— Ez al da zoragarria, Stan? Lapurra da —neskak errebolberra astindu zuen—. Atera korridorera.

       — Bai andrea, nahi duzun guztia, andrea, baina ez deitu poliziari. Gogoan izan nire ama, goseak akabatzen dago-eta.

       — Ongi da, baina ezer hartu baduzu, itzuli.

       — Ez dut astirik izan, benetan.

       Stan astunki pulunpatu zen aulkian, barre eta barre.

       — Ellie, hartu pastela... Ez nuen uste kapaz izango zinenik.

       — Ez al dut paper hau antzeztu joan den udan?... Emaidazu errebolberra.

       — Ez dut errebolberrik, andrea.

       — Tira, ez dizut sinesten, baina alde egiten utziko dizut.

       — Jainkoak bedeinka zaitzala, andrea.

       — Baina diru apurren bat irabaziko duzu telegramak banatzen.

       — Joan den astean bota ninduten kalera. Goseak behartzen nau hau egitera.

       Stan altxatu egin zen.

       — Dolar bat emango diogu eta esaiozu antzarrak ferratzera joateko.

       Mutila kanpoan zela neskak billetea luzatu zion.

       — Zu bai emakume aparta! —esan zuen itolarriak jota.

       Billeteari eusten zion eskuari muin eman zion mutilak. Eskua zegoen lekura makurtu eta muin heze hura ematean, une txiki batez erdikusi ahal izan zion soina, besoaren azpian, zeta arrosazko mahuka eroriaren bitartez. Beherakoan, artean dardarka, burua jiratu eta neska-mutilak elkar besarkaturik ikusi zituen, berari begira. Begiak malkotan zituen mezulariak. Billetea poltsikoan sartu zuen.

       «Motel, aurrerantzean ere neskekin horren samurra bahaiz, egunen batean ibai ondoko udako hotel horretan suertatuko haiz... Nolanahi ere, gauzak ez dituk hain gaizki joan». Isil-misilka txistu eginez tren jasorantz jo eta aldirietako trena hartu zuen. Aldian behin, eskua praken atzeko poltsikoan sartzen zuen billete-erroilua ukitzeko. Lasterka, eraikin bateko hirugarren pisura igo zen: arrain frijituak eta gasak isuritako usaina nagusi zen bertan. Hiru aldiz jo zuen kristaldun ate zikin bateko txirrina. Geroxeago, hazkozkorrez jo zuen atean.

       — Hi al haiz, Moike? —xuxurlatu zuen emakume batek.

       — Ez, Nicky Schatz naiz.

       Hena-koloreko ilea zuen emakume aurpegi argal batek ireki zuen atea. Larruzko beroki bat jantzirik atera zen, barruko arropa xume batzuk erdi agerian zituela.

       — Zer dugu?

       — Ezer ez, emakume dotore-dotore batek bete-betean harrapatu nindinan eta ezetz jakin zer egin zuen.

       Aztoraturik eleka emakumeari atzetik jarraitu zion horma zartatuekiko jantokiraino. Mahai gainean edontzi zikin batzuk eta botila bat Green River zeuden.

       — Dolar bat eman eta zintzoa izateko esan zidanan.

       — Ez duk izango!

       — Hartu, hemen daukan erloju bat.

       — Ingersoll bat duk. Nik ez zioat honi erlojua deitzen.

       — Bada, begira hau ondo —billete-erroilua atera zuen poltsikotik—. Zer dion sos polit honen aurrean?... Milaka billete zauden.

       — Utzidak ikusten.

       Emakumeak eskutik kendu zizkion billeteak, indarrez, begiak ireki-ireki eginda.

       — Ziria sartu diate.

       — Erroilua lurrera bota eta eskuak bihurrika erabili zituen; balantzaka, keinu judu bat egin zuen.

       — Ba, antzerkian erabiltzeko dirua duk, txoriburu alaena, tontolapikoa halakoa!

 

 

       Elkarren ondoan eserita zeuden ohe ertzean, inozoki barre eginez. Gela zetazko arropa txikiz beterik zegoen, aulkien gainean; apain-mahai gaineko arrosa hori sorta batek isuritako freskura zimela sumatzen zen, gelako giro itogarrian. Besarkaturik zeuden. Halako batean gizona askatu zen eta emakumearengana makurturik musu eman zion ahoan.

       — Gurean lapurtzea ere... —esan zion gizonak arnasestuka.

       — Stan...

       — Ellie.

       — Uste nuen Jojo izango zela —xuxurlatu zuen eztarria korapilaturik zuela—. Oso gogoko du kuxkuxean ibiltzea.

       — Ellie, ez dakit nola bizi zaitezkeen berarekin jende horren guztiaren artean. Zu, hain xarmangarria izanik, ez zaitut ikusten horren guztiaren erdian.

       — Erraza zen zu ezagutu aurretik... Eta benetan diotsut, Jojo ondo dago. Oso bitxia eta zorigaiztokoa da.

       — Baina zu, maitea, beste mundu batekoa zara... Zuk Woolworth Building-en gainean bizi beharko zenuke, kristal landuz eta gereziondo-lorez egindako apartamentu batean.

       — Stan, bizkarra beltzaran duzu.

       — Igeri egiteagatik da.

       — Horren goiz?

       — Uste dut joan den udatik badela zerbait.

       — Zorte handiko mutila zara. Nik ez dut sekula behar bezala ikasi igerian.

       — Neuk irakatsiko dizut... Begira, datorren igandean, goizean goiz, Dingo-an sartu eta Long Beach-eraino joango gara. Bukaera aldean sekula ez dago inor... Ez duzu bainujantzia eraman beharrik ere.

       — Atsegin dut zure gorputz gihar eta sendoa, Stan... Jojo zuria eta pottoloa da, emakumea dirudi ia.

       — Jainkoarren! Orain ez hitz egin Jojoz.

       Zutik, Stanek hankak irekita zituen, alkandora lotzen ari zen bitartean.

       — Aizu, Ellie, goazen zerbait edatera... Ene Jainkoa, orain ez nuke inorekin topo egin nahi, gezur pila bat esan beharko nioke-eta... Behar izanez gero, aulki bat burura botako nioke.

       — Badugu astirik. Inor ez dator etxera gaueko hamabiak arte... Buruko min nazkagarri hau izango ez banu, ez nengoke hemen.

       — Ellie, bai atsegin duzula zeure buruko mina.

       — Bai, liluratuta nauka, Stan.

       — Nik uste Western Union-eko lapur horrek bazekiela... Jainkoarren... Lapurreta, adulterioa, sute-irtenbidetik ihes egitea, teilatu-hodietan zehar katuka ibiltzea... Hori da bizitzea, hori!

       Ellenek gogor heldu zion eskutik, biak batera eskaileretatik behera jaisten ari ziren bitartean. Itxura kaskarreko atoan, postontzien aurrean, Stanek beso artean hartu zuen emakumea, burua atzerantz bota zion eta musu eman. Arnasestuka kalean behera egin zuten Broadwayraino, arin. Ellenek Stanen eskua beso azpian zuen, ukondoaz saihetsen kontra estututa. Isilka-misilka, akuario baten kristal lodi batetik bezala, Ellenek bere igaroan aurpegiak, fruta-erakusleihoak, lekale-poteak eta oliba-pitxerrak ikusten zituen, bai eta lore gorriak loradenda batean, egunkariak eta errotulu argidunak ere. Ibaitik zetorren haize-bolada bat sumatu zuen Ellenek aurpegian. Aurrera egiten zuen bitartean, tupusteko begirada distiratsuak —lastozko kapelen azpitik jaurtikiak—, kokotsak, ezpain meheak, mutur okerrak, Kupidoren arkuak, gose-itzalak masailen azpian eta gizon-emakume gazteen aurpegiak airean zebiltzan haren inguruan, sitsen gisa. Urrats luzeak eta bateratuak egiten zituen, gau gartsu eta horian zehar.

       Nonbaiteko mahai batean eseri ziren. Orkestra taupaka ari zen.

       — Ez, Stan, ez dut ezer edan nahi... Edan zeuk.

       — Baina Ellie, ez al zara primeran sentitzen ni bezala?

       — Are hobeto... Ezin izango nintzateke hobeto sentitu... Ezin izango nuke edontzi bat edan, behar besteko arretarik eskaini ezin diodalako.

       Ellenek aieru egin zuen haren begien distiraren aurrean. Stan guztiz mozkortuta zegoen.

       — Nahiago nuke zure gorputza fruta jangarri bat izango balitz —zioen behin eta berriro.

       Ellen denbora-pasa zegoen galestar erara prestatutako untxi zatitxo hotz batzuk sardexkaz bihurritzen. Bat-batean bortizki hasi zen jaisten, txirrista batetik bezala, asturaren amildegi zirraragarriaren sakonguneetarantz. Salaren erdian, leku karratu batean, lau bikote tangoa dantzatzen ari ziren. Ellen altxatu egin zen.

       — Stan, etxera noa. Bihar goizean goiz altxatu beharra daukat eta egun osoa entseiatzen eman. Deitu hamabietan antzokira.

       Stanek buruaz baiezko keinua egin eta beste highball bat prestatu zuen beretzat. Ellen haren aulkiaren atzean geratu zen lipar batez, haren ile harrotu sarriari so. Stan eztiki hasi zen bere golkorako bertsoak xuxurlatzen.

       — Afrodita ikusi dut, zuria, akatsgabea... ederki... Adatsa aske eta ortozik... ederki... Egizu diz-diz mendebaldeko uretan barrena, ilunabarreko suaren gisa. Gogoz bestera ikusi dut... Olerki ederra, arranopola!

       Broadwayra irtetean oso gustura sentitu zen berriro. Kale erdian tranbiaren zain gelditu zen. Aldian-aldian taxi bat haren ondo-ondotik igarotzen zen. Ibaitik bapore-adar baten auhen luzea zetorren, haize beroaren altzoan garraiaturik. Beraren baitako sakonguneetan, milaka gnomo dorre garaiak eraikitzen ari ziren, dorre hauskorrak, distiratsuak. Tranbia errailetatik behera zihoan, burrunbatsu, eta gelditu egin zen. Gorakoan, halako batean, Stanen gorputzaren usaina etorri zitzaion gogora, bere besoen artean izerditan. Aulkian astunki eseri eta ezpainei ausiki egin zien, garrasika ez hastearren. «Ene bada, ikaragarria dun maiteminduta egotea». Aurrean arrain-aurpegidun bi gizon zituen, kokotsik gabeak biak ala biak; noiz hizketan noiz barreka ari ziren, euren belaun lodiak zartaka joz.

       — Esaten dizut, ba, Jim, Irene Castlek liluratuta nauka... Onestep-a dantzatzen ikusten dudanean iruditzen zait aingeruak ahapeka abesten ari direla.

       — Zera... hori oso argal dago.

       — Nolanahi ere, berak lortu du Broadwayn inoiz izandako arrakastarik handiena.

       Ellen tranbiatik jaitsi eta ekialderantz jo zuen, 105. Kale mortu eta babesgabea hartuta. Loak eta koltxoiek isuritako usain txarra limurtzen zen leiho estuekiko etxeetatik. Estolden ondoan, zaborrontziei sekulako kiratsa zerien. Atondo baten itzalean, gizon bat eta emakume bat balantzaka zeuden elkar gogor besarkaturik. Gau on elkarri esateko ordua. Ellenek irribarre egin zuen, zoriontsu. «Broadwayko inoizko arrakastarik handiena». Hitz horiek, igogailu baten gisan, neska abiadura zorabiagarrian eraman zuten gora berekin, goi-goiko eremuetaraino. Han errotulu argidunek izpi gorriak, urreztatuak eta berdeak bilbatzen zituzten; han orkideo-usaineko zabaltzak zeuden eta urre berde koloreko soineko bat jantzita Stanekin dantza egindako tango baten doinu geldia aditzen zen, milaka txalok haien inguruan eztanda egiten zuten bitartean. «Broadwayko inoizko arrakastarik handiena».

       Ellen eskailera zuri zartatuetan gora zihoan. Ate aurrean, «Sunderland» idatzia zuen plaka bat ikusi zuen eta halako higuin-sentsazio bat nagusitu zen haren baitan. Zutik geratu zen luzaro, bihotza azkar taupaka, giltza dingilizka zuela sarraila aurrean. Gero, bat-batean giltza sarrailan sartu eta atea ireki zuen.

 

 

       — Txori arraroa, Jimmy, txori arraroa.

       Herf eta Ruth Prynne elkarren ondoan eserita zeuden, inozoki barreka, pate-platerkada bana aurrean zutela, jatetxe zaratatsu eta sabai baxuko baten zoko ezkutu batean.

       — Badirudi munduko aktore sasikomiko guztiek hemen jaten dutela.

       — Izan ere, munduko aktore sasikomiko guztiak Mrs. Sunderlanden etxean bizi dira.

       — Zer berri dugu Balkanetatik?

       — Balkanak... ondo...

       Ruthek lasto beltzezko kapela zuen, erpinaren inguruan mitxoleta gorriez apaindua. Haren atzealdetik, Jimmyk jendez gainezka zeuden mahai batzuei behatu zien non aurpegiak gandu berdexka batean lausotzen baitziren. Bi zerbitzari zurbilek eleketen kulunkaren pentzutan aurrera zegiten. Begiak zabal-zabalik, Ruth begira geratu zitzaion Jimmyri, apio-zurtoin bati ausikika.

       — Ene, mozkor-mozkor eginda nago! —esan zuen zizaka Ruthek—. Segituan igo zait burura. Ez al da izugarria?

       — Tira, zer izan zen 105. Kaleko kalapita?

       — Ederra galdu duzu! Barrez lehertzekoa izan da. Jende guztia korridorera atera zen, Mrs. Sunderlandek ilea erruloz beteta zuen, Cassie negarrez eta Tony Hunter zutik atean, pijama arrosa bat jantzita...

       — Nor da hori?

       — Gaztetxo bat... Baina Jimmy, ez al dizut inoiz Tony Hunterrez hitz egin? Txori arraro bat, Jimmy, txori arraro bat.

       Jimmy ohartu zen lotsagorritzen ari zela. Aurrerantz makurtu zen.

       — A! Hori al zen? —esan zuen zurrun.

       — Azkenean asaldatu zara. Jimmy, onartu behar duzu asaldatu egin zarela.

       — Ez, inola ere ez. Aurrera, bada, bota zabor guztia.

       — O, Jimmy, barrez lehertzekoa zara... Bada, Cassie negar-zotinka ari zen, txakurtxoa zaunka eta Costello ikustezina «Polizia» oihuka eta etiketa-jantzidun gizon ezezagun baten besoetan erori zen konorterik gabe. Eta Jojok pistola bat zuen eskuetan, nikelezko pistola txiki bat, ur-pistola baten modukoa, nik dakidala... Bere senean zegoen bakarra Elaine Oglethorpe zela ematen zuen... Badakizu, zure haur-gogoan hainbesteko zirrara sortarazi zuen irudi Tizianotar hura.

       — Benetan diotsut, Ruth, nire haur-gogoari ez zion zuk uste bezainbesteko zirrararik sortarazi.

       — Eta azkenean Ogle horrek, antzezpen hartaz gogaiturik, oihu egin zuen ahots burrunbariz: «Desarma nazatela ala emakume hau hilko dut!». Eta Tony Hunterrek pistola kendu eta bere gelara eraman zuen. Orduan, Elaine Oglethorpek pitin bat makurtuta eta aktoreak eszenatokira ateratzean egin ohi duten bezala, esan zuen: «Gau on denoi», eta letxuga baino freskoago sartu zen bere gelan. Ikuskizun polita, ezta?

       Bat-batean Ruthek ahotsa beheititu zuen.

       — Jatetxeko jende guztia guri begira dago baina... Eta benetan diotsut, hau dena ez da batere atsegina. Okerrena, ordea, ez duzu oraindik entzun. Ogle horrek atean pare bat aldiz jo zuen, gogor; erantzunik ez, ordea. Gero, Tonyrengana jo zuen eta, begiak zuri —Forbes Robertson bezala, Hamlet-en—, gerritik heldu eta esan zion: «Tony, gizon dohakabe batek eska al lezake asilorik gaur gauerako zure gelan?». Ni aho zabalik geratu nintzen, benetan.

       — Baina Oglethorpe ere horrelakoa da?

       Ruthek baietz egin zuen buruaz.

       — Orduan zergatik ezkondu zen berarekin?

       — Tranbia batekin ere ezkonduko zen hortik etekinik aterako zuela uste izan balu.

       — Benetan diotsut, Ruth, nik esango nuke dena alderantziz ulertu duzula.

       — Jimmy, zu lañoegia zara. Baina utzidazu istorio tragikoa bukatzen... Bi-biak desagertu eta atea ixteaz batera, sekula imajina zenezakeen iskanbilarik handiena gertatu zen korridorean. Gutxi balitz, Cassie, noski, nerbio-atake batek jota egon zen denbora osoan. Bainugelara joan nintzen berarentzako amonio-gatzak hartzera eta itzultzean ikuskizuna gori-gori zegoen. Barrez lehertzekoa izan zen. Costello andereñoak nahi zuen Oglethorpetarrak egunsentiarekin batera kalera botatzea, bestela berak alde egingo zuen eta. Mrs. Sunderlandek behin eta berriro auhenka zioen antzerkiaren munduan emandako hogeita hamar urtetan ez zuela halako eszenarik ikusi, eta etiketa-jantzidun gizonak, Benjamin Arden izeneko hori... badakizu, Jim Honeysuckle-n paper txiki bat egin zuena..., esan zuen Tony Hunter bezalako jende guztiak kartzela merezi zuela, Oheratu nintzenean, nahaspilak, artean, bere horretan segitzen zuen. Oraindik harritzen zara horren guztiaren ondoren lo geratu nintzela ikusita eta, horren ondorioz, zuk, gizajo horrek, ordubete eman zenuela nire zain Times Drug Store-n?

 

 

       Eskuak poltsikoan, Joe Harland Oreinaren jazarpena izeneko koadroa begiesten ari zen logelako sarreran, zein burdinazko bere ohe dardaratia zedarritzen zuen horma berde-grisean gaizki eskegita baitzegoen. Bere atzamar izoztuak etengabe mugitzen ziren praken poltsikoen barruan. Ahapeka hitz egiten zuen, gorabeherarik gabe: «O, hau dena zortea duk, baina hauxe duk Merivaletarrengana jotzen dudan azken aldia. Emilyk eman egingo zidaan, agure zikoitz madarikatu horrengatik izan ez balitz. Emilyk oraindik bihotz puskatxo bat badik. Baina bazirudik inor ez dela ohartzen gauza hauetan ez dela zertan errudunik egon. Zortea, besterik ez, eta Jainkoak ondo zakik behiala nire eskutik jan ohi zutela». Bere ahots ozenak belarriak birrintzen zizkion. Ezpainak estutu zituen. «Txotxatzen hasi haiz, maitea». Harat-honat zebilen ohearen eta hormaren arteko bitarte estuan zehar. Hiru urrats. Hiru urrats. Konketara hurbildu eta pitxer batetik edan zuen. Urak egur ustelaren eta ur zikinerako ontzien zaporea zuen. Azken zurrutadan edana jaulki zuen ahotik. «Azpizun-xerra on bat behar diat, ez ura». Ukabilak elkarren kontra kolpekatu zituen. «Zerbait egin behar diat. Zerbait egin behar diat».

       Berokia jantzi zuen praken atzealdeko tarratada bat estali nahairik. Mahuka listuek kilimak eragiten zizkioten eskumuturretan. Eskailera ilunek karraska egiten zuten. Hain indarge zegoen non barandari heldu behar izan baitzion beldur zen-eta lurrera ez ote zen eroriko. Ate batetik irtetean, atsoa oldartu egin zitzaion beheko korridorean. Ileizuna alde batera okertua zuen, pompadour orrazkera itogarriaren azpitik ihes egiteko asmoz edo.

       — Mr. Harland, eta noizko hiru asteotako alokairu hori?

       — Txeke bat kobratzera noa oraintxe bertan, Mrs. Budkowitz. Oso ulerkorra izan zara kontu honetan... Eta agian jakin nahi izango duzu espero dudala, edo hobeto esanda, ziur nagoela datorren astelehenetik aurrera nire egoera askoz hobea izango dela.

       — Hiru aste, aski duk txo... Ez diat gehiago itxarongo.

       — Baina nire andere maitagarri hori, nire ohoreagatik zin egiten dizut...

       Mrs. Budkowitzek sorbalda altxatu zuen. Bere ahotsa goratu egin zen, ahula eta kexatia, kakahuete-gurdi baten txistua bailitzan.

       — Ekarri hamabost dolar horiek, bestela beste norbaiti emango zioat gela.

       — Gaur arratsaldean bertan ordainduko dizut.

       — Zein ordutan?

       — Seietan.

       — Ederki, emaidak giltza.

       — Baina nik ezin dut hori egin. Jo dezagun berandu iristen naizela.

       — Hor zagok koska. Ekarri giltza hori... Ez diat gehiago itxarongo.

       — Ongi da, tori giltza. Ulertuko duzunez, zure jokabide iraingarri honen ondoren ezinezkoa zait zure teilatupean jarraitzea.

       Mrs. Budkowitz barreka hasi zen ahots zakarrez.

       — Ongi duk, ekarri hamabost dolar horiek eta heure maleta heuretzat berriro.

       Harlandek hari batez lotutako bi giltza ezarri zizkion esku gris baten gainean, atea danbateko batez itxi eta azkar abiatu zen kalean zehar.

       Hirugarren Etorbidearen kantoian gelditu zen, arratsaldeko eguzki beroaren pean dardarka. Belarrien atzetik izerdia zerion. Ahulegi zegoen madarikazioka hasteko. Egundoko zalapartaldiak aditu ziren, bata bestearen atzean, tren jasoak handik igarotzean. Etorbidean zehar kamioiek kirrinka egiten zuten hautsa harrotuz, gasolinaren eta zaldi-gorotz zapalduaren usaineko hautsa. Harlandek bere bideari ekin zion, emeki-emeki, Hamalaugarren Kalerantz. Kale-kantoi batean gelditu zen zigarro-usain limurtzaile eta goxo-epel bati atzemanda, esku bat sorbalda gainean ezarri baliote bezala. Lipar batez denda txikiari begira geratu zen, purugileak bere atzamar tindatu eta finez tabako-orri hauskorrak nola erabiltzen zituen erreparatuta. Romeo y Julieta markako puruak, Argüelles Morales etxeak eginak, gogora ekarrita, arnasa hartu zuen, sakonki. Urratu beharreko eztainu-paper irristakorra; tentu handiz kendu beharreko eraztuna; bolizko labana txiki-txikia, muturra haragia bailitzan kontu handiz ebakitzekoa; poxpolu-usaina, ke-inhalazio luzea, ke garratza, sarkorra, trinkoa, gozoa. Eta orain, jauna, Northern Pacific konpainiaren bonu-jaulkipen berriarekin lotutako negozio txiki hori... Ukabilak hertsi zituen bere ziraren poltsiko itsaskorretan. «Giltza kentzea ere atso madarikatu horrek! Ikusiko dik nor naizen, kaka putza! Agian Joe Harland behea jota egongo duk, baina oraindik ez dik bere harrotasuna galdu».

       Ekialderantz jo zuen Hamalaugarren Kalean zehar eta, pentsatzeko astirik hartu gabe —bere onetik irteteko arriskua zuen bestela—, paperdenda txiki batean sartuta atzealdera joan zen, aiko-maiko. Bulego txiki baten atalasean gelditu zen, duda-mudako, non gizon lodi, burusoil eta begi urdin bat tapa birakorreko idazmahai baten aurrean eserita baitzegoen.

       — Epa, Felsius —esan zuen Harlandek, karraka.

       Gizon lodia aztoratuta altxatu zen.

       — Jainkoarren! Mr. Harland, zu al zara?

       — Joe Harland bera, Felsius... eta egoera penagarri xamarrean.

       Barre-irriño bat hutsaldu zitzaion eztarrian.

