ezin izan zioten eutsi ekaitzaren lehenbiziko oldarrari, haien erorikoaren soinu sorrek adierazi bezala. Enbor hautsi mordo batek bidea gurutzatu zuen, sekulako zalapartaz harkaitzetan jo ondoren, eta ezker aldeko amildegitik behera galdu zen, tarantasaren aurrean berrehun oinetara.

       Zaldiak bertan gelditu ziren.

       —Segi aurrera, usapal maiteak! —garrasi egin zien iemstxikak, zartailuaren zirtakoak trumoiaren dunbotsekin nahasten zirela.

       Mikel Strogoffek eskua hartu zion Nadiari.

       —Lo hago, arreba? —galdetu zion.

       —Ez, neba.

       —Egon hadi edozertarako prest, ekaitza gainean dinagu eta!

       —Prest nagok.

       Mikel Strogoffek tarantasaren larruzko errezelak ixteko beta izan zuen doi-doia.

       Tximista bezain agudo zetorkien haize erauntsia.

       Iemstxikak eserlekutik jauzi eginez zaldien buru aldera jaurti zuen bere burua, irmo eutsi nahirik, arrisku bizi-bizian baitzegoen zalgurdi osoa.

       Izan ere, tarantasa bidearen bihurgune batean zegoen geldirik, eta zuzen-zuzen jotzen zuen han denboraleak. Haize aldera eduki beharra zegoen, edo bestela, saihetsean joz gero, irauli egingo zen ezinbestean eta bidearen ezker aldeko erroitzetik behera amildu. Zaldiak, haize boladek atzera bultzaturik, zutitu eta besaka ari ziren, gidariak ezin lasaitu zitzakeela. Hitz gozoen ondotik irainik garratzenak irten ziren haren ahotik. Alfer-alferrik, ordea. Zoritxarreko abereak itsutu egiten zituzten tximistargiek, izu-laborrian jartzen oinazturen kolpe etengabeek, artilleriaren leherketak irudi. Lokarriak hautsi eta handik alde egin, besterik ez zuten nahi. Iemstxikak ez zituen mendean jada; bere esanei batere kasurik ez zieten ematen.

       Une hartan, Mikel Strogoff tarantasetik kanpora salto batean irten eta laguntzera joan zitzaion. Gutxik bezalako indarrez horniturik, zaldiak menderatzea lortu zuen, nahiko kostata hala ere.

       Baina urakanak zakarraldi bortitzagoa jo zuen orduan. Bidea zabaldu eta inbutu itxura hartzen zuen leku hartan, erauntsia haiengana zuzen-zuzen jaurtiz, lurrun ontzietan haize alde jartzen diren aireztatze ahoetan egingo zuen bezala. Haize gaiztoak gogor astintzen zituen bete-betean. Eta batera, harriak eta enborrak erorka hasi zitzaizkien eskuin aldeko ezpondetatik behera.

       —Ezin gaituk hemen geratu —esan zuen Mikel Strogoffek.

       —Ez gaituk luzaro geratuko! —oihu egin zuen iemstxikak, beldurraren beldurrez, indar guztiekin tente jartzen zela airearen higidura ikaragarri haren kontra—. Urakanak mendian behera bidaltzen gaitik, eta biderik laburrenetik!

       —Eutsi eskuin aldeko zaldiari, oilo koldar hori! —erantzun zion Mikel Strogoffek—. Nire ardura ezker aldekoa!

       Beste haize bolada izugarriak gerarazi zuen Mikel Strogoff. Lurreraino makurtu behar izan zuten bai berak bai gidariak, hankaz gora boteak ez izateko; baina zalgurdia atzera eta atzera zihoan. Alferrik ahalegintzen ziren gizonak, eta alferrik zaldiak, nahiz oraindik haizearen kontra tinko zeuzkaten. Zuhaitz enbor batek geldiarazi zuen azkenean, eta hari eskerrak ez ziren denak erori amilka bidetik kanpo.

       —Ez izan beldurrik, Nadia! —garrasi egin zion Mikel Strogoffek.

       —Ez nauk beldur —erantzun zion gazte livoniarrak, ahotsean batere larritasunik azaltzen ez zuela.

       Trumoiaren burrunba isildu zen istant batean, eta denborale lazgarria, bide bihurgunea atzean utzirik, amildegiaren hondoetan galtzen ari zen.

       —Behe aldera joan nahi duk? —itaundu zion iemstxikak.

       —Ez, gora joan beharra zagok! Bihurgune hori gainditu behar diagu! Goian ezpondaren babesean egongo gaituk!

       —Zaldiek kontra egiten ditek, ordea!

       —Egin ezak nik bezala, eta tira iezaiek aurrera!

       —Urakanak berriz joko dik!

       —Esana beteko duk?

       —Hik nahi duk eta!

       —Nik ez, Aitak berak agintzen dik! —erantzun zion Mikel Strogoffek, hiru kontinenteetako enperadore ahalguztidunaren izena lehen aldiz aipatuz.

       —Goazen, bada, enara politak! —oihu egin zuen iemstxikak, eskuineko zaldiari helduz, Mikel Strogoffek ezkerrekoari oratzen zion bitartean.

       Zaldiak, modu horretan atxikirik, bideari ekin zioten ozta-ozta. Ezin ziren alboetara mugitu, eta erdiko zaldia, endaitzen artekoa, bidearen erdian ibil zitekeen, beste biek nork bere aldera lerrarazi gabe. Baina gizonek eta abereek ez zuten aurrera hiru pauso egiten, atzera bat edo baita bi ere zenbaitetan egin gabe, bete-betean jotzen baitzituzten haize boladek. Irristatu, erori, zutitu atzera ere. Eta joko horretan, ibilgailua porrokatzeko zorian. Estalkia sendo loturik egon ezean, tarantasa lehenengo haize kolpean geldituko zen aterperik gabe.

       Mikel Strogoffek eta iemstxikak bi ordu baino gehiago behar izan zituzten ekaitzaren zigorrak horren bortitz astinduriko bide zati hura igotzeko, luzeran versta erdia ez izan arren. Urakanak gogorkeria latzez ziharduen borrokan zaldien eta gidarien aurka, baina, hala ere, ez zen hura arriskurik handiena; okerrago zen harri eta enbor hautsien kazkabar hura, menditik behera haien buru gainera jausten zitzaiena.

       Bat-batean, tximistargi baten distiran, haietako harritzar bat erorka-erorka behera zetorrela ohartu ziren. Gero eta arinago zihoan tarantasaren aldera.

       Iemstxikak deiadar egin du.

       Mikel Strogoffek zaldiak aurrerago joan daitezen ahalegindu da zartailu ukaldi indartsu bat joaz; baina uko egin haiek.

       Urrats gutxi batzuk aurrera, eta harritzarra atzetik pasatuko da!

       Aitaren batean ikusi du Mikel Strogoffek nola harriak tarantas gainera erori eta bere bidelaguna jo eta txikitu egin behar duen bertan! Eta ibilgailutik bizirik ateratzeko denborarik ez!...

       Orduan, atzeko aldera jauzi batean oldartu, bizkarra ardatzari eman, hankak lurrean sendo tinkatu, eta, arrisku bizi horretan berealdiko indarra aurkiturik, oin batzuk aurreraka bultzatzen du zalgurdi astuna.

       Haitz puska eskerga gizon gaztearen bularra ia ukituz pasa eta sekulako danbatekoa jo zuen haren aurrean, bideko harri koskorrak birrinduz eta txinpart ugari atereaz. Arnasa bete ezinik gelditu zen tsarraren mandataria.

       —Neba! —oihu egin zuen Nadiak ikaraturik, eszena hura guztia ikusi baitzuen tximistaren argitan.

       —Nadia! —erantzun zion Mikel Strogoffek—. Nadia, ez izan beldurrik!

       —Ez ninduan beldur neure buruarengatik!

       —Jainkoa gurekin zagon, arreba!

       —Nirekin bai, behintzat, nire bidean jarri hauelako! —xuxurlatu zuen neskatxak.

       Ez zen alferrik galtzekoa Mikel Strogoffek tarantasari lehiaz emaniko bultzada. Abiada hark egokiera eskaini zien zaldi zoratuei lehengo norabidean berriz jartzeko. Nolabait esanda, herrestan eraman zituzten abereak Mikel Strogoffek eta iemstxikak, eta horrela beharturik bidean gora egin zuten mendate estu bateraino. Hegotik iparrera zihoan, eta han babesa izango zuten ekaitzaren eraso zuzenen kontra. Eskuin aldeko ezpondak harresi itxurako bat osatzen zuen leku hartan, harkaitz itzel baten irtengunea zela medio. Harkaitza zurrunbilo baten erdi-erdian zegoen, eta nahigabe handirik gabe egon zitekeen bertan, haizea ez baitzen handik biratzen. Zirimola haren bueltan, aldiz, ezin inola ere haizeari eutsi, ez gizonek, ezta zaldiek ere.

       Eta, halaxe, zenbait pinuren adaburuak, harkaitzaren gandorretik gora ateratzen zirenak, moztuak izan ziren begi itxi-ireki batean, izugarrizko igitai batek ezponda arrasetik garbitu izan balu bezala.

       Ekaitzak haserre bizi-bizian ziharduen orduan. Dena tximista zen haitzarte hartan, eta etengabe zabaltzen zen trumoien dunbotsa. Kolpe amorratu haiek zorua inarrosten zuten, eta Ural mendi guztiak dardaraka zeudela irudi zuen, lurrikara batek astinduta legez.

       Beharrik, tarantasa denboraleak zeharka baino jotzen ez zuen zoko sakon hartan aparkatu ahal izan zuten, edonola esanda. Baina ez zegoen erabat aterpean. Ezpondaren irtenguneek haize korronte batzuk desbideratu eta tarantaseraino iristen ziren, eta indar handiz inoizka. Eta orduan danba eta danba egiten zuen harrizko paretaren kontra, zati-zati egin eta guztiz hondaturik geratzeko arriskuan.

       Nadiak bere lekua laga behar izan zuen. Mikel Strogoffek, kriseiluetako baten argipean bilaketan aritu eta gero, meatzariren baten pikotxak egindako zuloa aurkitu zuen, eta neska gazteak han hartu zuen babes, bidaian aurrera noiz segituko zain.

       Une hartan, goizeko ordu batean, euria hasi zuen, eta berehala ur eta haize boladak bortxa gordinez jo eta bultza hasi ziren; zeruko suak itzaltzea lortu gabe baina. Gauzak horrela, ezin inola ere bideari lotu.

       Beraz, Mikel Strogoff halako edo holako egonezinak hartuta ere —eta ulergarria da lasai ez egotea—, geldirik egon beharra zeukan ekaitzaldiaren erasorik latzena pasatu arte. Bestalde, mendatera iritsiak ziren, eta Ural mendietako aldapetan behera jaistea besterik ez zeukaten Jekaterinburgera sartzeko, eta egoera hartan jaistea, mila errekasto lasterrek zeharkaturiko lurralde batean, ur eta haize zurrunbiloen erdian, bizia galbidean jartzea baizik ez zen, norbere burua leize zulora botatzea.

       —Larria dun zain egon beharra —esan zuen orduan Mikel Strogoffek—, baina atzerapen handiagoak izango genitizken bestela, dudarik gabe. Ilunpetan ezin gaitun arriskatu. Gainera, ekaitza oso bortitza dun, eta horrelakoek ez diten luzaro irauten. Hirurak aldean eguna argitzen hasiko dun, eta, eguzkia jaiki ondoren, erraza ez, baina bai egiteko modukoa bihurtuko dun jaistea.

       —Zain egon gaitezen, neba —erantzun zion Nadiak—, baina abiatzea atzeratzen baduk, ez dadila izan niri nekea edo arriskua kentzeko!

       —Nadia, bazakinat edozeri aurre egiteko gertu hagoela, baina, eguraldi honekin abiatuz gero, neure bizitza baino gehiago jarriko niken arriskuan, hire bizitza baino are gehiago, neure egitekoa, gauza guztien gainetik konplitzeko daukadan betebeharra hutsean geldituko luken.

       —Betebehar bat!... —esan zuen Nadiak xuxurla batean.

       Memento hartan, tximista zakar batek zerua urratu zuen, euri jasa ezereztuz, nonbait. Berehalaxe kolpe zeken baten durundia hedatu zen, eta halako sufre usain itogarri batek bete zuen airea. Pinu handiko basotxo bat zartako elektrikoak jo eta suak hartu zuen tarantasetik hogei pausora, zuzi erraldoi baten gisa.

       Tximista-kolpearen punpa antzeko batek iemstxika lurrera bota zuen, baina zauririk gabe jaiki zen zorionez.

       Gero, trumoiaren azken burrunbak mendiaren barne sakonetan galdu ondoren, Nadiak esku bat jarri zuen indartsu Mikel Strogoffen eskuaren gainean, eta hitz hauek esan zizkion apal-apal belarri ondoan:

       —Oihuka ari dituk, neba! Entzun ezak!

 

 

XI

BIDAZTIAK ESTUTASUNEAN

 

       Izan ere, barealdi labur hartan, bidearen goiko aldetik oihu batzuk zetozela aditu zitekeen, eta tarantasa babesten zuen zokotik ez oso urruti.

       Etsipen deia zirudien, eta estutasunean zegoen bidaztiren batek botea, inondik ere.

       Mikel Strogoff, belarria zorroztuz, entzuten ari zen.

       Iemstxika ere entzuten ari zen, baina, burua batetik bestera mugitzen zuen, dei hari ezin erantzun ziotela adieraziz.

       —Bidazti batzuk laguntza eske! —esan zuen Nadiak.

       —Gu beste laguntzarik ez badute!... —erantzun zuen iemstxikak.

       —Zergatik ez diegu lagunduko? —egin zuen garrasi Mikel Strogoffek—. Haiek gure alde egingo luketena, ez dugu guk haien alde egin behar?

       —Baina zalgurdia eta zaldiak arriskuan jarriko dituk!...

       —Oinez joango nauk —erantzun zion Mikel Strogoffek, iemstxikari hitza moztuz.

       —Hirekin joango nauk, neba —esan zion gazte livoniarrak.

       —Ez, geldi hadi, Nadia. Iemstxika hire ondoan egongo dun. Ez dinat bakarrik utzi nahi...

       —Geldituko nauk —erantzun zion Nadiak.

       —Zernahi gertatuta ere, ez hadila atera babeslekutik!

       —Orain nagoen lekuan aurkituko nauk.

       Mikel Strogoffek neskaren eskua estutu zuen, eta, ezpondaren bihurgunea harturik, itzaletan ezkutatu zen segituan.

       —Gaizki ari dun hire neba hori —esan zion iemstxikak neska gazteari.

       —Ongi ari duk —erantzun zion Nadiak soil-soilik.

       Bitartean, Mikel Strogoff bizi-bizi igo zen bidean gora. Presa handia zuen oihu errukarri haiek egiten zituztenei laguntza emateko, eta gogo handia zuen, halaber, ekaitzaren erdian mendia gurutzatzen ausartu ziren haiek nor ziren jakiteko, zalantzarik ez baitzuen bidazti haiek Permetik hara beti aurretik zihoakien telegakoak zirela.

       Euria atertu zuen, baina haize erauntsia gogortu. Oihuak, eguratsaren korronteek eramanda, gero eta argiago bereizten ziren. Nadia gelditu zen lekutik ezin zen deus ikusi. Bidea bihurria zen, eta haren sigi-saga ebakitzen zuten irtenguneak baizik ez zituzten agerrarazten tximisten distirek. Haize boladak izkina guztietan bortxaz hautsi eta zurrunbiloak osatzen zituzten. Nekeza zen guztiz aurrera jotzea, eta Mikel Strogoffek neurriz gaineko indarra behar zuen haiei eusteko.

       Baina berehala izan zen nabaria oihuka ziharduten lagun haiek ez zeudela oso urruti. Mikel Strogoffek ezin zituen oraindik ikusi. Bazitekeen bidetik kanpo eroriak egotea, edo iluntasun beltzak haren begiradatik gordetzea; baina, hala ere, argi eta garbi iristen zitzaion belarrira zer esaten ari ziren.

       Hona, bada, zer entzun zuen ezustean, horrelako solasik ez baitzuen espero egoera hartan:

       —Itzuli hadi, babo arraioa!

       —Bizkarra knutez larrutu diezaaten aginduko diat hurrengo posta etxean!

       —Aizak, hi, gidari infernukoa! Ez didak entzuten?

       —Honela eramaten dituzte bidaztiak lurralde honetan!

       —Honi telega deitzea ere!

       —Hi, astakirten alaena! Ihes egiten du eta ez da konturatu bide erdian utzi gaituela!

       —Niri horrelakorik! Ingeles peto-peto honi! Kantzelaritzan salatuko dut eta urkatu egingo dute!

       Modu horretan hizketan ari zenak ezin zion eutsi barneko irakinari haserrearen haserrez. Baina, kolpetik, iruditu zitzaion Mikel Strogoffi bigarren solaskideak etsia hartu zuela gertatu zenarekin, zeren ustekabean barre algara batek durundi egin zuen bat-batean eszena haren erdian, eta hitz hauek entzun zituen:

       —Tira, gizona! Barregarria da, gero!

       —Barre egiten duzu! —erantzun zion garratz samar Erresuma Batuko herritarrak.

       —Bai, noski, lankide maitea, eta barren-barrendik, eta horixe da egin dezakedan gauzarik onena! Eta berdin egiteko aholkatuko nizuke! Bene-benetan, barregarria da oso, egundaino ez honelakorik!...

       Une hartan, trumoi hots bortitz batek burrunba beldurgarriz bete zuen haitzartea, eta haren oihartzuna zabaldu eta zabaldu egin zen mendien artetik. Gero, azken dunbotsa itzali zelarik, ahots alaia nabarmendu zen berriz ere inguruko soinuen gainetik:

       —Barrez lehertzekoa da! Alajaina! Honelakorik ez zen Frantzian gertatuko, ez horixe!

