Literatur Emailuak
 
    Susa literatura argitaletxea

 


Miquel Martí i Pol

 

2003ko azaroaren 11n zendu zen, 74 urte zituela, Miquel Martí i Pol, katalan poeta handietako bat. 1954an plazaratu zuen bere lehen liburua, Paraules al vent, eta geroztik hainbat eman ditu, poesiaren alorrean gehienbat. Prosan ere jarduna da, eta baita itzultzaile ere. Euskarara Joseba Sarrionandiak ekarri digu. 1984ko apirileko Maiatz aldizkarian (5. zkia.) bere 9 poema dakartza. Eta beste bat itzuli zuen Hezurrezko xirulak (Elkar, 1991) liburuan. Bestalde, Maiatz-30ean, 1998. urtean, Martí i Polen beste poema bat plazaratu zen, Itxaro Bordak euskaratua. Hemen eskaintzen dizkizugu denak.

Internet-en, poeta katalanaren poemak jasotzen dituen webgune ederrenetarikoa Pintures a l'entorn dels poemes de Miquel Martí i Pol delakoa duzue, non ehunetik gora poema audioz grabatuta eta hainbat pintorek irudikatuta topa ditzakezuen.

 


 

A claus de sorra

 

Miquel Martí i Pol

euskaratzailea: Joseba Sarrionandia

 

Harezko iltzetan eskegi ditut tresnak

eta behelaino kutxetan gorde ditut liburu guziak.

Orain, eskuak kolorez margoturik,

festarako arropak jantziko ditut

eta zinematik irtetzen diren neskak itxarongo.

Euria bada margo deigarriko guardasola eramanen dut

eta ferde ausarteko zapata handi batzu.

Neskak iragan eta esanen dute —Arratsaldeon

(agian guziek, nork daki!, maite naute isilean)

eta karrika izugarritan barrena aldenduko dira

leinu ezezaguneko gizonen besoen barruan galtzeko.

 

Akitu eta etsiturik, oraindik maite ditudan bertsoak

ahopean errepikatuaz, itzuliko naiz

iluntzean etxerantza: eta astuna eginen zait erropa

nagitasunaren keinu herabearen gainean.

 

Eta atari bakoitzean bikote bat egonen da

mosuka edo nork daki zertan, artean nik,

bakarrik eta babesgabe, pentsatuko dut

gaua igurikatzen nauen dontzeila bat dela

eta oihuka urratuko dut harengandik bereizten nauen lilura.

 

A claus de sorra

A claus de sorra he penjat els ormeigs / i he desat tots els llibres a calaixos de boira.  / Ara, amb les mans pintades de colors, / em posaré la roba de les festes / i esperaré les noies quan surtin del cinema. / Si plou duré un paraigua de color cridaner / i unes sabates grosses d'un verd agosarat. / Les noies passaran i diran: —Bones tardes / (potser totes, qui sap!, m'estimen en silenci), / i fugiran pels carrers tenebrosos / a perdre's dins els braços d'homes d'estirp incerta. // Quan sigui fosc tornaré cap a casa / repetint en veu baixa versos que encara estimo, / cansat i decebut; i em pesarà la roba / damunt el gest tristíssim de peresa. // Hi haurà a cada portal una parella / besant-se o qui sap què, mentre que jo, / sol i indefens, pensaré que la nit / és una noia verge que m'espera / i a crits estriparé l'embruix que me'n separa.

 

Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 22. orr.

 


 

 

Porto la tarda...

 

Miquel Martí i Pol

euskaratzailea: Joseba Sarrionandia

 

Besoa ebatu eta daramat arratsaldea

andere maitatua ebatzen den bezala,

nigandik ustekabeko bizi arnasesturekin

sortu den arratsalde gaztea.

 

Besoa ebatu eta daramat arratsaldea

eta neu ere arratsalde barruan galdua

argiaren eta bideen mendean

oroimina ametsen urre adiskideaz urreztaturik.

 

Eta baretasun zabalean erideiten zaitut, maitea,

hegazti galduak atseden hartzeko abarra

erideiten duen bezala, udaberri ezezagunez

helduriko bere abestiaz loratuaz.

 

Eta are gehiago eridenen zaitut, espiritua

zugatik gauzen gainean abaildu dadin arte,

andere eder bat iturrian edateko makurtzen

den bezala, eta bere burua han behatzen.

