|
Balearenak
Zabala, Antonio
1
Mila zortzireun da
cincuenta y cuatruan,
gure donostiarrak
baletara juan.
Orrelango konturik
zeñek du goguan?
Etzitzaigun aztuko
denbora galduan.
2
Donostia'ko jende
prestu ta noblia,
Gipuzkoa guzian
parerik gabia;
zuek, getariarrok,
gauz onen zaliak,
besigua zala uste al
zenduten balia?
3
Luis Gaiztoa'k emanik
lenengo arponada,
balia arrapatzeko
txit gizon ona da;
estimatzekoa zan
alako jornada,
beratzi milla errial
bazuen jornala.
4
Jose de Karamelo'k
bigarren kolpian,
ederki portatu da
bere suertian;
baliari odola
bizkarra betian,
etzitzaion gelditu
ito zan artian.
5
Ondora joan zitzaigun
balia il zanian,
etxera etorri giñan
agiri etzanian;
getariarrak artu
azaldu zanian,
ez genioten kendu
lenengo esanian.
6
Besteren gauzarekin
gizonen sasoia,
ortikan ere bada
bertso baten gaia;
petxutikan sartuko
ziola arpoia,
kulpa gehiago ez ta
au da arrazoia.
7
Orixe da modua
gizona galtzeko,
petxua zabalduta
Luisek sartzeko;
paraje sagraduan
kolera jartzeko,
ijeniyo txit ederra
zeruan sartzeko.
8
Zuek ekarriagatik
deseua ugari,
utzi ezaiozute
gure baliari;
ama igesi juan da
umia da ori,
segi egiozute
nai dezunak ari.
9
Jose Manuel Sereno'k
indarrak baditu,
aren zartarakuak
Getaria'n aditu;
jente guzia orduan
emen zan arritu,
izugarrizko famak
ark ekarri ditu.
10
Tripulazio guzia
zan guztiz abilla,
jente balientia,
indarretan fiña;
patroi entenditua,
ongi itz egiña,
guziak egin zeben
euren alegiña.
11
Getariar oriek
etziran izutzen,
Antigua'ra juanda
balia ikusten;
pagatu gabetanik
etziuen uzten,
sartu baño lenago
bi txanpona zuzen.
***
1
Milla zortzireun da
setenta y otxuan,
Zarautz'tik txalupa bat
baletara juan;
Anton getariarra
lagun artu zuan,
gizon balieintia
ori zalakuan,
obe zuan Kaperok
ikusi ez bazuan.
2
Lenengo suertia
zan Antonentzako
badira motibuak
kantak jarritzeko;
aguro pronto jarri
ziran agintzeko,
ori basta izan zan
bazterrak nasteko,
an etzan korajerik
arpoia sartzeko.
3
Lenengo estokada
zarauztarrentzako,
asko bildurtu gabe
oriek zuten jo;
baita esnatu ere
bazeguen ere lo,
kuadrilla ederra giñan
eule ta errero,
ongi portatua da
Jabier Kapero.
4
Arpoia eskuan da
korajez beterik,
Roke Etxabe zegon
aurrian zu-zutik;
ez al zaio azaltzen
balia urpetik,
ezarri zion firme
bizkar-ezurretik,
Andiak esan zuan:
«Orrenak egin dik!»
5
Ordubi t'erdietan
arpoia sartuta,
marru egiten zuan
arek miñ artuta;
getariar horiek
danak bildurtuta,
kanpuan egon ziran
kobardiatuta,
uste gendun zeudela
danak erituta
6
Mutriku'tik txalupa bat
bertara etorri zan,
sinistuko etzuten
an izan ez bazan;
«Kobarde!» diadarka
gizon bat asi zan,
oso mantso mugitu
sapo baten gisan,
oiekgatik balia
oraindik bizi zan.