       —Ezta Ingalaterran ere! —erantzun zuen ingelesak.

       Tximistak etengabe ari ziren bidea argitzen, eta Mikel Strogoffek bi bidazti antzeman zituen handik hogei pausora, ibilgailu bitxi baten atzeko bankuan pausaturik, txoria adarrean bezala. Ibilgailua zuloren batean trabatua zegoela irudi zuen.

       Bi bidaztiengana hurbildu zen. Batak barreka segitzen zuen gelditu gabe eta biraoka besteak. Ongi erreparatu, eta ezagutu egin zituen. Egunkarietako berri emaileak ziren, Nijni Novgorodetik Permeraino Kaukaso lurrun ontzian berekin batera etorri zirenak.

       —E! Gabon, jauna! —garrasi egin zion frantsesak—. Pozten naiz trantze honetan zu ikusteaz! Uztazu nire etsai maitea zuri aurkezten; hona Blount jauna!

       Kazetari ingelesak agur egin zion, eta, gizalegeak eskatu bezala, bere lankide Alcide Jolivet aurkeztera zihoanean, Mikel Strogoffek hitz egin zien:

       —Alferrik, jaunak; elkar ezagutzen dugu, elkarrekin etorri ginen-eta Volga ibaian barrena.

       —A! Ederki, ederki! Zure izena...?

       —Nikolas Korpanoff, Irkutskeko merkataria —erantzun zion Mikel Strogoffek—. Baina, jaunak, kontatuko didazue zer abentura mota gertatu zaizuen, bati horren tamalgarria eta besteari horren barregarria iruditzeko?

       —Epaile jarriko zaitut, Korpanoff jauna —esan zion Alcide Jolivetek—. Atera kontuak; gure gidariak alde egin du bere ibilgailu madarikatuaren aurrealdearekin, gu hemen utzita, ez aurrera eta ez atzera, gurdi aldrebes honen atzealdearekin! Telega baten erdirik okerrena, inondik ere, ez gidaririk, ezta zaldirik ere ez baitu! Ez da barregarria baino barregarriagoa?

       —Inola ere ez! —erantzun zuen ingelesak.

       —Baietz, bada, lankide nirea! Egiatan ez dakizu gauzak alde onetik hartzen!

       —Eta nola jarraituko dugu geure bidaia? Esango didazu, arren! —galdetu zion Harry Blountek.

       —Gauza errazagorik! —erantzun zion Alcide Jolivetek—. Sokaz lotuko zaitut gelditzen zaigun gurdi puska honetara, gidak hartuko ditut, usotxo nirea deituko dizut, iemstxik jator baten gisa, eta benetako posta zaldi bat bezain agudo ibiliko zara!

       —Jolivet jauna —esan zion ingelesak—, neurriz gainekoa da txantxa hori, ez niri adarrik jo, eta...

       —Lasaitu zaitez, lankide maitea. Nekearen nekez lehertzeko zorian zaudenean, ni jarriko naiz zure ordez, eta eskubidea izango duzu barakuilu elbarria edo dortoka makal akitua niri deitzeko, ziztu bizian ez baldin bagoaz.

       Mikel Strogoffek ezin izan zion irribarreari eutsi, hain umore onez esaten zituen Alcide Jolivetek kontu horiek guztiak.

       —Jaunak —esan zien orduan—, badago zerbait hobea egitea. Hemen goian Uraletako mendaterik garaienean gaude, eta, beraz, maldan behera joan behar da hemendik aurrera. Nire zalgurdia hortxe dago, bostehun pauso atzerago. Nire zaldietako bat utziko dizuet, zuen telegari lotuko diogu, eta bihar, beste istripurik ez badago, Jekaterinburgera sartuko gara elkarrekin.

       —Ez dago gaizki esana! —erantzun zion Alcide Jolivetek— Bihotz zabala duzu, Korpanoff jauna, bai horixe!

       —Jaunak, —gehitu zuen Mikel Strogoffek— ez dizuet eskaini nire tarantasera igotzeko, bi lagun baino sartzen ez direlako, eta gu bi gara jadanik, nire arreba eta biok.

       —Zer diozu, jauna? —esan zion Alcide Jolivetek—. Zure zaldi horrekin eta gure telega erdiaren gurpilekin munduaren azkenera joateko gauza gara nire lankidea eta biok!

       —Jauna —zuzendu zitzaion Harry Blount—, pozik onartzen dugu zure eskaintza adeitsua. Eta iemstxik horri dagokionez!...

       —Oi! Ziur egon zaitez besteetan ere gertatu izan zaiola horrelako pasadizorik! —erantzun zion Mikel Strogoffek.

       —Baina, orduan, zergatik ez da itzultzen? Ongi baino hobekiago daki atzean utzi gaituela, zerria alaena!

       —Nork? Horrek? Konturatu ere ez da egin!

       —Zer? Gizontxo hori ez dela jakitun bere telega erdibiturik dagoela?

       —Ez daki, ez, eta munduko fede onenaz darama bere aurrealdea Jekaterinburgera!

       —Ez gatza eta ez piperra ez zaio falta kontu honi, lankide nirea! —esan zuen garrasi batean Alcide Jolivetek.

       —Nire atzetik etorri nahi baduzue, jaunak —esan zien Mikel Strogoffek—, nire zalgurdiaren bila joango gara, eta...

       —Eta telega? —ohartarazi zuen ingelesak.

       —Hegan ez du ihes egingo, Blount maitea! Ongi boteak ditu zuztarrak lurrean; datorren udaberrira arte hor utziz gero, hostoak aterako litzaizkioke!

       —Goazen bada, jaunak —errepikatu zien Mikel Strogoffek—, eta honaino ekarriko dugu tarantasa.

       Frantsesa eta ingelesa atzeko esertokia izatetik aurreko jarlekua izatera pasatutako horretatik altxatu, telegatik jaitsi, eta Mikel Strogoffi jarraitu zioten.

       Ibiltzeari utzi gabe, Alcide Jolivet, bere ohituraren arabera, hitz eta pitz ari zen alai eta pozik, ezerk ere ozpintzen ez zion bere umore on horrekin.

       —Alafede, Korpanoff jauna —esan zion Mikel Strogoffi—, nolako kinka larritik atera gaituzun!

       —Ez dut egin, jauna, beste edozeinek nire lekuan egingo lukeena baino gehiago. Bidaztiok ez badiogu elkarri laguntza ematen, hobe genuke bideak ixtea!

       —Ea mesede honen ordaina bihurtzen dizugun, jauna. Estepetan aurrera urrutira baldin bazoaz, baliteke berriz topo egitea, eta...

       Alcide Jolivetek ez zion garbi galdetu nora zihoan, baina, ezkutuan gorde nahi ote zuen ez pentsarazteko, Mikel Strogoffek segidan erantzun zion:

       —Omskera noa, jaunak.

       —Blount jauna eta biok, berriz —ihardetsi zion Alcide Jolivetek—, urrutixeago goaz, beharbada bala bat edo beste izango den alderdi bateraino; baina aise harrapatuko ditugu han albisteak, harrapatuko ditugunez.

       —Inbaditutako probintzietan? —itaundu zuen Mikel Strogoffek apur bat larriturik.

       —Hantxe, hain zuzen, Korpanoff jauna, eta baliteke lurralde haietan elkarrekin topo ez egitea!

       —Halaxe da, jauna —esan zion Mikel Strogoffek—. Fusil tiroen oso zalea ez naiz, ezta lantza kolpeena ere. Biziki maite dut bakea, eta ez naiz ni arriskatuko borrokan ari diren lurralde batean barrena igaro nahian.

       —Pena hartzen dut, jauna, pena handia, bihotz-bihotzetik, baina laster banandu beharrean gaude! Hala ere, beharbada Jekaterinburgetik aurrera ere elkarrekin bidaiatzeko grazia egingo digu geure izar onak, egun gutxi batzuetan ez bada ere!

       —Omskera zoazte, ezta, jaunak? —galdetu zien Mikel Strogoffek, istant batez hausnarrean aritu eta gero.

       —Ez dakigu ezer oraindik —erantzun zion Alcide Jolivetek—, baina segur aski Ixinera joango gara zuzenean, eta, han gaudela, erabakiko dugu nola jokatu, gertaeren arabera.

       —Ederki, jaunak —esan zien Mikel Strogoffek—, bide bera ibili behar dugu Ixineraino.

       Mikel Strogoffek, jakina, bakarrik bidaiatzea nahiago zuen, baina ezin zen saiatu, arraro samarra iruditu gabe behinik behin, bere bide bera egin behar zuten bi bidazti alde batera uzten. Eta gainera, Alcide Jolivetek eta haren lankideak Ixinen geratzeko asmoa uzten, Omsk aldera aurki abiatu gabe, eta, beraz, eragozpenik ez zegoen batere bidai tarte hori haiekin batera egiteko.

       —Ederki, jaunak —esan zien—, erabakia dago beraz. Elkarrekin joango gara Ixineraino.

       Gero, doinurik axolagabeenaz galdetu zien:

       —Badakizue gauza garbirik tatariarren inbasioa zertan den?

       —Permen esaten zutena baino ez dakigu, alafede —erantzun zion Alcide Jolivetek—. Feofar Khanen tatariarrek Semipalatinsk probintzia osoa inbaditu, eta, azken egun hauetan, Irtish ibaian behera omen datozela atsedenik hartu gabe. Agudo mugitu beharko duzu Omskera haien aurretik iritsi nahi baduzu.

       —Bai, badakit.

       —Eta gehiago ere esaten zuten. Ogareff koronelak muga zeharkatzea lortu omen zuela mozorro jantzita, eta berandu gabe elkartuko omen zela tatariarren buruarekin herrialde altxatuaren erdi-erdian.

       —Baina nolatan jakin dute? —galdetu zien Mikel Strogoffek, jakin-minez irrikan, baina berrien egiatasunaz erabat fidatu gabe.

       —Nolatan, bada? Horrelako gauzak jakiten diren moduan —erantzun zion Alcide Jolivetek—. Airean dabiltza.

       —Eta ganorazko arrazoirik baduzue Ogareff koronela Siberian dela pentsatzeko?

       —Non barrena joan zen ere esaten zuten. Kazandik Jekaterinburgera doan bidea hartu behar izan omen zuen.

       —A! Jakinaren gainean zeunden, Jolivet jauna? —hitz egin zuen Harry Blountek, berriemaile frantsesaren esanak haren isiltasuna urrarazi baitzuen.

       —Jakinaren gainean nengoen —erantzun zion Alcide Jolivetek.

       —Eta buhamez mozorrotu behar izan zuela bazenekien? —galdetu zion Harry Blountek.

       —Buhamez mozorrotu! —oihu egin zuen Mikel Strogoffek oharkabean kasik, Nijni Novgoroden Kaukaso ontzira igo eta Kazanen lehorreratu zen tsigane zahar hura gogoan.

       —Banekien neure lehengusinarentzako eskutitz bat osatzeko adina —esan zuen Alcide Jolivetek irribarretsu.

       —Kazanen ez duzu denbora alferrik galdu! —ohartarazi zuen ingelesak hotz eta motz.

       —Ez, noski, nire lankide maitea, eta Kaukaso ontzia hornitzen zen bitartean, ni Kaukaso bezala aritu nintzen!

       Mikel Strogoffek ez zien jada erreparatzen bataren eta bestearen arrazoiei. Besterik zuen buruan. Buhame koadrila hura, aurpegia ikusi ezin izan zion tsigane zaharra, harekin zihoan emakume harrigarria, eta emakume horrek egin zion begiratu bitxia. Topaketa haren xehetasun guzti-guztiak batu nahian zebilen, baina, tupustean, tiro baten hotsa entzun zuen handik hurbil-hurbilean.

       —A, jaunak! Goazen bizkor! —esan zien Mikel Strogoffek garrasi batean.

       —Arraioa! Fusil tiroen ihesi ibiliko da merkatari lasai hau besteetan —esan zuen Alcide Jolivetek bere artean—, baina orain ahalegin guztian doa entzun den lekurantz!

       Eta, Harry Blount orpoz orpo zuela, ez baitzen atzean gelditzen den horietakoa, aurrera lehiatu zen Mikel Strogoffen pausoei jarraituz.

       Bidean behera egin eta segituan zeuden hirurak tarantasa gordetzen zuen irtengunearen aurrean.

       Tximistak jotako pinu basotxoa sutan zegoen oraindik. Inor ere ez bidean. Hala ere, Mikel Strogoff ezin oker egon. Su arma baten hotsa iritsi zitzaion belarrira zalantzarik gabe.

       Bat-batean, orro izugarri bat entzun zen, eta beste tiro bat bota zuten irtengunearen beste aldean.

       —Hartza! —oihu egin zuen Mikel Strogoffek, ezin baitzen tronpatu horrelako orroa aditurik—. Nadia! Nadia!

       Eta, ganibeta gerrikotik aterata, jauzi ikusgarri bat egin zuen irtengunearen beste aldera, non bere zain egon behar zuen neska gazteak, agindu zionez.

       Pinuek, enborretik adabururaino sugarretan, argi ematen zioten oparo eszenari.

       Mikel Strogoff tarantaseraino iritsi zen unean, piztia tzar batek atzera egin zuen berari kontra egiteko.

       Neurri handiko hartz bat zen. Ural mendien hegal hartako oihan sarrietatik bota zuen ekaitzak, eta zulo hartara etorria zen babes bila, beste batzuetan bezala. Baina Nadia zegoen han oraingo honetan.

       Hiru zaldietako bik, basapiztia ikaragarriak uxaturik, sokak hautsi eta hanka egin zuten, eta iemstxikak, abereak besterik ez buruan, neskatxa bakar-bakarrik hartzaren aurrean uzten zuela ahaztuta, haien atzetik abiatu zen ahal bezain azkar.

       Nadiak ez du burua galdu. Piztiak neska ikusi ez eta gurdiko hirugarren zaldiari egin dio eraso. Orduan neska gordea dagoen zulotik atera eta lasterka doa zalgurdiraino. Han Mikel Strogoffen errebolberra hartu eta, ausardiaz hartzaren aldera hurreraturik, tiro egiten dio bertatik bertara.

       Besaburuan arin zauriturik, piztia segidan bihurtu da neskaren kontra. Erasoa saihesteko, tarantasari inguruka hasi da lehenbizi, eta zaldia sokak haustekotan dagoela ikusi du. Bidaia guztia arriskuan dago baina, zaldiak mendian galduz gero. Orduan Nadia hartzari aurpegi ematera itzuli, eta, odol hotz-hotzean, piztiaren atzaparrek burua jo behar dioten unean bertan, tiro egiten dio bigarren aldiz.

       Bigarren tiro horren eztanda entzun zuen Mikel Strogoffek ondo-ondoan. Baina hantxe da mutila dagoeneko. Jauzi batez hartzaren eta neskatxaren artean jarri da. Haren besoak behetik gora mugimendu bakar bat egin, eta basapiztia larria behea jo eta hilda geratzen da bertan, erditik ebakia sabeletik eztarrira.

       Siberiako ehiztarien kolpe ospetsuaren erakusgarri ederra, ganibet ukaldi garbi-garbia, kontu handi-handiz joa, hartzaren larru preziatua ez hondatzeko, prezio handia lortzen baitute haren truke.

       —Zauririk, arreba? —galdetu zion Mikel Strogoffek, neskarengana bizi-bizi hurbilduz.

       —Ez, neba —erantzun zion.

       Memento horretan iritsi ziren bi kazetariak.

       Alcide Jolivet zaldiaren burura oldartu zen, eta ukabila sendoa zuela uste izatekoa da, eutsi egin baitzion haren aztoramenari. Bai hark, bai haren lankideak ikusi zuten Mikel Strogoffen jokaera.

       —Arraioa! —bota zuen Alcide Jolivetek—. Merkatari soila izateko, Korpanoff jauna, ederki dantzatzen duzu ehizako ganibeta!

       —Ederki baino ederkiago! —gehitu zuen Harry Blountek.

       —Siberian, jaunak —erantzun zien—, denetik pixka bat egitera behartuta gaude!

       Alcide Jolivetek so egin zion orduan gizon gazteari.

       Argi betean ikusita, ganibet odoldua eskuan, garaia, lerdena, ausart itxurarekin, eta oina hil berria zuen hartzaren gainean ipinirik, Mikel Strogoff mutil ederra zegoen guztiz.

       —Morrosko gotorra! —esan zuen Alcide Jolivetek bere baitan.

       Orduan neskatxarengana aurreratu zen begirunez, kapelua eskuan, eta agurtu egin zuen.

       Nadiak bizkarra makurtu zuen apur bat.

       Alcide Jolivetek, soina bere lankidearengana biratuz, esan zion:

       —Arreba bada neba bezainbat! Ni hartza banintz, gorabeherarik ez nuke nahi bikote xarmant izugarri honekin!

       Harry Blount, makila bezain xuxen, besteengandik pixka bat bakandurik zegoen, kapelua erantzirik. Kazetari frantsesaren jendetasunak handiagotu egiten zion berezko zurruntasuna.

       Une hartan iemstxika agertu zen, bi zaldiak soketatik tiraka zekartzala. Begirada atsekabetua bota zion lehenbizi lurrean zegoen basapiztia bikainari, hegazti harraparientzat utzi behar baitzuten, eta abereak zalgurdiari berriro lotzeko lanaz arduratu zen.

       Mikel Strogoffek bi bidaztien egoera azaldu eta tarantaseko zaldietako bat haien esku uzteko asmoa zuela adierazi zion.

       —Nahi duan bezala —erantzun zion—. Baina zalgurdi baten ordez, bi baldin badira...