 

Orduan eroriko da gaua eta pentsamenduak

zu edukitzearen alaitasaunaz irabazirik

argitasun abesti bat erritmatuko du

susmoz beteriko itzalen barruan.

 

Porto la tarda recolzada al braç

Porto la tarda recolzada al braç / com la dona estimada s'hi recolza, / la tarda núbil que de mi ha nascut / amb un panteix insospitat de vida.  // Porto la tarda recolzada al braç / i jo mateix, perdut dintre la tarda, / presoner dels camins i de la llum, / daurant l'enyor amb l'or amic dels somnis. // I et cerco, amor, per l'ampla quietud, / com l'errívol ocell cerca la branca / on reposar, florint-hi amb el seu cant, / madur d'inconegudes primaveres. // I et cercaré molt més, fins que per tu / s'acali l'esperit damunt les coses, / com s'acala per beure en una font / una dona gentil, mirant-s'hi dintre. // Llavors caurà la nit i el pensament, / vençut per l'alegria de saber-te, / ritmarà una complanta de clarors / dins les ombres, feixugues de presagis.

 

Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 23. orr.

 


 

El fugitiu

 

Miquel Martí i Pol

euskaratzailea: Joseba Sarrionandia

 

Heldu berria naiz leku guzietan

eta eskaileretan egiten didate gela

edo osasuna galtzen dut estalperik

gabe lo eginik eta ez dut hegalik.

Iheslaria naiz ez dakit nondikoa

ifarra eta haizea eta gida dut galdu

mundutik lekora hainbeste egoteaz

neu bakarrik bait naiz neure laguna.

Iadanik ez dut ezer, abotsa soilik

eta profeta zaharraren keinu nekatua;

herri guzietako zaindariek

ezagutzen dute ene gaiztotasuna

eta karriketan eta balkoietan

andere ilunek errepikatzen

dituzte egin ez ditudan bekatuek

letaniak, eta larrean edo

harpean lo egiten badut zakur

zaunkek eritzen naute gauean.

Akiturik naute hainbeste zarataz;

larruak ere ez nau iadanik babesten

eta erabat urratzen nau gatz haizeak.

Oraindik bizi banaiz, esan ditudan

hitzak ordaintzeko da, eta zorigaitza

hasten da berriro hitz bakoitzean.

Kezka mamiak ditut eskatuko,

dudana ere sobera dudalako.

Inork galdetzen badizue zer gogoan

harrapatu nauen azken frogak

esan egiozue gosez eta ahazturaz hil naizela

zabaltzen ez den ate baten aurrean.

 

El fugitiu

A tot arreu sóc nou vingut / i em paren cambra a les escales / o bé em malmeto la salut / dormint al ras i no tinc ales. / Sóc fugitiu de no sé on / i he perdut nord i vent i guia / de tant romandre fora món / amb mi mateix per companyia. / Ja no tinc res, només la veu / i un gest cansat de vell profeta, / municipals de tot arreu / saben la meva malifeta / i pels carrers i pels terrats / dones obscures repeteixen / la lletania dels pecats / que no he comès i em malfereixen / lladrucs de gossos a la nit / si dormo al ras o en una espluga. / Estic cansat de tant brogit; / ja ni la pell no m'aixopluga / i un vent de sal em nafra tot. / Si visc encara és a remença / dels mots que he dit i en cada mot / la maltempsada recomença. / Captaré engrunes de neguit / perquè el que tinc encara em sobra / Si algú us demana amb quin delit / m'ha arreplegat l'última prova, / digueu que he mort de fam i oblit / ran d'una porta que no s'obre.

 

Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 24. orr.

 


 

Parlo del crit unànime

 

Miquel Martí i Pol

euskaratzailea: Joseba Sarrionandia

 

Odolaren oihu sakonaz mintzo naiz

eta aurreritzi ilunek

naute galerazten.

«Behiala...» esaten dute

eta mendetan naiz zaharra.

 

Zer ildo hautseztatuan

apaintzen dituzue hitzak?

 

Lagunak: aska ditzagun itsasuntziak

hainbeste hede hutsaletik.

 

Ibai handiak daude gure haiduru.

 

Parlo del crit unànime 

Parlo del crit unànime / de la sang i em retreuen / deslluïts prejudicis. / «Antigament...», objecten, / i jo sóc vell de segles. / Per quins rials polsosos / ordeneu les paraules? / Companys, alliberem les barques / de tanta corda inútil. / Hi ha grans rius que ens esperen. 

