I. EKITALDIA
Etxetik ihes
Etxe aberats bateko jantokian.
LEHENENGO AGERRALDIA
Aita, Zaharrena eta Gazte.
(Bazkaltzen dihardute)
AITA: Jan zak ba, seme aspaldi hontan (Gazteri bigun)
ilun abilkit.
GAZTE: (tuntun) Ez det nahi.
AITA: Zergatik baina? Ez dek ba minik
inun izango; bestela esango heuke...
ZAHARRA: Utzi bezaio:
Igarriko dio berak.
Gogorik-ezen gaixo hori, aita,
berez-berez osatzen da.
Ez du goseak hilko...
GAZTE: Hiretik
jan behar banikek behintzat!
AITA: Tira, semeok, haserrerik ez.
Anai maitekor antzera
jatordu bat noiz egingo ote da
gure sukalde honetan?
Ekin ba jaten, mutil haundiak
egiteko.
GAZTE: (tuntun) Nik ez det nahi.
AITA: Lehen ere esan dek.
Zer ba, semetxo? Esan idak ba zer dekan.
Hi, hola, triste habilenetik
ez diat pozik barnean.
Arpegi hori luxe-luxe egin,
ez hitz, ez jan eta ez edan,
heorri triste eta areago ni.
Esan ba behingoan, esan!
ZAHARRA: Ez dezaiola gehiegi jardun...
GAZTE: (beretzat) Bai, baina nola ordea?...
(batera) Bai! Zer arraio!
Lokarria hautsi,
ta utzi dezagun etxe hau!
AITA: (zerbait nabaituz) Ekaitz-borborra dek zerugoian;
semetxo, hator honera.
GAZTE: (burua jaso eta zakar begira) Zer behar du ba?
AITA: (bigun) Hator, aitatxok ipuin bat...
GAZTE: Ez naiz umea!
(jaiki eta artega biziz, asmatu ezinik)
Hara! Gaur bertan noa hemendik...
ZAHARRA: (Bat-batera jaikiz)
E! Zer diok?
GAZTE: Bai! Gaur bertan!
AITA: (pakez) Jarri zaitezte. (Biak jarrri)
GAZTE: (berriro jaiki eta artega biziz) Eta ...ba...ortako...
AITA: Jarri hadi eta pakean...
GAZTE: Ez det astirik! Etxe zuloan
sartuta beti! Gainera,
inoren mende, nork bere nahirik
egin ezinda! Gazte bat
ezin diteke honela bizi!
Ni banoa, eta...
AITA: (oldoztun) «Gazte bat»...
Gu ere, seme...
GAZTE: Ez, ez! Alperrik!
Ez det egingo atzera!
AITA: (Zaharra'ri) Hi, solorako ordu dek; hoa.
Han gaituk biok berehala. (Zaharra jaiki eta joan)
BIGARREN AGERRALDIA
Aita eta Gazte.
AITA: (Gazte'gana hurreratu eta lepoan besoa, maitez)
Baina zoratu egin al zaik?
GAZTE: (zakar) Ez!
Aspaldiko asmo det hau!
Ni ez naiz jaio etxe barruan
bizi izateko, ez! Zer ba?
Kaiolan txori gaixoa, edo
txakura katez bezela
beti lotuta, beti negarrez
nahi al du egon naitean?
(Aitak nahigabez burua makur. Gazte, gero beroago, eta beti artega)
GAZTE: Txoriak bere kaiol-burnia
behingoan urra baleza,
arin loake txorrotxioka
baso eta zelai maitera!
Askatasuna! Askatasuna!
Bizitz-zorion betea!...
(amets antzo)
Zelai hezeak dizun usaia!...
Baso itzalaren ederra!...
Hinbeste lore..., ainbeste txori...
hainbeste sagar...
Zainetan
odola pil-pil, eguzki beroz
dana kixkal dagoenean,
oi zein eder dan zugatzera joan
eskua luza eta artean
ikutugabe dagoen sagarra
eskuratu eta jatea!...
AITA: (beretzat erdi-negarrez)
O! Baina zer da hau?
GAZTE: (jarraiki ametsetan) Udaberrian
lur dana lore danean,
egunsentiko ihintza eguzkik
dizdizeratzen duenean,
lore mardulak (batzuk gorrixka,
besteak zuri beltzeran)
gozo-gozotan, jakin gaberik
maite-minez daudenean,
oi nor litzakeen orduan erle!