       —Ongi da, lagun hori! —esan zion Alcide Jolivetek, erdizka esandakoa ulertuz—. Halako bi ordainduko diagu.

       —Goazen, bada, nire usakume txikitxoak! —garrasi egin zuen iemstxikak.

       Nadia tarantasera igo zen, eta Mikel Strogoff eta bi berriemaileak jarraitu zioten oinez.

       Goizeko hirurak ziren. Ekaitza baretzen ari zen, eta, haizea lehen bezain zakar ez zebilenez, agudo egin zuten bidetik gora haitzartean barrena.

       Egunsentiko lehenengo argi urratzeekin batera, tarantasa telega zegoen lekura iritsi zen. Lokatzan gogotik zegoen sartua gurpil abatzetaraino. Aise ulertzen zen gurdiko zaldiek tiraldi bat indarrez eman eta bi ardatzak nola bereizi zituzten bata bestetik.

       Tarantasaren albo zaldietako bat telegaren gurtetxean lotu zuten soka batzuen laguntzaz. Bi kazetariak berriz eseri ziren gurdi xelebre haren bankuan, eta ibilgailuak berehalaxe jarri ziren abian Ural mendien beste alderantz. Maldan behera jaitsi besterik ez zuten egin behar, eta, beraz, eragozpenik ez zen ageri bidearen tarte horretan.

       Handik sei ordura, bi ibilgailuak, bata bestearen atzetik, Jekaterinburgen sartu ziren, batere okerrik izan gabe bidaiaren bigarren zatian.

       Kazetariek nor ikusiko lehenbizi, eta beren iemstxika, posta etxearen atean zegoena, haien zain, nonbait.

       Itxura ederrekoa zen errusiar jator hura, eta, lotsa izpirik gabe, alai-alaia begitartea, bidaztiengana jo eta eskupekoa eskatu zien, eskua luzatuz.

       Egiaren izenean esan beharra dago Harry Blounten amorruak eztanda egin zuela bortizkeria guztiz britainiarrez, eta, iemstxikak zuhurtzia handiz atzera egin izan ez balu, lege-legera emandako ukabilkada bat muturrean hartuta kobratuko zuela «na vodku» hori.

       Alcide Jolivet, aldiz, haserre bizi hura ikusirik, barrez lehertzeko zorian zen, sekula barrerik egin izan ez balu legez.

       —Arrazoi du-eta koitaduak! —esan zuen—. Eskubide osoa du, nire lankide maite hori! Ez da bere errua izan, hari jarraitzeko modurik aurkitu ez badugu!

       Eta kopek batzuk sakelatik atera eta eman egin zizkion iemstxiki.

       —Har itzak, lagun hori! Gorde itzak! Behar bezala irabazi ez badituk, ez duk hire errua izan!

       Harry Blounten sumindura biziagotu zuen horrek, eta gidariaren nagusia bera ere atxilotu eta auzitara eraman nahi zuen.

       —Auzitan sartzea Errusian? —oihu egin zuen Alcide Jolivetek—. Baina, gauzak aldatu ez badira, nire lankide hori, ez duzu inoiz haren bukaera ikusiko! Ez dakizu, bada, hamabi hilabetez bularra eman eta umetxoaren familiari ordaina eskatu zion inudearen kontua?

       —Ez dakit, ez —erantzun zion Harry Blountek.

       —Orduan, ez duzu jakingo zer bihurtu zen umetxo hori inudearen aldeko epaia eman zutenean?

       —Esango duzu, behingoz!

       —Bada, guardiako husarren koronela zen ordurako!

       Eta barre zantzoka hasi ziren denak, erantzun hura entzutean.

       Alcide Jolivetek, berriz, poz-pozik bere ateraldiarekin, koadernoa sakelatik atera eta, irribarrea ezpainetan, errusierazko hiztegietan agertzeko moduko ohar hauxe idatzi zuen:

       «Telega: zalgurdi errusiarra, lau gurpilekoa irteeran eta bi gurpilekoa helmugan!».

 

 

XII

IRAINA

 

       Jekaterinburg, ikuspuntu geografikotik, Asiako hiria da, Ural mendietatik hara kokaturik baitago, mendikatearen ekialdeko azken hegaletan. Hala ere, Perm probintzian dago, eta, beraz, Errusia europarreko barruti handienetako batek hartzen du bere barnean. Bereganatze administratibo horrek arrazoiren bat izango du, nahiz Siberiako puska hori Errusiako hortzen artean gelditu dela ematen duen.

        Mikel Strogoffek eta bi kazetariek trabarik ez zuten izango hain hiri aipagarrian ibilgailurik aurkitzeko. Jekaterinburg 1723an izan zen sortua. Inperio guztiaren lehenengo txanpon etxea eraiki zuten bertan eta hantxe biltzen da meatzeen zuzendaritza nagusia. Hiri hori, hortaz, industrigune garrantzitsua da, eta haren inguruko lurraldean ugariak dira fabrika metalurgikoak eta platinoa eta urrea garbitzeko ustiategiak.

       Sasoi hartan, Jekaterinburgeko biztanleria arras ugaldua zen. Errusiarrak edo siberiarrak, tatariarren mende geratzeko beldurrez, hara joan ziren Feofar Khanen saldoek inbaditutako probintzietatik ihesi; eta kirgizen herritik batez ere iritsi zen jendea, Irtish ibaiaren hego-mendebaldetik Turkestango mugetaraino hedatzen den eskualde zabal hori utzirik.

       Ibilgailuak, bada, eskasak izango ziren Jekaterinburgera iristeko, baina ez, aitzitik, hiritik ateratzeko. Tatariarren mehatxupean, bidaztiek nahiago zuten Siberiako bideetan barrena ez abiatu.

       Gauzak horrela, Harry Blountek eta Alcide Jolivetek nekerik gabe aurkituko zuten telega oso bat, Jekaterinburgera nola edo hala eraman zituen zorioneko telega erdi hura ordezkatzeko. Mikel Strogoffen tarantasa, berriz, berea zen, eta, Ural mendiak zeharkatzean kalte handirik jasan ez zuenez, hiru zaldi on lotzea aski zuen Irkutsk aldera tiratua izateko.

       Tiumeneraino, eta are Novo-Saimskeraino ere, bidea malkartsu samarra izango zen, lurralde hartako gorabehera aldakorrek eratzen baitzituzten Ural mendietako lehenengo pendizak. Baina, Novo-Saimsk atzean utzi bezain laster, estepa mugagabea hasten zen, eta Krasnoiarskeko inguruetaraino zabaltzen, mila eta zazpiehun bat verstako hedadura batean (1.815 kilometro).

       Esan bezala, Ixinera joateko asmotan zeuden bi kazetariak, hau da, Jekaterinburgetik seiehun eta hogeita hamar verstara. Han gertakizunek zer aholkatzen zieten ikusi eta eskualde inbadituetan barrena abiatuko ziren, elkarrekin, haien ehiztari senak arrasto berari jarraiaraziz gero, edo nor bere aldetik, sen horrek arrasto desberdinen atzetik bultzatzen baldin bazituen.

       Eta Jekaterinburgetik Ixinera eta handik Irkutskerantz doan bide horixe bera hartu behar zuen derrigorrean Mikel Strogoffek ere. Hura, ostera, albisteen atzetik lasterka ibili gabe, eta inbaditzaileek erraustutako alderdi haiek aukeran ez zeharkatu nahiago zuela, irmo erabakia zeukan inon ez gelditzea.

       —Jaunak —esan zien bidelagun berriei—, atsegin handiz egingo nuke zuekin bidaiaren zati bat, baina adierazi behar dizuet presa ikaragarria dudala Omskera iristeko, neure arreba eta biok gure amarekin elkartzekotan baikaude han. Eta nork jakin ez ote garen iritsiko tatariarrek hiria inbaditu ondoren! Zaldiak aldatzeko tartean baino ez naiz geldituko posta etxeetan, eta gau eta egun bidaiatuko naiz!

       —Halaxe egitea pentsatzen dugu guk ere —erantzun zion Harry Blountek.

       —Ederki, beraz. Baina ez galdu denbora alferrik. Aloka edo eros ezazue zalgurdi bat eta izan dadila...

       —Izan dadila oso-osoa —bukatu zuen Alcide Jolivetek—, eta aurreko gurpilak atzekoekin batera eramaten dituzten horietakoa.

       Handik ordu erdi batera, frantses prestuak txit erraz aurkitua zuen tarantas bat, Mikel Strogoffena bezalakoxea, eta hantxe jarri ziren eserita bi kazetariak berehalakoan.

       Mikel Strogoff eta Nadia beren ibilgailura igo, eta, eguerdian, bi tarantasak Jekaterinburgetik irten ziren elkarrekin.

       Nadia Siberian zegoen azkenik eta Irkutskera daraman bide luze horretan zihoan aurrera! Zer ote zerabilen buruan neska gazte livoniarrak une hartan? Hiru zaldi bizkorrek erbesteratze lurraldean barrena zeramaten, non haren aitak bizi beharra zuen zigorturik, luzaro beharbada, eta sorterritik hain urruti! Baina ozta-ozta ikusten zituen begien aurrean igarotzen zitzaizkion estepa luze-zabal haiek, istant batez galaraziak izan zituenak, begirada zeru ertzetik harago baitzihoakion, urruntasun hartan erbesteratua zegoenaren aurpegiaren bila! Ezerk ere ez zion arreta hartzen hamabost versta orduko zeharkatzen ari zen lurralde hartan, ezeri ere ez zion erreparatzen mendebaldeko Siberiaren eskualde haietan, hain bestelakoak izanik ekialdekoen aldean. Hemen, izan ere, landutako sororik apenas dagoen, eta lurra elkorra da, azalean bai behinik behin, zeren barrenetan oparo ezkutatzen baititu burdina, kobrea, platinoa eta urrea. Nonahi ageri ziren, beraz, fabrikak eta meatzeak, baina bakar eta urri baserriak eta nekazaritzako etxaldeak. Nondik lortu lurra lantzeko, alorrak ereiteko, uztak biltzeko behar beste esku, emankorragoa bada lurra lehergailuz eta pikotxaz iraultzea? Hemen, nekazariak meatzariari utzi dio lekua. Pikotxa nonahi, aitzurra inon ez.

       Hala eta guztiz, Nadiaren pentsamendua oraingo egoerara itzultzen zen noizetik noizera, Baikal aintzirako probintzia urrunetatik aldendurik. Aitaren irudia lausotzen zitzaion apur bat, eta bere bidelagun zintzoa ikusten zuen berriz ere, Vladimirreko burdinbidean lehenik eta behin, non goikoaren burubideren batengatik topo egin zuten lehenengo aldiz bata bestearekin. Trenean nolako arreta erakutsi zion oroitzen zen, eta nola iritsi zen Nijni Novgorodeko polizi etxera, zein xalo eta amultsuki hitz egin zion arreba deituaz, nolako adeitasuna agertu zion Volgan behera zihoazelarik, eta, azkenik, nola salbatu zion bizitza Ural mendietako gau ekaiztsu ikaragarri hartan, berea arriskuan jarriz!

       Nadiak Mikel Strogoff zeukan, bada, gogoan. Eskerrak ematen zizkion Jainkoari behar orduan babesle ausart hori bidean jarri ziolako. Lagun leial zintzo horren aldamenean seguru sentitzen zen. Egiazko neba batek ez zuen hobeki zainduko. Oztopoen batere beldurrik gabe, erabat ziur zegoen bere helmugara iritsiko zela.

       Mikel Strogoffek, era berean, hitz gutxi eta gogoeta asko egiten zituen. Hark ere eskerrak ematen zizkion Jainkoari, Nadia parean jarri ziolako, bere egiazko nortasuna gordetzeko modua eskaintzeaz gain, egintza on bat burutzeko aukera ematen zion eta. Neskatxaren adore lasaia atsegin zitzaion bere arima kartsuari. Hura ez zela bere arreba benetan? Errespetuz bezain maitazarrez begiratzen zion bere bidelagun eder bipilari. Behin ere hutsik egiten ez dizuten bihotz garbi bakan horietakoa iruditzen zitzaion.

       Hala ere, Siberiako lurra zanpatu zuenetik hasi ziren bene-benetako arriskuak Mikel Strogoffentzat. Bi kazetariak oker ez bazeuden, Ivan Ogareff mugaz bestaldera igaroa zen, eta, hortaz, zuhurtziarik handienaz jokatu behar hemendik aurrera. Kontuak bestelakoak izango ziren orain; bazter orotan ibiliko ziren zelatari tatariarrak Siberiako probintzietan, inurriak baino ugariago. Mozorroa eroriz gero, tsarraren mandataria zela agerian geldituz gero, ezingo zuen bete egitekoa, eta bereak egingo zuen beharbada! Are astunagoa bilakatu zitzaion bere bizkar gainean eraman beharreko erantzukizuna.

       Lehenbiziko zalgurdian gauzak horrela zeuden bitartean, zertan ziren bigarrenean? Nabarmentzeko ezertan ez. Alcide Jolivet esaldi luzeez ari eta ari, eta Harry Blount hitz silababakarrez erantzuki. Gauzak nork bere eran zekuskiten eta nork bere oharrak hartzen zituen bidaiaren gorabeherei buruz, nahiz ezer gutxi gertatu mendebaldeko Siberiaren lehenengo probintzien ibilaldi hartan.

        Posta etxe batera iristean, bi berriemaileak jaitsi eta Mikel Strogoffekin elkartzen ziren. Bertan otordurik ez egitera, Nadiak ez zuen tarantasa lagatzen. Bazkaritan eta afaritan mahaira esertzen zen, baina kasik inoiz ez zuen parte hartzen elkarrizketetan, bere baitara bildua beti.

       Alcide Jolivetek egokierarik ez zuen galtzen gazte livoniarrarekiko adeitsu agertzeko, gizalege estuenaren mugetatik inola ere ateratzeke, bestalde. Xarmangarria zen, haren begietan, eta miraz zegoen hain bidaia gogorraren neke eta larritasunen erdian erakusten zuen kemen isilaz.

       Beharturiko geldialdi horiek ez zuten Mikel Strogoff biziki pozten. Posta etxetik lehenbailehen abiatu nahi zuen aldi oro, eta, horretarako, zaldi berriak tarantasetan agudo baino agudoago lotarazten zituen, postako nagusiei eraginez eta iemstxikei akuiluka. Gero, otordua arin-arin bukatu —arinegi beti ere Harry Blounten gusturako, jale metodikoa izanik—, postatik irten, eta aurrera. Kazetariak ere arranoak bezala garraiatuak ziren airean, ez baitzuten alferrik ordaintzen printzeen modura eta «Errusiako arranoez», Alcide Joliveten hitzekin esanda.

       Esan gabe doa Harry Blountek batere jaramonik ez ziola egiten neska gazteari. Gai horretaz ez zuen eztabaidatzen bere lankidearekin; eta ez ziren askozaz gehiago horrelako grina pizten ez zioten mintzagaiak. Gentleman ohoragarri hark ez zuen ohiturarik bi gauza batera egiteko.

       Eta Alcide Jolivetek behin gazte livoniarra zer adinekoa izango zen galdetu ziolarik:

       —Zein gazte livoniar? —erantzun zion serio-serio, begiak erdi itxiz.

       —Ene bada! Nikolas Korpanoffen arreba!

       —Haren arreba da?

       —Ez, haren amona! —bota zion Alcide Jolivetek, halako axolagabekeria nabariak sumindurik—. Zenbatsu urte ditu, zure ustez?

       —Mundura jaiotzen ikusi izan banu, jakingo nuke! —erantzun zion soilik Harry Blountek, horretaz solasean hasteko gogorik gabe.

       Inor ez zen ageri bi tarantasek zeharkatzen zuten alderdian. Eguraldia ez zen txarra. Goi estalia zegoen erdizka, eta tenperatura eramangarriagoa zen. Ibilgailuek bidearen kolpeak hobeki motelduz gero, kexatzekorik ez zuten izango bidaztiek bidaia zela eta. Errusiako posta berlinak bezala zihoazen, arin bai arin, arrapalada betean.

       Herrialdeak huts-hutsik irudi zuen, baina orduko egoerak sortua zen abandonu hura. Soroetan nekazari siberiar banaka batzuk edo bat ere ez. Begitarte zurbil latzeko laborari haiek gaztelakoekin alderatu ditu zuzentasunez emakume bidazti ospetsu batek, baina azken hauen harrokeriarik gabe. Han-hemenka, herri batzuk, inor gabe jadanik, tatariarren tropak hurbiltzen ari ziren seinale. Biztanleak iparraldeko lautadetara joanak ziren babes bila, beren ardiak, gameluak eta zaldiak aldean eramanda. Kirgiz ibiltarien leinu handiko tribu zenbaitek, fidelak enperadorearekiko, Irtish eta Obi ibaien beste aldera aldatu zituzten beren dendak, inbaditzaileen harrapaketetatik ihesi.

       Beharrik, posta zerbitzua normaltasunez zebilen artean. Eta, orobat, telegrafo zerbitzua, hariaren bidez harremanetan segitzen zuten puntuetaraino, bederen. Posta etxe bakoitzean, nagusiek zaldiz hornitzen zituzten tarantasak, arauei jarraituz. Eta telegrafo etxe bakoitzean, enplegatuek, leihatilan eserita, eskuratu ahala bidaltzen zituzten mezuak, berandutu gabe, Estatuaren telegramaren batengatik ez bazen, horrelakoek lehentasuna zuten eta. Halatan, maiz baliatu ziren zerbitzu horretaz Harry Blount eta Alcide Jolivet.