 

Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 24. orr.

 


 

 

Heu estimat la patria com s'estima...

 

Miquel Martí i Pol

euskaratzailea: Joseba Sarrionandia

 

Aberria maitatu duzue izatea ematen zizuen

andere zaharra maitatzen den bezala;

Aberria, harroa dena eta mendiak dituena

eta itsaso bat, amoltsuki seaskatzeko.

Hain zuzen, bere errai bizietan hazten

zinduzten populua maitatu duzue;

historia puskarik gabeko populu zaharra

gaitzeritziz beteriko giroan dena.

Eta kentzen zenituzten itzalak eta hazten zineten

amodioaren fruitu garratza eskuetan hartu arte

eta beste gizasemeetan loratu zineten.

Eta une honetan, hilzori geldo batek

laudatu du zuen haragi hutsala eta

baretasunean hil zarete, espektakulorik gabe.

Oh zuek! Hainbeste pertsonaia!

Nork eginen du otoitz zuen hilobien gainean?

Nork eramanen dizue lehen lorerik udan?

Nork erestuko zaitue doinu erromantikoz?

Munduko errautsa zarete eta joritu egiten duzue

bizitza hilobitiko zuen kexuaz.

Herregatik onartu zaitue lur amoltsuak

maitaleak lehen gaua onartzen duen bezala,

eta ez da bereizten besarkada sakonean

zer den lurra eta zer zuek, hilak, zuek guziok.

 

Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 25. orr.

 


 

Som pelegrins

 

Miquel Martí i Pol

euskaratzailea: Joseba Sarrionandia

 

Zure isiltasun gorenerantzako erromesak gara,

Jauna, abots galdua berratzematen.

Asunez eta behelainoz ditugu eskuak

eta begiak ere itzala hainbestetan burrukatzeaz.

Erromesak gara, Jauna, abotsaren mirakuluak

haurren lehen keinu dohatsuaren

garbitasunera itzul gaitzan,

burrukan gure harma egon dadin

haragiz eta kezkaz, ezen ez dirau ezerk

zure atsedena sortzeko gure buruen

gainera altzatzen duguna baino gehiago.

Ez da ezer zihurra, harean izkribatua bezala,

eta harriaren gainean nahi dugu idatzi.

Itzuli egiguzu behialako baretasuna edo

xarma gaitzazu betirako zure keinu gorenaz.

 

Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 25. orr.

 


 

No la suavitat de la fruita

 

Miquel Martí i Pol

euskaratzailea: Joseba Sarrionandia

 

 

Ez fruituaren lehuntasuna

zure lehuntasuna,

esku arinen azpian

umel eta ikaratia.

 

Gordeleku bat eridenen dugu

haizeak eszena desegin ez diezagun.

Han izanen da hare eta mangolina

edo ihiak

edo basaliliak agian.

 

Oro da eder zure begietan irakurtzeko

zure ezpainetan musukatzeko.

 

Hitz tristeen nahasmen geldoaren

gainera altzatuko zaitut.

 

Gaua bada, zure gorputz

hain zuriak

itzala eginen die itzalei.

 

Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 26. orr.

 


 

Cançó

 

Miquel Martí i Pol

euskaratzailea: Joseba Sarrionandia

 

Nahi nuke ukan itsasontzia

eta etxe bat mendian;

su bat haizetan eta beste bat

barean irazeki ahal izatea;

egunez emakumea maitatzea

eta gauez uretako andereak.

 

Hain ugaria izan nahi nuke

aidea bezain aske eta ugaria,

bide guziak ezagutzea

eta hondartza guzietan etzatea.

 

Damen ganbaretako sekretuak

aurkitu nahi nituzke

eta guziak maitatu,

ezkondurik leudenak ere,

eta hil, heriotz lehunez,

asteazken arratsaldean.

 

Cançó 

Voldria tenir un llagut / i una casa a la muntanya; / Poder encendre un flam al vent / i un altre flam a la calma; / De dia estimar muller / i de nit les dones d'aigua. // Voldria ser tan divers, / tan lliure i divers com l'aire, / conèixer tots els camins / i jeure en totes les cales. // Voldria esbrinar els secrets / de les cambres de les dames / i estimar-les totes, fins / les que fossin maridades, / i morir, de mort suau, / un dimecres a la tarda. 

 

Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 26. orr.