Oi nor lebilkeen hegetan
lorarik-lora, maite-hegatia
zeharo ase artean!.. (liluraz geldi-unea)
(bat-batera sendo)
Nik badezaket! Bihotz oraintxe!
Itxoin, lagunok!
AITA: (bat-batera Gazteren oinetara)
Seme haut!
Hire aitaren begietako
negar garratzak hiretzat
balioko dik... Etxea utzita
nora hoake?
GAZTE: (amorroz) Zerera!
Etxetik kanpo ez du berorrek
uste ezer danik! Etxea!
Etxea beti!
AITA: Bai, seme, etxea!...
Hik ere egunen batean
ikasiko dek, gizagaixo horrek,
etxeko beroa zer dan...
Maitasun-bila kanpora, seme?
Maite, nik, seme, benetan!
Bihotza urratu...
GAZTE: (egon-ezinez) Ez det astirik!
Hor ditut lagunak deika!
Eman-beharra eman bezait bai
eta banoa ni!
AITA: O, beraz
aita zahar honek ez dik balio?...
GAZTE: Zer aita gero! Pardela
hartzera noa. Lurretik jaiki
eta nere dirua bekar! (Gaztek urten pardeletara)
HIRUGARREN AGERRALDIA
Aita bakarrik.
AITA: (jaiki ta zerura besoek jasoaz otoizka)
Jainko laztana! Haitzetik ura
zuan Moises'ek atera;
bihotz gogor hau haitz hura baino
gogorragoa ote da?...
Berrogei urtez zure herriari
erakuts zinon bidea;
argi-izpi batez ez urratuko
Zuk bihotz honen gau beltza?...
Zaharrez Jakob'ek bere semeai
eman zien onespena;
eta agure zahar hau, seme gaberik,
bizirik zoaz hiltzera?...
LAUGARREN AGERRALDIA
Aita eta Gazte.
GAZTE: (pardelaz sartu)
Oraindik hemen? Errezatzeko
izango da gero beta!
Diruak laster ekarri bitza.
Egin bedi banaketa!
(Aita, zer egiten duan ez dakiala, sorgor, atera bedi dirutara)
BOSGARREN AGERRALDIA
Gazte bakarrik.
GAZTE: (barne izketan)
Zer dek, bihotz, zer? Zeintzuk dabilzkik
burrukan hor barrenean?...
Garaile gaituk! Ez izan bildur!
Eutsi oraintxel Une bat,
eta aske gaituk!...
Baina hau ikara!
Gorputza dardar... Katea,
tiratuz, ala jarri ohi dute
ikara larri batean!...
(bigunduz edo)
Aita... (bihotz-gogor) Zer diot? Ez, honezkero
itxi begiak eta aurrera!
Irrits-behorrak artega daude
noiz luzatuko ugelak!
Eten bedi behin eatuntza latz hau!
Lehertu behar det bestela!...
SEIGARREN AGERRALDIA
Gazte eta Aita.
AITA: (sartu diru poltsez)
Horra dirua. (eman) Eta orain hator
azkenengo aldiz.
GAZTE: (harrituta) Zer ba?
AITA:Azken-laztana ematerikan
ez al ukatuko behintzat!...
(Besarkatzen du luze. Halako batean, Gazte askatu zakar eta urrats larriz urteten da bildurgarriro, Judas azken-apari gauez bezelatsu).
(Aita, negarrez atera begira apur batean dagoan bitartean, ekiten dio pianoak (au kendu diteke) eztiki «Urrundik» jotzen. Aitak ilun:)
AITA: Agur, semetxo maite,
bihotz gabekoa.
Aita zaharra negarrez
utzita bahoa...
Hori dek seme baten
azken egitekoa!
Eguzkia baino lehen
joango nauk mendira.
Eta handik egun osoan
egongo begira
noiz agertuko ote den,
Seme, hire dirdira.
Zer egin det nik, Jauna,
hau merezitzeko?
Seme batek etxetik
ihes egiteko?
Hil nadin! Hil, Jauna, bai!
hola bizitzeko!...
Oihala poliki-poliki behera.
© Felix Markiegi