       Hortaz, bada, Mikel Strogoffen bidaia aurrera zihoan eragozpen handirik gabe oraingoz. Tsarraren mandatariak atzerapenik ez zuen izan, eta, Feofar Khanen tatariarrek Krasnoiarsk hiriaren aurrean paraturik zuten soldadu talde aitzindaria saihestea lortuz gero, haiek baino lehenago iritsiko zen inondik ere Irkutskera eta sekula baino denbora tarterik laburrenean.

       Jekaterinburgetik irten eta biharamunean, Tuluguisk herrixkara sartu ziren bi tarantasak, goizeko zazpietan, berrehun eta hogei versta ibili ondoren, tarte horretan kontatzekorik ezer gertatu ez zitzaiela.

       Han gosari legea egin zuten ordu erditxo batean, eta berriz abiatu ziren kopek eder batzuen promesik gabe nekez ulertuko zen abiadura biziaz.

       Egun hartan bertan, uztailak 22, arratsaldeko ordu batean bi tarantasak Tiumenera heldu ziren, hirurogei versta urrunago.

       Tiumenen hamar mila lagun bizi ohi dira, baina halako bi zeuden pilaturik garai hartan. Ordukoa bezalako giro beroa inoiz ezagutu ez zuen hiri hura izan zen errusiarrek Siberian sorturiko lehen industrigunea, eta kanpaien galdategia eta metalgintzako fabrika ederrak nabarmentzen ziren inguruetan.

       Bi berriemaileak aurki joan ziren azken albisteen bila. Iheslari siberiarrek gerraren jokalekutik ekarritakoak ez ziren kezkak lasaitzeko modukoak.

       Besteak beste, Feofar Khanen armada Ishimgo ibarrerantz bizkor hurreratzen ari zirela zioten, eta baieztatu egiten zuten tatariarren burua laster elkartuko zela Ivan Ogareff koronelarekin, jada elkartua ez bazen. Eta hortik berez ondorioztatzen zen erasoaldiak Siberiaren ekialdean sustatuko zituztela indar handiz.

       Soldadu errusiarren osteak, berriz, urruti zeuden, Errusia europarretik etorri behar baitzuten gehienbat, eta ezin zioten inbasioari aurre egin. Hala ere, Tobolsk probintziako kosakoak Tomsk aldera zihoazen inon atsedenik hartu gabe, tatariarren andanei pasabidea mozteko itxaropenetan.

       Arratsaldeko zortzietarako, hirurogeita hamabost versta gehiago kendu zizkioten bi tarantasek bideari, eta Jalutorovskera iritsi ziren.

       Zaldiak azkar aldatu, hiritik atera eta Tobol ibaia igaro zuten gabarra batean. Ura mantso zihoan oso, eta aise zeharkatu zuten, baina behin baino gehiagotan errepikatu beharko zuten aurrerantzean horrelako ekintza, eta kinka larriagoetan segur aski.

       Gauerdian, berrogeita bost versta harago (58,5 kilometro), Novo-Saimsk herrixkara ailegatu ziren, eta bidaztiek atzean utzi zituzten azkenik lur malkartsu samar haiek, muino zuhaitzez estaliak, Ural mendien azken sustraiak.

       Hementxe hasten zen egiaz estepa siberiarra deritzana, Krasnoiarskeko inguruetaraino zabaltzen dena. Muga gabeko lautada itzela, belarrezko basamortu antzekoa; begi bira guztian zeru-lurrak nahasten ziren konpasaren bidez garbi marrazturikoa zirudien kurba batean. Estepa hartan goragune bakar bat ere ez zen ageri bistara, telegrafo zutoinen profilak izan ezik. Bidearen bi aldeetan paraturik zeuden, eta haizeak dar-dar eragiten zien hariei, harpa batenak balira bezala. Bide bera ere ez zen bereiziko inguruko lurretatik, tarantasen gurpilek harrotzen zuten hauts mehearengatik izan ez balitz. Xingola zurixka hura gabe, paraje haiek mortuak zirela pentsa zitekeen.

       Mikel Strogoff eta haren bidelagunak are abiadura biziagoaz oldartu ziren estepan aurrera. Zaldiek, iemstxikak zuzperturik eta atzeragarririk inon topatu gabe, bidea irentsi egiten zuten. Tarantasak zuzen-zuzen zihoazen lasterka Ixin aldera, non bi kazetariak geldituko baitziren, ezustekoren batek asmoa aldarazten ez bazien, behinik behin.

       Berrehun versta inguru daude Novo-Saimsketik Ixin hiriraino, eta hurrengo egunean, arratsaldeko zortziak baino lehen, tarte hori ibilia eduki beharra zuten eta ibilia eduki zezaketen, denbora alferrik galdu ezean. Iemstxiken gogoan, bidaztiak jaun handiak edo goi funtzionarioak ez izan arren, haiek bezain duinak ziren, beste arrazoirik ez bazen ere, bai behintzat eskupekoak ordaintzen erakusten zuten eskuzabaltasunaren kariaz.

       Biharamunean, uztailak 23, Ixindik hogeita hamar verstara zeuden bi tarantasak, egon ere.

       Une hartan, bere aurretik beste ibilgailu bat zihoala ikusi zuen Mikel Strogoffek, hautsaren kiribilen artean ia sumaezina izanagatik ere. Haren zaldiak nekatuagoak zeuden, nonbait, tarantasak agudoago baitzebiltzan, eta laster harrapatuko zuten, oso luze joan gabe.

       Ez zen tarantas bat, ezta telega bat ere, postako berlina bat baizik, hautsez zeharo estalirik, eta ordurako bidaia luzea egindakoa inondik ere. Gidaria zaldiei jo eta jo ari zen eginahal guztian eta hitz zantarrez eta kolpez baino ez zuen lortzen lauoinka joan zitezen. Ezagun zen berlina hori ez zela Novo-Saimsketik igaro, eta estepan galdutako bideren batetik etorria behar zuen Irkutskeko bide honetara.

       Mikel Strogoffek eta haren bidelagunek Ixin aldera korrika zihoan berlina hura ikusi eta pentsamendu bakarra izan zuten, aurrea hartu eta posta etxera lehenago iristea, han prest izango ziren abereak beste inorentzat ez izatea ororen gainetik ziurtatzeko. Iemstxikei agindua eman eta berehala abiatu ziren berlinaren zaldi akituen ondotik.

       Mikel Strogoff iritsi zen lehenbizi haren parera.

       Orduan buru bat agertu zen berlinaren atean.

       Mikel Strogoffek ozta izan zuen ikusteko beta. Bizi-bizi aurreratu zuen, baina, hala ere, ongi bereizi zuen ahots larderiatsu batek bota zion hitza:

       —Geldi!

       Ez zen inor gelditu. Aitzitik, berlina ziztu bizian aurreratu zuten bi tarantasek.

       Abiadurako lasterketa hasi zen orduan, berlinako zaldiak zirikatu egin baitzituzten aurrea hartu zieten beste zaldien presentziak eta ibilerak, eta, horrela bizkorturik, eutsi egin zioten korrikaldiari zenbait minutuz. Hiru zalgurdiak desagertu ziren hautsezko hodei batean. Hodei zurixka hartatik, eztanda sorta bat bezala, zartailuen zirtakoen hotsa irteten zen, oihu zuzpergarriekin eta amorruzko garrasiekin nahasirik.

       Alabaina, aldea handiagotu zuten Mikel Strogoffek eta haren bidelagunek, eta alde hori garrantzitsua izan zitekeen oso, hurrengo postan zaldi gutxi edukiz gero. Bi zalgurdi hornitzea gehiegi izango zen agian postako nagusiarentzat, bai behintzat epe laburrean.

       Handik ordu erdira, berlina, atze-atzera geratua azkenik, ia puntu ikusezin bat zen esteparen zeru ertzean.

       Arratsaldeko zortzietan iritsi ziren bi tarantasak postako etxera, Ixineko ateetan.

       Inbasioaren berriak gero eta txarragoak ziren. Tatariarren tropen abangoardiak bertatik bertara mehatxatzen zuen hiria, eta agintariak bi ordu lehenago atera ziren Tobolsk aldera babes bila. Ixinen ez zegoen ez funtzionariorik, ezta soldadurik ere.

       Postara bezain laster, Mikel Strogoffek zaldiak eskatu zituen beretzat.

       Bete-betean asmatu zuen berlinari aurre hartuta. Une hartan hiru zaldi besterik ez zeuden prest ibilgailuari lotzeko, gainerakoak atseden hartzen ari baitziren ibilaldi luzeren baten ondotik.

       Postako nagusiak tarantasari lotzeko agindua eman zuen.

       Bi kazetariei, aldiz, egokia iruditu zitzaien Ixinen geldialdia egitea, eta beren ibilgailua posta etxean gordearazi zuten, zaldiak segituan erdiesteko kezkarik gabe.

       Postara iritsi eta hamar minutura, tarantasa abiatzeko gertu zegoela ohartarazi zioten Mikel Strogoffi.

       —Ederki! —erantzun zuen pozik.

       Gero, bi kazetariengana zuzendu zen.

       —Jaunak, oraintxe dugu banantzeko garaia, hemen gelditzen zaretenez gero.

       —Nola, Korpanoff jauna —esan zion Alcide Jolivetek—, ez duzu ordubete ere emango Ixinen?

       —Ez, jauna, eta posta etxea utzi nahi dut aurreratu dugun berlina hori iritsi aurretik.

       —Beldurrak zaude bidazti horrek postako zaldiak kenduko dizkizun?

       —Eragozpen guztiak saihestu nahi ditut batez ere.

       —Orduan, Korpanoff jauna —esan zion Alcide Jolivetek—, berriz ere eskerrak ematea baino ez zaigu falta. Mesede galanta egin diguzu, eta oso atsegina izan da bidaia zurekin batera egitea.

       —Gainera, baliteke Omsken berriz elkarrekin topo egitea, hemendik egun batzuetara —gehitu zuen Harry Blountek.

       —Baliteke, bai horixe, hara noa-eta zuzen-zuzenean.

       —Ederki, Korpanoff jauna! Ongi joan! —opa izan zion Alcide Jolivetek—. Eta Jainkoak begira zaitzala telegen madarikaziotik!

       Bi kazetariek bostekoa luzatu zioten Mikel Strogoffi, bihotz-bihotzez estutu nahian, baina, bat-batean, zalgurdi baten soinua sartu zen kanpotik.

       Entzun ordukoxe, posta etxeko atea danbada batez zabaldu, eta gizon bat agertu zen.

       Berlinako bidaztia zen, itxura militarreko gizaseme mardul bat, berrogei bat urtekoa. Burua sendo zuen, sorbaldak zabal, bibotea handi itxia, belarriondoko ile gorrixkekin bat egiten zuena. Uniformez jantzita zegoen, baina inolako bereizgarririk gabe. Zalditeriako sable bat zeraman gerrian zintzilik, eta gider laburreko zartailu bat eskuan.

       —Zaldiak —eskatu zuen, aginduak emateko ohitura duenaren larderiaz.

       —Ez daude prest —erantzun zion postako nagusiak, burua makurtuz.

       —Oraintxe bertan behar ditiat.

       —Ezinezkoa da.

       —Zer dira, bada, kanpoko tarantasean ikusi ditudan zaldi lotu berri horiek?

       —Bidazti honenak dira —esan zion postako nagusiak, Mikel Strogoff eskuaz erakutsirik.

       —Aska ditzatela! —agindu zuen kontrakorik onartzen ez zuen doinu batez.

       Mikel Strogoffek aurrera jo zuen orduan.

       —Zaldi horiek nik eskuratu ditiat —esan zion.

       —Bost axola niri! Behar ditiat eta kito! Ea, bada, azkar! Ez diat-eta galtzeko denborarik!

       —Nik ere ez diat galtzeko denborarik —erantzun zion Mikel Strogoffek, lasai egon nahi baina nekez lortzen zuela.

       Nadia haren alboan zegoen itxura lasaian, baina barrena kezkatan zuen, nahaste hura saihestu ezinik.

       —Aski! —oihu egin zuen bidaztiak.

       Gero, postako nagusiarengana itzuliz:

       —Aska ditzatela zaldiak tarantas horretatik —agindu zion garrasi batean, mehatxuzko keinua egiten ziola—, eta nire berlinan lotu ditzatela!

       Postako nagusiak, estutasun ederrean, ez zekien nori obeditu, eta Mikel Strogoffi begira zegoen, hark baitzuen ezbairik gabe bidaztiaren eskaera bidegabeei kontra egiteko eskubidea.

       Mikel Strogoffek zalantza egin zuen lipar batean. Ez zuen podaroshnaz baliatu nahi, nabarmen geratuko zen eta. Baina, beste aldetik, ez zizkion zaldiak utzi nahi, eta ezta harekin borrokan hasi ere, bere egitekoa arriskuan jarriz.

       Bi kazetariak begira zituen, laguntzeko prest, dei egiten baldin bazien.

       —Nire zaldiak nire zalgurdian geratuko dituk —esan zion Mikel Strogoffek, baina hitzak Irkutskeko merkatari soil bati zegokiona baino gorago altxatu gabe.

       Bidaztiak orduan Mikel Strogoffengana jo zuen, eta eskua sorbaldan zakar ipinita:

       —Horrelaxe beraz! —esan zion orro eginez—. Ez dizkidak zaldiak utzi nahi!

       —Ez —erantzun zion.

       —Ongi duk, bidean segi dezakeenak eramango ditik! Defenda ezak hire burua! Ez diat gupidarik izango!

       Eta, horrela hitz egin ondoren, bidaztiak sablea zorrotik bizi atera eta borrokarako prestatu zen.

       Nadia Mikel Strogoffen aurrera oldartu zen.

       Harry Blount eta Alcide Jolivet ere aitzina joan ziren haren aldera.

       —Ez diat borrokan egingo —esan zuen Mikel Strogoffek sinpleki, besoak bular aldean gurutzatzen zituela, bere buruari hobekiago eutsi guran.

       —Ez duk borrokan egingo?

       —Ez.

       —Ezta honen ondotik ere? —oihu egin zion bidaztiak.

       Eta, gelditzeko aukera izan baino lehen, zartailuaren giderraz jo egin zion Mikel Strogoffi sorbaldan.

       Horrela iraindurik, Mikel Strogoff zurbildu egin zen ikaragarri. Eskuak altxatu zituen zabal-zabalik. Pertsonaia basati hura txiki-txiki egin behar zuela irudi zuen. Baina, ahalegin osoz, mendean hartu zuen bere burua azken mementoan. Liskarrak bidaia atzeratu ez ezik, bere egitekoa bertan behera galaraz zezakeen beharbada!... Hobe zuen ordu batzuk galtzea!... Bai! Baina irain hori irenstea ere!

       —Borrokan egingo duk orain, koldar hori? —errepikatu zion bidaztiak, basakeriari iseka gehitzen ziola.

       —Ez! —erantzun zion Mikel Strogoffek, zirkinik egin gabe, baina bidaztiari begiz begi so eginez.

       —Zaldiak, eta berehalaxe! —agindu zuen orduan.

       Eta etxetik atera zen.

       Postako nagusia atzetik joan zitzaion berandu gabe, baina sorbaldak goratu eta Mikel Strogoffi gaitzespenez begiratu zion lehenago.

       Gertaera horrek Mikel Strogoffen aldeko mirespena zapuztu zien bi berriemaileei. Hura bai ezustekoa! Halako mutil gordinak horrelako kolpea hartu eta ordainik eman ez! Agur motz bat esan eta alde egin zuten, Alcide Jolivetek honakoa esaten ziola Harry Blounti:

       —Sekula ere ez nuen espero halakorik Uraletako hartzak hain garbi erditik ebakitzen dituen gizon batengandik! Egia ote adoreak orduak eta moduak dituela? Ezin ezer ulertu! Beharbada jopu izan behar, horretarako; eta horixe falta zaigu guri, ikusitakoak ikusita!

       Une bat geroxeago, berlina posta etxea azkar uzten ari zela adierazi zuten argiro gurpilen kirrinkak eta zartailuaren zirtek.

       Nadia, sor eta gor, eta Mikel Strogoff, dardaraz artean, postako aretoan gelditu ziren bakarrik.

       Tsarraren mandataria eseri zen, beso gurutzatuak bularretik kendu gabe. Estatua bat zela esan zitekeen. Hala eta guztiz, haren gizon-begitarte zuria gorri kolorez margotu zen, eta ez lotsaz, hain zuzen.

       Nadiak dudarik ez zeukan arrazoi oso handiengatik baizik ezin zuela irentsi horrelako gizon batek tamaina horretako iraina.

       Hortaz, harengana hurbildu eta hark Nijni Novgorodeko polizi etxean egin zion legez:

       —Emaidak eskua, neba nirea! —esan zion.

       Eta, horrekin batera, gizonaren begitik isurtzeko zorian zegoen malko bat xukatu zion hatz batez, ama batek bere umeari bezalatsu.

 

 

XIII

OROREN GAINETIK, EGINBEHARRA

 

       Nadiak igarri zuen Mikel Strogoffen ekintza guztiak eragile isilpeko batek zuzentzen zituela, bazegoela ezkutuko arrazoiren bat bere buruaren jabe izaten uzten ez ziona, ez zuela eskubiderik nahierara ibiltzeko, eta, gertatu berri horretan, bere eginbehar isilarengatik uko egin ziola heroitasunez baita irain hilgarri baten erresuminari ere.

       Nadiak, bestalde, ez zion azalpenik eskatu. Eskua luzatu zion, eta esku luzatu hark ez ote zion aurretik erantzuten hark esan ziezaiokeen guztiari?

       Mikel Strogoffek mutu iraun zuen arrats osoan. Gaua posta etxean eman behar zuten, bertako nagusiak hurrengo goizera arte ezin baitzizkien eskuratu zaldi atseden hartuak. Nadiak, bada, zertxobait pausatzeko aukera zuen, eta logela bat atondu zioten.