 


 

Si parlo dels teus ulls

 

Miquel Martí i Pol

euskaratzailea: Joseba Sarrionandia

 

Zure begietaz mintzo banaiz oroitzen ditut

mihimenezko aulkitxoak eta uso sartaldea.

Zure begiak, ilunbetan oihua bezain sakonak.

 

Zure ezpainetaz mintzo banaiz oroitzen ditut

leize sakonak eta erritmo nagiak.

Zure ezpainak, gaua bezain hurbilak.

 

Zure adatsaz mintzo banaiz oroitzen ditut

hondartza ezezagunak eta eliza gelditasuna.

Zure adatsa, haizearen aparra.

 

Zure eskuetaz mintzo banaiz oroitzen ditut

mertxika lehunak eta arropa zaharraren usaina.

Zure eskuak, hasperena bezain arinak.

 

Zure gorputzaz mintzo banaiz

maitatu dudan zure gorputzaz,

ez dut ene abotsa baino oroitzen,

eta orduan zikoikeriz hersten ditut begiak

eta, enetzat bakarrik, diot argia bezain beroa

isiltasuna bezain betea den

zure gorputzean zehar jarraitu

ditudan bideen sekretua.

 

Si parlo dels teus ulls

Si parlo dels teus ulls em fan ressò / cadiretes de boga i un ponent de coloms. / Els teus ulls, tan intensos com un crit en la fosca. // Si parlo dels teus llavis em fan ressò / profundíssimes coves i ritmes de peresa. / Els teus llavis, tan pròxims com la nit. // Si parlo dels teus cabells em fan ressò / platges desconegudes i quietuds d'església. / Els teus cabells, com l'escuma del vent. // Si parlo de les teves mans em fan ressò / melicotons suavíssims i olor de roba antiga. / Les teves mans, tan lleus com un sospir. // Si parlo del teu cos, / del teu cos que he estimat, / només em fa ressò la meva veu, / i llavors tanco avarament els ulls / i em dic, per a mi sol, el secret dels camins / que he seguit lentament a través del teu cos / tan càlid com la llum, / tan dens com el silenci.

 

Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 27. orr.

 


 

Graffiti V

 

Miquel Martí i Pol

euskaratzailea: Joseba Sarrionandia

 

Ispiluz inguratuta ene logelan, neu zentroa.

Ene burua ez dut inongo imajinetan ezagutzen.

Nork bereiz lezake uretatik ura? Denbora

Ispilurik ispilu iragan eta urtuz doa.

Ez dago etorbide sekreturik, kanpoan

Oilarren kantua. Huntza hazten ari da

Harresi zatiak itoaz. Beste nitasun batean hareatzara

Igonik, ene burua —neu ote naiz?— gatzaturik

                                        soegiten dut.

Gauza guztien bildurrak nago, ezinbestean.

Hatzamarrak mogitzen baditut urtetako euria

Eroriko da, zarata lehertuko da berriro.

Hitzak utzi dizkidate: nor, zer, non naizen?

Ez dit erantzungo huntzak, ez ispiluek.

Ukabila hertsirik desegiten dut bidea: hatzazalak,

                                    hatzamarrak,

Itzala, ezer ez. Ispilu guzietarik

Bidriozko begidun panpina. Gaua

Haztarna guztiak ezabatuaz erori da:

                                  oraindik ere bizi naiz.

 

Hezurrezko xirulak, Elkar, 1991, 283. orr.

 


 

Gauaren iragazkitik

 

Miquel Martí i Pol

euskaratzailea: Itxaro Borda

 

Ez da beti hainbat segur

itsasoaren mugetan

hedatzen dela haizea,

haizearen etenduran

hedatzen dela oihana,

oihartzen ez duen botzik

gabeko putzu bat dela

itsasoaren mugetan.

 

Airea hautsiz iñondik

etorri hitzak badira

ihardokitzea lortuz

euriak urtzen ez dituen

zenbaki eta enigmak,

eta egun higatuen

suzko ezpata girgila,

antsia eta samurra,

antsia eta samurra.

 

Une xoileko zarata

aratsaldean galgarri,

nahasi eta aiherkoi,

bizitza burrunba bat da;

ibaia ez da halako,

handia eta lasaia,

urak, iraunaraziko

dizkion itsasoari

eskaintzen dizkiolako.

 

Maiatz, 30. zkia, 1998ko apirila, 21. orr.

 

 

www.susa-literatura.eus