2. KAPITULUA

        Bakoitzak bere gela zuen. Hirurogeitamar urte inguru zituzten, agian gehiago. Festa ederra egiten zuten gauza batzuekin, hala ere; modu erdi-txoroan, noski. Badakit ergelkeria dirudiela horrela esanda, baina ez dut ergelkeria esan nahi. Esan nahi dudana da asko pentsatzen nuela Spencer zaharraz, eta hartaz gehiegi pentsatuz gero, batek galdetzen zion bere buruari ea zer arraiotarako bizi zen. Alegia erabat makurtuta zegoen, oso jarrera ikaragarrian, eta klasean, arbelean zegoela klarion zati bat erortzen zitzaion bakoitzean, lehen ilarako norbaitek jaiki behar izaten zuen beti, jaso eta berari eman. Hau ikaragarrizkoa da nire ustez. Baina hartaz justu-justu eta ez gehiegi pentsatuz gero, batek egingo luke ez zihoakiola hain gaizki ere. Esate baterako, larunbat batez zenbait lagun txokolate beroa hartzera joan ginen hara, eta manta Navajo zahar maiztu bat erakutsi zigun, berak eta Mrs. Spencerrek indio bati erositakoa Yellowstone Park-en. Esan zitekeen Spencer zaharrak sekulako festa izan zuela hura erostean. Horixe esan nahi dut. Horra zera baino zaharragoa den norbait, Spencer zaharra bezalakoa, eta sekulako festa izaten dute manta bat erosi dutela eta.

        Atea irekita zegoen, baina jo egin nuen hala ere, kunplitua izateko. Bistan neukan. Larruzko aulki handi batean zegoen eseria, esan dizuedan manta hartan dena bilduta. Begiratu egin zidan atea jo nuenean.

        — Nor da? —orroa egin zuen—. Caulfield? Aurrera, gazte.

        Beti ari zen orroaka, klasetik kanpo. Batzutan urduri jartzen zuen bat.

        Sartu orduko damutu zitzaidan etorri izana. Atlantic Monthly ari zen irakurtzen, eta pastilak eta botikak zeuden han-hemenka sakabanatuta, eta Vicks Vaporubsena bezalako usaina nonahi. Hura tristura. Gaixoek ez naute batere txoratzen. Are tristeago egiten zuena, Spencer zaharrak txabusina hits zarpail zaharra zuen soinean; jaio ere harekin egingo zen hura. Ez zait gehiegi gustatzen zaharrak pijama eta txabusina jantzita ikustea. Agerian izaten dituzte bularralde zafratu zaharrak eta zangoak. Zaharren bernak, hondartzan eta, zuri-zuri eta ilerik gabe ageri dira beti.

        — Arratsalde on, jauna —esan nion—. Hartu dut zure oharra. Mila esker.

        Ohar bat zidan idatzia, oporrak baino lehen agur esatera joateko eskatuz, itzuliko ez nintzela eta.

        — Ez zeneukan hori egin beharrik. Berdin-berdin etorriko nintzen agur esatera.

        — Eseri hadi hor, gazte —esan zidan Spencerrek. Ohe gainean alegia. Han eseri nintzen.

        — Zer moduz gripe hori, jauna?

        — Gazte, hobeto sentituko banintz medikuari deitu beharko niokek —esan zuen Spencerrek. Horrexek txetu zuen. Ero baten moduan eman zion barreari. Azkenean eserlekuan zuzen jarri eta esan zidan—: Zer dela eta ez hago han, partiduan? Gaurkoa partidu handiaren eguna zela uste nian.

        — Halaxe da. Josteko nintzen. Baina iritsi berria naiz New Yorketik eskrima taldearekin —esan nion. Motellak, ohe hura harri baten parekoa zen.

        Serio-serio jartzen hasi zen. Banekien hala egingo zuela.

        — Hortaz, utzi egin behar gaituala? —esan zuen.

        — Bai jauna, hala dirudi.

        Burua eragiteari ekin zion, ohi bezala. Zuek ez duzue bizi osoan ikusi burua Spencerrek beste mugituko zuen inor. Inoiz ez zegoen jakiterik pentsatzen ari zelako mugitzen ote zuen, ala tipo zahar bat zelako, hankak eta burua non zituen ez zekiena.

        — Zer esan dik Mr. Thurmnerek, gazte? Uste diat hitzaspertutxoa izan duzuela.