       Neska gazteak nahiago zuen, inondik ere, bere bidelagunaren aldamenean egon, baina bakardadean egoteko beharra izango zuela pentsatu, eta beretzat prestatutako logelara joatea erabaki zuen.

       Hala ere, irtetekotan zegoela, ezin izan zion eutsi agur esateko gogoari.

       —Neba... —xuxurlatu zuen.

       Baina Mikel Strogoffek eten egin zion keinu batez. Hasperen bat joan zitzaion neskari bularretik, eta gelatik irten zen.

       Mikel Strogoff ez zen oheratu. Loak ez zuen hartuko, ezta ordubetean ere. Erredura antzeko bat sentitzen zuen bidazti basatiaren zartailuak jo zuen lekuan.

       —Aberriaren eta Aitaren alde! —esan zuen berekiko ahots apalez azkenik, gaueko otoitza bukatutakoan.

       Dena dela, premia gaindiezin batek hartu zuen osoki. Nor zen kolpe hura eman zion gizona? Nondik zetorren eta nora zihoan? Jakin beharra zeukan. Haren begitarteaz ongi oroitzen zen. Tinko baino tinkoago zituen haren hazpegiak gogoan gorderik. Beldurrik ez, inoiz ahaztuko zitzaizkion.

       Mikel Strogoffek postako nagusia etorrarazi zuen.

       Hura, siberiar peto-peto bat, berehala agertu zen, eta, gizon gazteari apur bat goitik begiraturik, zain geratu zen zer galdetuko.

       —Hemengoa haiz? —itaundu zion Mikel Strogoffek.

       —Bai.

       —Ezagutzen duk nire zaldiak eraman dituen gizona?

       —Ez.

       —Sekula ez duk ikusi?

       —Sekula ez!

       —Nor izan daiteke, hire ustez?

       —Obediarazten dakien jaun bat!

       Mikel Strogoffen begiratua labana bezala sartu zen postako nagusiaren bihotzean, baina hark ez zuen horregatik betazala itxi.

       —Ni epaitzera ausartzen haiz? —oihu egin zion Mikel Strogoffek.

       —Bai —erantzun zion siberiarrak—, bai baitira zenbait gauza ezta merkatari soil batek ere ezin jasan dituenak ordainik eman gabe!

       —Zartailuaren kolpeak?

       —Zartailuaren kolpeak, gazte! Behar beste urte eta behar beste indar badiat hiri esateko!

       Mikel Strogoff postako nagusiarengana hurreratu eta bere bi esku sendoak paratu zizkion sorbaldetan.

       Gero, ahots lasai-lasaiaz:

       —Ospa, lagun hori —esan zion—, ospa! Hilko haut, bestela!

       Postako nagusiak ulertu egin zuen aldi horretan.

       —Horrela nahiago diat —esan zuen xuxurla batean.

       Eta alde egin zuen bestelako hitzik gehitu gabe.

       Biharamunean, uztailak 24, goizeko zortzietan, tarantasak hiru zaldi eder zituen loturik. Mikel Strogoff eta Nadia igo eta eserita jarri ziren, eta Ixin hiria, hain oroitza gozakaitzekoa bientzat, aurki galdu zen bidearen bihurgune baten atzean.

       Egun hartako posta etxe guztietan jakinarazi zioten Mikel Strogoffi berlina aurretik zihoakiola beti ere, eta bidaztiak, hura bezain presati, ez zuela denbora izpirik galtzen estepan barrena Irkutskera bidean.

       Arratsaldeko lauretan, hirurogeita hamabost versta urrunago, Abatskoieko geldilekuan, Irtish ibaiaren adar nagusietako bat zeharkatu beharra izan zuten, Ishim izenekoa.

       Zailxeagoa gertatu zitzaien Tobolekoa baino. Izan ere, Ishim ibaiko ura bizi-bizi zihoan leku hartan. Negu siberiarrean, estepako ur laster horiek denak, izotzezko geruza guztiz lodia gainean dutela, aise igarotzen dira, eta bidaztia ia ohartu gabe zeharkatzen ditu, haien ibilgua desagertzen baita estepa osoa estaltzen duen zuritasun beti-berdin amaigabearen azpian; baina, uda partean, zailtasunak handiak izan daitezke.

       Hortaz, bada, bi ordu eman behar izan zituzten Ishim zeharkatzen; eta, batetik, atzerapenak berak, eta, bestetik, gabarrariek tatariarren inbasioaz eman zizkioten berri kezkagarriek amorruz bete zuten Mikel Strogoff.

       Hona zer zioten:

       Feofar Khanen zenbait esploratzaile agertu omen ziren jada Ishim ibaiaren behealdeko ertz batean eta bestean, Tobolsk probintziaren hego eskualdeetan. Omsk hiria arrisku larrian zegoen. Borrokaldi bat izan omen zen soldadu siberiarren eta tatariarren artean, kirgizen leinu handien mugan —borrokaldi ez oso onuragarria errusiarrentzat, puntu horretan ahulegiak izaki—. Porrotaren ondotik, tropek atzera egin zuten, eta, ondorioz, probintziako nekazariak beren lurraldetik joan ziren denak batera. Inbaditzaileek ankerkeria izugarriak egiten omen zituzten, harrapaketak, lapurretak, suteak, hilketak. Horixe zen tatariarren gerra moldea. Jendeak leku guztietatik ihes egiten zuen Feofar Khanen gudarostearen abangoardia aurreratu ahala. Hiriak eta baserriak hutsik geratzen ari ziren, eta horrek beldur handia sortarazten zion Mikel Strogoffi, zaldirik gabe gera zitekeelako. Lehenbailehen iritsi nahi zuen Omskera. Beharbada, hiri horretatik ateratzean, Irtisheko ibarrean behera zihoazen esploratzaile tatariarrei aurre hartzea izango zuen eta Irkutskeraino bidea trabarik gabe aurkitu.

       Leku hartan bertan, tarantasak ibaia zeharkatu berri zuen parajean, bukatzen zen hizkera militarrez «Ishimgo katea» deritzana, dorrez edo egurrezko fortez osatutako katea bat, Siberiako hego mugatik aurrera laurehun verstaz luzatzen dena (427 kilometro). Behinola, gotorleku horietan kosakoen destakamenduak izaten ziren, herrialde hura bai kirgizen kontra bai tatariarren kontra babesteko. Baina, bertan behera utzirik, Moskuko gobernuak herri liskartsu horiek erabat menderatuak zeudela uste izan baitzuen, ezin zituzten erabili, hain zuzen, benetan baliagarriak izan behar zuten garaian. Forte gehienak errautsetan zeuden, eta gabarrariek Mikel Strogoffi erakusten zizkioten ke mataza batzuek, gora zurrunbiloka hegoaldeko zerumugan, abangoardia tatariarra hurbil zegoela frogatzen zuten.

       Gabarrak Ishim ibaiaren eskuin ertzean utzi zituen tarantasa eta zaldiak, eta ziztu bizian abiatu ziren berriro ere estepako bidean aurrera.

       Arratsaldeko zazpiak ziren. Goi estalia zegoen oso. Eta, lantzean-lantzean, ekaitz euria botatzen zuen, hautsa desagertarazten eta bideak garbiago uzten zituela.

       Mikel Strogoff, Ixingo geldialdiaren ondotik, goibel zegoen, eta isil. Hala ere, erne-erne zebilen beti Nadiari atsedenik gabeko bidaia neketsu honen sufrikarioa arintzeko, neskaren ezpainetatik kexarik ez irten arren. Nadiak hegalak eman nahiko zizkiekeen tarantaseko zaldiei. Haren bidelagunak Irkutskera iristeko berak baino are presa handiagoa zuela gogora zekarkion zerbaitek; eta, zenbat versta oraindik haraino!

       Pentsamendu bat etorri zitzaion burura bat-batean. Tatariarrek Omsk inbaditu bazuten, Mikel Strogoffen ama, hiri horretan bizi zena, arriskuan egongo zen, eta kezka handia eragingo zion horrek semeari. Ulergarria zen amarengana iritsi arteko onik ez izatea.

       Bere bidelagunaren ama bakar-bakarrik egongo zen gertakizun larri haien erdian, eta Marfa zaharra hizpidera ekarri behar zuela iruditu zitzaion orduan Nadiari.

       —Hire amaren berririk ez duk jaso inbasioa hasi zenez geroztik? —galdetu zion.

       —Ezta bat ere, Nadia. Orain dela bi hilabete bidali zidanan amak azken eskutitza, baina berri onak zitunan. Marfa emakume adoretsua dun, kemen handiko siberiar ausarta. Zaharra izanik ere, bere barne indar guztiari eusten zion. Bazakin sufritzen.

       —Ikustera joango nauk, neba nirea —esan zion Nadiak bizi—. Arreba deitzen nauanez gero, Marfaren alaba nauk!

       Eta, Mikel Strogoffek erantzunik ematen ez ziola ikusirik:

       —Beharbada ez duk Omsken izango —gehitu zuen—.

       —Baliteken, Nadia —esan zion—, eta Tobolsken izango dela ere espero dinat. Marfa zaharrak tatariarra gorroto din. Estepa ezagutzen din, ez zaukan beldurrik, eta, makila hartuta Irtish ibaiaren ertzean behera abiatuko ahal zen! Probintziako bazter guzti-guztiak ezagutzen ditin. Zenbat aldiz ez da ibili lurralde honetan zehar gure aita zaharrarekin, eta zenbat aldiz ez naiz ni haien atzetik joan, umea artean, basamortu siberiarrean hara eta hona egiten zituzten ibilaldietan! Bai, Nadia, amak Omsketik alde egin izana espero dinat!

       —Eta noiz ikusiko duk berriz?

       —Noiz?... Itzultzen naizenean.

       —Hala ere, hire ama Omsken baldin badago, ordubete hartuko duk besarkada bat emateko?

       —Ez naun joango besarkatzera!

       —Ez duk ikusiko?

       —Ez, Nadia...! —erantzun zion Mikel Strogoffek, bularra puzten zitzaiola, neskaren galderei erantzuten jarraitu ezinean.

       —Ezetz esaten duk! Ai! Neba, zer arrazoirengatik egiten diok uko ama ikusteari, Omsken baldin badago?

       —Zer arrazoirengatik, Nadia! Zer arrazoirengatik galdetzen didan! —esan zion oihuka Mikel Strogoffek, ahotsa guztiz asaldaturik, neskatxa beldurtzeraino—. Bada, iraina koldarkeriaz pairatzeko izan ditudan berberengatik, doilor horrek...

       Ezin esaldia bukatu.

       —Lasai hadi —esan zion Nadiak ezti-ezti—. Gauza bat besterik ez zakiat, edo hobeki esanda, jakin ez, sentitu egiten diat! Hire jokamolde guztia sentimendu batek zuzentzen duela, eginbehar utziezina bete beharra daukaala, semea amarekin lotzen duena baino are sakratuagoa.

       Nadia isildu zen, eta, handik aurrera, ez zuen ekarri solasera Mikel Strogoffen egoera berezia gogoraraz zezakeen elkarrizketa gairik. Mutilak bazeukan isilekoren bat, errespetatu beharrekoa. Eta neskak errespetatu egiten zuen.

       Biharamunean, uztailak 25, goizeko hiruretan, tarantasa Tiukalinskeko posta etxera iritsi zen, ehun eta hogei verstako bidea eginik Ishim zeharkatu zutenetik.

       Zaldiak agudo aldatu zituzten. Baina iemstxikak, estreinako aldiz, eragozpenak ipini zituen abiatzeko. Tatariarren taldeak estepa arakatzen ari zirela esan zien, eta bidaztiak, abereak eta zalgurdiak harrapakin ederra izango zirela lapur basati horientzat.

       Mikel Strogoffek diru hotsez baizik ezin izan zuen gainditu iemstxikaren gogorik eza, ez baitzuen bere podaroshnaz baliatu nahi izan estualdi honetan, beste hainbatetan bezala. Azken dekretua telegrafo hariaren bidez iritsia zen Siberiako probintzietara, eta errusiar batek haren debekuari men ez egiteko baimena zuela ikusteak harrituko zuen jendea, eta arreta handiz begiratuko zioten. Horixe saihestu behar zuen ororen gainetik tsarraren mandatariak. Iemstxikaren zalantzei zegokienez, ez zuen azeri hark etekin atera nahiko bidaztiaren ezinegonaz? Edo bazuen benetan motiborik ezbehar baten beldurrez egoteko?

       Tarantasa abian jarri zen azkenean, eta hain antze handiz eraman zuen iemstxikak, ezen arratsaldeko hiruretan Kulatsinskoera iritsi ziren, laurogei versta aurrerago. Handik ordubetera, Irtish ibaiaren ertzean zeuden, Omskeraino hogei bat versta baino gelditzen ez zirela.

       Ibai zabala da Irtish izenekoa, eta Asiako iparralderantz doazen nagusienetako bat. Altai mendietan sortu, hego-ekialdetik ipar-mendebaldera zeihar jo eta Obi ibaira isurtzen du ura, zazpi mila versta inguru ibili eta gero.

       Uraldi sasoia zen Siberiako arro guztian, eta Irtish ibaiaren ur maila handia zen oso. Gainera, ur lasterra bortxaz eta jauzika zihoan aitzina, uharra irudi, ibaia gurutzatzea erabat zailduz. Ezin zen igerian zeharkatu, igerilari aparta izan arren, eta, gabarra batean ere ez zen batere arrisku gabea Irtish ibaia gurutzatzea.

       Baina arrisku horiek, bestelakoek bezala, ezin gerarazi, ezta lipar batean ere, Mikel Strogoff eta Nadia, guzti-guztiei aurpegi emateko prest baitzeuden, edozein izanda ere.

       Bien bitartean, Mikel Strogoffek buruan zer asmo zerabilen azaldu zion bere bidelagun gazteari. Lehenbizi bera igaroko zen beste aldera, gabarran tarantasa eta zaldiak eramanda, beldurrez zegoen-eta zama astun horrek ez ote zuen gabarra kolokan jarriko. Gero, abereak eta zalgurdia beste ertzean utzita, Nadiaren bila itzuliko zen.

       Nadiak ezetz erantzun zion. Ordubete galduko zuten alferrik, eta hark ez zuen nahi atzerapen baten kausa izan bere segurtasunarengatik.

       Nekez ontziratu ziren, urak ibai bazter zati bat hartu eta gabarra ezin baitzen ertzeraino hurbildu.

       Alabaina, ordu erdia ahaleginetan eman ondoren, gabarrariek tarantasa eta hiru zaldiak ezarri zituzten ontzian. Mikel Strogoff, Nadia eta iemstxika ontziratu ziren orduan, eta gabarra ibaira irten zen.

       Lehenengo minutuak arazorik gabe joan ziren. Gorago zegoen lurmutur luze batek ur lasterra hautsi eta zurrunbilo bat sortzen zuen, baina gabarra aise pasatu zen erditik. Bi gabarrariek aurrera bultzatzen zuten ontzia trebetasun handiz, haga bana eskuan; baina, ur handietara urreratu ahala, ibilgua gero eta sakonagoa zen, eta segituan ez zuten izango kasik nondik heldu eta nondik indar egin. Haga muturrak oin batetik gora ez ziren agertzen ur azalean, eta horrela nekagarriak ez ezik eskasak ere baziren ontziari emandako bultzadak.

       Mikel Strogoff eta Nadia, popan eserita, eta atzeratzeko beldurrez beti ere, gabarrarien mugimenduei begira zeuden, halako kezka bat bihotzean.

       —Kontuz! —garrasi egin zion gabarrari batek besteari.

       Gabarrak beste norabide bat hartu zuen abiadura bizian, eta horregatik egin zuen oihu gabarrariak. Ur lasterraren eragin zuzena jasaten ari zen orduan eta agudo zihoan ibaian behera. Hagak baliatuz, ontzia zeharka jarri behar zuten eta uraren indarrari alboa erakutsi. Horretarako, haga muturrak karelaren beheko aldean egindako koska batzuetan bermatu eta gabarrariek ontzia saiheska eramatea lortu zuten, pixkaka-pixkaka ezkerraldeko ibai bazterrerantz hurbiltzen zirela.

       Kalkulua egin eta ziurtasunez esan zitekeen ibairatzeko puntutik bospasei versta beherago lehorreratuko zirela, baina, axola gutxi horrek, abereak eta pertsonak kalterik gabe iritsiz gero.

       Bi gabarrariak gizaseme mardul kementsuak ziren, eta gainera sari ederra espero zuten. Zalantzarik ez zeukaten Irtish ibaiaren zeharkatze zail horretatik ongi aterako zirela.

       Baina ez zuten kontuan hartzen ezbehar igarri ezina gerta zitekeela, eta haren kontra deus egiterik ez zuela haien ardurak, ezta haien abildadeak ere.

       Gabarra ur lasterraren erdi-erdian zegoen, tarte beretsua zuela ibai ertz bateraino nola besteraino, eta uretan behera zihoan bi versta orduko eginez. Orduan, Mikel Strogoff altxatu eta adi-adi begiratu zuen ibaiaren goiko aldera.

       Txalupa batzuk nabaritu zituen, ibaian behera bizkor-bizkor zetozenak, uraren indar biziari arraunen bultzada bortitzak laguntzen baitzion beheranzko bidean.

       Mikel Strogoffen aurpegiera uzkurtu egin zen bat-batean, eta deiadar bat ihesi joan zitzaion.

       —Zer da? —galdetu zion neska gazteak.

       Baina erantzuteko betarik izan baino lehen, gabarrarietako batek oihu egin zuen izua ezpainetan:

       —Tatariarrak! tatariarrak!

       Izan ere, soldaduz beteriko zenbait txalupa bizi-bizi jaisten ari ziren Irtish ibaian behera, eta, minutu batzuk igaro aurretik, gabarraraino iritsiko ziren, zama handiegia baitzeraman haien ihesi joateko.

