Etxeko suaren inguruan sortutako mitologia

Axun

Etxeko sua, etxeko sinbolotzat, eta antzinekoei eskeinitako oparitzat ere hartu ohi da.

        Mesedeak eskatzen zitzaizkion, umeen bigarren hortzak, adibidez, hau esanez: "To zaharra, eta ekar ezak berria."

        Sutik ateratako ilentia (tizón), iluntzeen iturritik ekartzen zen ura purifikatzeko erebiltzen zen. Gero, kafearen eltzean sartzen zen, gusto hobea emateko.

        Su hau itzalterakoan, ohea joan aurretik, otoitz egiteko ohitura ere ba zen garai batean gure herrietan. Zuberoan, hau egin ondoren, bartzuna (paleta), eta orrikak (tenazak) jartzen ziren su ondoan, gurutz bat eginez.

        Tximistaren aurka, berriz, erramua ematen zitzaion suari.

        Beste ohitura batzuk ere ba zituzten gure arbasoek. Adibidez, gazte batek su inguruen buelta bat ematen bazuen, gero ezkondu eta famili hartan sartuko zela esaten zen. Kanpotik ekarritako katuak, berriz, hiru buelta eman behar zituen laratzaren inguruan, ihes ez egiteko.

        Elizari lotuta, berriz, ba zen beste ohitura bat: Su berria (bedeinkatua) eliz ondoan egoten zen, eta etxera igo behar izaten zen. Urruti bizi zirenek, batez ere, (nere amak ordu erdiko bidea ba zuen elizatik bere etxera, Berrobin) komeriak izaten zituzten su berri hori etxera eramaten. Alanbre batekin igotzen zen (Ezeegia bazen, itzali egiten zen, eta iharregia baldin bazen, erre). Gero, etxeko sutan sartzen zen.

        Bukatzeko, hona hemen gorde diren zenbait esaera:

                "Etxeko labatzak daki etxeko berri"

                "Abe atsa infernuko lebatza (=laratza), pobrea zeruko lorea"