        — Bai, hala da. Izan dugu, bai. Pare bat orduz edo egon naiz haren bulegoan, nik uste.

        — Zer esan dik?

        — Tira... zera, bizitza jokoa dela eta abar. Eta nola jokatu behar den arauei jarraituz. Oso egoki egon da. Esan nahi dut, ez dela orroaka hasi edo horrelakorik. Bakarrik bizitza jokoa dela eta guzti hori esan dit. Badakizu.

        — Bizitza jokoa duk izan, gazte. Bizitza jokoa duk, arauei jarraituz jokatu beharreko jokoa.

        — Bai, jauna. Badakit hala dena. Badakit.

        Jokoa, zakurraren putza. Ederra jokoa. Primerako guztiak dauden aldean tokatuz gero, orduan bai jokoa, hori onartzen dut. Baina beste aldean tokatzen bazaizu, primerako inor ez dagoen aldean, orduan non dago jokoa? Inon ez. Batere ez jokorik.

        — Idatzi al die Thurmer doktoreak gurasoei? —galdegin zidan Spencer zaharrak.

        — Astelehenean idatzi behar diela esan dit.

        — Herorrek hitz egin al duk haiekin?

        — Ez jauna, ez dut hitz egin, ziurrenera asteazken gauean ikusiko ditut eta.

        — Eta nola uste duk hartuko dutela berria?

        — Tira... haserre samar jarriko dira —esan nuen—. Bai horixe. Laugarren eskola dut hau.

        Buruari eragin nion. Askotan eragiten diot buruari.

        — Motellak! —esan nuen. «Motellak!» ere askotan esaten dut. Batetik oso hiztegi kaxkarra dudalako eta bestetik batzutan oso ume jokatzen dudalako nire adinerako. Hamasei urte nituen orduan, eta orain hamazazpi ditut, eta batzutan hamahiru urte banitu bezala jokatzen dut. Xelebrea da benetan, banaiz sei oin eta bi hazbete eta ile grisa dut. Benetan. Buruaren alde bat —eskuineko aldea— milioika ile grisez beteta daukat. Umetatik eduki ditut. Eta hala ere oraindik batzutan hamabi urte banitu bezala jokatzen dut. Denek esaten dute hori, batez ere aitak. Batetik egia da, bai, baina ez egia osoa. Jendeak beti uste du zerbait egia osoa dela. Niri bost axola, baina batzutan ernegatu egiten naiz jendeak nire adinekoek bezala jokatzeko esaten didanean. Batzutan naizena baino askoz zaharrago jokatzen dut, benetan, baina jendea ez da konturatzen. Jendea sekula ez da ezertaz konturatzen.

        Spencer zaharra burua balantzaka hasi zen berriro. Sudurra zulatzen ere hasi zen. Doi ukitzen ari balitz bezala egiten zuen, baina egiatan erpuru osoa sartzen zuen. Ondo zegoela usteko zuen hark, gelan ni besterik ez nintzela eta. Ez zitzaidan axola, baina nahiko nazkagarria da norbait surtziloak jorratzen ikustea.

        Gero hauxe esan zidan:

        — Zure aitamak ezagutzeko ohorea izan nuen orain aste batzuk, Thurmer doktorearekin hizketatu zirenean. Oso jende jatorra.

        — Hala dira, bai. Oso atseginak dira.

        — Jatorra. Horra benetan gorrotoa diodan hitz bat. Hain da faltsua, goragalea etortzen zait entzuten dudan bakoitzean.

        Honetan, bat-batean Spencer zaharrak zerbait oso ona, ziri zorrotzen bat esan behar zidala iruditu zitzaidan. Eserlekuan hobeto eseri eta mugitu egin zen. Alarma faltsua izan, ordea. Egin zuen guztia, Atlantic Monthly altzotik hartu eta ohe gainera botatzen saiatu, nire ondora. Huts egin zuen. Bi hazbeteko tartea zegoen, ez gehiago, baina hala ere huts egin hark. Jaiki, jaso eta ohe gainean utzi nuen. Orduan bat-batean handik urrun egon nahi izan nuen. Erretolika beldurgarria zetorkidala sentitu nuen. Ez zitzaidan gehiegi axola, baina ez nuen gogorik erretolika jaso eta Vicks Vaporubs usaindu eta Spencer zaharra pijama eta txabusinarekin ikusteko denbora guztian. Ez nuen batere gogorik.