       — Tira... Mr. Harland... eser zaitez.

       — Eskerrik asko, Felsius... Felsius, porrot eginda nago, behea jota.

       — Bost urte izango dira zu ikusi ez zaitudala, Mr. Harland.

       — Bost urte hauek txar-txarrak izan dira niretzat... Zortea da dena, nik uste. Nirea ez da aldatuko mundu honetan. Gogoan al duzu behin espekulatzaileei ziria sartu ondoren sekulako zoramena sortu nuela bulegoan? Eguberri haietan gabonsari ederra eman nien bulegoko langilei.

       — Halaxe da, Mr. Harland.

       — Dendako jarduera aspergarria izango da Wall Street-ekoaren aldean.

       — Gusturago dut, Mr. Harland. Hemen ez dut nagusirik.

       — Eta zer moduz emaztea eta haurrak?

       — Oso ondo, oso ondo; zaharrena institututik irten berria da.

       — Nire izena duena?

       Felsiusek baiezko keinua egin zuen buruaz. Artega, bere atzamar saltxitxa-itxurakoez idazmahaiaren ertzaren kontra kolpe txikiak ematen ari zen.

       — Gogoan dut mutil horren alde zerbait egin nahi nuela egunen batean. Bai xelebrea dela bizitza!

       Harland indarge hasi zen barreka. Garondoraino iristen zitzaion halako hotzikara bat sentitu zuen, balizko zorabio baten iragarle. Eskuak belaun gainean hertsi eta besoen giharrak uzkurtu zituen.

       — Ikusten duzunez, Felsius, kontua hauxe da... une honetan diru-arazo larriak ditut... Zuk badakizu gauza horiek nolakoak diren.

       Felsiusek idazmahaian finkaturik zituen begiak. Izerdi-tantak zerizkion bere buru soilari.

       — Denok izaten ditugu zorte txarreko boladak, ezta? Mailegu txiki-txiki bat eskatu nahi dizut, egun gutxi batzuetarako, dolar bakar batzuk besterik ez, esan dezagun hogeita bost dolar, harik eta konbinazio batzuk...

       — Mr. Harland, ezin dut... —Felsius altxatu egin zen—. Sentitzen dut, baina printzipioak beti printzipio. Nik ez dut sekula zentimo bakar bat ere eskatu, ezta utzi ere. Ziur nago zuk ulertuko duzula...

       — Ongi da, dena esanda dago —Harland apalik altxatu zen—. Emaidazu quarter bat... Orain ez naiz lehen bezain gaztea eta bi egun daramatzat ezer jan gabe —murmurikatu zuen bere zapata pitzatuei begira.

       Harlandek eskua idazmahairaino luzatu zuen, orekari eusteko. Felsiusek atzera egin zuen, hormarantz, kolpe bat saihestu nahirik edo. Atzamar lodiak dardarka, berrogeita hamar zentaboko txanpon bat eman zion. Harlandek hartu egin zuen, eta hitz erdirik ere esan gabe, buelta eman eta kalera bidean behaztopa egin zuen. Felsiusek zerrenda moreko sudurzapi bat atera zuen poltsikotik, bekokia xukatu eta bere gutunetara itzuli zen.

       Merkatarien arreta Mullen etxeko lau produktu superfin berrietara bideratzeko ausardia izan dugu. Produktu horiexek gomendatzen dizkizuegu, konfiantza osoz gomendatu ere, gure bezero zareten guztioi; horra hor abiaburu berri eta paregabe bat papergintzaren arloan...

       Zinematik atera ziren, argi elektrikoz osaturiko puntu distiratsuen aurrean begiak kliskatuz. McAvoyk zigarro bat piztu zuen hankak irekita eta begiak bere baitan bildurik; anartean Cassie so geratu zitzaion. Gizon sendokotea zen hura eta zezen-lepoa zuen. Bere jaka botoi bakarrekoa zen; laukiekiko txalekoa zuen eta, txakur-buru batez apaindutako iskilinba bat ere, brokatuzko gorbatan iltzaturik.

       — Kaka putza gaurko pelikula! —esan zuen purrustaka.

       — Bada, nidi asko gustatu zait bidaiei buduzko pelikula, Modgis, nekazadi suitzad haiek dantzan eta. Hantxe banengo bezala sentitzen nintzen.

       — Kriston beroa egiten zuen... Zerbait edan nahi nuke.

       — Baina Modgis, hitza eman zenuen —esan zuen zinkurika.

       — Bai, soda bat nahi dut, ez zaitez urduritu. Ene ba, atseginez edango nuke bat!

       — Gedo, pagkeda joango gada, osteda bat egiteda.

       Cassiek betileak beheititu zituen.

       — Ongi da, Modgis —murmurikatu zuen hari begiratu gabe. Amini bat dar-dar eginez, besotik heldu zion eskuaz.

       — Diruz horren izorratuta ez banengo sikiera...

       — Nidi begdin zait, Modgis.

       — Niri, ordea, ez, alajaina!

       Columbus Circle-n, botika batean sartu ziren. Neskak udako jantzi berde, more eta arrosaz; gizon gazteen hiru ilara zeuden salmahaian zehar; gizon bakoitzak bere lastozko kapela jantzirik zuen. Cassie atzean geratu eta Morrisi so egin zion jendetzaren artean nola egiten zuen aurrera miretsita. Atzean, mahai baterantz makurtuta, gizon bat zuen neska batekin hizketan. Euren kapela-hegalen atzean gordeta zituzten aurpegiak.

       — Orduan, nik esan nion: «Hezur hori beste txakur bati eman», eta dimisioa aurkeztu nuen.

       — Kale gorrira bota zintuztela esan nahi duzu.

       — Ez, benetan diotsut, dimisioa aurkeztu nuen niri dimitituarazi baino lehen. Bazenekien morroi hori txerri ustel bat besterik ez dela? Ez dut zorrik izan nahi berarekin. Ni bulegotik irtetean deitu egin zidan... «Zerbait esango dizut, gazte: beti hutsaren hurrengoa izango zara hiri honetako nagusia nor den ez dakizun bitartean eta hori zu ez zarela ohartzen ez zaren bitartean».

       Morrisek bainila sodarekin nahasita zuen izozki bat luzatu zion.

       — Ametsetan berriro, Cassie, elurretako txoritxoa.

       Irribarretsu, begiak distiratsu, edontzia hartu zuen. Morris Coca Cola bat edaten ari zen.

       — Eskedgik asko —esan zuen neskak.

       Izozki-koilarakada bat zurrupatu zuen bere aho biribila nabarmenduaraziz.

       — Ene, Modgis, gozo-gozoa dago.

       Arku elektrikoek isuritako argi-zipriztinen arteko bidexka ilunpean galtzen zen. Argi zeiharren eta itzal mugikorren artetik, hautsez beteriko hostoen eta belar zapalduaren usaina zetorren eta, tarteka ere, zuhaixken azpiko lur bustiaren lurrin freskoa.

       — A, oso-oso atsegin dut nik pagkea —esan zuen kantu-doinuan, korrokada bati eutsita—. Ikusten, Modgis? Ez nuke hodgelako izozkidik jan behag, haizeak sogtzen dizkit eta.

       Morrisek ez zuen ezer esan. Besoaz gerria inguratu eta soina hainbeste estutu zion ezen, ibiltzerakoan, bien izterrak elkar igurtzitzen ari baitziren.

       — Orduan Pierpont Morgan hil da... Milioi pare bat utzi balizkit bederen...

       — O, Modgis, zodagadgia izango litzateke! Non biziko ginateke? Centgal Pagk South-en.

       Atzera begira zeuden, Columbus Circle-ko kartel argidunen distirari so. Ezkerrera argia ikus zezaketen, fatxada zuriko etxe-multzo baten gortinez haraindi. Gordean Morrisek ezker-eskuin begiratu zuen eta, gero, musu eman zion. Cassie haren ezpainetatik itzuri egin zen.

       — Ez, agian nodbaitek ikusiko gaitu —xuxurlatu zuen arnasestuka.

       Bere barnean, dinamo baten moduko zerbaitek burrunba egiten zuen, burrunba.

       — Modgis, zed edo zed godde dut isilean zudi esateko... Uste dut Goldweizedgek paped bedezi bat emango didala bere hudgengo ikuskizunean. Bigadgen konpainia ibiltadiko eszena-zuzendadia da eta pisu handia du enpgesaden badguan. Atzo ikusi ninduen dantzan.

       — Zer esan zuen berak?

       — Esan zidan nagusiak datodgen astelehenean elkadgizketa egingo zidala... Baina hau ez da, Modgis, nik egin nahi nukeena. Dena hain da adgunta, itsusia... Nik gauza eded-ededgak egin nahi ditut. Zedbait sentitzen dut neude badnean, hegaz egiten duen izengabeko zedbait: buddinazko kaiola izugadgi batean dagoen lumaje ededgeko txodi bat.

       — Horixe gertatzen zaizu zuri, sekula ez duzu ezer ondo egingo, harroputzegia zara.

       Cassie beha geratu zitzaion; bere begi bustiek arku elektriko baten argi zuriaren azpian distira egiten zuten.

       — O, ez negar egin, Jainkoarren. Ez dut ezer esan.

       — Ni ez naiz hadgoputza zudekin, ezta Modgis?

       Begiak xukatu zituen.

       — Pixka bat, eta min handia egiten dit horrek. Nahi nuke nire neskatxak ni pixka bat zaintzea eta lausengatzea. Bizitza ez da soilik garagardoa eta sourkraut-a.

       Elkarri estuki lotuta zihoazela, haitza sumatu zuten euren oinpean. Zuhaixkez inguratutako granitozko muino txiki batean zeuden. Parkearen aldameneko eraikinen argia haien bisaietan islaturik ageri zen. Geldirik zeuden, eskutik oratuta.

       — Esaterako, 105. Kalean bizi den neska ilegorri hori... Apustu egingo nuke ez dela hainbesteko harrokerietan ibiltzen morroiren batekin bakarrik dagoenean.

       — Emakume ikadagadgia da. Beddin zaio besteek bedadi buduz duten iditzia. O, ikadagadgia zada, Modgis.

       Negarrez hasi zen berriro. Morrisek bortizki berarengana erakarri eta indarrez estutu zuen, eskuak haren bizkarrean zehar zabalduz. Cassiek bere hankak dardarka sumatu zituen, gero eta makalago. Lurrera erortzen ari zen ahuleziaren koloretako osinean gaindi. Gizonaren ahoak ez zion arnasa hartzen utzi.

       — Kontuz —xuxurlatu zuen Cassierengandik alde egiten zuen bitartean.

       Aiko-maiko zihoazen bidexkan behera, zuhaixken artetik.

       — Ez dut uste.

       — Zed diozu, Modgis?

       — Ez dut uste polizia zenik. Penagarria da nora joanik ere ez izatea, kaka zaharra! Ezin gara zure gelara joan?

       — Baina, Modgis, jende guztiak ikusiko gaitu.

       — Eta? Guztiek berdin egiten dute etxe horretan.

       — O, ezin zaitut jasan hodgela hitz egiten duzunean... Benetako maitasuna gadbia eta ededga da... Modgis, zuk ez nauzu maite.

       — Mesedez, une batez besterik ez bada ere, ez nazazu zirikatu, Cassie... Kaka putza da txakur txikirik ere ez izatea.

       Jarleku batean eseri ziren, argitan. Haien atzean, errepidean zehar autoak herrestan zebiltzan, azkar eta txistuka, bi ilara luzetan. Cassiek eskua jarri zion belaun gainean eta Morrisek bere esku handi mozkoteaz estali zion.

       — Modgis, ni sinetsita nago oso zodiontsuak izango gadela hemendik audgera. Ni guztiz sinetsita nago. Zuk lan on bat logtuko duzu. Ziud nago.

       — Ni ez nago horren ziur... Dagoeneko ez naiz lehengo gaztea, Cassie. Ezin dut denborarik galdu.

       — Zu odaindik gazte-gaztea zada, hogeita hamabost ugte bestedik ez duzu, Modgis... Eta uste dut apagteko zedbait gegtatzekotan dela, zedbait ona. Nik lasted dantzatzeko aukeda izango dut.

       — Zuk neska ilegorri horrek baino gehiago irabazi behar zenuke.

       — Elaine Oglethogpe... Bedak ez du hodgenbeste idabazten. Baina ni ez naiz beda bezalakoa. Ni ez naiz diduaz addudatzen. Nik dantzadako bizi nahi dut.

       — Bada, nik dirua nahi dut. Behin dirua izanez gero, gogoak ematen dizuna egin dezakezu.

       — Baina Modgis, ez duzu uste edozed egin dezakezula hodgetan bihotz-adima jadgiz gedo? Nik baietz uste dut.

       Morrisek gerria inguratu zion bere beso libreaz. Emeki-emeki Cassiek haren sorbalda gainean ezarri zuen burua.

       — O, ez dio axola —xuxurlatu zuen Cassiek ezpainak lehor.

       Haien atzean, limusinak, turismoak, ibilaldi turistikoetarako autoak eta sedanak herrestan zebiltzan, sigi-saga errepidean zehar, autoen argiak bi errekasto baretan antolaturik.

 

 

       Naftalina-usaineko jantzi arre bat tolesten ari zen Ellen. Makurtu egin zen kaxa batean sartzeko. Azpian paper mehe batek far-far egiten zuen, Ellenek zimurrak kentzeko eskua gainetik pasatzeaz batera. Kanpoan, goizeko lehenengo argi moreek bonbillaren argia gorriztatzen zuten; begi loezin bat zirudien, horrenbestez. Halako batean, Ellen berriz tentetu eta zurrun geratu zen besoak soinaren alde banatan bermatuta eta aurpegia gorri-gorri. «Hau gehiegi makurtzea da, benetan», esan zuen. Toaila bat jantzien gainean zabaldu zuen eta gainean eskuilak, ispilu bat, txapinak, alkandorak eta hauts-poteak pilatu zituen arrapataka. Bat-batean kaxaren tapa jaitsi, ondo itxi eta giltza bere krokodilo-larruzko diru-zorroan gorde zuen. Gelari so geratu zen, axolagabe, apurtutako azkazal bat milikatzen zuen bitartean. Eguzkiaren argi zeiharrak dizdizka ziharduen tximinietan eta etxeen erlaitzetan. Ellen bere kaxaren atzealdean zeuden E.T.O letrei beha zegoen, irmo. «Hau gehiegi makurtzea da, nazka ematen dit», esan zuen. Gero, atzazal-lima bat apain-mahaitik hartu eta O-a urratzen saiatu zen. «Kitto» xuxurlatuta kriskitin jo zuen. Lorontzi itxurako bere kapela beltza eta beloa —jendea ohar ez zedin negarrez ari zela— jantzi ondoren, hainbat liburu pilatu zituen, hala nola, Youth's Encounter, Thus Spoke Zarathustra, The Golden Ass, Imaginary Conversations, Aphrodite, Chansons de Bilitis eta Oxford Book of French Verse. Guztiak zetazko xal batean bildu eta elkarrekin lotu zituen.

       Herabeki jo zuten atean.

       — Nor da? —xuxurlatu zuen Ellenek.

       — Neu naiz —erantzun zion ahots negartsu batek.

       Ellenek atea ireki zuen.

       — Cassie, zer duzu? —Cassiek bere aurpegi hezea Ellenen lepoaren kontra igurtzi zuen—. Baina, baina, nire beloa likisten ari zara, Cassie. Zer arraio duzu?

       — Gau osoa eman dut zu zenbat sufgitzen adi zaden budutik kendu ezinik.

       — Baina Cassie ni ez naiz sekula izan orain baino zoriontsuago.

       — Gizonak ez al dida ikadagadgiak?

       — Ez... Emakumeak baino hobeak dira, nolanahi ere.

       — Elaine, zedbait esan behad dizut. Badakit ez nauzula kontuan hagtzen, baina, hala ede, beddin-beddin esango dizut.

       — Jakina hartzen zaitudala kontuan, Cassie... Ez izan tuntuna. Baina orain lanpetuta nago... Zergatik ez zara ohera bueltatzen eta geroago esaten?

       — Odaintxe esan behad dizut —Ellen bere kaxaren gainean eseri zen etsia hartuta—. Elaine, Modgis eta bion agtekoa amaitu da... Ez al da izugadgia?

       Cassiek malba-koloreko txabusinaren mahuka batez xukatu zituen begiak eta Ellenen ondoan eseri zen, honen kaxaren gainean.

       — Begira maitea —esan zuen Ellenek eztiki—, itxaron pixka bat mesedez. Taxi bat eskatzera noa telefonoz. Jojo jaiki aurretik hanka egingo dut, iskanbilez nazka-nazka eginda nagoelako.

       Korridore hura loak eta edertasun-kremek isuritako usainaz gainezka zegoen. Ellen ahapeka mintzatu zitzaion entzungailuari. Garajetik, gizon-ahots zakar baten orroa atseginez jaso zuen belarrietan: «Oraintxe bertan, andereñoa». Gelara behatz puntetan itzuli eta atea itxi zuen.

       — Nik uste nuen maite ninduela. Hala uste nuen, benetan, Elaine. O, gizonak izugadgiak dira. Modgis hasedge zegoen nik ez nuelako bedadekin bizitzeda joan nahi. Hodi ez dago ondo, nide iditziz. Bedadengatik pgest nengoen gau eta egun lan egiteko. Bedak badaki. Ez al dut hodi egin azken bi ugte hauetan? Esan zidan ezin zuela hodgela jadgaitu, ni guztiz bedea izan gabe. Badakizu zed esan nahi zuen, eta nik esan nion gude maitasuna hain ededga zela, ezen ugtetan hodgela jadgai baitzezakeen. Nik bizitza osoan maita nezake bedadi musudik eman gabe ede. Ez al duzu uste maitasunak gadbia izan behad duela? Eta gedo badgeka hasi zen nide dantzen kontuda eta esan zidan Chalif-en amodantea nintzela eta bedadi adadga jotzen ari nintzela eta bodgoka izugadgia izan genuen eta gauza izugadgiak deitu zizkidan eta alde egin nuen eta esan zidan ez zela itzuliko.

       — Ez zaitez estutu, Cassie, itzuliko da, ikusiko duzu.

       — Ez, zu oso matedialista zara, Elaine. Esan nahi dut, izpiditualtasunaden aldetik, gude batasuna betiko hautsi dela. Ez al duzu ikusten gure agtean zedbait izpidituala zegoela eta hautsi egin dela?

       Berriro negar-zotinka hasi zen aurpegia Ellenen sorbaldan ezarrita.

       — Baina Cassie, hau guztia zergatik?

       — O, zuk ez duzu ulegtzen. Gazteegia zada. Ni, hasiedan, zu bezalakoa nintzen, baina ni ez nengoen ezkonduta eta ez nintzen gizonekin ibiltzen. Baina odain nik edegtasun izpidituala nahi dut. Eta nide dantzaden bidez augkitu nahi dut, nire bizitzaden bidez, nik edegtasuna edonon nahi dut eta uste nuen Modgisek ere hodixe nahi zuela.

       — Baina Morrisek gauza bera nahi zuen. Argi dago.

       — O, Elaine, zu bai gaiztoa, eta nik hain zaitut maite...

       Ellen altxatu egin zen.

       — Korrika noa behera, taxilariak txirrina jo baino lehen.

       — Baina ezin duzu hodgela alde egin.

       — Ezetz? Oraintxe ikusiko duzu —Ellenek liburu-sorta bat esku batean hartu zuen eta larru beltzezko nezeserra bestean—. Aizu, Cassie, zintzoa izango zara eta kaxa non den esango diozu haren bila datorrenean? Eta beste gauza bat, Stan Emeryk hots eginez gero, esaiozu Brewoort edo Lafayette hotelera deitzeko. Jainkoari eskerrak, joan den astean ez nuen dirua banketxean sartu... Eta Cassie, nirea den ezer aurkitzen baduzu hortik, zuretzat... Adio.

       Beloa jaso eta masailetan musu eman zion azkar.

       — O, zudea bai adodea hodgela alde egiteko, bakadgik!... Duth eta biok zu inoiz ikusteda joatea nahi duzu? Zuk badakizu nola maite zaitugun! O, Elaine, kadgeda zodagadgia egingo duzu, ziud nago.

       — Eta hitz eman behar didazu ez diozula Jojori esango non nagoen... Berehalaxe jakingo du, nolanahi ere... Telefonoz deituko diot astebete barru.

       Taxilaria atarian aurkitu zuen txirrinen gaineko izenei begira. Gizona igo zen haren kaxaren bila. Ellen alaiki eseri zen taxiaren larruzko jarleku hautsez betearen gainean, arnasa sakonki hartzen zuela goizeko aire ibai-usainekoa barneratuz. Taxilariak irribarre zabala egin zion kaxa lerraka atzealdera eramatean, lohi-babesaren gaineko maletategiraino.

       — Astuna da gero, andereñoa.

       — Sentitzen dut zuk bakarrik jaitsi izana.

       — O, astunagorik ere eraman dezaket.

       — Brewoort hotelera joan nahi dut. Bosgarren Etorbidea, Zortzigarren Kaletik hurbil.

       Kotxea martxan jartzeko makurtu zenean, gizonaren ile kizkur gorrixka begien gainean pausatu zen, bere kapela atzerantz botatzearekin batera.

       — Ondo da, nahi duzun lekura eramango zaitut —esan eta bere jarlekura egin zuen jauzi, alderrai zebilen kotxe hartan. Broadwayko alde eguzkitsura iritsi zirenean, halako zoriontasun-sentsazio bat txinpartaka hasi zen Ellenen baitan, gero eta gorago zihoala, suziri baten gisa. Aire freskoak bisaia inarrosten zion, zirraragarriro. Atzera begiratuta hitz egiten zion taxilariak, leiho irekitik.

       — Uste nuen trena hartu behar zenuela hemendik alde egiteko, andereño.

       — Nola edo hala alde egin nahi dut hemendik.

       — Egun ona gaurkoa, hemendik alde egiteko.

       — Nire gizonarengandik alde egiteko asmoa dut, oraintxe bertan.

       Hitz haiei ezin eutsirik, ahotik bulkadan ihes egin zioten.

       — Etxetik bota zaitu?

       — Ez, ezin dut esan halakorik egin duenik —esan zuen barreka.

       — Hiru aste dira emazteak kalera bota ninduela.

       — Zer dela eta?

       — Gau batean etxera itzultzean emazteak atea itxi eta ez zidan sartzen utzi. Sarraila aldatu zuen ni kanpoan lanean ari nintzen bitartean.

       — Bai kontu bitxia!

       — Berak dio aitzur gehiegi harrapatzen ditudala. Ez naiz harengana itzuliko eta ez diot mantenurik emango. Kartzelara bidali nazala, hala nahi badu. Kitto! Hogeita Bigarren Etorbidean pisu bat hartuko dut alokairuan, lankide batekin batera, eta piano bat izango dugu eta lasai biziko gara, gona-konturik gabe.

       — Ezkontza ez da hainbesterako, ezta?

       — Oraintxe esan duzu. Ona da inor horretara daramana, baina ezkontza biharamunak jota esnatzea bezala da.

       Bosgarren Etorbidea zuri eta hutsik zegoen eta haize dizdizari batek eskobatua. Madison Square-ko zuhaitzak uste ez bezalako berde distiratsuaz jantzirik zeuden, gela ilun bateko garoaren modura. Brevoort hotelean, logaleak zegoen gaueko zaindari frantses batek ekipajea hartu zion. Beheko gela zurian, eguzki-argia logaletan ari zen besaulki gorrimin histu baten gainean. Umetxo baten gisa berean, Ellen korrika hasi zen gelan zehar, orpoak goraka eta txaloka. Burua okerturik eta ezpainak zimurtuta, bere garbiketa-gauzak atondu zituen apain-mahaian. Gero, kamisoi horia aulki batean eseki eta erantzi egin zen. Bere burua ispiluan ikusi eta berari beha geratu zen, biluzik, eskuak sagar itxurako bular txiki eta gotor haien gainean ezarrita zeuzkala.

