Turismozko bideak

Kapez Kap

—Hona hemen San Brastifolok haginkatu zuen txorizoa!

        Eta gidariak turista aho zabal begi urtenei goitik behera eskegitako txorizo zahar ugertua erakutsi die, besoekin keinu monastikoak eginez. Ondoren, gabardinapetik fardeltxo bat atera eta zabaldu egin du.

        —Eta hemen dituzue San Brastifolok haginkatu zuen txorizoaren antzerako beste hainbat txorizo. Ikusi, ikus itzazue haginen markak! Egin berriak dirudite!

        Eta txorizo saltzeari ekin dio, turista oro inguruan, zalapartaka. Gidariak irribarre zabala egin du orduan: haginetan oraindik ageri zaizkio txorizo hondakinak. Begi zabalarte batez saldu ditu denak, poltsikoak txanponez bete.

        —Tira, ondoren hurrengo aretora joango gara. Ez geratu atzean, mesedez, oraindik asko gelditzen da eta.

        Ahots erlatsa du gidariak. Izan ere, mutua da. Sabelaz hitz egiten du beti, ezpainak batere mugitu gabe. Gorra ere badirudien arren, berehala aditzen ditu edozein solaskideren hitzak, berau gelaren bestaldean egonda ere. Ezpainei begiratuz egin ohi du, antza.

        —Begira, begira zer dagoen gela honetan! —esan du, sabel hotsa goratuz— Hona hemen suge-pozontzailea! Mundu osoan ez duzue honelakorik ikusiko!

        Gelaren erdian, tapiz txiki ilunkara baten eserita —mukizapiaren antzerakoagoa da, tamainuari jaramon eginez gero—, laurogei bat urteko beltzaran burusoil bat dago, zitara antzeko bat jotzen. Begiak itxita ditu —beragana hurbilduz gero betazalak josita dituela dirudi— eta praka motzak besterik ez ditu jazten, gorputz osoa tatuaiaz betea. Bapatean, belarriak tentetu eta mintzaira ezezagun batez hasi da berba egiten.

        —Igorroteen tribukoa da, Filipinetakoa —azaldu du gidariak—. Buru txikitzailea ere bada, beraz ez zaitezte zerarren larregi burrera!

        Turista guztiek atzera egin dute, han aurrean deabrua bera balego bezala. Emakumeren batzuk kutunak paparretik atera eta otoitz egiten hasi dira, abanikatzeari utzi gabe.

        —Sugea deitzen ari da orain —segitu du gidariak, korroskadak eginez—. Handixek irtengo da!

        Eta kizkiaz —orduantxe konturatu dira turistak ezker eskurik ez duela— bazter bat seinalatu du. Kanaberazko ontzi batetik txistuak atera dira, eta segituan sugetzar bat irten da, aretoaren erdikalderantz irrist eginez.

        —Suge pozointsua da —oharterazi die, sorburuak dardaraziz—. Ez beldurtu, horraatik. Ikusiko duzue nola tragatzen duen. Izan ere, sugearena baino pozointsuagoa da gizakume honen ttua.

        Halaxe jazo da. Sugeak aurreranzko keinua egin duenean, igorroteak gorro beltzuska bat bota du, bere artean kanta oihandar bat gurguratuz. Sugetzarra atoan mugitu da, gorroak usain erakargarriren bat baleuka legez. Lamizkatuaz batera txistu zolia egin du; gero biribilkatu egin da, tupustean erotu izan balitz bezala, eta segundu batzuk baino ez dira behar izan bertan behera tragatuta gelditzeko. Denak hasi dira txaloka. Igorrotea, aldiz, burua hankabitartean sartu eta lo geratu da, bere buruarekin berriz ere hitz egiten hasi denarekin batera.

        —Eta, hona hemen suge-pozontzailearen gorro miragarria potetxoetan salgai! —sabelkatu du gidariak, gabardinaren barne poltsiko batetik konta ezin ahala ontziño ateraz.