       Gabarrariek, izu-laborrian agerpen horregatik, etsipenez garrasika hasi eta hagak bertan behera utzi zituzten.

       —Gora bihotza, mutilak! —garrasika esan zien Mikel Strogoffek—. Eutsi goiari! Berrogeita hamar errublo zuentzat, ezkerreko ibai ertzera iristen bagara, txalupa horiek gu harrapatu baino lehen!

       Gabarrariek, hitz horiek indarberriturik, lanari ekin zioten eta zeharka jaisten segitu zuten, baina aurki nabarmendu zen ezin izango zutela tatariarren bertaratzea eragotzi.

       Aurrera joango ote ziren gabarra bakean utzita? Ez zuen itxurarik. Aitzitik, okerrena espero behar zuten lapur amorratu horien aldetik.

       —Ez izan beldurrik, Nadia —esan zion Mikel Strogoffek—, baina prest egon edozertarako!

       —Prest nagok —erantzun zion Nadiak.

       —Baita uretara jauzi egiteko ere, esaten dinadanean?

       —Esaten didaanean.

       —Eduki nigan uste guztia, Nadia.

       —Bazaukaat!

       Tatariarren txalupak ehun oinetara baizik ez zeuden. Bukharako gerlari destakamendu bat zen, Omsk aldera zihoana hiria ikuskatzera.

       Bere luzera halako bi falta zitzaion gabarrari ibai ertzera iristeko. Gabarrariek ahalegina handiagotu dute. Mikel Strogoff haiengana joan, haga bat hartu eta sekulako indarrez laguntzen hasi zaie. Tarantasa lehorreratu eta zaldiak lauoinka ibilaraziz gero, baliteke tatariarren ihesi joateko abagunea izatea, haiek abererik ez daukate eta.

       Baina horrenbeste neke ez ote ziren alferrekoak izango?

       —Sarin na kitchu! —oihu egin diete lehenengo txalupako soldaduek.

       Mikel Strogoffek pirata tatariarren guda garrasia ezagutu du, ahuspez etzanda jartzeko agintzen diena.

       Baina ez gabarrariek ez hark ez dute men egiten. Tiro egin diete, eta zaldietako bi lurrera erortzen dira hilak.

       Une horretan, elkar jo dute ontziek... Txalupek albo batetik abordatu dute gabarra.

       —Hator, Nadia! —oihu egin dio Mikel Strogoffek, kareletik behera jauzi egiteko prest.

       Neska gaztea atzetik joatekotan dago, baina lantza kolpe batek Mikel Strogoff jo eta uretara erortzen da. Ibaian behera darama ur lasterrak. Istant batez esku bat astindu du uretatik kanpo, baina desagertu egin da azkenik.

       Nadiak garrasi bat bota du, baina, Mikel Strogoffen ondotik joateko aukera izan baino lehen, neska atzeman dute eta beren txalupa batera eraman.

       Handik pixka batera, gabarrariak eta iemstxika lantza kolpez hil eta, gabarra nora ezean utzirik, Irtish ibaian behera jarraitzen dute tatariarrek.

 

 

XIV

AMA-SEMEAK

 

       Omsk hiria mendebaldeko Siberiako hiriburu ofiziala da. Ez da, ordea, izen bereko probintziako hiririk garrantzizkoena, Tomsk handiagoa baita eta jende gehiago biltzen baitu; baina Omsken bizi da Errusia asiarraren lehen erdi honetako gobernadore nagusia.

       Omsk, zehatz esanda, ez da hiri bakar bat, bi baizik. Batean agintariak eta funtzionarioak besterik ez dira bizi, eta bestean merkatari siberiarrak gehienbat, bertan salerosketa asko ez egin arren, itxuraz behintzat.

       Hamabi-hamahiru mila lagun inguru bizi dira hiri horretan. Hesi bat dauka inguruan babesgarri, alboetan bastioiak ageri dituena; baina lurrezkoak dira defentsa horiek guztiak, eta ezin horrela babes handirik eskaini. Ongi zekiten hori tatariarrek, eta laster saiatu ziren indarrez bereganatzen, eta baita lortu ere, egun batzuetan setiatu ondoren.

       Omsken bi mila soldadu baino ez zeuden, eta, ausardiaz borrokatzen baziren ere, merkatarien hirian atzera egin behar izan zuten karrikaz karrika, emirraren gerlari sailek sakaturik, eta goiko hiriaren gerizan babesa hartu.

       Han gorde ziren gobernadore nagusia, haren ofizialak eta haren soldaduak. Omskeko goi auzoa gotorleku antzekoa bihurtu zuten, etxe eta elizetako gain guztietan tiro egiteko almenak egokituz, eta ordu arte eutsi egin zioten etsaiari edonola eratutako kreml irudiko hartan, laguntza garaiz jasotzeko itxaropen handirik gabe. Izan ere, tatariarrak gero eta ugariagoak ziren, hirian etengabe sartu eta sartu ari ziren-eta soldadu saldoak, Irtish ibaian behera etorrita, eta egoera are larriagoa zen tropa horiek nork zuzentzen eta bultzatzen zituen kontuan edukiz gero. Haien buru egiten zuena bere herriari traizioa egindako ofizial bat zen, baina merezimendu handikoa eta ausarta arrisku guztien aurrean.

       Ivan Ogareff koronela, hain zuzen ere.

       Ivan Ogareff militar eskolatua zen, baina buruzagi tatariarrak bezain ikaragarria. Odol mongoliarretik bazuen pixka bat, haren ama jatorri asiarrekoa izanik. Azerikeriaz jokatzea maite zuen, amarruak asmatzea atsegin zitzaion, eta ez zuen higuin inolako metodorik, isilpekoren batez jabetu edo azpijokoren bat egin nahi zuenean. Maltzurra izatez, mozorro-jantzirik zirtzilenez baliatzea gogoko zuen, eta eskale irudian agertuko zitzaizun, esaterako. Edozein itxura eta edozein forma ezin hobekiago hartzen zuen. Ankerra zen, gainera, eta borreroarena egingo zuen beharrezkoa izanez gero. Feofar Khanek gudalburu paregabea zuen harengan gerra basati hartan.

       Hortaz, Mikel Strogoff Irtish ibaiaren hegietara iritsi zenerako, Ivan Ogareff Omsk hiriaren jaun eta jabe zen, eta gero eta gehiago estutzen ari zen hiriaren goi auzoaren setioa, lehenbailehen Omsk utzi eta Tomskera joan nahi zuelako, hartara bildu berria baitzen armada tatariarraren zatirik handiena.

       Tomsk egun batzuk lehenago azpiratu zuen Feofar Khanek eta handik joko zuten inbaditzaileek Irkutsk aldera, erdi aldeko Siberia mendean hartu ondoren.

       Irkutsk zen Ivan Ogareffen benetako helburua.

       Hauxe zen traidore horren plana: duke handiarengana agertu gezurrezko izenez, haren konfiantza bereganatu, eta, egokiera suertatzen zitzaionean, bai hiria bai duke handia bera ere tatariarren esku uztea.

       Halako hiria eta halako pertsonaia bereganaturik, Asia aldeko Siberia guztia inbaditzaileen mendean eroriko zen.

       Alabaina, gorago esan legez, tsarrak bazuen helburu makur horien berri, eta Ivan Ogareffi asmoak ustel irten zekizkion utzi zuen Mikel Strogoffen ardurapean garrantzi handiko eskutitz hura. Eta horregatik eman zizkion agindu zorrotz-zorrotzak mandatari gazteari, inbadituriko lurraldean barrena inork ere ezagutu gabe igarotzeko.

       Egiteko hori zintzo bete zuen ordu arte, baina horrela jarraitu ahal izango zuen hemendik aurrera?

       Mikel Strogoffek hartutako kolpea ez zen hilgarria. Soldaduek ez ikusteko moduan egin zuen igeri eskuineko ibai ertzeraino, eta hango kanaberen artean erori zen korderik gabe.

       Bere onera etorri zenean, mujik baten txabolan zegoen. Nekazari hark jaso eta sendatu zuen, eta hari zor zion artean bizirik irautea. Noiztik zegoen siberiar abegitsu haren etxean? Ezin esan. Baina, begiak zabaltzean, aurpegi bizardun onbera ikusi zuen, beregana makurturik, begirada errukitsuz so egiten ziona. Ea non zegoen galdetzera zihoanean, mujikak aurreratu eta hitz egin zion:

       —Ez ezer esan, aita txiki hori, ez ezer esan! Ahul hago oraindik. Esango diat non hagoen eta zer gertatu den neure txabolara ekarri hindudanetik hona.

       Eta bere begien aurrean izandako borroka haren gorabeherak kontatu zizkion mujikak Mikel Strogoffi: nola egin zieten eraso tatariarren txalupek, nola ebatsi zituzten tarantasean zeuden gauza guztiak, nola hil zituzten gabarrariak!...

       Baina Mikel Strogoffek ez zion entzuten, eta, eskua jantzietara eramanda, eskutitz inperiala sumatu zuen, bularraldean gordea oraindik.

       Arnasa hartu zuen, baina hura ez zen dena.

       —Neska bat zetorrean nirekin! —esan zion.

       —Ez zitean hil! —erantzun zion mujikak, gazte zaurituaren begietako larritasunari aurre harturik—. Txalupara eraman eta Irtishen behera segitu zitean! Beste gatibu bat izango duk Tomskera eraman dituzten guztien artean!

       Mikel Strogoffek ezin izan zion erantzun. Eskua bihotzean jarri zuen taupadei eusteko.

       Baina, beltzak eta gorriak ikusi arren, betebeharra konplitzeko senak hartzen zion gogoa erabat.

       —Non nago? —galdetu zuen.

       —Irtish ibaiaren eskuineko bazterrean, eta Omsketik bost verstara baino ez —ihardetsi zion mujikak.

       —Zer zauri mota izan dut, kordea galdu eta modu honetan uzteko? Ez zen tiro bat izan?

       —Ez, lantza kolpe bat eman ziaten kopetan, baina orbaindua zagok dagoeneko —azaldu zion mujikak—. Egun batzuk atsedenean igaro, aita txiki hori, eta bideari lotzeko prest egongo haiz berriz ere... Ibaira erori hintzen, baina tatariarrek ez hinduten ez ukitu ez arakatu, eta poltsa sakelan daukak oraindik ere.

       Mikel Strogoffek eskua luzatu zuen mujikaren aldera. Gero, ohean agondu zen kolpetik, eta honela itaundu zion:

       —Noiztik nago hemen, adiskidea?

       —Orain dela hiru egun ekarri hindudan.

       —Hiru egun alferrik galduak!

       —Hiru egun korderik gabe eman dituanak!

       —Baduk zaldirik niri saltzeko?

       —Abian jarri nahi duk?

       —Oraintxe bertan.

       —Ez diat ez zaldirik ez gurdirik, aita txiki hori! Tatariarrak igarotzen diren lekuetan ez duk ezer ere gelditzen!

       —Tira, zaldi baten bila joango nauk, bada, Omskera oinez...

       —Atseden har ezak ordu batzuetan, eta hobeki egongo haiz bidean aurrera jarraitzeko.

       —Ezta ordu bakar batean ere!

       —Goazemak, bada! —esan zion mujikak, gaztearen borondatearen kontra alferrik saiatuko zela ikusirik—. Nik neuk eramango haut —gehitu zuen—. Gainera, errusiar asko zaudek oraindik Omsken, eta beharbada inork ez dik hiregan erreparatuko.

       —Adiskidea —erantzun zion Mikel Strogoffek—, Jaun zerukoak sarituko ahal hau nire alde egiten ari haizen guztiarengatik!

       —Saria! Eroek baizik ez ditek espero lur gainean —esan zion.

       Mikel Strogoff txabolatik atera zen. Ibili nahi izan zuenean, zorabioak hartu eta, mujikaren laguntzarik gabe, ziplo lurrera eroriko zen, baina kanpoko haizeak aurki suspertu zion kordea. Buruan hartutako kolpea sentitu zuen orduan. Lantzak ez zuen indar osoz jo, larruzko txanoak apur bat moteldu baitzion ukaldia. Kementsuetan kementsuena, halako eragozpen txiki batek ez zuen kikilduko. Xede bakarra zeukan begien bistan: Irkutsk hiri urrutikoa. Haraino iritsi behar zuen nahitaez! Baina Omsk zeharkatu behar zuen aurrena denborarik galdu gabe.

       —Jainko jaunak gorde ditzala ama eta Nadia! —murmurikatu zuen—. Haietaz pentsatzeko eskubiderik ez diat oraingoz!

       Mikel Strogoff eta mujika berehala iritsi ziren beheko hiriaren merkatari auzora, eta, militar tatariarrek hartua bazen ere, zailtasunik gabe sartu ziren bertara. Lurrezko hesia leku askotatik suntsitua zegoen, eta zulo horietatik guztietatik barneratzen ziren hirian Feofar Khanen soldadu sailen atzetik zihoazen litxarreroak.

       Omsk barnean soldadu tatariarrak inurriak bezain ugari ageri ziren karrika eta plazetan, baina nabaria zen burdinazko esku batek diziplina ezartzen ziela, haien ohituren kontra. Izan ere, ez zebiltzan bakarka, talde armatuetan baizik, edozein erasori aurre egiteko gertu.

       Plaza nagusia kanpamentu bilakatua zen. Bi mila tatariarrek zituzten han beren dendak ordena egokian jarriak, eta zaindari anitz zebilen erne inguruan. Zaldiak, hesoletan loturik baina uhal guztiak jantzita beti, prest zeuden lehen agindua eman orduko lauoinka abiatzeko. Omsk aldi baterako geldialdia besterik ezin izan zalditeria tatariar horrentzat, aukeran ekialdeko Siberiako ordokiak nahiago zituzten-eta segur aski, hango hiriak aberatsagoak baitira, hango alorrak oparoagoak, eta, beraz, harrapaketak eta lapurretak hemengoak baino emankorragoak.

       Merkatarien hiriaren gainetik, goiko auzoaren etxeak agertzen ziren mailaka-mailaka. Ivan Ogareffek ezin izan zuen goiko alde hori artean eskuratu, oldar bizian ahaleginduagatik, defendatzaileek eutsi egiten baitzioten, erasoei erantzun bortitz bipila emanez. Murru almenadunen goialdean Errusiako bandera nazionala mugitzen zen haizeak eraginda.

       Bidezko harrotasunez agurtu zituzten kolore haiek Mikel Strogoffek eta haren gidariak barren-barrendik.

       Mikel Strogoffek ederki ezagutzen zuen Omsk hiria, eta, beti bere gidariaren atzetik, alde batera uzten zituen karrikarik jendetsuenak. Ez zuen horrela jokatzen norbaitek bere berri ote zekien beldurrez. Hiri hartan, bere ama zaharrak bestek ezin zion deitu bere egiazko izenaz, baina zin egina zuen ez zuela ikusiko, eta ez zuen ikusiko. Eta gainera, eta horixe espero zuen Mikel Strogoffek bihotz-bihotzetik, esteparen bazter lasai batera ihesi joana izango zen beharbada.

       Mujikak, zorionez, posta etxeko nagusi bat ezagutzen zuen, eta gizon horrek ez zion muzin egingo, haren ustez, zalgurdia edo zaldiak alokatzeari zein saltzeari, ongi ordainduz gero. Hiritik atera behar, ondoren, baina hesian egindako zuloek erraztuko zioten irteera Mikel Strogoffi.

       Mujikak posta etxera zeraman zuzen-zuzen bere txabolan jasotako mutila, eta behingoan, karrika mehar batean, Mikel Strogoff gelditu eta horma atal baten atzean ezkutatu zen.

       —Zer duk? —galdetu zion mujikak, harri eta zur ezusteko mugimendu hori zela-eta.

       —Ixo! —erantzun zion Mikel Strogoffek lehiaz, hatz bat ezpainetan ipintzen zuela.

       Memento hartan, tatariarren destakamendu bat plaza nagusitik irten eta une bat lehenago Mikel Strogoff eta haren laguna ibiltzen ari ziren karrikan sartu zen.

       Hogei bat zaldizkok osatzen zuten destakamendua, eta ofizial bat zihoan haien buru, uniforme soil-soilez jantzita. Alde batera eta bestera begiratzen zuten agudo, baina ezin Mikel Strogoff ikusi, arin bai arin egin baitzuen bazterrera.

       Destakamendua trosta bizian zebilen karrika estu hartan zehar. Ez ofizialak ez soldaduek ez zuten ardurarik hartzen han zebiltzan lagunekiko. Dohakabe haiek ozta-ozta alde egiten zuten militarren bidetik. Eta hala, eztarrian erdi itotako garrasi batzuk entzun ziren, lantza kolpez berehalakoan isildu zituztenak, eta karrika inor gabe geratu zen istant batean.

       Zaldizkoen taldea joan zenean:

       —Nor da ofizial hori? —galdetu zuen Mikel Strogoffek mujikaren aldera itzulirik.

       Eta galdera egiten zuen bitartean, zurbil-zurbila zeukan begitartea, hildako batena irudi.

       —Ivan Ogareff duk —erantzun zion siberiarrak, gorrotoa zeriola bere ahots apalari.

       —Hori? —joan zitzaion ihesi Mikel Strogoffi oihu batean, baretu ezinezko amorrazioa adieraziz.

       Ofizial hura Ixingo posta etxean kolpea eman zion bidaztia zen.

       Eta gogoa argitu zion burutapen batek. Gizon hark, erdizka baino ikusi ez arren, bazuen antza Nijni Novgorodeko azokan ustekabez hizketan entzun zuen buhame zaharrarekin ere.