        Zuzenean ekin zion.

        — Zer gertatzen zaik, gazte? —esan zuen Spencer zaharrak. Gogor samar esan zuen, hura zen modukoa izanda—. Zenbat irakasgai izan dituk hiruhilabeteko honetan?

        — Bost, jauna.

        — Bost. Eta zenbatetan egin duk huts?

        — Lautan.

        Ipurdia mugitu nuen pixka bat ohean. Sekula eseritako oherik gogorrena zen.

        — Ingelesa ederki pasa dut —esan nion—, zeren eta «Beowulf» eta «Lord Randal Ene Semea» eta horiek guztiak ikusita neuzkan Whooton Schoolen egon nintzenean. Alegia, ez dudala lan gogorrik egin behar izan ingelesean, idazlanen bat besterik ez noizean behin.

        Ez zidan tutik aditu. Ez zuen inoiz aditzen zerbait esaten zitzaionean.

        Historian, ez beste ezergatik.

        — Badakit, jauna. Jakingo ez dut ba! Ez zeneukan beste erremediorik.

        — Ezta ezertxo ere —esan zuen berriro. Horrexek ateratzen nau neure onetik. Jendeak bi aldiz esan behar zerbait, modu horretan, zuk lehenengoan ametitu eta gero. Hirugarrenez ere esan zuen.

        — Ezta ezertxo ere gero. Duda egiten diat behin ere ireki ote huen hire liburua hiruhilabeteko osoan. Ireki al huen? Esan ezak egia, gazte.

        — Bo, begiradatxoa bota nion pare bat aldiz —esan nion. Ez nuen mindu nahi. Txoratuta zegoen bere Historiarekin.

        — Begiradatxoa bota hion, e? —esan zuen eztenkari . Hire, zera, azterketa, hortxe zegok nire komodaren gainean. Pilaren gain-gainean. Ekar ezak hona, mesedez.

        Oso joko zikina zen hura, baina joan eta ekarri egin nion. Ez nuen beste irtenbiderik. Gero berriro eseri nintzen harrizko ohe haren gainean. Motellak, ez dago imajinatzerik zenbat damutzen zitzaidan agur esatera etorri izana.

        Hasteko, kaka-pusketa bat edo antzeko zerbait balitz bezala heldu zion azterketari.

        — Egiptoarrak azaroaren 4tik abenduaren 2ra aztertu genitian —esan zuen—. Herorrek erabaki huen horretaz idaztea aukerako gaien artean. Entzun nahi al duk zer heukan esateko?

        — Ez jauna, egia esatera ez —esan nion.

        Hala ere irakurri egin zuen. Ez dago irakasle bat gerarazterik zerbait egin nahi duenean. Egin egiten dute eta kitto.

        Afrikako iparraldeko atal batean bizi zirenak. Azken hau, denok dakigun bezala, kontinente zabalena da ekialdeko hemisferioan.

        Eseri han eta kakazahar osoa aditu behar izan nion. Joko zikina oso.

        — «Egiptoarrak oso interesgarriak dira guretzat gaur egun zenbait arrazoirengatik. Oraindik ere zientzia modernoak jakin nahi luke zein gai sekretu ziren egiptoarrek erabiltzen zituztenak hildakoak biltzen zituztenean, haien aurpegiak mendeetan eta mendeetan ez usteltzeko moduan. Asmakizun interesgarri hau erronka latza da oraindik zientzia modernoarentzat hogeigarren mendean».

        Irakurketa eten eta nire azterketa utzi zuen. Gorrotoa hartzen hasita nengoen.

        — Hire entsegua, hala deituko zioagu, hortxe bukatzen duk —esan zuen oso eztenkari. Sinestezina zen halako tipo zahar bat hain eztenkaria izan zitekeenik . Hala ere, ohartxo bat jarri hidan orri barrenean —esan zuen.

        — Badakit bai —esan nion. Azkar esan nion zeren eta geldiarazi egin nahi bainuen ozen irakurtzen hasi baino lehen. Baina nork geldiarazi hura? Bonberoa baino beroago zegoen.

        — «Mr. Spencer estimatua —irakurri zuen—. Hauxe da egiptoarrez dakidan guztia. Bistan da ez nagoela oso interesatua nahiz eta zure klaseak oso interesgarriak izan. Nire aldetik batere problemarik ez suspenditzen banauzu, ingelesa ez beste denak ari naiz suspenditzen eta. Begirunez, Holden Caulfield».