        Turistek galtzerdi azpietan gorderiko diruak ere atera dituzte azkar asko, algara itzela eginez eskaini pote ñimiñoen aldera. Beraietako batek ireki eta osorik edan du, egarriak bultzatuta edo. Ez zaio ezer gertatu ostera.

        —Gesurttia! —salatu dute turista batzuek, ontzi erosi berriei susmari begiratuz.

        —Ez halakorik! Garbi asko esan dut suge-pozontzailea dela, gizaki batzuek sugeek baino pozointsuagoak diruditen arren!

        Denak baretu dira orduan, edan duena ezik. Izan ere, eskuak samara eraman ditu, orroaka hasi. Aurpegia berde kolorekoa jarri zaio, ileak laztu. Zerbait tximiskatu ostean jauzika alde egin du. Azken lipartxoan buelta egin eta begiak zuri-zuri dituela ikusi dute denek, burua gero eta txikiagoa.

        —Hara, joan gaitezen hurrengo aretora! —bota du arin bai arin gidariak, turisten begiak beste norabait erakarri nahian.

        Ilun aurkitu dute, ezer ikusten ez dela. Kiratsa jasan ezina da, denak hasi dira eztulka eta okaka. Bapatean, gidariak ezkoargi bat izetu du. Bazter baten zerbait antzeman dute, lurretik bizpahiru metrora.

        —Begira, begira zer dagoen hor! Sinestezina bada ere, hor erdikusten duzuena munduan dagoen gorpu hegalari bakarra da.

        Denei "oi!" ikaratia jalgi zaie gorpuak begiak beraiengana zuzendu dituenean.

        —Hanken bitartez egiten dut hegan —esan die ahots hobitarrez. Eta hankak eraginez, gora eta behera hasi da, alde batetik bestera, turisten buruen gainetik inguruka.

        —Eta harrigarriena zera da —sabelkatu du gidariak geratu gabe hazten dabilela. Ume zela hil zen, eta harrezkero, hirurogeitabost zentimetro gehiago ditu. Izan ere, entrama galanta dauka: egunero dozena erdi sairen okela eta pare bat litro formol ahoratzen ditu, jatun halakoak.

        —Nola konturatu zineten hegan egiten zekiela? itaundu du turista batek, azken iladatik.

        —Oso erraza izan zen: hiletan, abadea intsentsua botatzen eta "pater nosterra" otoitz egiten zebilela, hilkutxan kolpeak entzuten hasi ziren. Orduan estalkia zabaldu eta gorpua globo bat bezala hasi zen gora eta gora, sabairaino. Behean jendetza lurrera bota eta gurtzen hasi zen, "miraria, miraria!" oihukatuz. "Zer mirari eta mirari oste! Eraits nazazue hemendik atoan!", erantzun omen zien handik goitik ume zenduak haserre. Hala egin zuten, ondo kostata barrez. Gure museoak heriotza osorako kontratoa eskaini zionean, pozarren onartu zuen. Orduandanik erakustetxe honetako erakargarririk handiena da.

        Handik goitik, gorpuak irribarre egin du, harrotasunez gainezka. Agur egiteko edo, zenbait itzulipurdi egin ditu airean.

        —Ondo asko ulertuko duzuenez, ez diot ezein "jauzi morral"i beldurrik. Horretan trebatuena naiz.

        Eta turisten txaloen artean, konta ezin ahala txiribuelta eman ditu, besoez hegazkinarena eginez.

        —Tira, utz dezagun atseden hartzen —ebaki du laban zorrotz batez gidariak—. Goazen hurrengo gelara!

        Eta, ezkoargia amatatuz, atzean utzi dute gorpu hegalaria, formol dzangada luzeak edanez.

        —Hurrengo aretokoa erakutsi orduko, hemen daukat... —eta eskua gabardinapera sartu baino ez, turista guztiak oldartu zaizkio, txantelak haginetan.

        —Tira, tira, denontzat dago! —lasaitu behar izan ditu, ileetatik tiraka hasi zaizkionean. Zorionez burusoila da. Zoritxarrez, ileordea turisten esku ugarien artean desagertu da, zeharo txikituta.