       Mikel Strogoff ez zebilen oker. Bi gizon haiek bat bakarra ziren. Buhamearen arropaz jantzirik eta Sangarreren koadrilarekin nahasita utzi ahal izan zuen Nijni Novgorod probintzia, non ibilia zen, Asiaren erdialdetik merkatura bilduriko atzerritar ugarien artean, ea lagun gehiago elkartzen zituen bere helburu madarikatuak burutzeko lanera. Sangarre eta haren neska buhameak hark ordaindutako zelatari apartak ziren, lanean harentzat zihardutenak erabateko fideltasunaz. Gizon hura zen gau hartan, merkatu plazan, esaldi bitxi hura esan zuena, zeinaren esanahia orain uler baitzezakeen Mikel Strogoffek; gizon hura zen Kaukaso ibai ontzian zihoana ijito koadrilarekin; gizon hura zen Kazandik Ixinerako bidean barrena Ural mendiak zeharkatu zituena, Omskera iritsi eta hiriaren jabe egiteko.

       Hiru egun eskas igaro ziren Ivan Ogareff Omskera iritsi zenez geroztik, eta, Ixingo topaketa zorigaiztoko hura gabe, Irtish ibaiaren ertzean hiru egunez geldirik eduki zuen gertaera hura gabe, Mikel Strogoffek aurre hartuko zion inondik ere Irkutskera bidean!

       Eta nork daki zenbat ezbehar ez ziren eragotziko etorkizunean!

       Nolanahi ere, Mikel Strogoffek inoiz baino premia handiagoa zuen Ivan Ogareffi ihes egiteko eta traidore horrek inola ere ikus ez zezan lortzeko. Bekoz beko topatzeko unea iritsiko zen, eta orduan jakingo zuen nola jokatu, aurrean Siberia osoaren jabea baldin bazuen ere!

       Mujikak eta biak ibiltzeari ekin zioten berriz, eta posta etxera iritsi ziren. Omsk uztea ez zen zaila gertatuko hesiko zuloren batetik irtenda, gaua iristean. Tarantasa ordezkatzeko beste zalgurdi bat erostea, ordea, ezinezkoa zen. Ez zegoen bat ere ez alokairuan, ezta salgai ere. Baina zertarako behar zuen zalgurdia Mikel Strogoffek? Ez zen, bada, bakarrik gelditu, tamalez? Zaldi bat aski zuen, eta, zorionez, eskuratu ahal izan zuen zaldi hori. Abere zaildua zen, nekeak luzaro eramateko gai, eta Mikel Strogoffek, zaldi gainean iaioa oso, etekin bikaina atera ziezaiokeen.

       Zaldia txit garesti ordaindu, eta, minutu batzuk geroago, prest zegoen bideari lotzeko.

       Arratsaldeko laurak ziren orduan.

       Mikel Strogoff gauaren zain egon beharrean zegoen, hesia zeharkatzeko, eta, Omskeko karriketan ez agertzea nahiago zuenez gero, posta etxean geratu zen eta zerbait jateko eskatu.

       Jendea franko zegoen postako areto nagusian. Errusiako tren geltokietan bezala, bizilagunak, larritasunez beterik, hara biltzen ziren albisteen bila. Soldadu sail errusiarrak iristekotan omen zeuden, baina ez Omskera, Tomskera baizik, eta haien zeregina hiri hori Feofar Khanen tatariarren eskuetatik askatzea omen zen.

       Mikel Strogoffek adi luzatzen zuen belarria, ea han zeudenek zer zioten, baina ez zuen parte hartzen elkarrizketetan.

       Bat-batean, garrasi batek bihotza astindu zion. Ondo-ondoan jaurtitako hitz bat barneratu zitzaion sakon, arimaren hondoraino:

       —Seme!

       Haren ama, Marfa zaharra, hantxe dago aurre-aurrean! Eta besoak luzatzen dizkio ikaraka, irribarrea ezpainetan!...

       Mikel Strogoff altxatu da. Harengana oldartzera doa...

       Baina bere eginbeharraz oroitu da, topaketa deitoragarri horretan bai amak bai berak izango duten arrisku handia etorri zaio gogora, eta gelditu egin da bertan. Bere buruaren jabe guztiz, gihar bakar bat ere ez zaio mugitu aurpegian.

       Hogei bat lagun zeuden areto handi hartan. Haien artean zelatariak izango ziren beharbada, eta, hirian ez al zekiten denek Marfa zaharraren semea tsarraren mandataria zena?

       Mikel Strogoffek zirkinik ez zuen egin.

       —Mikel! —oihu egin zion bere amak.

       —Nor zara zu, andrea? —galdetu zion Mikel Strogoffek hitzak zezelka esanez, ongi ahoskatu ezinik.

       —Nor naizen? Hik galdetzen didak! Ez duk hire ama ezagutzen, seme!

       —Oker zaude!... —erantzun zion hotz Mikel Strogoffek—. Beste batekin nahasten nauzu...

       Marfa zaharrak harengana zuzen jo zuen eta begiz begi so egin:

       —Hi ez haiz Petri eta Marfa Strogoffen semea? —itaundu zion.

       Mikel Strogoffek bizia emango zuen ama besoetan askatasunez hartzeagatik!... baina etsiz gero, harenak egin zuen, harenak eta haren amarenak, akabo haren eginkizuna, akabo haren zina!... Bere burua osoki menderaturik, begiak itxi zituen bere ama maiteari begitartea uzkurtzen zion larritasun ikaragarria ez ikusteko, eskuak ezkutatu zituen bere bila ari ziren esku dardarati haiek ez estutzeko.

       —Ez dakit benetan zer esan nahi duzun, andrea —erantzun zion, pauso batzuk atzera eginda.

       —Mikel! —oihu egin zuen berriz haren ama zaharrak.

       —Ni ez naiz Mikel! Ni ez naiz zure semea! Nikolas Korpanoff dut izena, eta Irkutskeko merkatari bat naiz!...

       Eta brau atera zen aretotik, hitz hauek durundi egiten zutela azken aldiz:

       —Seme! seme!

       Mikel Strogoffek, bihotza gainez estutzeko zorian, alde egin zuen. Ez zuen ikusi nola erori zen bere ama zaharra banku batean arnasgabe ia. Baina, posta etxeko nagusia lasterka laguntzera joan zitzaionean, emakume zaharra altxatu egin zen. Burutazio bat etorri zitzaion gogora tupustean. Bere semeak hura zapuztu! Ezin zitekeen! Eta hark bere semea beste batekin nahasi, ezinago! Bere semea zen ikusi berri zuena, dudarik ez, eta semeak ezagutu ez bazuen, nahi ez zuelako izan zen, ezagutu behar ez zuelako, horrela jokatzeko arrazoi larriak zeuzkalako! Eta orduan, ama sentimenduak itzalaraziz, pentsamendu bakar bat izan zuen: «Ez nuen galbidean jarriko nahi gabe?».

       —Burutik egina nago! —esan zien hari begira zeudenei—. Iruzur egin didate begiek! Gizon gazte hori ez zen nire semea! Bestelako ahotsa zuen! Utz dezagun! Nonahi ikusiko dut azkenekoz.

       Hamar minutu joan aurretik, ofizial tatariar bat agertu zen posta etxean.

       —Marfa Strogoff? —galdetu zuen.

       —Ni naiz —erantzun zion emakume zaharrak doinu patxadatsuz eta begitartea lasai-lasaia, aurreko gertaeraren lekukoek nekez ezagutzen zutela.

       —Zatoz —agindu zion ofizialak.

       Marfa Strogoff urrats irmoz ofizialari jarraitu eta posta etxetik irten zen.

       Handik gutxira, Marfa Strogoff plaza nagusiko kanpamentuan zegoen, Ivan Ogareffen aurrean, segituan ohartarazi baitzioten postako eszenaren xehetasun guztiez.

       Ivan Ogareffek, egiari susmo harturik, zuzenean galdekatu nahi izan zuen andre siberiar zaharra.

       —Izena? —galdetu zion zakar.

       —Marfa Strogoff.

       —Seme bat baduzu, ezta?

       —Bai.

       —Tsarraren mandataria da?

       —Bai.

       —Non dago?

       —Moskun.

       —Ez duzu haren berririk?

       —Ez dut haren berririk.

       —Noiztik?

       —Azken bi hilabetetik hona.

       —Nor zen, bada, posta etxean arestian seme deitu duzun gizon gazte hori?

       —Gazte siberiar bat, nire semearekin nahasi dudana —erantzun zion Marfa Strogoffek—. Hamaika aldiz uste izan dut semea ikusi dudala, hiria atzerritarrez bete zaigunetik! Nonahi dagoela iruditzen zait!

       —Beraz, gizon gazte hori ez zen Mikel Strogoff.

       —Ez, ez zen Mikel Strogoff.

       —Badakizu, atso hori, egia aitortzen duzun arte torturatzeko agindu dezakedala?

       —Egia esan dut, eta torturak ez ditu nire hitzak aldatuko.

       —Siberiar hori ez zen Mikel Strogoff? —galdetu zion bigarren aldiz Ivan Ogareffek.

       —Ez! Ez zen bera! —erantzun zion bigarren aldiz Marfa Strogoffek—. Jainkoak halako semea eman eta hari nik uko egiteko mundu honetan zerbait badelakoan zaude?

       Ivan Ogareffek begirada makurra bota zion aho betean aurka egiten zion andre zahar hari. Ez zuen dudarik egiten atso hark semea ezagutu zuela siberiar gazte haren baitan. Eta lehenik semeak amari uko egin bazion, eta ondotik amak semeari, arrazoia larria baino larriagoa izan behar.

       Hortaz, bada, Ivan Ogareffentzat ez zegoen zalantzarik. Nikolas Korpanoff zeritzan hori Mikel Strogoff zen, tsarraren mandataria, egiazko nortasuna izen faltsuaz gorde eta egitekoren bat burutzeko ardura zuena. Izugarrizko garrantzia zuen harentzat egiteko hori zein zen jakiteak, eta berandu gabe bila eta harrapa zezaten agindu zuen.

       —Emakume hau Tomskera eraman dezatela —esan zuen Marfa Strogoffen aldera itzulita.

       Eta soldaduek basakeriaz herrestan zeramaten bitartean, hauxe gehitu zuen ahopean:

       —Mintzaraziko diat, bai, sorgin zahar hori, garaia datorrenean!

 

 

XV

BARABAKO ZINGIRAK

 

       Beharrik atera zen hain agudo Mikel Strogoff posta etxetik. Ivan Ogareffen aginduak berehalako batean bidali zituzten hiriaren irteera guztietara, eta tsarraren mandatariaren ezaugarriak posta etxeko nagusi orori eskuratu zizkioten, Omsketik ateratzea galarazteko asmoz. Baina, ordurako, zulo batetik hesia zeharkatu eta lasterka zihoan haren zaldia estepan barrena. Ihes egitea lortuko zuen segur aski, lehen unean inor ez baitzen haren atzetik abiatu.

       Uztailaren 29an irten zen Mikel Strogoff Omsketik, arratsaldeko zortzietan. Hiri hori erdibidean dago Moskutik Irkutskera bitartean, eta azken horretan behar zuen hamar egun igaro baino lehen, tatariarren soldadu sailei aurre hartu nahi bazien, behinik behin. Haren ezkutuko nortasuna agerian zegoen inondik ere, patu deitoragarriak amaren aurrean jarri zuenetik. Ongi jakinaren gainean egongo zen noski Ivan Ogareff tsarraren mandatari bat Irkutsk aldera zihoala, Omsk hirian barrena pasa eta gero. Garrantzi itzela izan behar mandatari horrek zeramatzan mezuek. Mikel Strogoffek bazekien ahal den guztia egingo zutela bera atzemateko.

       Baina ez zekien, ordea, ezin jakin zezakeen, Marfa Strogoff Ivan Ogareffen atzaparretan zegoela eta beharbada biziaz ordainduko zuela bere semearekin ezustean topo egitean harengana bultzatu zuen oldar ezin eutsizkoa. Ez zuen horren berri, zorionez! Gauza izango zen, bestela, horrelako oinazea eramateko?

       Mikel Strogoffek arin-arinka zeraman zaldia, bera kanpo eta barne hartzen zuen ezinegon bortitza abereari sentiarazten ziola oso-osorik, eta gauza bakar bat eskatzen zion, bizkor baina bizkorrago eraman zezala hurrengo posta etxera, han beste zaldi azkarrago batekin aldatzeko.

       Gauerdian, Kulikovoko geldilekuan geratu zen, hirurogeita hamar versta egin ondoren. Baina han, susmatzen zuen bezala, ez zen ez zaldirik, ez ibilgailurik. Tatariarren destakamendu batzuek estepako bide nagusiaz harago jo zuten. Den-dena lapurtua zegoen edo konfiskatua, bai herrietan, bai posta etxeetan. Nekez lortu zuen Mikel Strogoffek janari pizarren bat zaldiarentzat eta beretzat.

       Zaindu beharra zegoen, bada, zaldi hori, ez baitzekien noiz eta nola izango zuen aldatzeko aukera. Hala ere, ahalik eta tarterik handiena jarri nahirik bere eta Ivan Ogareffek haren atzetik bidalitako zaldizkoen artean, aurrera jarraitzea erabaki zuen. Ordubeteko atsedenaren ondotik, berriro ekin zion lasterka estepa zeharkatzeari.

        Ordu arte eguraldia alde izan zuen tsarraren mandatariak Omsk utzi zuenez geroztik. Tenperatura eramangarria zen. Gaua laburra oso, garai hartan, baina ez zeharo iluna, eta ilargiaren distirak, hodei artetik baheturik, bidearen nondik norakoa erakusten zuen. Mikel Strogoff, gainera, zalantzarik gabe, duda-mudarik gabe zihoan, ibilbide ezagunean dabilen bidaztia legez. Pentsamendu mingarriek atsekabetu arren, izpirituzko argitasun apartari eusten zion, eta bere jomugarantz zihoan zuzen, jomuga hori begien bistan balu bezala. Noizean behin une batez gelditzen zen, bide zokoren batean, baina zaldiak arnasa berriz indartzeko baino ez. Horrelakoetan, zaldi gainetik jaisten zen, lipar batean bere pisutik arintzeko, eta belarria lurrean jarrita entzun egiten zuen ea lauoinka hotsa hedatzen zen estepan zehar. Soinu susmagarririk nabaritu ez, eta bidean aurrera abiatzen zen berriro ere.

        A! lurralde hura guztia gau polarrak estaliko balu, Siberia osoa hainbat hilabetetako gau iraunkor horrek inbadituko balu! Aukeran nahiago, inondik ere, segurtasun handiagoz zeharkatzeko.

       Uztailaren 30ean, goizeko bederatzietan, Mikel Strogoff Turumoffeko geldilekura heldu eta Barabako bazter zingiratsuetan oldartu zen.

       Hantxe, hirurehun verstako inguru batean, naturaren zailtasunak izugarriak izan zitezkeen. Bazuen haien berri, baina bazekien orobat, zirenak zirela, gainditu egingo zituela.

       Barabako zingira zabal horiek iparretik hegora hedatzen dira hirurogeigarren paralelotik berrogeita hamabiraino, eta hartara biltzen dira Obi edo Irtish ibaietara isurtzen ez diren euri ur guztiak. Sakonune handi horren lurzorua buztinezkoa da erabat, iragazgaitza beraz, eta, hori dela-eta, ura bertan geratu eta lurraldea gurutzatzea guztiz nekoso bihurtzen da urtaro beroan.

       Hartan barneratzen da, ostera, Irkutskeko bidea, hango istil, urmael, aintzira eta zingiren erditik igarotzen da, non eguzkiak jario osasun-galgarriak sortzen dituen, bidaztia nekaraziz eta maiz arrisku larrian utziz.

       Neguan, hotzak likido den guztia gogortu duenean, elurrak lurzorua berdindu eta usteltasunak estali dituenean, lerak aise eta trabarik gabe doaz irristan Barabaren azal irmotuan aurrera. Orduan ehiztariak ibiltzen dira sarri eskualde oparo horretan zehar, lepahori, zibelina eta batez ere azerien atzetik, haien larruen truke ordain ederra jasotzen baitute. Baina, udan, lohiak eta kiratsak betetzen dute zingira, ezin zeharkatua bihurtzeraino, uraren maila altuegia bada.

       Mikel Strogoffek zaldiari eragin eta zotal ikatzezko belardi batean zehar jo zuen aurrera. Hura ez zen jadanik esteparen belar motx-motxa, Siberiako animali saldo ikaragarrien elikagai bakarra. Ez zen larre mugagabea, zurtoin landareez osaturiko baso zabal moduko bat baizik.

       Belarra bospasei oineko garaierara iristen zen. Soropilak zingirako landareei utzi zien lekua, eta neurri erraldoiak hartu zituzten hango hezetasuna eta udako beroa zirela bide. Ihiak eta kanaberak ziren batik bat, sare korapilatsua eratzen zutenak, zulatu ezineko bilbea, kolore bizi-biziko mila lorez josia. Lirioak eta zitoriak ageri ziren diz-diz, eta haien usain atseginek bat egiten zuten lurzorutik altxatzen ziren lurrun beroekin.

       Mikel Strogoff lauoinka zihoan kanaberadi horien artean, inork ikusi ezin zuela bidearen inguruko zingiretatik. Belar handi haiek hura baino altuagoak ziren, eta ezin konta ahala ur hegaztien zeruratzeak baino ez zuen salatzen haren presentzia. Hegan abiatzen ziren bide bazterretik garrasika, eta taldeetan barreiatzen zeruan zehar lau haizetara.