7
Getari etorri zan
arpoiaren galdez
ikusten zitulako
txalupa aiek trabes;
baietz agindu giñon
geure borondatez,
Antonek albotikan
ematerik nai ez,
naiz berak baliari
batere sartu ez.
8
«Antonek arrazoia
emanagatikan:
"etzazutela egin
orrelakorikan",
nere lagunak, fuerte
tira sokatikan,
aguro azaldu dedin
balia urpetikan,
korajez tira arpoia,
sartu gogotikan.»
9
Ikusi dutenian
balia ur-mintzian,
bi arpoi sartu dizke
gogor biotzian;
indarrak aplakatu
odol ixurtzian,
ez da geio esnatuko
arnasa aitzian,
derrepente il zaigu
ia illuntzian.
10
Getari'ri lagun bat
putzura bulkatu,
desgrazia aundi bat
iya zan gertatu;
gutxigatikan ez du
baliak tragatu,
nik gezurra badiot
danari galdetu
aguro jango zuan
ez bazuten artu.
11
San Pelaiok milagrua
aguro egin du,
burua edo mingaña
guk giñon agindu;
kukutxuak soñua
aldrebes jo digu,
testamentaio Anton
baliak jarri du,
miñik ez dio eman da
ederki egin du.
12
Aguro egin da ori
aziendaren jabe,
guk probetzurik ez ta
beretzako kalte;
oju egiñaz: «Ni naiz
emengo errege»,
Elkano'ren onduan
ipintzen badute,
gizon balientetzat
irukiko dute.
13
Molla gañera ginduzten
iru lagun iyo,
gure konbeniyuak
eztu asko baliyo;
gizonak egitia
ainbeste traiziyo,
egunen batian orrek
igerriko diyo,
zein dan jakin zazute
Jose Gregoriyo.
14
Mediku eta apaiz,
bestia alkatia,
bale-sokai tiraka
bazan an jendia;
gizon armatuakin
garbitu bidia,
lapurrari bezela
iriki atia,
preso artu gaituzte
geu eta balia.
15
Kontxan laga biarrian
mollan dute sartu,
aziyo orrengatik
ez giñaren poztu;
arrika ematia're
etzitzaien aztu,
tripulaziyo dana
oso giñan nastu,
orregatik Antonek
balia erraz ostu.
16
Ikusi nubanian
balia barruan,
penaren poderiyoz
negar egin nuan;
gizon petrala pranko
bazar an onduan,
kañoi bat kargatuta
iruki banuan,
kulpa zuben guziya
garbituko nuan.
17
Gau artan bota zuben
gezurrez partia,
argatik izandu zan
guretzat kaltia;
Sebastian du izena,
ez dakit lonbria;
zume-punta batekin
ango alkatia;
oju egiten zuben:
«Neu naiz erregie!»
18
Elkano'k bi seme orain
errege baditu,
gizon brontzezko orrek
nola egin ditu?
Zume zar baten puntak
ainbeste meritu,
Zarautz'ko alkatiak
errekan baditu,
pobriak serbitzeko
irukitzen ditu.
19
Denbora juan baño len
egin aziyua,
badakizu dezuna
obligaziyua:
emango zazutela
ausoluziyua,
bestela or dezute
kondenaziyua.
20
Besteren gauzarekin
ainbeste grandeza,
gaizki atera zaie
orduko promesa;
«Balia guria dek»
orain esan beza,
zenbat pagatu duten
egin det ametsa:
ogei milla errial
Pamplona'n jueza.
21
Oiek zer egin duten
eztiyou igerri,
egiya esan biar
errege jaunari;
arpoi asko tiratu,
guziak urari,
ori jarri biar da
txori-bildurgarri;
kobardia delako
Anton Aranberri.
22
Atzeneko bertsua
kantatu artian,
jaunak, egon zaitezte
al bada bakian;
gorrotorik ez artu
alkarren artian,
egon nai ezpadegu
loturik katian,
danok sartzeko gero
zeruko atian.
|