        —Tira, tira! Hemen daukat hil ostean hegan egiten ikasteko metodoa, gorpuak niri neuri kontatua. Jakina, hil arte ezin da irakurri.

        Baina turistek ez diete gidariaren berbei jaramonik egin. Liburu guztiak eskuetatik kendu arte ez dute patxadaz arnasarik hartu, iruzurraz konturatzeke.

        —Aurrera, aurrera! Iragan zaitezte areto handi honetara! Zer, zer ikusten duzue? Ezer ez, ezta?

        —Bai, aulki gurpildun bat ate ondoan —aldarrikatu  dute denek batera.

        —Bo, horixe ez! Zera, ni elbarria naiz. Hasierako aretoetan oinez ibiltzeko banaiz gai, baina sabelaz hitz egiteak biziki nekatzen nau, eta zer esanik ez gelaz gela gabardina pisutsu hau eraman beharrak. Areto honetara heltzerako erabat herbalduta egoten naiz. Horregatik izaten dut aulki gurpildun hori ate ondoan. Orain, berdin badizue, eseri egingo naiz.

        Eta gidaria, oinak tarrazka, aulkiraino joan da. Eseri denean irribarre zabala eskaini die turistei.

        —Hara, aulki hau kenduta, zer ikusten duzue aretoan? Ezer ez, ezta? Ba, orain ere oker zabiltzate!

        Turistek harriturik begiratu diote, hormak bezala zolua eta sabaia ere zuriz pintatuta dituen aretoan ez bait dakusate deus ere.

        —Ikusi ez arren, gela honetan gizaki ikustezin bat dago, agian mamua izan daitekeena! Inoiz ez du ezer egiten, ez hitz egiten. Badirudi ez duela bere burua agerian jarri nahi. Horregatik, hainbat ordu emanda ere, ez zenukete haren aztarnarik txikiena ere somatuko. Honezkero museotik kanpora bidali ez badugu, honelako etxe zaharrei ospea eta itzala ematen dielako da. Familia baten markes bat edukitzea bezalakoa da.

        —Baina, nola dakizue oraindik bertan dagoela? Eta bere etxera joan bada, afaltzera? —bota du mutiko bihurri batek, adar joka.

        Denek eman diote barreari, eutsi ezinik. Mutikoaren amak, ostera, kaskarreko bat eman dio, masailak gorri-gorri.

        —Bai, barre egin! —esan du gidariak, doinu mehatxakorrez— Ez dakizue mamuek ez dutela jan beharrik? Ergelok! Trufatu beharrean, hobe egingo zenukete gupidatuko bazinete! Izan ere, ez dizue errukirik eragiten gizaki ikustezin honek? Ba, jakizue munduko izakirik dohakabeena dela. Zein ez da izango, eta norainokoa, sentitzen duen bakartasuna? Eta latzena zera da, negarrik ere ezin duela egin gizarajoak...

        Turista oro hunkiturik utzi ditu gidariak. Batzuek mukizapiak busti-busti utzi dituzte, malkoz eta mukiz; besteak belaunikatu eta barkeske hasi dira, beraien gainera zazpi izurriak batera erortzeko zorian baleude legez.

        —Nahikoa da! Mugitu gaitezen inoiz azken gelara iritsiko bagara... Zera, horko horman eskegita kutxa bat duzue. Mamuaren begizkoaz libratu nahi baduzue, izan zaitezte esku zabalak...

        Begi zabalarte batez zorioneko kutxa lurrera jausi da, txanponen pisuaren pisuaz. Denak irten dira kilimusiak eginez, infernuari ozta-ozta itzuri izan balitzaizkio bezala. Ordurako atzean utzitako aretoak mila eta gehiago iruditu zaizkie, hain daude abaildurik, hain zirraragarriak izan dira ikusitakoak. Hala ere, begiak gorritzeraino igurtzi-igurtzi egin eta hurrengo ikuskariak dastatzeko prestatu dira.