       Kamisoia jantzi eta telefonorantz jo zuen. «Igo txokolate bat eta opiltxoak 108. gelara, lehenbailehen, mesedez». Gero, ohean sartu zen. Izara fresko irristakorren artean, barreari ekin zion, hankak zabalik.

       Urkilek burua sastatzen zioten. Apur bat altxatuta guztiak kendu zituen eta astinaldi batez ile-mataza biribil bat sorbalden gainean bota zuen. Belaunak tolestu zituen kokotsa haien gainean bermatzeko, eta hausnarrean geratu zen. Kaletik kamioi baten aldizkako burrunba iristen zen. Beheko sukaldeetan plateren abarrotsa nabarmentzen hasia zen. Nonahitik zetorren trafikoaren estreinako orroa, gero eta ozenago. Goseak eta bakarrik sentitu zen. Ohean gabe txalupa batean zegoela begitandu zitzaion, Ellen bertan bakarrik utzia baitzuten, beti bakarrik, itsaso marrumalarian barrena. Hotzikara batek bizkarrezurrean gora egin zion eta belaunak gehiago estutu zituen kokotsaren kontra.

 

 

Hirugarren atala

Bederatzi eguneko miraria

 

Eguzkia Jerseyrantz zihoan, eguzkia Hoboken-en atzean zegoen.

Tapak idazmakinen gainean klik egiten ari ziren, idazmahaiak ixten; igogailuek hutsik egiten zuten gora; mukuru beterik, berriz, behera. Itsasbehera zen hiriaren erdigunean, itsasgora beste alde batzuetan, hala nola, Flatbush, Woodlawn, Dyckman Street, Sheepshead Bay, New Lots Avenue, Canarsie.

Orri arrosak, orri berdeak, orri grisak. burtsaren aldizkariak, HAVRE DE GRACE-KO ZALDI LASTERKETEN EMAITZAK. Letrak kiribilka ari ziren, denda eta bulegoetako lanaz unaturik zeuden aurpegi, atzamar eta oinbular minberatuen artetik. Beso sendoko gizonak. Metroa leporaino. SENATOR 8, GIANTS 2, DIVOAK BERE PERLAK BERRESKURATU DITU, 800.000 DOLARREKO LAPURRETA.

Itsasbehera Wall Street-en, itsasgora Bronx-en.

Eguzkia Jerseyn sartu da.

 

       — Jainko maitea, ez! —deiadar egin zuen Phil Sandbournek, mahaian ukabilaz jotzen zuelarik—. Ez nagok ados... Gizon baten jokabideak ez ziok inori zertan arduratu. Berak egindako lana kontuan hartu behar duk soilik.

       — Eta?

       — Eta, nire ustez, Stanford White-k inork baino gehiago egin dik New Yorken alde. Bera etorri aurretik, inork ez zekian arkitektura izeneko zerbait bazenik ere... Eta Thaw horrek tiro batez lasaitasun osoz akatu duela pentsatzea ere, eta gainera, aske atera duk... Jainko maitea, hiriko jendeak odol apur bat izango balu zainetan...

       — Phil, hi edozein huskeriagatik berotzen haiz —esan zuen besteak purua ahotik kentzen zuen bitartean.

       Gero, aharrausika, gorputza atzerantz bota zuen bere aulki birakarian.

       — Nik oporrak behar ditiat, alajaina! Ederra lukek Maine-ko baso zahar horietara berriro joatea.

       — Baita zera ere! Hor abokatu juduak eta epaile irlandarrak besterik ez zagok eta! —zezeldu zuen Philek.

       — Geldi gizona!

       — Hartly, hik bai dakiala zer den elkartasun-izpiritua, hiritar eredugarri horrek.

       Hartly barreka hasi eta soilunea ahurraz igurtzi zuen.

       — O, hori dena ondo zagok neguan, baina ni ezin nauk udan joan... Arraioa, dena den, ni hiru asteko oporraldi horretarako besterik ez nauk bizi. Niri bost New Yorkeko arkitekto guztiak akatzen badituzte ere, baldin eta New Rochelle-rako tren-txartelaren prezioa igotzen ez badute... Goazemak bazkaltzera.

       Igogailuan zeudela Philek jarraitu zuen hizketan.

       — Bizitza osoan zehar, hezurretaraino arkitektoa den beste bat baino ez diat ezagutu, hain zuzen ere, Specker zaharra. Horrexekin egin nian lan nik, aurreneko aldiz iparrerantz etorri nintzenean, gizon bikaina, daniarra bera. Duela bi urte minbiziak jota hil zuan gizajoa. Hura bai arkitektoa! Berak etxe bati «eraikin komunala» jarri zioan izena eta horren planoak eta xehetasunak zauzkat etxean... Hirurogeita hamabost solairuko garaiera, zabaltzetarako sarguneak dituela. Solairuetan halako lorategi eseki bana zagok, hotelak, antzokiak, bainu turkiarrak, igerilekuak, biltegiak, berotzeko eta hozteko sistemak eta azoka bat, dena eraikin berean.

       — Kokainarik hartzen al zuen?

       — Ez jauna, bai zera!

       Ekialderantz zihoazen Hogeita Hamalaugarren Kalean zehar; han ez zebilen inor, eguerdi sargoritsuan.

       — Jainkoarren —jaulki zuen Phil Sandbournek bat-batean—, hiri honetako neskak urtean urtean baino politagoak dituk. Nik moda berri hauek atsegin ditiat, hik ez?

       — Bai, noski. Nik urtean urtean baino gazteagoa izan nahi nikek, eta ez gero eta zaharragoa.

       — Gure aurretik pasatzean eurei begiratzea besterik ezin diagu egin zaharrok.

       — Zortea diagu horretan, bestela emazteak beti atzetik izango genitizkek, untxariak bezala. Motel, burura datorkidanean zenbat aukera galdu ditudan, ene!

       Bosgarren Etorbidea zeharkatzen ari zirela, Philek neska bat ikusi zuen taxi batean sartuta. Ezaugarri gorri batez apaindurik, neskaren kapela txikiak, bere hegal beltzaren azpian, bi begi gris ezkutatzen zituen, Philen begietan distira berde ilunak islatzen zituztenak. Arnasketa eten zitzaion. Urruntasunak iraungitzen zuen trafikoaren hotsa. «Ez ditzala begiak baztertu». Bi urrats, atea ireki eta haren ondoan esertzen da, neskaren liraintasunaren ondoan; jarleku batean pausaturik dagoen txoritxoa ematen du neskak. Txofer, ziztu bizian. Neskak ezpain kitzikagarriak erakusten dizkio. Beraren begiek kliskatu egiten dute, txori gris gatibu haiek... «E, kontuz!». Burdinak eragindako burrunba batek jauzi egin zuen haren gainean, atzetik etorrita. Bosgarren Etorbidea jirabiraka zebilen kiribil gorri, urdin eta moreen artean. «Arraioa! Ez da ezer! Utzi bakean! Ez dut laguntzarik behar altxatzeko». «Ez gelditu, atzera». Ahotsak, garrasiak, zutabe urdinen moduko poliziak. Bizkarra, hankak odoletan likits-likits eginak zituen. Bosgarren Etorbidea minaren minez ari zen taupadaka. Ezkila txiki baten dilina gero eta hurbilago. Anbulantzian sartu zutenean Bosgarren Etorbideak ulu egiten zuen oinazeari ezin eutsirik, hil-hurren. Lepoa luzatu zuen neska ikusteko, nekez luzatu ere, hankaz gora dagoen dortoka baten gisa berean. «Ez al dute nire begiek altzairuzko tranpen bidez neska liluratu?». Bere burua zinkurinka topatu zuen. «Bertan geratu behar izango zikean, ni hil banintz ere». Ezkila txikiaren dilina urrun sumatzen zen, gero eta urrunago, gauminean.

 

 

       Pareko espaloian lapurretako alarma bete-betean ari zen, aldiro. Jimmyren loa adabegi gogorretatik esekirik zegoen, arrosario-aleak bailiran. Norbaitek atea jota esnatu zen. Tupustean albora egin eta ohean agondu zen: Stan Emery eriden zuen ohearen ondoan, eskuak larru gorrizko jakaren poltsikoetan, aurpegi grisa zuelarik, argi-hautsez beterik. Barreka ari zen aurrera-atzera balantzaka.

       — Baina zer ordu da?

       Ohean eserita, Jimmy begiak hazkorrez igurtzitzen ari zen. Aharrausika ingurura behatu zuen, higuina ezkutatu ezinik, horma berde ilunez papereztatuetara, eguzki-argi zerrenda bati barneratzen uzten zion pertsiana berdearen arraildurara, arrosak margoturik zituen latorrizko xafla batez itxitako marmolezko tximiniara, ohearen oinaldean zegoen txabusina urdin saretura, kristalezko hautsontzi malba-kolorekoan zeuden zigarrokin zanpatuetara.

       Gorri-gorri, Stanen aurpegia barreka ari zen hautsezko argi-koroa baten azpian.

       — Hamaika eta erdiak —esan zuen.

       — Guztira, sei ordu eta erdi. Aski duk, nik uste. Baina Stan, zer arraio ari haiz hemen?

       — Herf, ez duk, bada, hortik zehar izango zerbait tragoska bat edateko? Dingo eta biok egarriak itotzen gaudek. Boston-dik gatozek eta behin bakarrik gelditu gaituk bidean, gasolina eta ura hartzeko. Bi egun zaramatzaat lorik egin gabe. Ikusi nahi diat ea aste osoa iraun dezakedan horrela.

       — Bada, nik aste osoa eman nahi nikek ohean.

       — Hik zera behar duk, Herfy, egunkari batean lana aurkitu, lanpeturik egoteko.

       — Hiri, Stan, zera gertatu behar zaik... —Jimmy ohe ertzean eseri zen— egunen batean gorputegiko marmolezko lauzaren baten gainean topatuko duk heure burua.

       Bainugelan nabarmena zen beste batzuen hortzoreak eta klorozko desinfektagarriek utzitako usaina. Komuneko alfonbratxoa bustita zegoen eta Jimmyk tolestu egin zuen lauki txiki bat osatuz, xapinak kontu handiz kendu aurretik. Ur hotzak odola bizkortu zion. Burua uretan pulunpatu, bainuontzitik atera eta soina astindu zuen txakur baten gisa berean, ura begi eta belarrietatik sartzen zitzaiola. Gero, txabusina jantzi eta aurpegia xaboitu zuen.

 

              Ibaia beti aurrera

              itsasora iritsi arte.

 

       Lelo hura ezpainetan, desafinatzen ari zen, ahapetik, kokotsa aitzurraz karraskatzen zuen bitartean. Mr. Grover, oker ez banago, bi aste barru lana utziko dut. Bai, atzerrira noa. A.P.-ko korrespontsala izango naiz. Mexikon U.P.-arekin. Edo, seguru asko, Jeriko-n, Mudturtle Gazette-ko Halifax-en korrespontsala. Harenean Gabonak dira eta eunuko guztiak hortxe daude.

 

              ...Sena ibaiaren ertzetik

              Saskatchewan ibaiaren ertzeraino.

 

       Aurpegia listerinaz busti zuen, norbere garbiketarako gauzak bere toaila hezean bildu eta aza-berde koloreko alfonbra batez estalitako eskailera batzuetan gora egin zuen. Gero, bere gelara bidean, zenbait eskailera jaitsi behar izan zituen. Korridorearen erdian ugazabandrearekin gurutzatu zen: hark erratza pasatzeari utzi zion txabusina urdinaren azpiko mutilaren hanka arropagabe mehei begiratzeko.

       — Egun on, Mrs. Maginnis.

       — Gaur bero handia egingo du, Mr. Herf.

       — Nik ere hala uste dut.

       Ohean etzanda, Stan La Revolte des Anges irakurtzen ari zen.

       — Tira, Herfy, nik ere hizkuntzak jakin nahi nitizkek, hik bezala.

       — Orain ahaztuta zaukaat frantsesez nekien guztia. Denbora gutxiago behar diat gauzak ahazteko ikasteko baino.

       — Horretaz ari garela, unibertsitatetik bota naitek.

       — Nolatan ba?

       — Dekanoak esan zidaan hobe nukeela datorren urtean hara ez itzultzea... Uste zian beste jarduera-arlo batzuk zeudela eta horietan nire jarduera eraginkortasunez eraginkorragoa izan zitekeela.

       — Lotsagarria.

       — Bai zera! Ni poz-pozik nagok. Galdetu nioan zergatik ez ninduen lehenago bota, iritzi horretakoa bazen. Aita triste baino tristeago jarriko duk... baina astebete etxetik kanpo emateko beste diru badiat. Gainera, bost axola zaidak. Benetan ez duk ezer edateko?

       — Baina, Stan, ni bezalako langile xume batek nola izan lezakek upelategi bat astean hogeita hamar dolar irabazita?

       — Gela hau aukeran kaskarra duk... Hik kapitalista jaio beharko huen, ni bezala.

       — Gela hau ez duk hain txarra... baina zoratzen nauena pareko alarma paranoikoa duk, gauero jo eta jo dabilen hori.

       — Lapurretako alarma duk, ezta?

       — Ezin duk lapurrik egon, lekua hutsik dagoelako. Kableetan nahasketaren bat egongo duk edo halako zerbait. Ez zakiat noiz gelditu zen, baina benetan esaten diat gaur goizean neure onetik atera nauela, lotara etorri naizean.

       — Baina, James Herf, zer esan nahi didak, gauero ez haizela mozkortuta etortzen etxera ala?

       — Mozkortuta ala ez, guztiz gorra izan behar duk traste madarikatu hori ez entzuteko.

       — Tira, nik akziodun aberatsa izateko zortea dudanez, bazkaltzera gonbidatuko haut. Ohartu haiz ordubete behar izan duala heure burua txukuntzeko?

       Eskaileretan behera jaistean, denetariko usainak sumatzen ziren: lehenik, bizarra egiteko bitsarena; gero, urreztatuak garbitzeko oreena; beherago, hirugiharrak eta ile erreskalduak isuria; eta azkenik, zaborrak eta gas karbonikoak sortarazia.

       — Hik egundoko zortea duk, Herfy, sekula ez haizelako unibertsitatean ibili.

       — Aizak, kaiku hori, ni Columbian graduatu ninduan; hori hik egin duana baino gehiago duk.

       Atea irekitzean, eguzki-argia oldartu zitzaion Jimmyren aurpegiari, halako kilima batzuk eragiten zizkiola.

       — Hori ez duk kontuan hartu behar.

       — Ene, zeinen gogoko dudan nik eguzkia —egin zuen oihu Jimmyk—. Benetako Colombia izan bazen, gaitzerdi...

       — Hail Columbia esan nahi duk?

       — Ez, nik Bogota eta Orinoco esan nahi diat, eta hori guztia.

       — Nik Bogotara joandako morroi bat ezagutu nian. Ito arte edan behar izan zian elefantiasiak jota ez hiltzeko.

       — Ni prest nengokek elefantiasiari, izurri bubonikoari eta tifusari aurre egiteko, zulo honetatik irtetearren.

       — Hiri honetan dena duk orgia, ibilaldia, gozamena...

       — Orgiak? ...Baita zera ere!... Hor goian, Hoitamahirugarren Kalean, guk esaten dugun bezala... Ba al hekien, txikitako lau urte kenduta, betidanik bizi izan naizela hiri puta honetan, hemen jaio nintzela eta seguru asko hementxe hilko naizela?... Itsas armadan sartzeko irrikan nagok munduan zehar ibiltzeko.

       — Zer iruditzen zaik Dingo bere pintura berriarekin?

       — Oso dotorea. Hautsaren azpian Mercedes bat ematen dik.

       — Nik gorriz margotu nahi nian suhiltzaile-kamioi bat bezala, baina garajeko gizonak konbentzitu nindian urdinez margotzeko, poliziaren auto bat bailitzan... Nahi al duk Mouquin's-era nirekin joan, absenta-koktel bat edatera?

       — Absenta gosaritarako... Jainko maitea!

       Mendebalderantz jo zuten, Hogeita Hirugarren Kalean zehar; han argitasuna zen nagusi, leihoen argiaren isla angeluzuzenek eta banaketa-autoen 8 itxurako nikelezko osagarriek sortzen zituzten dirdaiek eraginda.

       — Ruth zer moduz, Jimmy?

       — Oso ondo. Oraindik ez dik lanik.

       — Begira, Daimler bat.

       Jimmyk zerbait ulergaitza kurrinkatu zuen. Seigarren Etorbidea hartzean polizia batek gelditzeko agindu zien.

       — Ihes-tutu hori apurtuta dago! —egin zuen garrasi poliziak.

       — Garajera nindoan konpontzera. Isilgailua erortzen ari da.

       — Hobe duzu, bai... Hurrengoan isuna jarriko dizut.

       — Hik edozein barrabaskeria egin hezake, Stan, inork protestarik egin gabe... edozertan —esan zuen Jimmyk—. Nik ezin nezakek edozein gauza egin, hi baino hiru urte zaharrago banaiz ere.

       — Dohaina duk.

       Jatetxeak patata frijituen eta koktelen usain alaia zuen, zigarroek eta koktelek sortarazitakoarekin nahasita. Bero egiten zuen eta aurpegi berritsuz eta izerditsuz bete-beterik zegoen.

       — Aizak, Stan, ez mugitu begiak horrela, Ruth eta bioi buruz galdetzen duanean... Lagun onak gaituk, ez besterik.

       — Zintzoki galdetu diat, baina sentitzen diat hik hori esana. Ikaragarria duk, nik uste.

       — Ruthek bere aktore-lana beste ardurarik ez dik. Arrakasta izateko horrenbesteko irrika dik, ezen gainerako guztiari uko egin baitio.

       — Zergatik demontre nahi du jende guztiak arrakasta izan? Porrot egin nahi duen norbait ezagutu nahi nikek. Hori baino gauza ederragorik ez zagok.

       — Bai, hala duk, taxuzko errenta jasoz gero, behintzat.

       — Hori txorakeria besterik ez duk... Hau duk koktela! Herfy, nik uste diat heu haizela hiriko pertsona zentzudun bakarra. Hik ez duk handinahirik.

       — Nola dakik hori?

       — Zer egin dezakek arrakasta lortuta ere? Ez zagok arrakasta jan edo edaterik. Nik ulertzen diat, noski, jateko behar adina diru eta hori guztia ez dutenek ahalegin guztiak egin behar dituztela dirua lortzeko. Baina arrakasta...

       — Ez zakiat zer nahi dudan; horixe duk nire arazo nagusia. Horrexegatik nabilek batera eta bestera; horrela ibiltzea etsigarria eta tristea duk.

       — O, Jainkoak hartu zian erabakia hire ordez. Heuk ondotxo dakik hori, baina ez duk onartu nahi.

       — Hiri honetatik alde egitea diat ametsik handiena, nik uste, Times Building-en lehergailu bat jarri ondoren, ahal izanez gero.

       — Eta zergatik ez duk alde egiten? Oin bat bestearen aurrean jartzea besterik ez duk.

       — Baina norabidea ere jakin beharra zagok.

       — Hori duk gutxienekoa.

       — Gero, dirua zagok.

       — Ez zagok ezer dirua baino errazagorik lortzeko.

       — Emery&Emery abokatu-bulegoko seme nagusiarentzat.

       — Begira, Herf, ez zagok ondo nire aitaren bidegabekeriak niri aurpegiratzea. Badakik nik, hik bezala, hori dena gorrotatzen dudala.

       — Nik ez diat errurik botatzen. Sekulako zortea duk, horixe duk dena. Nik ere, noski, zortea diat, jende gehienak baino askoz ere zorte handiagoa. Hogeita bi urtera bitartean bizitzeko lain diru utzi zidaan amak eta oraindik ehundaka dolar zauzkaat egun txarretarako eta osabak —madarikatua halakoa!— lana topatzen zidak kalera botatzen nautenero.

       — Bee, bee, ardi beltza.

       — Uste diat benetan beldur diedala osaba-izebei... Nire lehengusu James Merivale ezagutu beharko huke. Betidanik egin dik esan dioten guztia eta gora eta gora egin dik ereinotz berde baten gisa berean. Birjina zuhur perfektua.

       — Eta hi, oker es panao, pirjina soro sarmangarri hoietako pat hais.

       — Stan, alkoholaren eragina nabari zaik, beltzen modura hitz egiten hasi haiz.

       — Bee, bee.

       Stanek musuzapia mahai gainean utzi eta, barre-algaraka, soina atzerantz eraman zuen.

       Absentaren usain okaztagarriak Jimmyren edontzitik gora egiten zuen mago baten arrosa-sorta bailitzan. Hurrupatu egin zuen sudurra zimurtuz.

       — Moralista naizenez gero, protesta egiten diat —esan zuen Jimmyk—. Harrigarria duk, alajaina!

       — Nik whisky bat behar diat sodarekin nahasita, koktel horiek berdintzeko.

       — Ez haut begien bistatik galduko. Ni langilea nauk. Irensten diren eta irensten ez diren albisteen artean bereizten ikasi behar diat... Jainkoarren, ez diat horretaz hitz egin nahi. Hori hain duk txorakeria handia... Nik esango nikek koktel hori edonor lurrera zerraldo botatzeko modukoa dela.

       — Alferrik duk pentsatzea zer egin daitekeen gaur arratsaldean; edatea beste zereginik ez zagok. Norbait aurkeztu nahi diat.

       — Eta ni zintzo-zintzo eseri eta artikulu bat idazteko asmotan egotea ere!

       — Zertaz?

       — O, «Erreportari hasberri baten aitorpenak» izeneko artikulu engainagarria.

       — Aizak, gaur osteguna da?

       — Bai.

       — Orduan bazakiat neska hori non egongo den.

       — Hau guztia bertan behera utzi nahi diat —esan zuen Jimmyk ilun— eta Mexikora joan, diru asko irabaztera... Nire bizitzaren zatirik onena alferrik galtzen ari nauk hemen, New Yorken.

       — Nola irabazi nahi duk horrenbeste diru?

       — Petrolioa, urrea, dilijentzia-lapurretak, edozerk balio dik... kazetaritzak izan ezik.

       — Bee, bee, ardi beltza, bee, bee.

       — Ez egin beerik niri.

       — Alde egin dezagun hemendik. Goazen Dingoren isilgailua konpontzera.

       Jimmy zain zegoen garaje kirastuko atean. Arratsaldeko argi hautsez betea kiribiltzen zen suzko har distiratsuetan haren aurpegi eta eskuetan zehar. Harri nabarra, adreilu gorria, errotulu gorri eta berdeekiko asfalto ñarñarkaria, estolda gaineko paper-puskak; guztia haren inguruan biraka zebilen, emeki-emeki, lainoan murgilduta. Kotxea garbitzen ari ziren bi lagun hizketan zituen atzean.

       — Bai, ni diru asko irabazten ari nintzen urdanga harekin topo egin arte.

       — Bada, niri eder-ederra iruditzen zait, Charley. Ni arduratuta egongo nintzateke... Lehenengo astea pasata ez dago desberdintasunik.

       Atzetik etorri eta sorbaldetatik heldu zion Stanek, kalerantz bultza egiten ziola.

       — Autoa bostak arte ez duk konponduta egongo. Taxia hartuko diagu... Lafayette hotela! —egin zion oihu taxilariari, Jimmyri zapladatxo bat belaun gainean jotzen zion bitartean—. Tira, Herfy, zahar hori, ba al dakik zer esan zion Ipar Karolinako gobernadoreak Hego Karolinako gobernadoreari?

       — Ez.

       — Luze jotzen dik tragotik tragora. Bee, bee —egin zuen marraka Stanek, biak oldarrean kafetegian sartu zirenean—. Ellie, hemen zaudek ardi beltzak —egin zuen garrasi barreka.

       Halako batean, sor eta lor geratu zen. Ellenen aurrean, mahai berean, bere senarra zegoen, bekain bat gora eta bestea betileekin ia-ia bat eginik. Euren artean teontzi bat ageri zen, lotsarik gabe.