        Gero nire ariketa alu hura utzi eta ping-pongean edo horrelako zerbaitetan irabazi balit bezala begiratu zidan.

        Ez dut uste sekula barkatuko diodanik kakazahar guzti hura ozen irakurtzeagatik. Nik ez niokeen irakurriko berak idatzi izan balu, bai zera! Lehenengo eta behin. ohar alu hura idatzi banion bera suspentsoa emateagatik gaizkiegi ez sentitzeko egin nion.

        — Gorrotatu egiten al nauk suspentsoa emateagatik, gazte?

        — Ez jauna! Inolaz ere ez —esan nion. Utziko al zion denbora guztian «gazte» deitzeari.

        Azterketa ohe gainera botatzen saiatu zen bukatu ondoren. Baina atzera ere huts egin hark, jakina. Berriro jaiki eta jaso eta Atlantic Monthly-ren gainean utzi behar izan nuen. Aspergarria da hori bi minutuz behin egitea.

        — Hik zer egingo hukeen nire lekuan? —esan zuen—. Esaidak egia, gazte.

        Bistan zegoen oso gaizki sentitzen zela suspentsoa eman zidalako. Beraz nire erretolikatxoa bota nion pixka batean. Ergel hutsa nintzela eta hori guztia. Nik ere gauza bera egingo nukeela bere lekuan egonda, jenderik gehienak ez zuela apreziatzen irakasle izatea zein gogorra den. Zer guzti hori. Betiko erretolika.

        Baina horrexek du grazia, ni beste zerbait ari nintzen pentsatzen erretolika bota bitartean. New Yorken bizi naiz, eta Central Parkeko lakua neukan gogoan, Central Park South ingurua. Zeharo izoztuta egongo ote zen etxera joatean, eta hala bazegoen, nora joan ote ziren ahateak. Nora joaten ote ziren ahateak lakua izotzak osorik estaltzen zuenean. Baten batek kamioi tzar batean etorri eta zoologiko batera edo norabait eramaten ote zituen. Edo besterik gabe, hegan alde egiten ote zuten.

        Suertea dut, hala ere. Alegia, Spencer zaharrari erretolika zahar guztia botatzeko gai nintzen eta aldi berean ahate haiek gogoan. Hura xelebrekeria. Ez dago burua ordea, hitza eten zidan. Eten eta eten beti hura.

        — Nola sentitzen haiz guzti honekin, gazte? Gogo bizia diat jakiteko. Gogo bizi-bizia.

        — Ni Penceytik botatzearekin eta abar esan nahi duzu? —esan nion. Desiatzen nengoen bere bularralde itsusia tapa zezan. Ez zen oso ikusmira ederra.

        — Oker ez banago, arazoak izan omen hituen Whooton Schoolen eta Elkton Hillsen —ez zidan esan oso eztenkari, baina nazkagarri samar hala ere.

        — Elkton Hillsen ez nuen arazo larregi izan —esan nion—. Ez ninduten suspenditu edo antzekorik. Alde egin nuela, nolabait esateko.

        — Zergatik, galdetzerik badago?

        — Zergatik? Bo, zera, oso istorio luzea da, jauna. Esan nahi nuke, oso nahasia.

        Ez nuen auzi osoa azaltzen hasi nahi. Ez baitzidan inola ere ulertuko. Hura beste modu batekoa zen. Elkton Hills utzi banuen ustelez inguratuta nengoelako izan zen. Horra guztia. Gainezka egiten zuten eta! Esaterako, zuzendari bat zuten, Mr. Haas, nire denboran ikusi dudan sasikumerik ustelena. Thurmer zaharra baino hamar aldiz exkaxagoa. Igandeetan, adibidez, Haas zaharra eskuak igurtzika ibiltzen zen eskolara etortzen ziren gurasoekin. Oso atsegina izaten zen. Salbu eta mutilen batek itxura xelebre samarreko gurasoak bazituen. Ikustekoa izaten zen nola jokatzen zuen nire gela-lagunaren gurasoekin. Alegia mutilen baten ama gizena edo itxura xelebrekoa, eta norbaiten aita sorbalda zabaleko alkandora horiek eta zapata zuribeltzak janzten zituenetakoa bazen, orduan Haas zaharrak justu-justu bostekoa eman eta irribarre inozoa egin eta han joango zen beste norbaiten gurasoekin hitz egitera, ordu erdi batez edo. Nik ezin dut halakorik eraman. Erotu egiten nau. Jota uzten nau, nire onetik aterata. Gorrotoa nion Elkton Hills madarikatu hari.