       Bidea, hala ere, argi markatua zegoen. Hemen, zuzen zihoan zingirako landareez beteriko baso trinkoan; han, bihurri, urmael eta istil latzen ertz okerrak inguratuz eta itzulinguru handiak eginez zenbaitetan, putzu haietako batzuek, hainbat versta izanik luzaeran eta zabaleran, aintzira izena merezi baitzuten. Beste leku batzuetan, ezin alde batera utzi ur geldia, eta bidea gainetik igarotzen zen, baina ez zubien bitartez, oholtza kulunkariez baizik. Buztinezko geruza trinkoen gainean jarriak zeuden, eta oholek dar-dar egiten zuten, taula ahulegiek amildegiaren gaineko igarobide batean bezala. Oholtza haietako zenbait arras luzeak ziren, berrehun edo hirurehun oinekoak, eta behin baino gehiagotan, tarantasezko bidaztiei, edo emakumezkoei behintzat, zorabio antzeko ondoeza egin zaie han barrena pasatzean.

       Mikel Strogoff, aldiz, lurzoruak zaldiaren ferrei eutsi ala ez, arrapaladan zihoan beti inon gelditu gabe, ohol ustelen artean zabaltzen ziren pitzatuen gainetik jauzi eginez; baina, ahal den agudoen joanik ere, zaldiak eta zaldizkoak ezin ihes egin eskualde zingiratsu horren bazter guztiak betetzen dituzten intsektu dipteroen ziztadei.

       Bidaztiek Barabako zingira udan zeharkatu behar izatera, zurdazko maskara janzten ohi dute ahaztu gabe, eta burdin-hari fin-finez egindako sare-kota bat lotzen diote, sorbaldetaraino estaltzeko. Baina babesak babes, inor gutxi ateratzen da zingiretatik aurpegia, lepoa eta eskuak puntu gorriz josiak izan gabe. Eguratsa orratz zorrotzez mukuru dagoela iduri du, eta sinets liteke zaldun armadura bat ez litzatekeela nahiko izango diptero horien eztenetik libratzeko. Zorigaiztoko alderdia hura, non gizonak lehia gogorrean aritu behar duen eltxo, mandeuli eta ezparen kontra, bai eta milaka intsektu mikroskopikoren kontra ere. Begi hutsez ikusezinak izango dira, baina ederki sentiarazten dizkizute haien ziztada jasanezinak. Ehiztari siberiar zailduena ere ezin sekula ohitu sastada horietara.

       Mikel Strogoffen zaldia, diptero pozoitsu horiek eztenkaturik, saltoka zebilen mila ezproiren izar puntadunak saihetsean sartuta legez. Oinaze bizi hark senetik aterea, aurrera eta aurrera oldartzen zen, verstak eta verstak eginez tren espres baten abiadan, buztanarekin saihetsak astintzen zituela, lasterka zoro horretan bere tormentua arindu nahian.

       Mikel Strogoff bezain zaldizko ona izan behar, zaldiaren erreakzio bortitzekin lurrera ez erortzeko, bat-batean gelditzen baitzen, edo sekulako jauziak ematen baitzituen dipteroen eztenetik ihesi joan nahian. Tsarraren mandatariak, aldiz, sorra eta gorra zirudien min fisikorako, etengabe anestesiapean balego bezala, bere jomugara kosta ahala kosta heltzeko hisia besterik ez gogoan, eta gauza bakarra ikusten zuen lasterka zentzugabe hartan, bidea oso azkar geratzen zitzaiola atzealdean.

       Nork pentsatuko Barabako parte hau, osasunerako horren kaltegarria beroaldietan, giza talderen baten bizitokia izan zitekeenik?

       Eta hala izaki. Herrixka siberiar batzuk ageri ziren noiz edo noiz ihitza larrien artetik. Gizasemeak, emakumeak, haurrak, zaharrak, animalien larruez jantzirik, aurpegia bikez igurtzitako maskuriekin estalirik, artalde argal batzuk zaintzen zituzten, baina egur hezezko suen haizebidean edukita beti ere, intsektuak animaliengana irits ez zitezen. Gau eta egun ziharduten suei egurra bota eta bota, eta haien ke lainoa sakabanatu egiten zen astiro zingiradi itzelaren gainetik.

       Mikel Strogoffek zaldia nekearen nekez lur jotzekotan zegoela sentitzen zuenean, herrixka ziztrin horietako batean gelditu eta, bere nekeaz ahazturik, koipe beroaz igurtzitzen zizkion ziztadak abere gaixoari, Siberiako usadioari jarraituz; gero, bazka joria eman, eta, zaldia orraziaz ongi garbitu eta belarrez ongi aseta geratu arte, ez zen bere buruaz arduratzen. Orduan ogi eta okela puskaren bat jan, basokada bat edo bi kwass edan, indarrak berritzeko, eta ordu baten buruan, bi orduren buruan gehienez ere, Irkutskeko bide amaiezinari ematen zion ahalegin guztian.

       Laurogeita hamar versta egin zituen horrela Turumoffetik aitzina, eta uztailaren 30ean, arratsaldeko lauretan, Mikel Strogoff, nekeari sorgor, Elamsk hirira sartu zen.

       Han, gau bateko atsedena eman behar izan zion zaldiari. Abere kementsuak ezin, bestela, bidaian aurrera jarraitu.

       Elamsken, leku guztietan bezala, ez zegoen ibilgailurik batere. Aurreko herrietako arrazoi berberak zirela kausa, ez zalgurdirik, ezta zaldirik ere.

       Elamsk hiri txikian ez zen inor geratzen ia, tatariarrek oraindik bisitatu ez arren, inbaditzaileak erraz irits zitezkeen-eta hegoaldetik, eta laguntzaileak, berriz, nekez iparraldetik. Horrela bada, posta etxea, poliziaren bulegoak eta gobernuaren egoitza abandonaturik zeuden goikoen aginduz, eta, bai funtzionarioak, bai mugitzeko gai ziren bizilagunak Kamskera joanak ziren, Barabako erdialdera.

       Mikel Strogoffek etsia hartu eta gaua Elamsken igaro beharra izan zuen, zaldiari hamabi orduz atsedentzen uzteko. Gogoan zeuzkan Moskun eman zizkioten gomendioak: Siberia ezkutuko nortasunarekin zeharkatu eta Irkutskera edonola ere iritsi, baina, burutsu jokatuz, azkarregi joateagatik bidaiaren arrakasta kolokan jarri gabe; eta, beraz, kontu handiz zaindu behar zuen geratzen zitzaion garraio bide bakarra.

        Biharamunean, Mikel Strogoffek Elamsk utzi zuen tatariarrak iristekotan zeudela konturatu zen unean. Haien armadaren aurreko taldeak hamar versta atzerago agertu ziren, Barabako bidean, eta tsarraren mandataria aurrera oldartu zen berriro ere eskualde zingiratsu hartan. Bidea laua zen, baina bihurri-bihurria; eta, beraz, oso erraz ibiltzen bazen ere, lehen begiratuan zirudiena baino luzeagoa gertatzen zen bukaeran. Ezinezkoa zen, bestalde, bidea alde batera utzi eta zuzen joatea istil eta urmaelen sare gaindiezin horretan zehar.

       Biharamunagoan, abuztuak 1, ehun eta hogei versta urrunago, eguerdian, Mikel Strogoff Spaskoeko herrira iritsi zen eta, handik bi ordutara, Pokrowskoera sartu zen, bertan geldialdia egiteko asmoz.

       Zaldia, Elamsketik behin ere geratzeke, indarrez hustua zen, eta ez zen gauza pauso bakar bat egiteko.

       Han, Mikel Strogoffek arratsaldea eta gaua galdu behar izan zituen derrigorrezko atsedenean; baina, hurrengo goizean berriz abiatu eta, beti lasterka urez erdi betetako lurzoru hartan, abuztuaren 2an Kamskera heldu zen arratsaldeko lauretan, hirurogeita hamabost verstako ibilaldi baten ondotik.

       Bestelako lurraldea zen hura. Kamsk herri txikia uharte osasungarria da eta bizitzeko modukoa, kontrakoa baino ez den eskualde baten erdian. Barabaren muin-muinean dago. Tom ibaia pasatzen da Kamsken zehar, Irtishera bidean, eta ibai hura kanalizatuz saneatu dituzte bazterrak, zingira kiratsuak larre naro bilakaturik. Hala ere, hobekuntza horiek ez dituzte erabat desagerrarazi udazken aldean bertan bizitzea arriskutsu bihurtzen duten sukarrak. Baina hura da oraindik ere Barabako biztanleek bilatzen duten babestokia, zingirako usteltasunek probintziako beste alderdietatik uxatzen dituztelarik.

       Tatariarren inbasioak eragindako aienatzeak ez zuen hustu Kamsk herrixka ordu arte. Bertakoak seguru sentitzen ziren, nonbait, Barabaren erdi-erdian, edo, gutxienez, inbasioaren mehatxua hurbiltzerakoan ihes egiteko beta izango zutela uste zuten.

       Mikel Strogoffek, irrikan egon arren, ezin izan zuen batere berririk jakin leku hartan. Harengana joko zuen gobernadoreak lehenago, Irkutskeko merkataria egiatan nor zen jakin izan balu. Kamsk, izan ere, kokalekuagatik beragatik, Siberiako mundutik at zegoela irudi zuen, lurralde osoa asaldatzen zuten gertaera larrietatik kanpo.

       Gainera, Mikel Strogoff ez zen apenas agertu jendartean. Ez zuen aski inork berari arreta ez jartzea, ikusezina nahi zuen izan. Iraganeko eskarmentuagatik gero eta zuhurrago bihurtzen ari zen orainaldi eta etorkizunerako. Hortaz, bazter geratu zen eta, herriko karriketan ibiltzeko gogorik gabe, ez zuen ostatutik irten nahi izan.

       Mikel Strogoffek zalgurdia aurkitzeko eta Omsketik hona ekarri zuen zaldia ibilgailu erosoago batez ordezteko abagunea bazuen Kamsken. Baina, sakon hausnartu ondoren, beldur zen tarantas bat erostean ez ote zuen norbaiten arreta bereganatuko, eta ez zien susmoei bide eman nahi tatariarrek okupatuta zuten lerroa, Siberia erdirik erdi Irtish ibarrari jarraituz eteten duen marra, atzean utzi arte.

       Beste alde batetik, zaldiak gehiago balio zuen Barabaren zeharkaldi zail hau burutzeko. Arriskuren batek hurbil-hurbiletik mehatxatu, eta zingira eta istiletan barrena ihes egin beharko zuen, beharbada, edo zaldizko batzuk agertu, eta kanaberen multzo trinkoen artera oldartu beharko zuen, atzean utziko bazituen; eta horrelakoetan zaldia askozaz egokiagoa zen zalgurdia baino. Geroago, Tomsketik aitzina, edo Krasnoiarsk pasata, mendebaldeko Siberiaren hiri garrantzitsuren batera iristerakoan, ikusiko zuen zer komeni zen.

       Zaldiari zegokionez, bururatu ere ez beste batekin aldatzea. Ohitua zegoen abere ausart horrekin. Bazekien zer eskatzen ahal zion. Omsken erosterakoan, zoria eskutik izan zuen, eta, posta nagusi harengana eramanez, mujik prestu hark mesede galanta egin zion. Gainera, Mikel Strogoffi bere zaldia atsegin izateaz gain, zaldia bidaiaren nekeetara pixkaka-pixkaka jartzen ari zela irudi zuen, eta, noizetik noizera atseden ordu batzuk emanez gero, haren zaldizkoak probintzia inbadituetatik harago eramango zuela espero zezakeen.

       Gauzak horrela, abuztuaren 2ko arratsa eta 2tik 3rako gaua ostatutik irten gabe eman zituen, herriaren sarreran, inor gutxi hurreratzen baitzen topaketa desegokietatik nahiz kuxkuxeroen begiradetatik urrun zegoen etxe hartaraino.

       Nekearengatik leher egina, ohean etzan zen, zaldiari deus falta ez zitzaiola ziurtatu eta gero; baina aldizka baizik ezin izan zuen lo egin. Oroitzapen larregi, kezka larregi, denak batera buruan. Haren ama zaharra, neska gazte kementsu hura, biak atzean utziak, babes gaberik; bataren eta bestearen irudiak iragaten zitzaizkion gogotik, maiz pentsamendu bakar batean nahasten zirela.

       Gero, bere zeregina. Konplituko zuela zin egina zuen. Moskutik atera zenetik ikusitako guztiak garrantzi handikoa zela erakusten zion gero eta gehiago. Inbasioa larria zen guztiz, eta Ogareffen konplizitatea ikaragarriagoa bilakatzen zuen. Haren begiak zigilu inperialaz jantzitako gutuna ikusi zuen. Eta gutun hori ikustean, hainbeste gaitzen sendabidea, gerrak urraturiko herrialde osoaren salbamena hantxe zegoela oharturik, Mikel Strogoff grina gorri batek astindu zuen. Lasterka joan nahi zuen estepan aurrera, hegaldatuz egin nahi zuen Irkutskeraino falta zitzaion tartea, arrano bihurtu nahi zuen oztopoen gainetik pasatzeko, haize zakar izan nahi zuen zeruak ehun versta orduko zeharkatzeko, duke handiaren aurrera heldu nahi zuen eta garrasi egin: «Jauna, mezu bat tsarraren partetik!».

       Biharamun goizean, seietan, Mikel Strogoff abiatu zen berriro ere, Kamsketik Ubinsk herrixkara dauden laurogei versta (85 kilometro) egun hartan bertan egiteko asmoz. Hogei verstako eremutik hara, Barabako zingiran gertatu zen berriz, eta lurzoruak oin beteko ura izaten zuen leku askotan, han inolako kanalizazioak ez baitzuen ura lehortu. Zaila zen orduan bidea nondik nora zihoan ezagutzen, baina, haren zuhurtzia apartari esker, gorabeherarik ez zen izan ibilaldi hartan.

       Ubinskera sartu eta zaldia atsedenean utzi zuen gau guztian, asmoa baitzuen hurrengo egunean Ubinsk eta Ikulskoe banantzen dituzten ehun versta zaldiari brida kendu gabe ibiltzeko. Egunsentian jarri zen bidean, beraz, baina paraje hartan, zoritxarrez, Barabako lurzorua gero eta higuingarriagoa zen.

       Izan ere, urak hartuta zegoen sakonune mehar hura Ubinsk eta Kamakova artean, isurbiderik gabeko aska eskerga batean bezala, euria atertu gabe aritu baitzuen aurreko asteetan. Etenik ere ez zeukan istil, urmael eta aintziren sare jarrai azkengabe hark. Aintzira haietako bat, Txang izen txinatarraz ezaguna eta haren handitasunarengatik geografiaren nomenklaturan jasotzeko modukoa zena, hogei verstako luzeran inguratu behar izan zuen, zailtasun galantak garaituz. Atzerapenak sortu ziren, Mikel Strogoffen aurrera jo nahi itsuak ere ezin saihestu zituenak. Bestetik, zentzudun jokatu zuen Kamsken zalgurdirik hartu ez zuenean, haren zaldia igarotako lekuetan zehar ez zen-eta pasatuko beste ibilgailurik.

       Arratseko bederatzietan Ikulskoera iritsi eta gaua egin zuen bertan. Barabako herri galdu hartan ez zuten batere berririk gerrari buruz. Bere izaeragatik beragatik, probintziaren atal hura, tatariar armadaren bi zutabeek eratzen zuten sardearen erdian kokaturik, inbasioaren lazgarrikerietatik urruti egon zen ordu arte.

       Baina azkenik naturaren eragozpenak arinagoak eta urriagoak izango ziren, Mikel Strogoffek biharamunean utziko baitzuen Barabako zingira, beste atzerapenik ezean, eta bide garbia aurkituko berriz ere, Kolivaneraino falta zitzaizkion ehun eta hogei versta egin eta gero (133 kilometro).

       Garrantzizko hiri horretara iritsirik, tarte bera izango zuen Tomskeraino. Orduan kontuak nola zeuden aztertu eta, segur aski, hiri hori inguratzera deliberatuko zuen, Feofar Khanen mendean baitzegoen jadanik, albisteak gezurrezkoak ez baziren.

       Barabako herrixka guztiak, Ikulskoe, kasu, edo Karginsk, biharamunean zeharkatu zuena, lasai antzean aurkitu zituen, soldadu tatariarren zutabeentzat ezinezkoa zelako eskualde istiltsu hartan barneratzea, han ezin baitziren eroso mugitu. Baina, Obi ibaiaren bazter oparoetara heltzean, ez ote zen beldur izatekoa Mikel Strogoffek, oztopo fisikoak atzean utzita, fidagaitza agertu beharko zuela gizon bat ikusi orduko? Baietz erantzun behar, nonbait. Hala eta guztiz, beharrean suertatuz gero, Irkutskeko bidetik kanpo abiatuko zen zalantzarik egin gabe. Estepan barrena bidaiatuz, baliabiderik gabe geratzeko arriskuan egongo zen noski. Han ez baita bide urraturik, han ez baita ez hiririk ez herrixkarik. Baserri isolatu batzuk ozta-ozta, edo jende xeheen txabola soilak! Abegitsu hartuko zuten hartu ere, baina nekez eskuratuko zuen haien etxeetan biderako behar zuena! Hala ere, zalantza bakar bat ere ez.

       Azkenik, arratsaldeko hiru eta erdiak aldean, Kargatskeko geldilekua igaro ostean, Mikel Strogoffek Barabako azken sakonuneak utzi zituen gibelean, eta Siberiako lurraldearen lurzoru gogor idorra jotzen hasi ziren berriro ere haren zaldiaren zangoak.

       Uztailaren 16an atera zen Moskutik. Beraz, egun hartan, abuztuak 5, Irtish ibaiaren bazterretan galdutako hirurogeita hamar orduak kontatuz, hogei egun bete ziren haren irteeratik.

       Mila eta bostehun verstako bidea gelditzen zitzaion oraindik Irkutskeraino.

 

 

XVI

AZKEN AHALEGINA