       — Epa Stan, eseri —esan zuen lasai.

       Gero jarraitu egin zuen Oglethorperi irribarre egiten.

       — Ez al da zoragarria, Jojo?

       — Ellie, hau Mr. Herf da —esan zuen Stanek zakar.

       — O, poz handia ematen dit zu ezagutzeak. Gauza asko entzun ditut zuri buruz Mrs. Sunderlanden etxean.

       Isilik geratu ziren. Oglethorpe triki-traka ari zen koilaratxoaz mahaiaren kontra.

       — Eta zer moduz, Mr. Herf? —esan zuen bat-batean Oglethorpek, zurikeriaz—. Gogoratzen al duzu nola ezagutu genuen elkar?

       — Horretaz ari garela, Jojo, zer moduz zeu?

       — Primeran, eskerrik asko. Cassandra bere lagunak utzi du, eta bestalde, Costello andere horrek lehengo gauean sekulako iskanbila sortu zuen. Izan ere, mozkor-mozkor eginda iritsi omen zen etxera eta saiatu omen zen taxilaria gelara eramaten eta gizajoak behin eta berriro esaten omen zuen berak taxi-bidaia kobratu besterik ez zuela nahi... Sekula halakorik!

       Stan handiusteko altxatu zen eta alde egin zuen.

       Hirurak eserita zeuden elkarri hitzik egin gabe. Kirioak airean, Jimmy ahaleginak eta bi egiten ari zen bere aulkitik ez mugitzeko. Altxatu-hurren zegoen, baina Ellenen begien belusezko xarmak geldiarazi zuen.

       — Eta Ruthek lanik aurkitu al du, Mr. Herf? —galdetu zuen.

       — Ez, oraindik ez.

       — Hori bai zorte txarra!

       — Bai, lotsagarria da. Badakit aktore ona dela. Arazoa da umore-sen handiegia duela enpresaburuei eta ikusleei koipea emateko.

       — O, antzerkia nazkagarria da, ezta Jojo?

       — Nardagarria, maitea.

       Jimmyk ezin zituen begiak neskaren gainetik kendu; haren lepoa, urrezko distiraz inguraturik, kobre-koloreko ile-matazaren eta jantzi urdin argiaren artean.

       — Tira, maitea...

       Oglethorpe zutitu egin zen.

       — Ni hemen geratuko naiz beste pixka batean.

       Jimmyk adi-adi begiratu zion Jojoren ante-larruzko botin arrosetatik irteten ziren txarolezko triangeluei. Ezin oinik sartu han. Bat-batean, Herf altxatu egin zen.

       — Orain, Mr. Herf, nirekin egongo zara hamabost minutuz? Seietan alde egin behar dut eta liburua ekartzea ahaztu zait eta zapata hauekin ezin naiz ibili.

       Jimmy lotsagorritu eta berriro eseri zen zizakari.

       — Bai, noski, atseginez... zerbait edan dezakegu.

       — Oraintxe bertan bukatuko dut tea, baina zergatik ez duzu gin fizz bat edaten? Nik oso gogoko dut jendea gin fizzak edaten ikustea. Tropikoetan banengo bezala sentitzen naiz, jujubonbo-baso batean eserita, mangle zuhaitzez inguratutako ibai melodramatiko irrigarri batean barrena eramango gaituen untzi baten zain.

       — Zerbitzari, gin fizz bat, mesedez.

 

 

       Joe Harland pixkanaka-pixkanaka limurtua zen bere aulki gainean harik eta burua besoen gainean bermatu zuen arte. Bere atzamar koipetsuen artetik, bere begiek marmolezko mahaiaren marrei artega jarraitzen zieten. Isiltasuna nagusi zen argi gutxiko jantoki hartan: bi bonbilla baino ez zituzten, biak barraren gainean esekirik, non artean opil bakan batzuk geratzen baitziren, kristalezko kanpai batez estalirik. Jaka zuriko gizon bat lokarturik zegoen aulki garai baten gainean, burua gora eta behera zerabilela. Aldian behin, begiak irekitzen zitzaizkion bere aurpegiaren ore grisean, eta purrustaka behatzen zuen ingurura. Azken mahaian, loak hartutako gizonen sorbalda konkordunak ageri ziren, egunkari zaharren moduko aurpegi zimurtsuak, burukorik ezean beso gainean ezarriak. Joe Harland agondu zen aharrausika. Zira bat soinean, emakume gizen bat kikara bat kafe eskatzen ari zen barran. Aurpegi gorria zuen, zerrenda arrosaz betea, haragi ustela bailitzan. Katilua kontu handiz bi eskuen artean hartuta, mahairaino eraman zuen eta Joe Harlanden aurrean eseri zen. Joek burua berriro besoen artean ezarri zuen.

       — Epa, hemen ez dao zerbitzuik ala?

       Emakume-ahots hark kirrinka eragin zion Harlandi belarrietan, klarionak arbel gainean sortarazten duen gisa berean.

       — Zer nahi'zu? —esan zuen marruka barraren atzeko gizonak.

       Emakumea negar-zotinka hasi zen.

       — Galdetu dit zer nahi dudan. Ni ez nao ohituta jendeak niri horren zakar hitz eiten.

       — Tira, ezer nahi bazu, etorri eta hartu... Zerbitzua gaueko ordu hauetan!

       Joe Harlandek whisky-hatsa antzeman zion emakumearen ahoari, negar-zotinka ari baitzen. Joek burua altxatu eta begira geratu zitzaion. Emakumeak irribarre egiteko, bere ezpain eroriak okertu eta burua Joerenganantz makurtu zuen.

       — Jauna, ni ez nao ohituta jendeak nirekin horren zakar jokatzen. Nire gizona biziik eonez gero, zerbitzari honek ez luke horrela jokauko. Nolatan ausartzen da izkira eosi hori niri esatera gaueko zein ordutan zerbitzatu behar zaion emakume bati? —burua atzerantz eraman zuen eta barrearen ondorioz kapela okertu zitzaion—. Izkira eosia, hoixe besteik ezta... Tira, emakume bat gaueko ordu hauetan iraintzea ere!...

       Txima zuriak, muturra hennaz tindaturik zutenak, aurpegian behera amiltzen zitzaizkion. Jaka zuriarekiko gizona mahaira hurbildu zen.

       — Beira, Mother McCree, horrela jarraitzen bazu, traba eiten, kalera botako zaitut... Zer nahi'zu zuk?

       — Buñueloak, bost zentabo —zinkurinatzen hasi zen Harlandi zeharka begira.

       Joe Harlandek berriro sartu zuen burua besoen artean eta lo hartzen saiatu zen. Platera ezartzen entzun zuen, gero, hortzik gabeko aho baten ausikia aditu zuen, bai eta aldizka emakumeak kafe kikarari ematen zizkion zurrutada-hotsak ere. Beste bezero bat sartu zen eta zerbitzariari ahapeka eta purrustaka hasi zitzaion hizketan.

       — Jauna, jauna, ez al da ikagarria ean nahi izatea?

       Burua berriro jaso eta emakumearen begi lauso urtsuekin egin zuen topo, berari so.

       — Ze ein beha'zu oain, maitia?

       — Jainkoak daki!

       — Earra litzake, bai hoixe, ohe bat, alkandora txukun bat eta zu bezalako mutil bat eukitzea, maitia... jauna.

       — Hori besteik ez?

       — Jauna, nire gizona biziik eonez gero, inork ez ninduke tratauko oain bezala. General Slocum-en galdu nuen senarra. Ematen du atzo gertau zela.

       — Horrek eztu ba zorte makala izan!

       — Baina bekatuan hil zen, apaizik gabe, maitia. Ikagarria da bekatuan hiltzea.

       — Lo egin nahi dut, arraioa!

       Emakume haren ahots indarge, kirrinkari eta gorabeherarik gabe hark hortzak karraskarazi zizkion.

       — Santuak sutan daude niekin senarra General Slocum-en galdu nuenetik. Ni enaiz emakume zintzoa izan.

       Berriro negarrez hasi zen.

       — Ama Birjina, santuak eta martiriak sutan daude neekin, jende guzia sutan dao neekin... O, inork ez al nau behar bezala tratauko?

       — Lo egin nahi dut... Isilduko al zara behingoz?

       Emakumea makurtu eta itsumustuka hasi zen lurrean kapelaren bila. Eserita zegoen, negarrez, eta begiak igurtzitzen ari zen hazkozkor hanpatu eta koipetsuez.

       — Ene, jauna, enauzu ondo tratatu behar ala?

       Joe Harland zutik jarri zen arnasa indarrez hartuz.

       — Isilduko al zara behingoz, arraioa!

       Ahotsa auhen bilakatu zitzaion.

       — Ezin al dut inon bakerik izan? Ez, inon ezin dut bakerik izan.

       Kapela begietaraino sartu, eskuak sakeletan pulunpatu eta jantokitik irten zen tirriki-tarraka. Chatham Square-n, zeru more-gorri haren ñirñirra tren jasoaren bidearen burdinsaretik ageri zen. Argiak letoizko botoien bi ilaratan zeuden banatuta, Bowery-ren bakardadean.

       Polizia bat igaro zen handik, porra dilinbi-dalanba zerabilela. Joe Harlandek berarengan iltzaturik nabaritu zuen poliziaren begirada. Azkar eta kementsu ibiltzen saiatu zen, negoziotan norabait balihoa bezala.

 

 

       — Ederki, Miss Oglethorpe, zer iruditzen zaizu?

       — Zer iruditzen zaidan zer?

       — Badakizu zuk, zazpi eguneko mirari bat izatea.

       — O, nik ez dakit ezertxo ere, Mr. Goldweiser.

       — Emakumeek den-dena dakite, baina ezin dute halakorik aitortu.

       Zetazko jantzi berdexka soinean, Ellen besaulki malgu batean eserita zegoen, gela luze baten bukaera aldean, non solasen txintxina eta zutargien eta harribitxien ñirñirra sumatzen baitziren, gaueko jantzien orban beltzen argiez eta emakumeen gaueko jantzi beltz distiratsuez zipriztinduta. Harry Goldweiserren sudurraren makurdurak zuzen-zuzenean bat egiten zuen bere soilunearen makurdurarekin, bere ipurdi handia aulki urreztatu triangeluar batetik ateratzen zen, bere begi nabar txikiak Ellenen aurpegian iltzatzen ziren hitz egitean, antenak bailiran. Ondoan, emakume batek sandalo-usaina isurtzen zuen. Turbante laranja baten azpian, ezpain laranja eta aurpegi zurbileko beste emakume bat igarotzen zen handik, bizar puntaduna zuen gizon batekin hizketan. Beste bat, belatz-mokoa eta ile gorria zituena, atzetik joan eta gizon bati eskua jartzen zion sorbalda gainean. «O, zer moduz, Miss Cruikshank? Bitxia da mundu guztia aldi berean eta leku berean egotea, ezta?». Besaulkian eserita, Ellen erdi lo entzuten ari zen; hautsek aurpegi eta beso gainean ematen zioten freskura, ezpainen gorriminaren leuntasuna; bere gorputz bainatu berria fresko zegoen bioleta baten gisa berean, zetazko jantziaren azpian, zetazko azpiko arropen azpian. Eserita, Ellen ametsetan zegoen, logaleturik entzuten. Tupustean gizonen halako ahots-kalapita bat inguratu zitzaion bazter guztietatik. Ellen altxatu egin zen, hotza eta zuria, iristezina, itsasargi baten modura. Gizonen eskuak narras zebiltzan, kristal apurtezin batean gora doazen zomorroen modura. Gizonen begiradek batera eta bestera egin eta kristalezko emakumearen kontra alferrik jotzen zuten, sitsak bailiran. Baina barneko zulo beltz sakon batean zerbaitek hots egiten zuen suhiltzaileen kamioiaren modura.

 

 

       George Baldwin zutik zegoen gosariko mahaiaren ondoan, New York Times ale bat eskuan tolesturik.

       — Tira, Cecily —esan zuen—, zuhur jokatu behar dugu gauza horiekin.

       — Ez al duzu ikusten saiatzen ari naizela zuhurra izaten? —esan zuen Cecilyk negarzinuka.

       Eseri gabe, gizona begira geratu zitzaion, egunkariaren mutur bat hatz erakuslearen eta erpuruaren artean biribilka zerabilela. Mrs. Baldwin emakume garaia zen eta gaztain-koloreko mototsa zuen, kontu handiz kizkurtua. Zilarrezko kafe-ontziteriaren aurrean eserita, azukreontzia eskuztatzen ari zen azkazal zorrotz arrosak zituzten bere atzamar zuri perretxiko itxurakoez.

       — George, ezin dut gehiago jasan, kitto.

       Mrs. Baldwinek gogor hertsi zituen bere ezpain dardaratiak.

       — Baina, maitea, zuk exageratu egiten duzu...

       — Exageratu? Bai zera!... Horrek esan nahi du gure bizitza gezur-pilo bat besterik ez dela izan.

       — Baina Cecily, guk elkar maite dugu.

       — Zu nire posizio sozialarengatik ezkondu zinen nirekin, hori badakizu zuk. Eta ni, tuntun alaena, zutaz maitemindu nintzen. Oso ondo. Dena bukatu da.

       — Hori ez da egia. Nik benetan maite zintudan. Ez al duzu gogoratzen zeinen gaizki pasatu zenuen ezin ninduzulako benetan maitatu.

       — Zakarra zara gero, hori gogora ekarrita... O, ikaragarria da!

       Sukaldetik, neskameak arrautzak eta hirugiharra ekarri zituen erretilu batean. Elkarri begira eseri ziren, isil-isilik. Neskamea gelatik irten eta atea itxi zuen. Mrs. Baldwinek bekokia mahai-ertzean ezarri eta negarrari ekin zion. Baldwinek egunkarien tituluen gainean finkatu zuen begirada.

       ARTXIDUKEAREN HILKETAK ONDORIO LATZAK ERAGINGO DITU. AUSTRIAKO ARMADA MOBILIZATURIK.

       Mahaiaren inguruan bira egin eta emakumearen ile kizkurraren gainean ipini zuen eskua.

       — Cecily gajoa! —esan zuen.

       — Ez nazazu ukitu.

       Mrs. Baldwin lasterka irten zen gelatik, aurpegian mukizapi bat zuela. Mr. Baldwin eseri egin zen, arrautzak, hirugiharra eta ogi xigortua hartu eta gosaltzeari lotu zitzaion; guztiak paper-zaporea zuen. Gosaria bertan behera utzi eta ohar bat zirrimarratzeari ekin zion paparreko poltsikoan eraman ohi zuen koaderno txiki batean, mukizapiaren atzean. Ikus Collins vs. Arbuthnot auzia, N.Y.S.C. Appel. Div.

       Halletik zetozen oin-hots batzuek belarriak zolitu zizkioten; sarraila baten klika. Igogailua jaitsi berria zen. Arineketan jaitsi zituen lau solairu. Atondoan, beirazko eta burdina forjatuzko atetik Baldwinek bere andrea ikusi zuen espaloi-ertzean, zutik, garai, zurrun, eskularruak janzten. Korrika atera zen eta eskutik heldu zion taxi bat iristen ari zen une berean. Izerdiak perlaztatu egiten zion kopeta, alkandoraren lepo azpian kilimak eragiten zizkiola. Ohartu zen bera zein barregarri zegoen bere musuzapia eskuetan zuela, atezain beltzak isekatsu esaten zion bitartean: «Egun on, Mr. Baldwin, badirudi egun ederra datorrela». Eskutik indarrez oratuta, ahapeka esan zuen Baldwinek hortzen artean:

       — Cecily, zerbait esan behar dizut. Ezin al duzu minutu batez itxaron? Gero, elkarrekin joango gara hiriaren erdialdera... Itxaron bost minutuz, mesedez —esan zion taxilariari—. Berehala jaitsiko gara.

       Eskumuturra gogor estutzen ziola itzuli ziren igogailurantz. Euren apartamentuaren korridorean, halako batean emakumeak zuzen-zuzenean egin zion so, begi gartsuez.

       — Sartu, Cecily —esan zuen eztiki eta logelako atea giltzaz itxi zuen—. Orain lasai hitz egin dezagun. Eseri maitea.

       Aulki bat atzean ipini zion. Emakumea tupustean eseri zen, txontxongilo bat bezain zurrun.

       — Begira, Cecily, ez duzu eskubiderik nire lagunez horrela hitz egiteko. Mrs. Oglethorpe laguna dut. Lantzean behin tea hartzen dugu elkarrekin leku guztiz publikoetan, ez besterik. Nik esango nion etortzeko, baina beldur nintzen ea zu oso zakarra ez ote zinen izango berarekin... Ezin duzu horrela jarraitu, zure zelo zoro horiek alde batera utzi gabe. Nik askatasun osoa ematen dizut eta zugan guztizko ustea dut... Nire ustez, nik eskubide berbera dut zugandik konfiantza berbera jasotzeko... Cecily, izan zaitez berriro lehengo neskato zentzuduna. Atso zahar batzuek asmo txarrez asmatutako txutxumutxu guztiak entzuten ibili zara, zu zoritxarreko egiteko.

       — Emakume hori ez da lehena.

       — Cecily, aitortu beharra daukat zenbaitetan, gu ezkondu eta berehala... Baina hori aspaldi bukatu zen... Eta nor izan zen erruduna?... O, Cecily, zu bezalako emakume batek ezin ditu ulertu ni bezalako gizon baten beharrizan fisikoak.

       — Ez al dut egin ahal izan dudan guztia?

       — Maitea, horrelako gauzetan ez dago errudunik... Nik ez dizut errurik botatzen... Benetan maite izan baninduzu, orduan...

       — Zergatik uste duzu nagoela infernu honetan zugatik ez bada? O, zu bai zakarra!

       Cecily eserita zegoen, bere oinei so, antezko xapinak jantzirik baitzituen, hatzen artean bere mukizapiaren lokarri hezea behin eta berriro bihurrika zerabilela.

       — Begira, Cecily, oraintxe bertan dibortzioa kaltegarria izango litzateke niretzat, baina zuk benetan ez baduzu nirekin bizi nahi, kontu hau konpontzen saiatuko naiz... Baina, nolanahi ere, nitaz gehiago fio behar duzu. Zuk badakizu estimu handitan zaitudala. Eta, Jainkoaren izenean, inori ez kontatu hau nirekin hitz egin aurretik. Zuk ez duzu iskanbilarik nahi izango, ezta egunkarietako tituluetan agertu ere, ezta?

       — Ongi da... Utz nazazu bakarrik... Berdin zait dena.

       — Ederki... Berandu egin zait. Taxi honetan joango naiz erdialdera. Nahi al duzu etorri erosketak egitera?

       Cecilyk ezetz egin zuen buruaz. Baldwinek muin egin zion bekokian, korridorean lastozko kapela eta makila hartu eta ziztuan alde egin zuen.

       — Ene, ni bai emakume dohakabea! —murmurikatu zuen zutik jartzen ari zela.

       Buruko mina zuen; begitandu zitzaion burua alanbre gori batez inguratua zuela. Leihora irten eta eguzkitan jarri zen. Park Avenue-ren beste aldean, gar baten moduko zeru urdina eraikin berri baten habe gorriek marraturik zegoen. Lurrin-errematxagailuak etengabe kirrinkatzen zuen. Noizean behin gindax batek txistu egiten zuen, kateen txintxina aditzen zen eta habe berri bat zeharka ageri zen airean. Harantzago, iparmendebalderantz, hodei distiratsu batzuek gorantz egiten zuten hegan, azaloreen modura loratuz zihoazela. «Ene, euria egingo balu, bederen!». Gogoeta hori burura etorri orduko trumoi baten eztanda isila trafikoaren eta eraikinen zalapartaren gainean pausatu zen. «Ene, euria egingo balu, bederen!»

 

 

       Ellenek kretonazko gortina bat eseki berria zuen leihoan, gainean zuen lore gorri eta moreez osatutako marrazkiaren bidez patio mortuak eta etxeen adreiluzko murruak ez ikusteko. Gela biluziaren erdian, terako katiluz bete-beteriko kaxa-diban bat zegoen, bai eta janaria mahaian bero edukitzeko kobrezko ontzi berezi bat eta kafe-iragazki bat ere. Zur gogorrezko dornadura horiaren gainean kretona-zatiak eta gortina-uztaiak nahaspilaturik zeuden. Zoko batean, liburuek, jantziek eta izarek gainez egiten zuten kaxa batetik. Supazterraren ondoko erratzari zedro-olioaren usaina zerion. Horman bermatuta eta nartziso-koloreko kimonoa jantzirik, Ellenek bozkarioz begiratu zuen zapata-kutxa itxurako gela handi hartara; halako batean, txirrinaren hotsak asaldura piztu zuen haren baitan. Bekoki aurrean dingilizka zuen ile-xerlo bat bildu eta krisketa irekitzeko botoia sakatu zuen. Kolpe txiki bat entzun zen atean. Emakume bat ageri zen korridoreko ilunpean.

       — Epa, Cassie, ez zaitut ezagutu! Sartu... Zer duzu?

       — Ez dut enbadazudik sogtzen benetan?

       — Ez horixe.

       Ellen makurtu egin zen etorri berriari mokakada moduko musu azkar bat emateko. Cassandra Wilkins zurbil-zurbil zegoen eta halako dardarizo urduri bat zuen betazalen inguruan.

       — Emaidazu aholku bat. Gortinak esekitzen ari naiz... Begira, zuk uste al duzu more honek ondo ematen duela hormako grisarekin? Niri pitin bat arraroa iruditzen zait.

       — Nik uste dut eded-ededga dela. Hau da gela ededga! Zeinen zodiontsua izango zaden bertan!

       — Ipini labexka hori lurrean eta eseri. Tea prestatuko dut. Halako bainugela-sukalde bat dago hor, logelan.

       — Ziug zaude ez dudala enbadazurik sogtzen?

       — Ez horixe... Baina Cassie, zer duzu?

       — O, dena... Hodi guztia kontatu nahi nizun, baina ezin dut. Ezin diot inodi kontatu.

       — Ni poz-pozik nago apartamentu honekin. Pentsa, Cassie, nire lehenengo etxea, bizitza osoan. Aitatxok nahi zuen ni berarekin bizitzea Passaic-en, baina ni ondotxo ohartu nintzen ezin nuela.

       — Eta zed egiten du Mr. Oglethogpek? O, a ze lotsagabekedia!... Bagkatu, Elaine. Eddi zodatuta nago. Ez dakit zed esaten dudan ede.

       — O, Jojo xarmangarria da! Nik nahi izanez gero, bera prest dago niri dibortzioa emateko. Zuk gauza bera egingo al zenuke, nire lekuan bazeunde?

       Erantzunaren zain geratu gabe alde egin zuen ate birakarietatik zehar. Cassie kizkurtuta geratu zen sofaren ertzean.

       Teontzi urdin bat esku batean eta eltze bat ur irakin bestean zuela itzuli zen Ellen.

       — Axola al zaizu limoirik eta kremarik gabe hartzea? Azukre apur bat bada supazterreko apalean. Katiluak garbi daude oraintxe bertan garbitu ditudalako. Politak dira, ezta? O, zuk ez dakizu zein ondo eta etxekoi sentitzen den bat, bararentzako pisu bat lortzen duenean. Gorroto dut hotelean bizitzea. Benetan diotsut, zuk ez dakizu etxe honek zein etxekoi egiten nauen... Bitxia da, baina pisua ganoraz atondu bezain laster litekeena da hemendik alde egin eta besteren bati alokatu behar izatea. Hiru aste barru antzerki-itzuli bati ekingo diogu. Nik ez dut joan nahi, baina Harry Goldweiserrek ez dit baimenik emango.

       Cassie te-zurrutada txikiak edaten ari zen koilaratxoaz. Eztiki hasi zen negarrez.

       — Tira, Cassie, bota ezazu, zer duzu?

       — O, zu hain zada zodioneko eta ni, bedgiz, hain zoditxadgeko.