        Spencer zaharrak zerbait galdetu zidan gero, baina ez nion entzun. Haas zaharra neukan gogoan.

        — Zer, jauna? —esan nion.

        — Ez al duk harrik sentitzen barnean Pencey uzteagatik?

        — Bo, sentitzen dut zerbait, bai horixe. Noski... baina ez asko. Oraindik ez behintzat. Uste dut harrak ez nauela jo oraindik. Denboratxoa behar izaten dute gauzek ni jotzeko. Orain egiten ari naizen guztia asteazkenean etxera joateaz pentsatzea da. Ergel hutsa naiz.

        — Ez al zaik batere ardura hire etorkizuna, gazte?

        — Bo, zerbait ardura zait, noski. Horixe baietz hartaz pentsatzen egon nintzen minutu batean—. Baina ez gehiegi, nik uste. Ez gehiegi.

        Arduratuko zaik —esan zuen Spencer zaharrak—. Arduratuko zaik, gazte, beranduegi denean.

        Ez zitzaidan gustatu hura entzutea. Hilda edo horrelako zerbait nengoela ematen zuen. Oso-oso tristea.

        Hala izango da, bai —esan nuen.

        — Zentzun pittin bat sartu nahi niake buruan, gazte. Hire onbeharrez ari nauk, hire onbeharrez, ezer egiterik ahal banu.

        Halaxe ari zen, bai. Bistan zegoen. Baina poloaren alde banatan egon gu erabat, hori zen guztia.

                Badakit, jauna —esan nion—. Mila esker. Ez naiz txantxetan ari. Benetan eskertzen dizut, benetan.

        Ohe gainetik jaiki nintzen. Motellak, ezin han beste hamar minutuz eserita egon, bizirik irtengo banintzen.

        — Kontua da, jauna, joan beharra dudala. Gauza asko daukat gimnasioan, jaso egin behar ditut etxera eramateko. Benetan.

        Begiratu egin zidan eta buruari eragiten hasi zen berriro, oso aurpegi ilunez. Pena handia eman zidan bat-batean. Baina ez neukan han gehiago luzatzerik, poloaren alde banatan egon gu, eta haren huts egin beharra ohe gainera zerbait botatzen zuenean, eta haren txabusina zahar tristea bularraldea agerian zuela, eta Vicks Vaporubsen usain nazkagarri hura leku guztia betetzen.

        — Begira, jauna, ez kezkatu niregatik esan nion—. Esan nahi nizuke, ondo moldatuko naiz. Orain aldi txar bat pasatzen ari naizela, horixe da dena. Mundu guztiak izaten ditu aldi txarrak, ez al da horrela?

        — Ez zekiat, gazte, ez zekiat.

        Amorrua ematen dit norbaitek horrela erantzuten didanean.

        — Halaxe da bai —esan nion—. Zera esan nahi nizuke, jauna, mesedez, ez kezkatu niregatik —eskua sorbaldan jarri nion—. Ados? —esan nuen.

        — Ez al duk nahi taza bat txokolate bero joan aurretik? Mrs. Spencerrek ...

        Hartuko nuke, benetan, baina kontua da joan beharra daukadala. Gimnasiora joan behar dut zuzenean. Eskerrik asko, hala ere. Mila esker, jauna.

        Gero bostekoa eman genion elkarri. Ez dakit zer baino tristeago sentiarazi ninduen, hala ere.

        — Idatziko dizut hitz pare bat, jauna. Egiozu kontu gripe horri.

        — Agur, gazte.

        Atea itxi eta egongelara itzultzerakoan, zerbait oihukatu zidan, baina ez nion aditu. Seguru nago «Zorte ona izan dezazula!» oihukatu zidala. Nahiago nuke ezetz, mila aldiz nahiago. Nik ez nioke inori «Zorte on!» oihukatuko. Izugarri gaizki ematen du, pentsatzen jarrita.

© J.D. Salinger

© itzulpenarena: Iņaki Iņurrieta