       — Bada, nik betidanik pentsatu izan dut neu nintzela zoritxarrekoetan zoritxarrekoena, baina zer duzu?

       Cassiek katilua utzi eta lepoa estutu zuen bi eskuez.

       — Begida —esan zuen ahots itoaz—, uste dut hauddun nagoela.

       Burua belaunen artean jarri eta negar-zotinka hasi zen.

       — Ziur zaude? Mundu guztiak izaten ditu sustoak beti.

       — Nik nahi nuen gude maitasuna gadbia eta ededga izatea, baina bedak esan zuen ez ninduela bedgiz ikusi nahi nik ez banuen... eta nik godgotatu egiten dut.

       Hitzak bata bestearen ondoren jaulki zituen malkoz beteriko negar-zotinen artean.

       — Zergatik ez zarete ezkontzen?

       — Ez dut nahi. Ezin dut. Ez lidake bat ede mesededik egingo.

       — Noiztik dakizu?

       — O, duela hamad egunetik, gutxienez. Badakit hodixe dela... Nik ez dut neude dantza bestedik nahi.

       Negar-zotinka egiteari utzi eta berriro tea edaten hasi zen zurrutada laburrez.

       Ellen atzera-aurrera zebilen supazterraren aurrean.

       — Begira, Cassie, alferrik da urduri jartzea, alferrik. Ezagutzen dudan emakume batek lagunduko dizu. Lasaitu, mesedez.

       — Ezin izango nuke, ezin izango nuke... —platertxoa belaunen artean limurtu zitzaion, lurrera erori eta puskatu egin zen—. Esadazu, Elaine, inoiz paidatu al duzu hodgelakodik?... O, sentitzen dut bene-benetan. Beste plategtxo bat edosiko dizut, Elaine.

       Aiko-maikotan altxatu zen eta katilua eta koilaratxoa apalean ezarri zituen.

       — O, bai noski. Ezkonberritan oso-oso gaizki pasatu nuen...

       — O, Elaine, hau dena izugadgia da, ezta? Bizitza hain ededga litzateke, hain libgea, hain natudala, hau gabe... Nik laztuda sumatzen dut nide baitan bod-bod, ni hiltzen nauela.

       — Gauzak horrela dira —esan zuen Ellenek zakar.

       Cassie berriro negarrez hasi zen.

       — Gizonak hain dida basatiak eta bedekoiak.

       — Beste te bat, Cassie?

       — Ez, ezingo nuke. Maitea, godagale izugadgia dut... Nik uste botaka egiten hasi behad dudala.

       — Bainugela zuzen-zuzenean dago, ate birakaria igarota eta ezkerrera.

       Ellen joan-etorrika zebilen gelan zehar, hortzak estuturik.

       — Emakumeak gorroto ditut. Emakumeak gorroto ditut.

       Cassie berehalaxe itzuli zen gelara, aurpegi zuri-berdexka agerian, bekokia trapu batez garbitzen ari zela.

       — Hemen, etzan zaitez, gajo hori —esan zuen Ellenek, sofan lekua egiten zion bitartean—. Orain askoz ere hobeto sentituko zara.

       — O, bagkatuko al didazu enbadazu hau guztia edaginda ede?

       — Etzan zaitez minutu batez eta ahaztu guztia.

       — O, atsedena hagtzea banu sikieda...

       Ellenek eskuak hotz zituen. Leihora joan eta handik begira jarri zen. Mutil bat cowboy-z jantzita korrika zebilen patioan zehar, arropa esekitzeko soka bat batera eta bestera astinduz. Behaztopatu eta erori egin zen. Ellenek aurpegia malkotan blai ikusi zion altxatzean. Harantzagoko patioan, ile beltzeko emakume mozkote bat arropa esekitzen ari zen. Hesian, txolarreek txorrotxioka ziharduten elkarri mokoka.

       — Elaine, maitea, aurpegidako hauts batzuk emango dizkidazu? Neude hauts-potea galdu dut.

       Ellen bere logelara itzuli zen.

       — Nik uste... Bai, hor, supazterreko apalean... Hobeto al zaude orain, Cassie?

       — O, bai —esan zuen Cassiek ahots dardaratiz—. Eta ezpainetakodik?

       — Sentitzen dut bene-benetan... Ni ez naiz sekula makilatzen kalera ateratzeko. Laster egin beharko dut, antzezpenean parte hartzeko.

       Logelan sartu zen kimonoa kentzeko, soineko soil berdea jantzi zuen, ilea bildu eta kapela beltz txiki bat jarri zuen buruan.

       — Tira, Cassie. Seietan zerbait jan nahi dut... Ez dut afaria irentsi nahi antzezpena hasi baino bost minutu lehenago.

       — O, beldudgak nago... Hitz eman behad didazu ez nauzula bakadgik utziko.

       — O, gaur ez dizu ezertxo ere egingo... Gehienez, aztertu egingo zaitu eta agian zerbait emango dizu hartzeko... Itxaron, non utzi duzu giltza?

       — Taxi bat hagtu behagko dugu. Eta, maitea, nik sei dolad bestedik ez daukat mundu honetan.

       — Aitak, eskatzen badiot, ehun dolar emango dizkit, altzariak erosteko. Dena konponduko da.

       — Elaine, zeu zada munduko pertsonadik onena... Medezi duzu logtu duzun adgakasta guztia.

       Seigarren Etorbidearen kantoian taxi bat hartu zuten. Cassie hortzak karraskatzen ari zen.

       — Mesedez, beste egun batedako utziko dugu. Beldugtuegi nago odain joateko.

       — Ene kuttuna, horixe da bide bakarra.

 

 

       Pipa ahoan, Joe Harlandek zurezko ate zabal kirrinkaritik tira egin eta morroiloz itxi zuen. Eguzki-argi granate-kolorekoen azken orbana histen ari zen indusketaren ondoko etxearen murru garaiaren gainean. Garabien beso urdinak nabari ziren, ilun, murruaren kontra. Bizkarra atean bermaturik, Harland bere pipa ordurako itzalia zupatzen ari zen, eskorga hutsen ilarei eta pikatxoi eta pala piloei begira. Gindax eta lurrin-zulagailuetarako estalgune txiki bat pitzatutako haitz baten goialdean zegoen, mendiko aterpe baten gisa berean. Hesitik sartzen zen trafikoaren zalaparta gorabehera, lekua narea iruditu zitzaion. Ate ondoko estalpean sartu zen —han telefonoa baitzen—, aulkian eseri, pipa hustu eta bete eta piztu egin zuen. Gero, egunkaria belaun gainean ireki zuen.

 

ERAIKUNTZAKO ENPRESABURUAK

ENPRESAREN ITXIERA PRESTATZEN ARI DIRA

KONTRATISTEN GREBARI ERANTZUTEKO.

 

       Aharrausi egin zuen burua atzera eramanez. Argi urdina ilunegia zen irakurtzeko. Luzaro geratu zen bere boten punta markadunei so. Bere gogoa hutsune eroso lauso bat zen. Bat-batean, bere burua etiketaz jantzirik ikusi zuen, kapela luzea eta botoi-zulo batean orkideo bat zeramatzala. Wall Street-eko Aztia so geratu zitzaion haren bisaia gorri guztiz marratuari, bai eta kapela zarpailtsuaren azpiko ile grisari eta hazkozkor lohitsu eta hanpatudun esku handiei ere, eta desagertu egin zen irribarre eginez, ahapeka. Corona-Corona baten lurrinaren akordu zehaztugabea etorri zitzaion burura, jakaren sakelan pipa betetzeko Prince Albert potearen bila ari zen bitartean. «Bien arteko aldea jakin nahi nikek», esan zuen ozenki. Poxpolu bat piztean, gaua guztiz belztu zen halako batean, tinta bailitzan. Poxpulua itzali zuen. Pipa sumendi gorri txiki bat zen, zupada bakoitzean txinpart indargeak sortzen zituena. Geldiro erretzen zuen, kea irentsiz. Hango eraikin garaiek argi-koroa bana zuten euren inguruan, kaleen eta iragarki elektrikoen distira gorrixkak sortarazia. Gorantz begiratzean, argi islatuaren belo ahulean zehar, zeru urdin-beltza eta izarrak ikusi zituen. Tabakoa gozoa zen. Joe oso zoriontsu zegoen.

       Zigarro baten mutur goriak txabola baten atea zeharkatu zuen. Linterna eskuan zuela, Harland irten egin zen handik. Ahoan purua zuen mutil gazte ilehori sudur eta ezpain lodiko baten aurpegirantz zuzendu zuen linterna.

       — Nola sartu zara hemen?

       — Ondoko atea irekita zegoen.

       — Bai zera! Zeren bila zabiltza hemen?

       — Zu al zara gaueko zaindaria? —Harlandek baietz egin zuen buruaz—. Pozten naiz zu ezagutzeaz... Puru bat?... Zurekin solasalditxo labur bat egin nahi nuke... Ni 47. saileko arduraduna naiz. Erakutsidazu zeure txartela.

       — Ez naiz sindikatukoa.

       — Tira, denborarekin izango zara, ezta?... Guk, eraikuntzako langileok, elkartu egin behar dugu. Mundu guztia biltzeko ahaleginetan ari gara, gaueko zaindarietatik hasita inspektoreetaraino, enpresaburuen itxierari aurre egiteko.

       Harlandek bere purua piztu zuen.

       — Begira, gazte, listua alferrik gastatzen ari zara nirekin. Beti beharko dute zaindaria, greba egon ala ez egon... Ni zaharra naiz, ez dut indarrik borroka egiteko. Hauxe da azken bost urteotan izan dudan ganorazko lan bakarra eta akatu egin beharko naute kendu nahi badidate... Hori dena ondo dago zu bezalako mutilentzat. Ni kanpo nago. Gaueko zaindariak antolatzen saiatzea listua alferrik gastatzea duzu, benetan diotsut.

       — Aizu, zuk ez duzu hitz egiten betidanik lan honetan jardun izan bazenu bezala.

       — Agian, ni ez naiz lanbide honetakoa.

       Mutil gazteak kapela kendu eta eskua bekokitik eta kaxkamotz sarritik pasatu zuen.

       — O, zein izerdi-eragile ona eztabaidatzea, arranopola! Gau ederra, ezta?

       — Bai, oso ederra —esan zuen Harlandek.

       — Nik O'Keefe dut izena, Joe O'Keefe... Ziur nago zuk nahi baduzu, gauza asko kontatu ahal dizkidazula —esan zuen eskua luzatzen ziola.

       — Nik ere Joe dut izena... Harland... Duela hogei urte izen hori oso ezaguna zen jendearen artean.

       — Hogei urte barru...

       — Aizu, zu oso morroi xelebrea zara ordezkari sindikal ibiltaria izateko. Entzun ezazu zahar honen esana, nik zu kalera bota baino lehen... Morroi gazte batek ezin du horrela aurrera egin munduan.

       — Garaiak aldatu egiten dira. Pisu handiko morroiak daude grebaren atzean, ikusten? Gaur arratsaldean bertan bulegoan hitz egin dut McNiel batzordekidearekin egoerari buruz.

       — Bada, nik benetan diotsut hiri honetan zerbaitek hondamenera eraman bazaitzake, hori sindikatuen kontu hau da. Egunen batean gogora etorriko zaizu zahar mozkorti honek esan dizuna, baina ordurako beranduegi izango da.

       — O, zurruta izan zen, ezta? Horixe da beldurtzen ez nauen gauza bat. Nik ez dut sekula edaten, garagardoa ez bada, eta hori gizalegez.

       — Begira, gazte, konpainiako detektibea laster irtengo da erronda egitera. Hobe zenuke hemendik alde egitea.

       — Niri ez didate beldurrik ematen detektibe madarikatu horiek... Tira, laster arte, egunen batean itzuliko naiz zurekin egotera.

       — Itxi atea irtetean.

       Joe Harlandek ur apur bat atera zuen latorrizko depositu batetik, bere aulkian lasai asko eseri, nagiak atera eta aharrausi egin zuen. Hamaikak. «Orain gizon apain jantziak eta eskote handiko emakumeak irtengo dituk antzokietatik; gizonak etxera joango dituk euren andreekin edo amoranteekin; hiria lotara zoak». Taxiek tutua jo eta karranka egiten zuten hesiaren beste aldean. Iragarki elektronikoen urrezko hautsak dar-dar egiten zuen zeruan. Joek zigarrokina bota eta takoiaz zanpatu zuen lurzoruaren kontra. Hotzikara bat sumatu zuen eta zutitu egin zen. Gero, lasai ostera bat egin zuen orubean zehar, linterna dilin-dalan zerabilela.

       Kaleko argia berealdiko iragarki bat horailtzen ari zen leunki, non leiho beltzekiko etxeorratz zuri bat nabari baitzen hodei zuriz zipriztindutako zeru urdinaren kontra: «SEGALAND HAYNESEK BULEGOTARAKO HOGEITA LAU PISUKO ERAIKIN MODERNO BAT ERAIKIKO DU HEMEN. 1915eko urtarrilean irekiko da. Oraindik bada bulegorik alokatzea. Argibide gehiagotarako...»

       Sofa berde batean eserita, Jimmy Herf irakurtzen ari zen gela biluziaren zoko bateko bonbilla baten argitan. Jean Christophe-ko Olivier-en heriotzara iritsia zen eta hunkituta irakurtzen ari zen. Bere oroimenean artean iraungi gabe zegoen Rhin-en soinua. Izan ere, ibai hark Jean Chistophe jaio zen etxeko lorategiaren behealdea atergabe higatzen zuen. Bere gogoan, Europa lorategi berdea zen, musikaz eta bandera gorriz betea, ibilian dabilen jendez mukuru. Aldian behin, bapore baten txistua barneratzen zen gelan, beherantz eta indarge, elurra bezain geldiro. Kaletik taxien abarrotsa eta tranbien kirrinka zetozen.

       Atean jo zuten. Jimmy altxatu egin zen, irakurtzearen poderioz begiak lauso eta bero zituela.

       — Epa, Stan, nondik demontre hator?

       — Herfy, kriston aitzurra zaukaat.

       — Hau duk nobedadea!

       — Eguraldi-iragarpena ematera natorrek, ez besterik.

       — Aizak, beharbada hik esango didak zergatik ez duen inork ezer egiten herri honetan. Inork ez dik musika idazten, inork ez dik iraultzarik pizten edota inor ez duk maitemintzen. Jende guztiak zera egiten dik: mozkorrak harrapatu eta zikinkeriak elkarri kontatu. Nik uste nazkagarria dela...

       — Aizak, aizak... Hitz egik heure izenean. Nik edateari utziko zioat... Ez duk ona edatea, aspergarria duk... Esan, ba al duk bainuontzirik?

       — Bai, noski, izango ez diat ba! Norena da, hire ustez, pisu hau? Nirea?

       — Norena ba, Herfy?

       — Lester-ena. Nik zaindu egiten diat bera atzerrian dabilen bitartean, bera bai zorionekoa.

       Stanek eranzteari ekin eta arropa bere oinetan pilatu zuen.

       — Gustura joango nindukek igeri egitera, alajaina! Zergatik demontre biziko ote da jendea hirietan?

       — Zergatik bizi behar ote dut narraz nik, dohakabe honek, hiri ergel eta epileptiko honetan? Horixe duk nik jakin nahi nukeena.

       — «Eraman nazazu bainugelara, Horacio jopu horrek!» —deiadar egin zuen Stanek, bere arropa-piloaren gainean zutik zegoen, beltzaran, gihar biribil eta sendoak agerian. Pitin bat adaroa egiten zuen mozkorraren eraginez.

       — Hortxe zagok, ate horixe duk.

       Jimmyk gelaren zokoko bere kaxatik toaila atera, besteari bota eta irakurtzeari lotu zitzaion berriro.

       Stan berriro sartu zen gelan, blai eta toailaren beste aldetik hizketan.

       — Zer iruditzen zaik hau? Kapela kentzea ahaztu diat. Aizak, Herfy, mesede bat eskatu nahi diat. Egingo didak?

       — Bai noski, zer da?

       — Utziko didak heure gelan geratzen gaur gauean?

       — Bai, jakina.

       — Beste pertsona batekin esan nahi diat.

       — Nahi duan guztia. Nahi baduk, ekarri Winter Garden koru osoa eta ez dik inork jakingo. Eta larrialdietarako irteera bat zagok, su-eskaileratik kalera ematen duena. Ni ohera joango nauk eta atea itxiko diat, gela eta bainugela zuen eskura uzteko.

       — Bazakiat hau inposizio gaiztoa dela, baina norbaiten senarra sutan zagok eta kontu handiz ibili behar diagu.

       — Eta bihar goizean ez estutu. Nik goizean goiz egingo diat hanka, beraz, patxadan egon zaitezkete.

       — Tira, ni banoak. Gero arte.

       Jimmyk bere liburua hartu zuen, bere gelara joan zen eta eranzteari ekin zion. Bere erlojuan hamabiak eta laurden ziren. Gaua sargoritsua zen. Argia itzali ondoren, luzaro geratu zen eserita ohe ertzean. Ibaiaren adar urrunek oilo-ipurdia eragiten zioten. Kaletik zetozen oin-hotsak aditzen zituen, gizon-emakumeen ahotsak, euren etxeetara itzultzen ari ziren bikoteen barre isilak. Gramofono bat Secondhand Rose jotzen ari zen. Ahoz gora etzan zen izararen gainean. Airearekin batera zabor-ontzien garraztasuna sartzen zen leihotik, gasolina erreak, trafikoak eta hautsez beteriko kaleek isuritako usainarekin nahasita. Horrez gain, gaizki aireztatutako logelen usaina nabaria zen: han gizon eta emakumeen gorputzak euren kasa bihurrika ari ziren, gauak eta uda hasi berriak torturaturik. Etzanda zegoen, begiak lehor-lehor eta sabaiari so. Bere gorputzak diz-diz egiten zuen, hilzori hauskor batean murgildurik, sutan, gori-gori dagoen metalaren modura.

       Emakume baten ahots asaldatuak loa eten zion; norbait ari zen atea bultzatzen.

       — Ez dut ikusi nahi, ez dut ikusi nahi, Jimmy, Jainko maitea, joan zeu berarekin hitz egitera. Nik ez dut ikusi nahi.

       Elaine Oglethorpe, izara batean bilduta, gelan sartu zen. Jimmyk bere burua ohetik bota zuen.

       — Zer arraio duzu?

       — Hemen ez dago armairurik edo?... Jojo horrela dagoenean ez diot hitzik egin nahi izaten.

       Jimmyk pijama arteztu zuen.

       — Bai, armairu bat dago ohearen burualdean.

       — Noski... Orain, Jimmy, izan zaitez aingerutxoa, hitz egiozu eta moldatu zaitez hemendik alde egin dezan.

       Erdi zorabiaturik, Jimmyk aldameneko gelan sartu zen.

       — Mari-zirtzil alaena! —oihu egin zuen ahots batek leihotik.

       Argiak piztuta zeuden. Marra gris eta arrosekiko tapaki batean indiar baten modura bildurik, Stan bi sofaz osatutako ohe zabal batean uzkurturik zegoen. John Oglethorperi soraio beha zegoen, zeina, burua leihoaren goialdetik aterata, oihuka eta esku-imintzioka ari baitzen, txontxongiloen gisa berean. Ilea nahaspilaturik zuen begien aurrean. Esku batez makila bat astintzen ari zen eta besteaz kafesne koloreko feldrozko kapela bat.

       — Etorri hona, mari-zirtzil alaena... Delitu goria, horixe da... Delitu goria. Bulkada adieraezin batek eraman ninduen Lester Jones-en sute-eskaileratik gora.

       Isildu eta Jimmyri adi-adi begira geratu zitzaion, mozkor-begiez.

       — Hortaz, hauxe da erreportari hasberria, kazetari horia. Bada, oraintxe bertan habia batetik erori dela ematen du. Ba al dakizu zer uste dudan zutaz? Benetan jakin nahi al duzu? O, Ruthek eta besteren batek eman didate zure berri. Badakit zuk uste duzula gauza guztien gainetik dauden dinamitari horietako bat zarela. Gogoko al duzu prentsako prostitutua izatea? Gogoko al duzu txartel horia? Kobrezko xafla, horrelako gauzak... Zuk uste duzu ni aktorea, artista, izateagatik ez dakidala ezer gauza horietaz. Ruthek esan dit zer iritzi duzun aktoreez eta horrelako gauzez.

       — Mr. Oglethorpe, benetan diotsut oker zaudela.

       — Nik irakurri eta ez dut ezer esaten. Gizon isila naiz, baina gauzak begietsi begiesten ditut. Badakit prentsan agertzen diren esaldi, hitz eta puntuazio-zeinu guzti-guztiak aztertu, zuzendu eta moldatu egiten dituztela iragarleen eta akziodunen arabera. Bizitza nazionalaren iturria pozoituta dago bere sorburuan.

       — Hori duk eta, ongi esana! —egin zuen garrasi Stanek ohetik. Altxatu eta txaloka hasi zen.

       — Nik nahiago nuke tramoiaririk apalena izan. Nahiago nuke eszenatokia garbitzen duen emakume zahar eta ahula izan... hiriko egunkaririk handieneko erredakzioburuaren bulegoko belusaren gainean esertzea baino. Antzezlarion lanbidea ohoragarria, zintzoa, apala eta jatorra da.

       Bat-batean hitzaldia bukatu zen.

       — Egia esanda, ez dut argi ikusten zer nahi duzun nigandik —esan zuen Jimmyk besoak uztartzen ari zela.

       — Hara, orain euria hasi behar du —jarraitu zuen Oglethorpek auhenka ahots kirrinkariz.

       — Hobe zenuke etxera joatea —esan zuen Jimmyk.

       — Alde egingo dut, bai, alde egingo dut emagaldurik ez dagoen lekuren batera... ez prostitutarik, ez gigolorik... Gau luzean murgilduko naiz.

       — Uste al duk etxera ondo iritsiko dela, Stan?

       Ohe ertzean eserita eta barrez lehertzen ari zela, Stanek sorbaldak uzkurtu zituen.

       — Nire odola zure buru gainera eroriko da betiko, Elaine, betiko, entzun didazu?... Gauean, inork niri barrerik edo isekarik egiten ez didan lekuren batean. Ez pentsa ikusten ez zaitudanik... Okerrena gertatzen bada, ez da nire erruagatik izango.

       — Gau on —egin zuen deiadar Stanek.

       Azken barre-bulkada eginda ohe-ertzetik erori eta pirritan hasi zen lurrean zehar. Jimmy leihora gerturatu zen eta kalezuloko sute-eskailerarantz begiratu zuen. Oglethorpe dagoeneko alde egina zen. Euria barra-barra ari zuen. Murruei adreilu bustien usaina zerien.

       — Tira, hau bada nahasterik korapilatsuena...

       Jimmy bere gelara itzuli zen Stani begiratu gabe. Ate aurrean, Ellen Jimmyren ondotik igaro zen, arin eta lirain.

       — Bene-benetan sentitzen dut, Jimmy... —hasi zen Ellen.

       Atea Ellenen sudurraren aurre-aurrean itxi zuen, giltzaz.

       — Tontolapiko hauek burutik eginda daude —esan zuen hortz artean—. Zer arraio uste dute dela hau?

       Eskuak hotz eta dardarka zituen. Burusi batez tapatu zen. Ohean etzanda esna zegoen euriaren triki-traka etengabeari eta teilatu-hodien tanta-erortze txistukariari adi. Lantzean behin haize-bolada batek begitartea umeltzen zion. Logelan oraindik nabarmenak ziren Ellenen adats sarriaren zedro-usaina eta bere soinaren leuntasuna, hantxe uzkurturik egona baitzen, izararen barruan bilduta, ezkutatuta.

 

 

       Ed Thatcher badiara ematen zuen leihoan eserita zegoen, igandeko egunkarien artean. Ilea urdinduta zuen eta zimur sakonak ageri zituen masailetan. Praken goiko botoiak askatuak zituen, sabel hanpatu hura estutzen baitzioten. Leiho irekiaren aurrean eserita, asfalto kiskalgarriaren gaineko autoen erreka azkengabeari begira zegoen; izan ere, ibilgailuak bi noranzkoetan marruka zebiltzan, adreilu horizko dendak eta adreilu gorrizko geltokia atzean utziz. Han, teilatu-hegal baten azpian, eguzkitan distira ahula sortarazten zuten letra urreztatu batzuk irakur zitezkeen, atzealde beltzaren gainean ezarririk: PASSAIC. Aldameneko etxeetan, gramofonoek igandeetako marmario etengabeak gupidarik gabe zabaltzen zituzten: It's a bear, Luciaren seikotea eta The Quaker Girl-en lan aukeratuak. Belaunen gainean New York Timeseko antzerki-atala zetzan. Logaleak jotako begi horiek bero dardartiari so zegiten. Min itogarri batek estutzen zizkion saihetsak. Town Topics ale bateko paragrafo bat irakurri berria zuen.

 

       «Mihi gaiztoak marmarrean ari dira gertakari ukaezin baten inguruan: Stanwood Emery gazteak autoa gauero aparkatzen du Knickerbocker antzokiaren aurrean eta, diotenez, handik ez du sekula alde egiten laster punta-puntako izarren artean egongo den neska aktore gazte batez lagunduta ez bada. Gazte horrek hiriko abokatu-bulego errespetagarrienetako bateko burua du aita eta berrikitan, gorabehera pittin bat penagarri batzuk zirela medio, Harvard-etik alde egin behar izan du; bada, azken bolada honetan, bere balentriek berealdiko harridura piztu dute jendearen artean, seguru asko bere gaztetasunaren berezko irakinaldiaren ondorio besterik izan badira ere. Ulermen zoliari hitz gutxi.»

 

       Txirrinak hiru aldiz jo zuen. Ed Thatcherrek egunkariak bota zituen eta dardarka oldartu zen atera.

       — Ellie, atzeratu egin zara. Uste nuen ez zinela etorriko.

       — Aitatxo, etorriko naizela esaten badut, etorri egiten naiz beti.

       — Bai noski, maitea.

       — Zer moduz? Zer moduz bulegoan?

       — Mr. Elbert oporretan dago... Nik uste dut bueltatzen denean joan egingo naizela. Nahi nuke, bada, zu nirekin etortzea Spring Lake-ra egun batzuetarako. On egingo lizuke.

       — Baina aitatxo, ezin dut... —kapela burutik kendu eta sofa gainera bota zuen—. Begira, arrosak ekarri dizkizut, aitatxo.

       — Pentsatu horretaz. Gorriak dira, zure amak honelakoak zituen gogoko. Oso detaile polita izan da... Baina ez nuke bakarrik joan nahi oporretara.

       — O, aitatxo, seguru asko han lagun zahar pilo bat aurkituko duzu.

       — Zergatik ez zatoz nirekin, astebeterako besterik ez bada ere.

       — Lehenengo eta behin, lan bat topatu behar dut... Konpainiak bira bat egin behar du eta ni oraingoz ez naiz joango. Harry Goldweiserri ez dio bat ere graziarik egin horren berri izan duenean.

       Thatcher berriro badiara ematen zuen leihoan eseri eta igandeko egunkariak pilatzen hasi zen aulki baten gainean.

       — Baina aitatxo! Zer arraio egiten duzu zuk Town Topics-en ale horrekin?

       — O, ezer ez. Irakurri gabe daukat. Nolakoa zen ikusi nahi nuen, ez besterik.

       Lotsagorritu egin zen eta, ezpainak estututa, lehengo alea desagertarazi egin zuen Times-en orrien artean.

       — Hori sasiegunkari bat da, txantajea egiten besterik ez dakiena.

       Ellen harat-honat zebilen gelan zehar. Arrosak ontzi batean jarriak zituen. Halako freskura lurrintsu bat hasi zen hedatzen gelako aire trinkoan zehar.

       — Aitatxo, zerbait esan behar dizut... Jojo eta biok dibortziatu behar dugu.

       Eserita eta eskuak belaun gainean zituela, Ed Thatcherrek, ezpainak estututa, buruaz baietz egiten zuen, ezertxo ere esan gabe. Aurpegia ilun eta grisa zuen, ia-ia bere jantzi pikardatua bezain grisa.

       — Ez dago ezer larririk, egia esanda. Baina ohartu gara ezin dugula elkarrekin jarraitu. Dena poliki doa, modurik egokienean... George Baldwinek, lagun batek hartu du gai honen ardura.

       — Emery&Emery-rekin etorri zena?

       — Bai.

       — Umm...

       Isildu egin ziren. Ellen arrosen usaina sakonki hartzeko makurtu zen. Gero, har berde bati beha geratu zen, brontze-koloreko hosto baten gainean noraezean baitzebilen.

       — Benetan diotsut, nik oso-oso maite dut Jojo, baina erotu egingo nintzateke berarekin jarraituz gero... Zor handia dut berarekin, badakit.

       — Hobe zenuen inoiz begiz jo ez bazenu.

       Thatcherrek eztarria garbitu eta aurpegia jiratu zuen leihotik bi auto-ilara amaigabeak ikusteko, geltoki aurretik igaroan. Autoek harrotutako hautsari eta kristal, esmalte eta nikelen gainean sortutako isla angeluarrei beha zegoen. Pneumatikoek txistu egiten zuten macadam koipetsuan zehar. Ellenek bere burua bota zuen sofa gainean eta begiak noraezean erabili zituen alfonbraren arrosa gorri kolorgeen artetik. Txirrinak jo zuen.

       — Neu noa, aitatxo... Zer moduz, Mrs. Culveteer?

       Emakume handi musugorri bat, gasazko jantzi zuri-beltza soinean, arnasestuka sartu zen gelan.

       — O, barkatu, une txarrean banator. Oraintxe bertan alde egingo dut... Zer moduz, Mr. Thatcher?... Jakin dut, maitea, zure aita gizajoa oso gaixo egon dela.

       — Huskeria bat baino ez da izan, bizkarreko min txiki bat.

       — Lunbagoa, maitea.

       — Baina aitatxo, zergatik ez zenidan ezer esan?

       — Gaurko sermoia benetan aberasgarria izan da, Mr. Thatcher... Mr. Lourton inoiz baino finago mintzatu da.

       — Badakit pixka bat irten beharko nukeela etxetik eta noizean behin elizara joan, baina nik igandeetan etxean geratzea atsegin dut.

       — Jakina, Mr. Thatcher. Horixe da zeuk duzun egun bakarra. Nire senarra berdintsua zen... Baina uste dut Mr. Lourton ez dela artzain gehienak bezalakoa. Horrek bai duela ikuspegi berritzailea eta anitza! Badirudi elizara baino hitzaldi oso-oso interesgarri batera goazela... Ulertzen duzu zer esan nahi dudan?

       — Benetan diotsut, Mrs. Culveteer, datorren igandean, bero handia egiten ez badu, haraxe joango naiz... Alfertzen ari naizela uste dut.

       — Aldaketa txiki batek denoi egiten digu on. Mrs. Oglethorpe, zuk ezin duzu pentsatu ere egin guk zer-nolako gogoa dugun zure karreraren berri igandeko egunkarien edo beste zerbaiten bidez jakiteko... Zoragarria da, benetan zoragarria. Atzo Mr. Thatcherri esan nionez, gaur egun nortasun sendoa eta sentimendu kristau sakona behar dira antzerki-munduaren tentazioei eusteko. Guztiz pozgarria da pentsatzea emakume gazte bat, emakume gazte ezkondu bat, garbi eta orbainik gabe bizi daitekeela halako giro batean.

       Ellenek ez zuen begirik lurretik kentzen, bere aitaren begiradak saihestu nahirik, zein, urduri, aulkiaren beso baten gainean tiki-taka ari baitzen bi atzamarrez. Irribarretsu, Mrs. Culveteer pozarren ari zen, sofaren erdialdean. Altxatu egin zen.

       — Tira, alde egin beharra daukat. Neska sukaldari berria dugu eta ziur nago afaria negargarria izango dela... Egingo al diguzue bisitatxo bat arratsaldean?... Konplimendurik gabe. Gailetak egin ditut eta botila batzuk ginger ale aterako ditugu, norbait etortzen bazaigu ere.

       — Atsegin handiz joango gara, Mrs. Culveteer —esan zuen Thatcherrek, zutitzen zen bitartean, zurrun.

       Mrs. Culveteerrek aterantz jo zuen ahateen ibilkeraz, soinekoa estuegi baitzeukan.

       — Tira, Ellie, goazen zerbait jatera... Oso bihotz oneko emakumea da. Beti ekartzen dizkit marmelada eta jele poteak. Goialdean bizi da bere ahizparen familiarekin. Saltzaile baten alarguna da.

       — Bai jardun aspergarria antzerki-munduaren tentazioei buruz egin duena! —esan zuen Ellenek irriño bortxatu bat eginez.

       — Goazen, bestela jatetxea jendez gainezka egongo da. Jendetzarengandik ahalbait urrunen; horixe dut lema —esan zuen Thatcherrek ahots urduri eta zakarraz—. Ez dezagun alferrik hitz egin.

       Atea zeharkatzean, Ellenek ireki zuen bere itzalkina, alde batean txirrinak eta bestean postontziak zituela. Bolada bero batek talka egin zien aurpegian. Atzean utzi zituzten paperdenda, A. and P. letra gorriak eta kale-kantoiko drogeria, toldo berdearen azpitik soda eta izozkiaren freskura zaharmindua isurtzen zuena. Kalea zeharkatu zuten; han, oinak asfalto bigun eta likitsean itsatsirik geratu zitzaizkien eta Sagamore kafetegian gelditu ziren. Erakusleihoko erlojuan hamabi-hamabiak ziren; esferaren inguruan, Time to eat esaldia irakur zitekeen, letra gotikoez idatzirik. Behean, garo handi horail bat zegoen, eta txartel bat: Chicken Dinner, 1,25 dolar. Ellen atean geratu zen, kale dardaratsuari so.

       — Begira aitatxo, seguru asko ekaitza izango dugu.

       Kumulu batek elurrezko bere zuritasun sinesgaitza zabaldu zuen zeru arbeltsuan gaindi.

       — Ez al da polita hodei hori? Ez al litzateke polita izango halako ostots-ekaitz bat izango bagenu?

       Ed Thatcherrek gorantz begiratu, buruaz baietz egin eta, ate birakaria atzean utzita, aurrera egin zuen. Ellen atzetik joan zitzaion. Barruan, bernizaren eta neska zerbitzarien usaina zegoen. Ate ondoko mahai batean eseri ziren, haizagailu baten burrunbaren pean.

       — Zer moduz, Mr. Thatcher? Non ibili zara aste honetan, jauna? Zer moduz, andereño?

       Neska zerbitzari argal eta ile-hori tindatua adeitsu makurtu zen haien aldera.

       — Gaur zer nahi duzu, jauna: Long Island-eko ahate errea ala Filadelfiako kapoi errea?

 

 

Laugarren atala

Suhiltzaileen kamioia

 

Horrelako arratsaldeetan autobusak lerroka kokatzen ziren zirku-desfile bateko elefanteak bezala, Morningside Heights-etik Washington Square-ra, Penn Station-etik Grant's Tomb-era. Neska-mutilak elkarri bultzaka ari ziren batzuek besteen soina ukitu nahian, kalean gora eta kalean behera, elkar igurtzitzen ari ziren batzuk besteei bultzaka, plaza ilunik plaza ilun, harik eta ilberriak Weehauken-en goialdean inozoki barre egin zien arte, harik eta igande bizigabe bateko haize-boladak hautsa begitarterantz harrotu zien arte, arrastiri hordi baten hautsa.

 

       Central Park-eko pasealeku batean gora zihoazen.

       — Badirudi zaldar bat zuela lepoan —esan zuen Ellenek Burns-en estatuaren aurrean.

       — A! —xuxurlatu zuen Harry Goldweiserrek hasperen sakon bat eginez—, poeta aparta izan zen ordea.

       Bere kapela zabala eta bere soineko nasai argia jantzirik, Ellenek aurrera zegien, haizeak aldian behin soinekoa hanken eta besoen kontra sakatzen bazion ere; aurrera zegien zetaren kraskaden doinupean arrastiriko argi-burbuila gorrixka, more eta berdeen artetik; belar, zuhaitz eta urmaeletatik gora zihoazen burbuilok, parkeko hegoaldearen ertzeko etxe garai grisen kontra hanpatzen ziren eta zenitaren anilean urtu egiten ziren. Harryk bere ezpain lodiez esaldiak biribilduz hitz egiten zuen, bere begi marroiez neskaren musua irrikaz aztertuz; Harryren hitzen hurbiltasunak hainbesteko estutasuna sortarazten zuen Ellenengan, ezen ematen baitzuen haren jantziaren estuguneetako zirrikituetan zehar aurrera egin nahi zuela. Gizonaren solasak sortarazitako izuak arnasketa galarazten zion.

       — The Zinnia Girl antzezpenak sekulako arrakasta izango du, Elaine, benetan diotsut, eta paperak zuretzat idatzia ematen du. Nahi nuke, bada, zurekin berriro lan egin, zinez... Hain zara desberdina. Horixe da besteengandik bereizten zaituena. New York-eko neska guztiak berdinak dira: aspergarriak. Jakina, zuk nahi izanez gero... kantatu ere ederki asko egin zenezake. Ezagutu zintudanetik ero antzean ibili naiz, eta harrezkero sei hilabete luze igaro dira. Mahaian eseri eta ez diot janariari zaporerik hartzen... Zuk ez dakizu zein bakarrik sentitzen den gizon bat, hainbat urte eman baditu bere sentimenduak bere baitatik askatu ezinik. Gaztetan desberdina nintzen, baina zer egingo diogu ba? Nik dirua irabazi behar izan dut eta aurrera egin dut bizitzan. Eta horrela urtez urte. Orain lehenengo aldiz pozten naiz horrela jokatu izanaz, hain zuzen ere, bizitzan aurrera egin eta diru asko irabazi izanaz, den-dena zuri eskaintzeko moduan nagoelako. Ulertzen didazu zer esan nahi dizudan?... Bizitzan aurrera egiten ari nintzen bitartean neure baitan gordetzen ari nintzen ideal eta gauza eder haiek guztiak ereindako haziak ziren eta zeu zara lorea, haiengandik sortua.

       Noizean behin, ibilian, bere ahurraz ozta-ozta ukitzen zuen Ellenena eta neskak berehala ukabila hertsi eta baztertu egiten zuen, haren esku potoloaren ukipen beroa eta setatsua saihestearren.

       Pasealekua bikotez beterik zegoen, baita musika noiz hasiko zain zeuden familiaz ere. Nabari zen umeek, besapeek eta talko-hautsak isuritako usaina. Handik saltzaile ibiltari bat igarotzen zen puxika gorriak, horiak eta arrosak atzetik hegan zekartzala, alderantzikatutako mahats-mordo bat bailitzan.

       — O, erosidazu puxika bat!

       Luzaroago eutsi ezinda, hitzak ahotik zerizkion Elleni.

       — Emaidazu kolore bakoitzeko bat!... Eta urre-koloreko horietako bat ere bai. Ez, bueltak zuretzat.

       Ellenek globoen hariak ipini zituen txapel gorriko hiru neskato tximino-aurpegidunen esku zikin-itsaskorretan. Puxikek arku elektrikotik distira morezko biribil erdi bana hartu zuten.

       — Umeak atsegin dituzu ezta, Elaine? Umeak atsegin dituzten emakumeak atsegin ditut nik.

       Ellen soraio zegoen kasinoko terrazan eserita. Janari-usainaren ufa beroak eta He's a Ragpicker jotzen ari zen banda baten erritmoak zirimolan ziharduten Ellenen inguruan. Aldian behin ogi-puska bat gurinez igurtzi eta ahoan sartzen zuen. Babesgabe sentitzen zen, Goldweiserren esaldi itsaskor eta gozoetan gatibu, amaraunean harrapaturik dagoen euliaren gisara.

       — Ni ez nintzen sekula horrenbeste ibiliko New Yorkeko inorengatik, benetan diotsut... Neure garaian nahikoa ibili nintzen, mutikotan egunkariak saltzen aritzen bainintzen eta mandatuak egiten nituen Schwartz jostailu-dendarako... Egun osoa korrika, gauez izan ezik, orduan klasera joaten nintzelako. Abokatua izan nahi nuen. East Side-ko guztiok izan nahi genuen abokatu. Uda batez atezain-lanak egin nituen Irving Place-n eta hantxe harrapatu ninduen antzerkirako grinak... Ez zitzaidan gaizki atera, baina ez da batere ziurra. Orain berdin zait, dirurik ez galtzeaz konformatzen naiz. Horixe da okerrena. Hogeita hamabost urte dauzkat eta dagoeneko dena berdin zait. Duela hamar urte Erlanger zaharraren bulegoetako langile xume bat besterik ez nintzen eta orain nik garai batean zapatak garbitutako askok sekulako poza hartuko lukete West aldeko Berrogeita Zortzigarren Kalean dudan etxea erratzaz garbitzeko aukera balute... Gaur gauean New Yorkeko edozein lekutara eraman zaitzaket, berdin zait oso garestia edo dotorea bada ere... eta garai batean, bost dolar poltsikoan edukita, uste genuen paradisuan geundela neska pare bat Island-era eraman genezakeelako... Apostu egingo nuke zurekin dena desberdina izango zela, Elaine... Baina nik orduko sentsazioak berriro bizi nahi ditut... Nora joango gara?

       — Zergatik ez Coney Island-era? Ni ez naiz sekula izan.

       — Jendaila asko dago... Kotxez ostera bat egin dezakegu, ordea. Ados? Telefonoz deituko dut kotxea ekar diezagutela.

       Ellen eserita zegoen, bakarrik, bere kafe-kikarari so. Azukre-koxkor bat ipini zuen bere koilaratxoan, kafean busti zuen, ahoan sartu eta geldiro murtxikatu zuen mingain-puntaz azukre-garautxoak aho-sabaiaren kontra igurtziz. Oskestra tango bat jotzen ari zen.

 

 

       Eguzkia gortinen azpitik limurtzen zen bulegoan eta eztiki distira okertu batek puruen kea ebakitzen zuen.

       — Kontu handiz —esan zuen George Baldwinek, hitzak nabarmenaraziz—, Gus, kontu handiz jokatu beharra zagok.

       Gus McNiel mozkote eta musugorria besaulkian eserita zegoen eta aldiro baietz egiten zuen buruaz, bere puruari zupakadak ematen zizkion bitartean. Txalekoan erloju-kate astun bat agerian zuen.

       — Gauzak nola dauden ikusita, orain auzitegi bat ere ez duk eskaera horren alde agertuko... nire iritziz, eskaera hori Connor epailearen azpijoko politikoa baino ez duk, baina badituk zenbait elementu...

       — Herorrek esan duk... Begira, George, nik auzi madarikatu hau oso-osorik hire eskuetan utziko diat. Heuk atera ninduan East New York-eko portuaren istilu hartatik eta espero diat oraingoan ere honetatik atera ahal izango nauala.

       — Baina Gus, auzi honetan hi beti legearen mugen barruan ibili haiz. Horrela ez balitz, nik ez nikek hartuko kasu hau, ez eta hi bezalako aspaldiko lagun batengatik ere.

       — Ezagutzen nauk, George... Nik ez diat sekula inor saldu eta espero diat inork ni ez saltzea.

       Gus nekez altxatu zen eta herrenka hasi zen bulegoan zehar urrezko heldulekua zuen makila batean bermatuta.

       — Connor putakume galanta duk... eta benetan esaten diat, Albany-ra joan aurretik on hutsa zuan.

       — Ni saiatuko nauk erakusten auzi honetan hire jokabidea nahita gaizki ulertua izan dela. Connor epaitegian duen posizioaz baliatu duk helburu politikoak lortzeko.

       — Jainko maitea! Bera konbentzitzea lortuko bagenu... Uste nian gutarra zela eta hala zuan errepublikar zorritsu horiekin nahastu zen arte. Albany galbidea izan duk gizon on askorentzat.

       Baldwin kaobazko mahaitik altxatu zen hantxe eserita baitzegoen, paper pila garaien artean, eta Gusi eskua sorbalda gainean ezarri zion.

       — Ez ezak lorik gal horregatik...

       — Ez nindukek kezkatuko Interborough-eko bonu horiengatik ez balitz.

       — Zer bonu?... Nork ikusi du bonurik?... Gazte hori... Joe... barrura sar dadila... Eta beste gauza bat, Gus, Jainkoaren izenean, ez esan ezertxo ere... Erreportari bat edo norbait joaten bazaik, hitz egiok Bermudetara egin duan bidaiaz... Nahi adina publizitate lor zezakeagu, horren premia badugu. Momentuz komeni duk egunkariek ezeren berri ez izatea, bestela erreformista guztiak orpoz orpo izango dituk.

       — Ez al dira hire lagunak? Hi molda haiteke eurekin.

       — Gus, ni abokatua nauk, ez politikaria..., ez diat saltsa horietan sartu nahi. Ez zaizkidak interesatzen.

       Baldwinek ahurra txirrinaren gainean ezarri zuen. Begiak ilun eta ile atxabitxizko, boli-koloreko azala zuen emakume gazte bat sartu zen gelan.

       — Zer moduz, Mr. McNiel?

       — Ene, itxura bikaina duzu, Miss Levitsky!

       — Emily, esaiezu Mr. McNielen zain dagoen mutil gazte horri sartzen uzteko.

       Joe O'Keefe oinak pitin bat herrestan zituela sartu zen, lastozko kapela eskuetan.

       — Zer moduz, jauna?

       — Aizu, Joe, zer dio McCarthyk?

       — Kontratisten eta Eraikitzaileen Elkarteak lan-itxiera erabakiko du astelehenetik aurrera.

       — Eta Sindikatua?

       — Badugu dirua. Borrokatzeko asmoa dugu.

       Baldwin mahai-ertzean eseri zen.

       — Jakin nahi nuke zer jokabide izango duen Mitchel alkateak.

       — Erreformista-talde hori erne dago, beti bezala —esan zuen Gusek puruaren punta basakeriaz ebakitzen zuen bitartean—. Noiz emango da jakitera erabakia?

       — Larunbatean.

       — Tira, jarraitu gurekin harremanetan.

       — Oso ondo, jaunok. Eta mesedez, ez deitu niri telefonoz. Ez litzateke oso zuhurra izango. Ez da nire bulegoa, ulertzen duzue, ezta?

       — Zelatan ibil litezke, gainera. Morroi horiek edozertarako prest daude. Gero arte, Joey.

       Joek buruaz agur egin zuen, handik alde egiten zuen bitartean. Bekoskoa zimurtuta, Baldwin Gusengana jiratu zen.

       — Gus, ez zakiat zer egin behar dudan hirekin, sindikatuen txepelkeria horiek guztiak alde batera uzten ez badituk. Hi bezalako jaiotzetiko politikari batek sen on handiagoa izan behar likek. Horrela ez haiz inora iritsiko.

       — Baina hiri osoa alde diagu eta...

       — Nik ondotxo zakiat hiriaren zati handi bat ez dugula alde. Baina, Jainkoari esker, hori ez duk nire kontua. Bonuen kontu hori gauza bat duk, baina greba honekin saltsa batean sartzen bahaiz, hire kasua bertan behera utzi beharko nikek. Gure bulegoak ezin izango liake babesik eman —xuxurlatu zuen zakar.

       Gero, bere ohiko doinuan, ozenki esan zuen:

       — Tira, zer moduz hire andrea, Gus?

       Kanpoaldean, marmolezko hall distiratsuan, Joe O'Keefek Sweet Rosy O'Grady kanta zerabilen txistuka, igogailuaren zain zegoela. Idazkari batez guztiz maiteminduta zegoen morroia ematen zuen. Txistu egiteari utzi eta arnasots bat jaulki zuen ezpainak estutuz. Handik hurbil, gizon begi kolorge bat zebilen, koadrodun jaka jantzita. Harengana gerturatuta, Joek diosal egin zion.

       — Epa, Buck!

       — Oporretan jada?

       Zutik, hankak zabalik eta eskuak poltsikoan, Joek buruaz baietz egin zuen.

       — Larunbatean joango nauk. Uste diat ni egun pare baterako joango naizela Atlantic City-ra.

       — Eta hori?

       — O, azkarra izan beharra zagok bizitza honetan.

       Eraikinetik irtetean, O'Keefek aurrera egin behar izan zuen ezkaratzean pilatutako jendetzaren artetik. Arbelezko zerua, eraikin garaien artean itoa, berrogeita hamar zentaboko txanponak jaurtitzen ari zen espaloi gainera. Lastozko kapelak jaken azpian zituztela, gizonak lasterka abiatu ziren aterpe bila. Bi neskak egunkari-paperezko txanoak eginak zituzten euren uda-kapelak estaltzearren. Haien aurretik igarotzean, Joek atzeman zion euren begien urdinari, bai eta euren ezpainen eta hortzen distirari ere. Kale-kantoiraino egin zuen korrika eta abian zen tranbia batera igo zen. Izara sendo bat irudi, euria kalean behera zihoan, distiratsu eta txistukari, egunkari-orriak inarrosiz, zilarrezko titiburutan jauzika asfaltoaren gainean, leihoak marratuz, tranbien eta taxien pinturari distira emanez. Hamalaugarren Kalea atzean utzita euririk ez, airea sargoritsua zen.

       — Bai xelebrea eguraldia! —esan zuen ondoko agure batek.

       O'Keefek purrust egin zuen:

       — Txikitan nik gure kalearen alde bat euritan ikusi nuen eta etxe batean tximista batek jo zuen eta gure aldean tanta bat bera ere ez zen erori, gure aitak uraren premia bazuen ere, landatu berri zituen tomate batzuetarako.

       Hogeita Hirugarren Kalea gurutzatzean, O'Keefek Madison Square Garden-eko dorreari antzeman zion. Abian zela salto egin zuen tranbiatik; bulkada zela eta, urrats txiki-arinetan espaloiraino iritsi zen. Jakaren lepoa berriro jaitsita, plaza zeharkatzeari ekin zion. Jarleku baten ertzean, zuhaitz baten azpian, Joe Harland erdi lo zegoen. O'Keefe astunki eseri zen haren alboan.

       — Epa, Joe! Puru bat nahi?

       — Epa Joe, pozten nauk hi ikusteaz, motel. Eskerrik asko. Denbora piloa zaramaat horietako bat erre gabe... Zer ari haiz hemen? Ez al habil heure eremutik urruti samar?

       — Oso arduratuta nengoenez, pentsatu diat larunbateko borrokaldirako sarrera bat erostea.

       — Zer duk?

       — Arraioa! Nik ez zakiat... Bazirudik gauzak ez dabiltzala ondo. Orain buru-belarri sartu nauk politikaren jokoan, baina bazirudik ez dagoela etorkizunik horretan. Jainkoarren! Nik hik bezain heziera ona izan banu!

       — A zer zerbitzua egin didan niri!

       — Nik ez nikek horrelakorik esango... Nik hire bidea hartu izan banu, lepoa egiten diat ez nukeela galduko.

       — Ez zagok inoiz esaterik, Joe, zein gorabehera bizi behar dituen gizonak.

       — Emakumeak, esaterako.

       — Ez nauk horretaz ari... Baina azkenean nazkatu egiten haiz.

       — Baina, arraioa!, nik ez zakiat nola nazkatzen den jendea, diru asko izanda ere.

       — Orduan alkohola izango zuan... Ez zakiat.

       Lipar batez isilik geratu ziren. Eguzkia sartzearekin batera, arratsaldea oskorritzen hasi zen. Puruen kea sigi-sagaka zebilkien buru gainetik.

       — Begira zer neska ederra... Begira nolako ibilera duen. A zer neska puska! Horrelakoak atsegin ditiat nik, neska argiak, apainak eta ezpainak margotuak dituztenak... Baina diru askoren beharra zagok horrelako dama batekin ibiltzeko.

       — Emakume horiek ez dituk ezertan ere bereziak, Joe.

       — Bai zera!

       — Aizak, Joe, ez duk bada dolarren bat sobera izango?

       — Balitekek.

       — Sabela pitin bat hondatuta zaukaat... Zerbait hartu nahi nikek ea bere onera itzultzen den eta sakela hutsik nagok larunbatera arte, orduan ordainduko baitidate... zera... ulertzen duk, ezta?... hiri berdin zaik, ezta? Esadak heure helbidea eta datorren astelehen goizean itzuliko diat.

       — Ez kezkatu horregatik, gizona! Ikusiko haut, bada, edozein egunetan.

       — Eskerrik asko, Joe. Eta Jainkoarren, ez jokatu diru gehiagorik burtsan Blue Peter Mines-en alde, niri aholkurik eskatu gabe. Ni hutsaren hurrengoa izango nauk, baina begiak itxita jakin zezakeat iruzurrik ba ote den.

       — Bada, nik neure dirua berreskuratu egin diat.

       — Txiripaz.

       — Bitxia duk nik dolar bat uztea Wall Street-eko nagusia izan zenari.

       — O, ez hainbesteraino ere.

       — Hau bai leku bitxia...

       — Zein?

       — Ez zakiat... Leku guztietan antzera izango dela uste diat... Tira, ikusi arte, Joe. Sarrera hori erostera noak... Primerako borrokaldia izango duk...

       Gizon gaztea bidean behera urrunduz zihoan, lastozko kapela okerturik zuela; anartean, Joe Harland haren ibilera artegari beha zegoen. Gero, altxatu eta ekialderantz jo zuen Hogeita Hirugarren Kalean zehar. Eguzkia sartua bazen ere, artean zoladurak eta etxeen hormek beroa jariatzen zuten. Kale-kantoiko taberna baten aurrean gelditu zen eta arreta handiz begietsi zuen hautsez grisatutako erbinude zuri disekatuen talde bat, erakusleihoaren erdian kokatua. Ate birakarian zehar, ahots bareen marmarra eta maltaren freskura lerratu ziren kalera. Bat-batean Joe gorritu egin zen, goiko ezpaina ausiki zuen eta ezkutuka ezker-eskuin begiratu ondoren, atea bultzatu eta tirriki-tarraka aurrera egin zuen botilen distira islatzen zuen letoizko barrarantz.

 

 

       Kanpoaldeko euriaren ostean, antzokiko igeltsu-usaina garratza gertatzen zen euren sudurzuloetan. Ellenek kapusai bustia eseki zuen ate atzean eta gelaren zoko batean aterkia utzi zuen, non berandu gabe putzu txiki bat sortzen hasi baitzen.

       — Eta nik ezin nuen burutik kendu —esan zion ahapeka Stani, zabuka jarraitzen baitzion— kanta bitxi bat, norbaitek txikitan irakatsi zidan kanta bitxia: Eta uholdeetatik bizirik atera zen gizon bakarra Istmoko Jack hankaluzea izan zen.

       — Jainko maitea, nik ez dakit jendeak zergatik dituen umeak. Porrota onartzea da. Ugalketa organismo osatugabe bat onartzea da. Ugalketa porrota onartzea da.

       — Stan, mesedez, ez egin oihurik, tramoiariak asaldatuko dituzu eta... Hobe nuen etortzen utzi ez banizu. Badakizu antzerkiko jendeak zer zurrumurru darabilen.

       — Isilik egongo naiz, sagutxu baten antzera... Utzidazu hemen itxaroten Milly zu janztera etorri arte. Zu nola janzten zaituzten ikustea beste atseginik ez dut... Onartzen dut ni neu, organismo bezala, osatugabea naizela.

       — Eta laster, horrela edaten jarraitzen baduzu, ez zara inolako organismoa izango.

       — Edango dut... edango dut harik eta ebaketa bat eginez gero zaurietatik whiskya isuri arte. Zertarako balio du odolak, horren lekuan whiskya izan badezakezu?

       — O, Stan!

       — Edatea da organismo osatugabe batek egin dezakeen gauza bakarra... Zuek, organismo eder osoa duzuenok, ez duzue edan beharrik... Ni lotara noa, mozkorra pasatzera.

       — Ez, Stan, Jainkoaren izenean. Hemen edozein zokotan etzanda geratzen bazara, ez dizut sekula barkatuko.

       Bi kolpetxo entzun ziren atean.

       — Sartu, Milly.

       Milly emakume txikia zen eta aurpegi zimurtsua zuen eta begi beltzak. Odol-tanta beltz batzuek hanpatzen zituzten haren ezpain more-grisak eta halako bizitasuna ematen zioten haren azal zuri-zuriari.

       — Zortziak eta laurden dira, maitea —esan zuen sartzean.

       Begirada azkar bat egin zion Stani eta Ellenengana jiratu zen bekozkoa pitin bat ilundurik.

       — Stan, alde egin behar duzu... Gero, Beaux Arts-en ikusiko zaitut edo nahi duzun lekuan.

       — Nik mozkorra pasatu nahi dut.

       Apaintze-mahaiko ispilu aurrean eserita, Ellen zapi txiki batez krema kentzen ari zen aurpegitik, mugimendu azkarrez. Bere makillaje-kutxatik, brillantinak eta kakao-gurinak isuritako usaina hedatu zen gelan zehar.

       — Ez dakit zer egin berarekin gaur gauean —xuxurlatu zion Millyri, soinekoa eranzten zuen bitartean—. Edateari utziko balio sikiera!

       — Nik dutxa azpian jarriko nuke eta ur hotzeko txorrota irekiko nuke, bihotza.

       — Zer moduz dago antzokia gaur gauean, Milly?

       — Jende gutxi, Miss Elaine.

       — Eguraldi txarragatik izango da, nik uste... Gaur ez naiz batere ondo ibiliko.

       — Ez utzi zu hondatzen, bihotza. Gizonek ez dute merezi.

       — Nik mozkorra pasatu nahi dut.

       Stan balantzaka zebilen, beltzuri eginez, gelaren erdian.

       — Miss Elaine, bainugelan sartuko dut; inork ez du jakingo hor dagoenik.

       — Hori da, bainuontzian lo egin dezala.

       — Ellie, bainuontzian pasatuko dut mozkorra.

       Bi emakumeek bainugelarantz bultzatu zuten gizona. Zerraldo erori zen bainuontzian eta, oinak airean eta burua txorroten azpian, lo geratu zen bertan. Millyk mingainaz azkar klaskatzeari ekin zion.

       — Honela dagoenean logureak dagoen umetxo bat ematen du —xuxurlatu zuen Ellenek samurtasunez.

       Bainugelako zerria tolestu zuen eta buru azpian ipini zion. Gero, izerditan blai zuen ilea kendu zion bekokitik. Nekez hartzen zuen arnasa. Ellen makurtu zen eta betazalen gainean muin egin zion gozo-gozo.

       — Miss Elaine, azkar ibili behar duzu... Oihala altxatzen ari dira.

       — Azkar, esan, ondo nago?

       — Eguzkia bezain ederra... Jainkoak bedeinka zaitzala, maitea.

       Ellenek arineketan egin zuen eskaileretan behera, hegaletara atera eta zain geratu zen, zutik, beldurrarengatik arnasestuka, auto batek ia-ia harrapatu izan balu bezala. Gero, attrezzoko arduradunari eskuetatik kendu zion jarraitu beharreko musika-erroilua, seinalea jaso zuen eta argiunera irten zen.

       — Zer moduz, Elaine? —esan zuen Harry Goldweiserrek, Ellenen atzean eserita, bere txahal-burua astintzen zuen bitartean.

       Ellen makillajea kentzen ari zen bitartean Harry ispiluan islaturik ikusi zuen. Aldamenean gizon altuago bat zuen, begi eta bekain grisak zituena.

       — Gogoan duzu paper hau eman zizutenean nik esan niola Mr. Fallik-i: «Sol, ezin izango du egin, ezta Sol?»

       — Hala da, Harry.

       — Nik uste nuen zu bezalako neska gazte eta eder batek ezin izango zuela... zera... pasio eta izu guztia ipini, ulertzen duzu? Sol eta biok lehenengo lerroan egon ginen azken ekitaldiko eszenarako.

       — Zoragarria, zoragarria —karranka egin zuen Mr. Fallik-ek—. Esaiguzu nola egiten duzun, Elaine.

       Makillajea beltz eta arrosa ageri zen zapian. Milly joan-etorri zebilen, isil-isilik, jantziak esekitzen zituen bitartean.

       — Ba al dakizu nork lagundu zidan eszena hori prestatzen? John Oglethorpek. Beti harrituko naute antzezteari buruz dituen ikusmoldeek.

       — Penagarria da hain nagia izatea... Aktore nabarmena izango zen.

       — Ez da zehazki nagikeria...

       Ellenek burua inarrosiz askatu zuen ilea eta txirikorda bat egin zuen bi eskuez. Ohartu zen Harry Goldweiserrek ukondoaz jo zuela Mr. Fallik.

       — Ederra, ezta?

       — Zer moduz Red Red Rose?

       — O, ez galdetu hori, Elaine! Joan den astean aretozainentzat soilik egin nuen antzezpena, zer iruditzen zaizu? Ez dakit zergatik ez duen arrakastarik, daukan xarmarekin... Mae Merril-ek itxura polita du. Ene, antzerkia pikotara joan da!

       Ellenek ezarri zuen brontzezko azken urkila bere ile kizkur kobre-kolorekoan. Kokotsa goratu zuen.

       — Nik horrelako zerbait probatu nahi nuke.

       — Gauza bakoitza bere garaian, neskatxa. Arestian sustatu zaitugu aktore dramatiko gisa.

       — Nazka ematen dit. Ez da inola ere egiazkoa. Batzuetan gogoa etortzen zait lehenengo lerroetara jaitsi eta ikusleei esateko: «Zoazte etxera, ergel alaenak! Antzezpen hau kaka hutsa da eta antzezleek ez dute behin ere asmatzen eta zeuek jakin beharko zenukete hori. Antzezpen musikal batean zintzo jokatu behar da».

       — Ez al nizun esan burutik eginda dagoela, Sol? Ez al nizun hori esan?

       — Hitzalditxo horren zati bat erabiliko dut neure publizitatean datorren astean... Hortik etekin handia atera dezaket.

       — Ez iezaiozu utz antzezpenari buruz gaizki hitz egiten.

       — Ez, baina badut hori kontatzea jende ospetsuaren asmoei buruzko zutabean... Badakizu, urlia Zozodont Company-ko presidentea da eta nahiago luke suhiltzailea balitz. Sandiak, berriz, nahiago luke parke zoologikoko zaindaria balitz... Giza interes handiko gauzak.

       — Nahi baduzu, esaiezu, Mr. Fallik, emakumearen benetako lekua etxea dela... eroetxea.

       — Kar... kar... kar —barre egin zuen Harry Goldweiserrek ahoaren bi aldeetako urrezko hortzak erakutsiz—. Nire ustez, zuk gehienek baino hobeto egin dezakezu kanta eta dantza, Elaine.

       — Ez al nintzen korista izan bi urtez, Oglethorperekin ezkondu aurretik?

       — Zu sehaskan hasiko zinen —esan zuen Mr. Fallikek betile grisen azpitik zeharka begira.

       — Tira, jaunok, hemendik alde egiteko eskatu behar dizuet, arropa aldatzen dudan bitartean. Blai eginda nago, gauero bezala, azken ekitaldi honen ondoren.

       — Nolanahi ere, alde egin beharra geneukan... ulertzen didazu?... Axola al zaizu bainugela erabiltzen badut unetxo batez?

       Milly bainugelako atearen aurrean zegoen. Ellenek harridurazko begiradari antzeman zion Millyren aurpegi zurian.

       — Sentitzen dut, baina ezinezkoa da, Harry. Hondatuta dago.

       — Charleyrenera joango naiz... Thompson-i esango diot iturgina hona bidaltzeko zer gertatzen den ikus dezan... Gau on, polit hori. Zintzoa izan.

       — Gau on, Miss Oglethorpe —karraka egin zuen Mr. Fallikek—, eta ezin baduzu zintzoa izan, izan zaitez zuhurra, behintzat.

       Millyk atea itxi zuen.

       — A ze estualdia! —deiadar egin zuen Ellenek besoak luzatuz.

       — Bada, ni beldurrak airean egon naiz, benetan diotsut, bihotza... Ez utzi inoiz halako morroi bati zurekin antzokira etortzen. Aktore bat baino gehiago ikusi dut halako gauzengatik porrot egina. Hala esaten dizut oso maite zaitudalako, Miss Elaine. Ni zaharra naiz eta ondotxo dakit zer dagoen antzerkiaren munduan.

       — Egia da, Milly, arrazoia duzu... Ikusiko dugu ea esnatzen dugun. Jainko maitea, Milly, begira hau.

       Stan etzanda zegoen, emakumeek utzia zuten bezalaxe, urez betetako bainuontzian. Jakaren hegala eta esku bat ageri ziren ur-azalean.

       — Atera hortik, Stan, inozoa halakoa... Arraioa! Bertan hilda geratu ez bada, gaitzerdi! Tontolapiko alaena!

       Ellenek iletik oratu zion eta burua alde batetik bestera astindu.

       — Ene, hau da mina! —erosta jo zuen ahots leunaz, mutiko lokartu bat bailitzan.

       — Alde hortik, Stan... Blai eginda zaude.

       Stanek burua atzerantz eraman eta begiak ireki zituen bat-batean.

       — Bai, egia da, blai eginda nago.

       Altxatu egin zen bi eskuak bainuontziaren alde banatan ezarriz. Zutik, kulunkan, ura zorrotadaka isurtzen hasi zen, bere arropa eta zapatengatik horaildua zen uraren gainera; barre-algara ozen bat bota zuen. Ellen, bainugelako atean bermaturik, barrez ari zen begiak malkoz gainezka zituela.

       — Ezin zara berarekin haserretu, Milly, horrexek ateratzen nau neure onetik. Zer egingo dugu ba?

       — Zorionez, ez da ito... Emaizkidazu zeure paperak eta diruzorroa, jauna. Saiatuko naiz toaila batez lehortzen —esan zuen Millyk.

       — Baina ezin zara horrela pasatu atezainaren aurretik... bihurrika xukatuko bazintugu ere... Stan, erantzi egin behar duzu eta nire soineko bat jantzi. Gero, nire kapusai bat ipini gainetik, taxi batean brau sartu eta etxera eramango zaitut. Zer iruditzen zaizu, Milly?

       Millyk begiak zuri jarri eta burua astintzen hasi zen, Stanen jaka bihurritzen ari zen bitartean. Konketan pilatuta zeuden gauza batzuen aztarna bustiak: diruzorro bat, koaderno bat, arkatzak, labana bat, bi pelikula-erroilu, petaka txiki bat.

       — Nolanahi ere, nik bainu bat nahi nuen —esan zuen Stanek.

       — O, makil-dantza ederra emango nizuke nik! Behintzat, orain ez zaude mozkortuta, ezta?

       — Orain pinguinoa bezain ernai nago.

       — Tira, nire arropa jantzi behar duzu, horixe da dena.

       — Nik ezin dut emakume-arroparik jantzi.

       — Ez duzu beste biderik... Kapusai bat ere ez duzu soina babesteko. Hori egiten ez baduzu, bainugelan giltzapean itxita utziko zaitut.

       — Ongi da, Ellie... Aizu, benetan sentitzen dut.

       Millyk arropa bainuontzian xukatu ondoren, egunkari batean bildu zuen. Stanek bere buruari so egin zion ispiluan.

       — Jainkoarren, itxura kaskarra dut, ba, jantzi honekin... Tira, niri bost.

       — Ez dut sekula ezer petralagorik ikusi... Ez, oso ondo zaude, pitin bat zakarra agian... Orain, Jainkoaren izenean, ez kendu begirik nire aurpegitik Barney zaharraren aurretik pasatzean.

       — Zapatak blai eginda dauzkat.

       — Zer egingo diogu ba!... Zorionez, hementxe neukan nik kapa hau... Milly, zu bai aingerua, nahaspila hau konpontzen baduzu...

       — Gau on, bihotza, eta gogoratu zer esan dizudan... Nik ohartarazi egiten zaitut, ez besterik...

       — Stan, egin urrats laburrak eta, inorekin topo egiten baduzu, jarraitu aurrera eta sartu brau taxi batean... Ez dago arriskurik, azkar ibiliz gero.

       Eskaileretan behera zihoazela, Ellenen eskuak dardarka ari ziren. Esku bat Stanen besoaren azpian sartu zuen eta itxurak egiten hasi zen, ahapeka hitz egiten ariko balitzaio bezala.

       — Begira, maitea, aitatxo duela bizpahiru gau etorri zen antzezpena ikustera eta guztiz asaldatuta bukatu zuen. Esan zidan neska bat lotsagarri geratzen dela bere sentimenduak jende aurrean horrela agertuta... Ez al da aldrebesa?... Hala ere, Herald eta World egunkarietan niri buruz igandean argitaratutako artikulu losintxariek zirrara handia eragin zioten... Gau on, Barney. Bai gau nazkagarria! Jainko maitea!... Taxi bat, sartu barrura. Nora joan nahi duzu?

       Taxiaren ilunpetik, txano urdin baten azpian babestutako aurpegi luzetik, Stanen begiek halako dirdaia isurtzen zuten, dirdai iluna; horrek berebiziko izua pizten zuen Ellenen baitan, dirdai hura bat-batean zulo baten ilunpeko sakonguneetatik sortua izan balitz bezala.

       — Ongi da, nire etxera joango gara. Otsoaren ahoan sartzea izango da... Txoferra, mesedez, Bank Street-era.

       Taxia abian jarri zen. Triki-traka zihoazen goialdeko argi-maila gurutzatuak atzean utziz, noiz argi gorrizkoak, noiz argi berdezkoak, noiz argi horizkoak —Broadwayren iragarle distiratsuak—. Halako batean, Stan harenganantz makurtu zen eta musu azkar eta sutsu bat eman zion ahoan.

       — Stan, edateari utzi behar diozu. Hau txantxatik harantzago doa.

       — Zergatik ezin dira gauzak txantxatik harantzago joan? Zu ere txantxatik harantzago zoaz eta ni ez naiz kexatzen.

       — Baina, laztana, zeure buruaz beste egiten ari zara!

       — Eta?

       — O, ez dizut ulertzen, Stan.

       — Nik ere ez dizut ulertzen, Ellie, baina oso... izugarri maite zaitut.

       Ahapeka ari zela, halako dardara pitzatu bat nabari zen haren ahotsean, Elleni zoriontasunezko lilura piztu ziona.

       Ellenek taxia ordaindu zuen. Adar baten hotsa gero eta ozenago sumatu zen; handik laster, ordea, auhen indarge bilakatu zen, harik eta kalean behera guztiz aienatu zen arte. Suhiltzaile-kamioi gorri eta distiratsu bat zen. Atzealdean, eskailera-furgoi bat zeraman eta, hortik dingilizka, kanpai bat, bizi-bizi joka.

       — Goazen sutea ikustera, Ellie.

       — Zu horrela jantzita?... Ezta pentsatu ere.

       Eskaileretan gora, Stanek isilik jarraitu zion. Ellenen gela luzeak freskura-usaina zuen.

       — Ellie, ez zaude haserre nirekin?

       — Ez noski, inozo hori.

       Ellenek arropa bustia fardel batetik atera eta sukaldean lehortzen jarri zuen, gas-berogailuaren ondoan. Gramofonotik He's a devil in his own home town kantaren doinua ateratzen zen; horrek atzera begirarazi zion Elleneri. Stanek soinekoa erantzia zuen. Aulki batekin dantzan ari zen eta bere hanka mehe iletsuen inguruan Ellenen txabusina urdinak hegaz egiten zuen.

       — O, Stan, zu bai inozo xarmangarria!

       Aulkia alde batera utzi eta Ellenengana jo zuen, beltzaran, kementsu, lerden, bere txabusina aldrebesarekin. Gramofonoko kanta amaitu eta diskoak bira eta bira jarraitu zuen, kirrinka eginez.

 

 

Bosgarren atala

Animalien feriara joan ginen

 

Argi gorria. Kanpaia.

Lau auto-ilara trenbide-pasagunean zain. Kolpe-leungailuak atzeko argiekin bat, lohi-babesak elkar marruskatuz, motoreak marruka, ihes-tutuak ketan. Babaylon-go, Jamaika-ko, Montauk-eko, Port Jefferson-eko, Patchogue-ko autoak, Long Beach-eko, Far Rockaway-ko limusinak, Great Neck-eko autoak... Autoak mukuru zeuden: asterrak, bainujantzi bustiak, eguzkitan beltzarandutako lepoak, sodaz eta hot dog-ez koipeztutako ahoak... Autoak zorne-belarren eta urrezko makilen lorautsaz guztiz estalirik.

Argi berdea. Motoreak azeleratu egin ziren, palankek kirrinka egin zuten lehenengo martxa sartzean. Autoen arteko tartea handitu egin zen, zinta luze batean isuri ziren zementuzko bide misteriotsuan zehar, leiho beltzekiko hormigoi-lantegien artetik, kolore dirdaitsuen kartelen artetik, gauaren ortzian harrigarriro gora zihoan hiriaren erlantzerantz, zirku baten olana eskergaren puska urre-kolorekoaren gisa berean.

 

       «Sarajevo» hitza ahoskatzen saiatu zen, baina trabaturik geratu zitzaion eztarrian.

       — Ikaragarria da, ikaragarria da horretan pentsatuz gero —George Baldwin purrustaka hasi zen—. Wall Street-ek behea joko du... Burtsa itxiko dute, ez dago zereginik.

       — Ni ere ez naiz sekula izan Europan... Gerra batek ikuskizun aparta izan behar du.

       Ellenek belus urdinezko soinekoa jantzirik eta horren gainetik larruzko beroki bat zuelarik, gorputza atzerantz finkatua zuen, taxiko kuxinen gainean, haren burrunba eztia belarrietan.

       — Nik historia beti irudikatu izan dut ikasliburuetako litografiak bailitzan: jeneralak aldarrikapenak egiten; besoak luze, zelaietan zehar arineketan ari diren irudi txikiak; sinaduren faksimileak.

       Argizko konoak argizko konoen ebakitzaile, errepide bero zalapartatsuan zehar. Faroen argi-zipriztinak zuhaitzetan, etxeetan, publizitate-paneletan eta telegrafo-zutoinetan barreiaturik. Taxiak buelta erdia eman zuen eta bide-jatetxe baten ondoan gelditu zen, bere zirrikitu guztietatik argi arrosa eta jazz doinuak zerizkiona.

       — Gaur gauean mukuru —esan zion taxilariak Baldwini ordaintzeko orduan.

       — Zergatik ote? —galdetu zuen Ellenek.

       — Canarsie-ko krimenak izango du zerikusirik horrekin, nik uste.

       — Zer krimen baina?

       — Zerbait ikaragarria. Neuk ikusi nuen.

       — Benetan erailketa ikusi zenuen?

       — Krimena ez nuen bertatik bertatik ikusi. Gorpu zurrunak ikusi nituen gorputegira eraman baino lehen. Guk, mutilok, Santa Klaus deitzen genion belarri aldeko bizar zuriak zituelako... Txikitandik ezagutzen nuen.

       Atzeko autoak bozina jotzen ari ziren.

       — Hobe dut hemendik lehenbailehen alde egitea... Gau on, andere.

       Korridore gorrian nabari zen otarrainek, txirla egosiek eta koktelek isuritako usaina.

       — Epa, Gus!... Elaine, hauek Mr. eta Mrs. McNiel dira... Hau Miss Oglethorpe da.

       Ellenek lepo labur eta sudur zapaleko gizon baten esku handiari oratu zion eta gero, haren emaztearen eskularru txiki apainari.

       — Gus, alde egin aurretik, hirekin hitz egin nahi nikek.

       Ellen etxezainaren jakaren hegalen atzetik zihoan, dantzatokiaren ertzetik. Horma ondoko mahai batean eseri ziren. Orkestra Everybody's Doing it kanta jotzen ari zen. Baldwin ahapeka ari zen kantuan eta Ellenenganantz makurtu zen, haren berokia aulkiaren atzealdean ipintzeko.

       — Ellaine, zu baino emakume xarmangarriagorik ez dut... —hasi zen haren aurrean esertzeaz batera.

       — Ikaragarria da. Ezinezkoa irizten diot.

       — Zer?

       — Gerra hau. Ezin dut burutik kendu.

       — Nik bai.

       Ellenen begiak menuan iltzatu ziren.

       — Erreparatu al diozu aurkeztu dizudan bikote horri?

       — Bai. Hori ez al da behin eta berriro egunkarietan agertzen den McNiel? Ez dakit zer iskanbila, eraikitzaileen lan-itxierarekin eta Interborough-en bonuen jaulkipenarekin zerikusia duena.

       — Politika da dena. Apustu egingo nuke Gus gizajoa poztu egingo dela gerraren kontu honetaz. Horrekin, gutxienez, zera lortuko da: bere auzia lehenengo orrialdetik kentzea. Gero, unetxo batean zerbait kontatuko dizut gizon horri buruz... Ez dakit gustuko ote dituzun txirla egosiak. Hemengoak oso onak dira.

       — George, nik oso-oso atsegin ditut txirla egosiak.

       — Orduan, Long Island-eko marinel erako afari bat eskatuko dugu, lehengo modukoa. Zer deritzozu horri?

       Eskularruak mahai ertzean uztean, Ellenek doi-doi ukitu zuen arrosa zimel gorri eta horiak zituen ontzi bat. Petalo-zaparrada bat jira eta bira hegaldatu zen haren esku gainera, eskularruen gainera, mahai gainera. Ellenek eskuak inarrosi zituen petaloak gainetik kentzeko.

       — Esaiezu arrosa zikin hauek hemendik eramateko, George... Lore zimelek nazka ematen didate.

       Txirla-katilu zilar-kolorekotik irteten zen lurrina lanpararen pantailaren erlantz arrosaren inguruan kiribiltzen zen. Baldwin Elleni beha geratu zen eta arreta handiz ikusi zuen nola ateratzen zituen txirlak maskorretatik bere atzamar arrosa eta finez, nola bustitzen zituen gurin urtuan eta, tantaka, nola sartzen zituen ahoan. Ellen txirlen jate horretan ari zela, bere baitan zeharo bildu zen. Baldwinek hasperen egin zuen.

       — Elaine... ez naiz batere zoriontsua... McNielen emaztea berriro ikustea hainbeste urte igaro eta gero. Pentsa... ni guztiz maiteminduta egon nintzen berarekin eta orain ezin dut bere izena ere gogora ekarri... Bitxia da, ezta? Gauzak oso-oso astiro joan dira, neure kasa lanean hasi nintzenetik. Ausarkeria izan zen, bi urte baino ez baitziren Zuzenbide Fakultatetik atera nintzela eta ez nuen dirurik aurrera egiteko. Garai hartan ni gizon ausarta nintzen. Behin batean erabaki nuen egun hartan bertan kasurik sortu ezean, dena bertan behera utziko nuela eta bulegari-lanetara itzuliko nintzela. Ostera bat egitera joan nintzen burua egurastera eta Hamaikagarren Etorbideko bazterbidean ikusi nuen nola merkantzi tren batek esnezalearen gurdia harrapatu zuen. Txiki-txiki eginda utzi zuen eta gizajoa jaso genuenean, nik esan nuen neure artean: «Merezi duen kalteordaina lortzen ez badut, behea joko diat ahaleginean». Auzia irabazi egin nuen eta horrek ezagutzera eman ninduen zenbait jende garrantzitsuren aurrean, eta halaxe hasi zuen berak bere karrera eta nik neurea.

       — Hortaz, horrexek zeraman esne-gurdia, ezta? Nik uste dut esnezaleak munduko pertsonarik jatorrenak direla. Nirea maitagarria da.

       — Elaine, ez esan hori inori... Zugan uste osoa daukat.

       — Eskerrik asko, George. Ez al da harrigarria neskek Mrs. Castle-ren antz gero eta handiagoa dutela? Begiratu pixkat inguruan.

       — Lehen basoko lore bat bezalakoa zen, Elaine, freskoa eta arrosa eta irlandar peto-petoa; orain, ordea, enpresaburu itxurako emakume potolatxo bihurtu da.

       — Eta zu ez zara bat ere aldatu. Bizitza halakoxea da.

       — Ez dakit... Zuk ez dakizu zeinen hutsala eta funsgabea iruditzen zaidan zu ezagutu aurreko guztia. Cecily eta biok ezin gara elkarrekin bizi. Gure artekoarenak egin du.

       — Non dago orain?

       — Bar Harbor-en... Nik suerte eta arrakasta handia izan nuen gaztetan... Oraindik ez ditut berrogei urte bete.

       — Baina zoragarria izan behar du. Zuk nahitaez Zuzenbidea gogoko izango duzu, bestela ez zenuen horretan arrakastarik izango.

       — O arrakasta... arrakasta... Zer esan nahi du horrek?

       — Bada, horren apurtxoren bat nahi nuke nik neuretzat.

       — Nahikoa lortu duzu zuk, maitea.

       — Ez naiz horretaz ari, alajaina!

       — Baina jadanik ez du inolako xarmarik niretzat. Gaur egun nire bulegoan eseri eta gazteei lan egiten utzi besterik ez dut egiten. Nire etorkizuna markatuta dago. Badakit serio eta arranditsu jar nintekeela eta bizio txiki pribatuei ekin... baina nire baitan bada beste zerbait gehiago...

       — Zergatik ez zara politikan sartzen?

       — Zertarako joan Washingtonera neure burua zingira horretan zikintzera, ni aginduak ematen diren lekuan egonda. Ikaragarria da jakitea inor New Yorkez nazkatzen bada ez duela nora joanik. Munduaren erpina da. Kaiolan dauden urtxintxen modura bira eta bira ibiltzea besterik ez dugu egiteko.

       Ellen udako arropa jantzirik zuen jendeari beha zegoen, erdialdeko karratu ezkoztuan dantzan ari zen jendeari, alegia. Aretoaren atzealdeko mahai batean, Tony Hunter-en aurpegi obalatu arrosa-zuria begiztatu zuen. Oglethorpe ez zegoen berarekin. Herf, Stanen laguna, Ellenen aurrean eserita zegoen, hari bizkarra emanez. Ellenek barreka ikusi zuen, burua lardaskaturik eta lepo mehearen gainean pitin bat okerturik zuela. Beste biak ez zituen ezagutzen.

       — Nori begira zaude?

       — Jojoren lagun batzuei... Ideia azterrenik ere ez daukat zertarako etorri diren hona. Ez nuen uste gogoko zituztenik honelako lekuak.

       — Beti hala da, nahi dudana lortzen saiatzen naizenean —esan zuen Baldwinek irribarre ironiko bat aurpegian zuela.

       — Nik esango nuke beti egin izan duzula gogoak eman dizuna.

       — O, Elaine, utziko bazenit orain egin nahi dudana egiten! Utzidazu zu zoriontsu egiten, horixe besterik ez dizut eskatzen. Hain zara ausarta; zeure bidea bakarrik ari zara egiten, inoren laguntzarik gabe. Jainko maitea, hain zaude maitasunez, misterioz eta dirdaiz beterik...

       Asaldatu egin zen, ardo-zurrutada bat edan eta hizketan jarraitu zuen, lotsagorriturik.

       — Eskolakume bat ematen dut. Tontoarena egiten ari naiz. Elaine, zuk eskatu eta nik edozer egingo dut zugatik.

       — Tira, otarrain hau hemendik eramateko besterik ez dizut eskatuko. Ez dut uste guztiz ondo dagoenik.

       — Arraioa!... Beharbada arrazoia duzu... Aizu, zerbitzari!... Hitz eta pitz ari nintzen eta oharkabean ia-ia osorik jan dut otarraina.

       — Eskatu oilasko-bularki batzuk niretzat...

       — Bai noski! Goseak akabatzen egon behar duzu, gajoa.

       — ...Eta artaburu bat... Orain ulertzen dut zergatik zaren hain abokatu ona, George. Edozein epaimahai aspaldi hasiko zen negar-zotinka halako alegatu gartsua entzunda.

       — Eta zu ere bai, Elaine?

       — George, mesedez, galderarik ez.

 

 

       Jimmy Herfen mahaian whiskya eta soda edaten ari ziren. Azal horaileko gizon ile argi bat, bi haur-begi urdinen artean okerturik zegoen sudur mehea zuena, ahapetik ari zen hizketan.

       — Nik masta nagusitik esekiko nituzke, benetan. Poliziak ez dira ezertarako gauza, ezertarako ere ez. Bortxaketa eta suizidioa izan direla esatea ere! Agure hori eta bere alaba errukarria hil egin dituzte, doilorkeria osoz, gainera. Eta badakizue nork egin zuen?

       Tabakoz zikindutako atzamar potolo batez Tony Hunter seinalatu zuen.

       — Ez niri egin itaunketarik, epaile jauna, nik ez dakit ezer horretaz —esan zuen, bere betile luzeak beheititzeaz batera.

       — Esku Beltzak egin zuen.

       — Bai zera, Bullock! —esan zuen Jimmyk barreka.

       Bullockek halako ukabilkada gogorra jo zuen mahaian, ezen platerek eta edontziek tintin egin baitzuten.

       — Carnarsie Esku Beltzeko kideez, anarkistez, bahitzaileez eta gizatxarrez gainezka dago. Gure eginkizuna haien atzetik ibiltzea eta agure gizajo horren eta bere alaba maitagarriaren ohorea aldarrikatzea da. Horretaz ari garela, nola du izena agure gizajo tximino-aurpegi horrek?

       — Mackintosh —esan zuen Jimmyk—. Hemengo jendeak Santa Klaus deitzen zion. Bai, noski, jende guztiak onartzen du burutik zegoela aspalditik.

       — Guk amerikar hiritarren handitasuna baino ez dugu onartzen... Baina zer egin dezake batek gerra madarikatu honek beti egunkarien lehenengo orria betetzen badu? Nik orrialde oso bat betetzeko asmoa nuen eta zutabe erdi bat baizik ez didate eman. Hau al da bizitza?

       — Zerbait asma dezakezu, esaterako, Austriako tronuaren oinordekoa zela eta arrazoi politikoengatik hil zutela.

       — Ez da batere ideia txarra, Jimmy.

       — Baina hori ikaragarria da —esan zuen Tony Hunterrek.

       — Zer uste duzu, gu astakilo gupidagabeen samalda bat garela, ezta Tony?

       — Ez, baina nik ez dakit zer gustu har dezakeen jendeak horrelako gauzak irakurrita.

       — O, hori eguneroko kontua da —esan zuen Jimmyk—. Baina zerak eragiten dit oilo-ipurdia, armaden mobilizapenak, Belgrad-eko bonbardaketak, Belgikaren inbasioak... Horrek denak. Ezin dut sinetsi... Jaures hil dute.

       — Nor da hori?

       — Sozialista frantziar bat.

       — Frantziar malapartatu horiek ustelduta daude eta dueluetan aritzea edo/eta lagun hurkoaren emaztearekin oheratzea beste kezkarik ez dute. Apostu egingo nuke alemanak bi aste baino lehenago Parisen egongo direla.

       — Egoerak ezin du horrela luze iraun —esan zuen Framingham-ek, Hunterren ondoan eserita zegoen gizon altu zeremoniatsu batek, bibote hori zorrotza zuenak.

       — Nahiago nuke gerrako erreportari izendatuko banindute.

       — Aizu, Jimmy, frantses hori ezagutzen al duzu, koktelen arduraduna?

       — Congo Jake? Bai, noski.

       — Jatorra da?

       — Bai, oso.

       — Goazen berarekin hitz egitera. Agian argibideren bat emango digu erailketari buruz. Jainko maitea, nik erailketa hori mundu-gerrarekin nahasterik baneuka!

       — Nik konfiantza handia daukat —ekin zion Framinghamek— ingelesek dena konponduko dutela.

       Jimmy barrarantz joan zen Bullocken atzetik.

       Aretoa zeharkatzean Ellen begiztatu zuen. Haren ileak gorri-gorria zirudien, ondoko lanpararen erlantzaren meneko. Ezpainak bustirik eta begiak argitsu, Baldwin mahairantz makurturik zegoen. Jimmyk zerbait berezia sumatu zuen bere golkoan, malguki baten modura jauzi egin zuen zerbait. Halako batean burua biratu zuen, Ellenek ikusiko ote zuen beldur zen eta. Bullock jiratu egin zen eta ukondokada bat eman zion saihetsetan.

       — Aizu, Jimmy, nor arraio dira gurekin dauden bi morroi horiek?

       — Ruthen lagunak. Ez ditut oso ondo ezagutzen. Framingham dekoratzailea da, nik uste.

       Barran, Lusitania transatlantikoaren argazki azpian, gizon beltzaran bat zegoen, gorila-papar sendo batek puztutako jaka zuri bat jantzirik. Koktel-ontzi bati eragiten ari zen bere esku iletsuen artean. Barra aurrean, zerbitzari bat zutik zegoen, koktel-edontziz betetako erretilu bat eskuan. Kokteletik bits berde-zurixka isuri zen haien gainera.

       — Epa Congo —esan zuen Jimmyk.

       — A, bonsoir, monsieur'Erf, ça biche?

       — Tira, ondo antzean... zera... Congo, neure lagun bat aurkeztu nahi dizut: Grant Bullock, American-ekoa.

       — Zer moduz? Zuk eta Mr. Erfek edan zerbait etxearen kontura.

       Zerbitzariak erretilu txilinaria sorbaldaren mailara jaso zuen eta ahurrean ezarrita eraman zuen.

       — Oker ez banago, gin fizz batek, hainbeste whisky edan ondoren, ez dit bat ere onik egingo. Hala ere, bat edango dut... Zerbait edan nahi duzu gurekin, Congo?

       Bullockek oin bat letoizko arrabolaren gainean ezarri eta zurrutada bat edan zuen.

       — Neure artean ari nintzen —esan zuen astiro— ea hemengo inork ez ote zuen ezer jakingo errepideko erailketa horri buruz.

       — Bakoitza bere teoriarekin.

       Jimmyk antzeman zion Congok bere begi beltz eta sakonetako batekin egindako keinu lauso bati.

       — Hemengo aldean bizi zara? —galdetu zuen barre inozoari eustearren.

       — Gau erdian auto baten hotsa entzun nuen, oso-oso azkar eta kriston zarata eginez. Uste dut zerbait jo zuela eta gero, bat-batean gelditu eta atzerantz egin zuela askoz azkarrago, tximista baten modura.

       — Tirorik entzun al zenuen?

       Congok burua astindu zuen misteriotsu.

       — Ahotsak entzun nituen, oso ahots haserreak.

       — Tira, hau ikertu egin behar da —esan zuen Bullockek edontziaren azken zurrutada kolpetik irentsiz—. Goazen neskengana.

 

 

       Ellen kafea ekarri zien zerbitzariari beha zegoen, aurpegia intxaurrarena bezain zimurturik zuelako eta begiak bisigu frijituarenak bezalakoak. Baldwin bere aulkian erdi etzanik zegoen, Elleni so, begiak erdi itxirik. Ahapeka eta gorabeherarik gabe hitz egiten zuen.

       — Ez al duzu ikusten zoratuko naizela zu lortzen ez bazaitut? Zeu zara mundu honetan betidanik nahi izan dudan gauza bakarra.

       — George, nik ez dut inorena izan nahi... Ez al duzu ulertzen emakume batek askatasuna behar duela? Izan zentzuzkoa. Etxera joan beharko dut, horrela hitz egiten jarraitzen baduzu.

       — Zergatik ez didazu orain arte trabarik ipini? Nirekin ezin da jolasean ibili txotxongiloa banintz bezala. Ni ez naiz gizon horietakoa. Zeuk ondotxo dakizu hori.

       Ellenek bere begi gris zabalez zuzenean begiratu zion. Argiak urrezko distira piztu zuen irisaren fits nabar txikien gainean.

       — Oso gogorra izan behar du lagunak egiteko ahalmenik ez izateak.

       Ellenek begiak beheratu zituen eta mahai ertzean bermatutako bere atzamarretan soa finkatu zuen. Baldwin haren betileen erlantzari begira zegoen. Halako batean, elkarrengandik bereizten zituen isiltasuna urratu zuen abokatuak.

       — Tira, goazen dantza egitera.

 

              J'ai fait trois fois le tour du monde

              dans mes voyages.

 

       Congo Jake kantuan ari zen ahapeka, bere esku iletsuen artean koktel-ontzi handi distiratsu bat astintzen zuen bitartean. Berdez papereztatutako taberna meharra jendez josita eta ahotsez borborka zegoen, alkoholaren lurrinak kiribilka egiten zuen gora, izotzak tintin egiten zuen edontzietan, eta aldian behin musika etortzen zen ondoko gelatik. Jimmy Herf zoko batean bakarrik gin fizz bat edaten ari zen zurrutadaka. Beraren ondoan, Gus McNiel zaplada txikiak ematen ari zitzaizkion Bullocki bizkarrean, garrasika hitz egiten ziola belarrira:

       — Zera, burtsa ixten ez badute... arraioa!... eztanda egin baino lehenago aukera on bat sortuko da... Ez ahaztu. Izualdia odol hotzeko gizonek dirua irabazteko tenorea da.

       — Finantza-porrotak dagoeneko gertatu dira batzuk, eta hau hasiera besterik ez da...

       — Zoriak behin bakarrik jotzen du gizon gaztearen atean... Entzuidazu: burtsa-artezkaritza handi horietako batek bat ere dirurik ez duela jakitera ematen duenean, jende zintzoak poza hartu behar du... Baina esan dizudan guztia ez duzu egunkarian argitara emango, ezta? Zu morroi jatorra zara... Kazetari gehienek nahi duzuen guztia ipintzen diozue bati ahoan. Inor ezin da zuekin fidatu. Gauza bat, ordea, esango dizut: itxierak izugarrizko mesedea egiten die eraikitzaileei. Nolanahi ere, gerrarekin batera, ez da etxerik bat bera ere eraikiko.

       — Ez du iraungo bi aste baino gehiago eta, dena den, nik ez dakit zer-nolako eragina izango duen gugan.

       — Mundu guztiak jasango ditu kalteak... Aizu, Joey, zer arraio nahi duzu zuk?

       — Zurekin bakarka hitz egin nahi nuke une batez, jauna. Albiste garrantzitsuak daude...

       Taberna arian-arian husten ari zen. Jimmy Herf artean zutik zegoen, atzealdeko horman bermaturik.

       — Zu ez zara mozkortzen, Mr. Erf, inoiz.

       Congo Jake barra atzean eseri zen, kikara bat kafe edateko.

       — Nahiago dut gainerako morroiei begiratu.

       — Oso ondo. Bai lelokeria! Diru piloa gastatu eta hurrengo egunean buruko mina.

       — Horrela ez du hitz egin behar zerbitzari batek.

       — Pentsatzen dudana esaten dut.

       — Aizu, betidanik galdetu nahi izan dizut... Axola al zaizu niri esatea zera...? Nolatan duzu Congo Jake izena?

       Congok barre sakon bat egin zuen.

       — Ez dakit... Ni txikitan itsasoratu nintzen lehenengo aldian Congo deitu zidaten ile kizkurra eta iluna daukadalako, beltzek bezala. Gero, Amerikan lan egiten nuenean, itsasontzi amerikar batean eta hori dena, morroi batek galdetzen zidan: Zer moduz, Congo? Eta nik esan nuen: Jake... horregatik deitzen didate Congo Jake.

       — Ezizen polita... Nik uste nuen zuk itsasoan jarraitzen zenuela.