        —Eta hemen daukazue —mintzatu zaie gidaria aulki gurpildunetik— inoiz imajinatu den makinarik zoragarriena. Izan ere, ikusi duzue inoiz makina haurdunik, berau esaterik badago?

        —Makinek haurrak izatea? Hori sorginkeria da! —egin du deiadar atso batek suminduta, guardasola altxatu eta aurrean duen tramankulutzarra jotzen hasi denarekin batera.

        —Et, et, et! —oldartu zaio gidaria, aulki gurpildunaz atzetik jo eta lurrera botaz— Ez zaitez kabernikola izan! Ez dakizu aparailu hau oso minbera dela?

        Eta halaxe izan da: kolpeen eraginez, makina zarata zizkolatsuak egiten hasi da, zoratuta legez, kolore guztietako argi dardarkariak nonahi. Halako baten, barrenetik, makinaska bat irten da, guztien harridurarako.

        —Begira zer egin duzun, mamala horrek! —sabelkatu du bere onetik irtenda gidariak— Ilaurra! Ilaur eragin diozu! Makinakume gixajoa!

        Eta negar baten hurreratu zaio makinaskari, eskuetan hartu eta laztantzen hasi.

        —Mikrouhingailu guztiengatik! Badakizu makina honek urtean behin bakarrik erditzen duela? Begira, begira nola egiten duen negar!

        Eta, entzuten balego bezala, makinak intziri lazgarriak areagotu egin ditu. Ez hori bakarrik: mugitu ere mugitzen hasi da, bazter batera joan eta guztiei lepoa eman. Azkenean, korroskadaren antzerako zeozer bota eta ixil-ixilik geratu da.

        —Tira, hemen ez dugu jadanik zer eginik. Hamaika trebetasun dituen makina miragarri hau ondo ezagutu gabe joan beharko duzue. Aida, denak aurrera! Azken gelara joango gara orain!

        Burumakur abiatu dira denak, zoluaren erdialdean metalezko borobil handi bat duen areto zabal batera. Gidaria aurretik joan da, gurpilei txinpartak ateraz. Begi bistakoa da haserre dagoena, turista mordo hari zintzurra egingo liokeela, esku biak baleuzka. Hala ere, mintzatzen hasi orduko, oraindik eduki du irribarre egiteko astirik, maltzurki egin ere.

        —Eta aurreko guztiari gutxi baderitzozue, hemen izango duzue benetako zirrarak sentitzeko aukera. Ea, jar zaitezte denok erdiko borobil borren barruan!

        Artaldea ixil-ixilik mugitu da, mendea betetzera doan agurearen geldotasunaz.

        —Ikusten dituzue goiko txorrota moduko horiek? Ba, gela honetan gertatuko da miraririk handiena: arropak erantzi ondoren, dutxa loeragilea hartuko duzue. Bai, dutxa zoragarria. Beronen ostean, zeuen buruko min guztiak betiko desagertuko dira. Gauak begirik batu ezinik ematen dituzuela? Egun euritsuetan hezurretako minez egoten zaretela? Lantegiko zein etxeko gorabehera eta buruhausteez kokoteraino zaudetela? Erretzeari utzi nahi diozuela? Urdaileko min ikaragarri horiek bizitza gorrotarazi egiten dizuetela? Burusoiltzen ari zaretela eta, kezkatuta zaudetela? Sendagileak, kolesterola dela eta, hain gogoko dituzuen esnegainezko pastel gozo horiek jatea debekatu egin dizuela? Zuen ezkontideekin txarto moldatzen zaretela? Umerik ezin duzuela eduki? Gau baten bai eta bestean ere bai haurtxoaren negar pairaezinak iratzartzen zaituztela, lorik goxoenean zaudetenean? Dena pikutara bidaliko zenuketela? Ez estutu! Oraintxe daukazue parada!

        Gidaria, bere predikua aurrera joan ahala, berotzen joan da, poztasun hordigarriz blaitzen, adore erikorrez suhartzen. Azkenerako garrasika ezezik aulki gurpildunetik jagi eta saltoka ere hasi da, konturatu barik. Bitartean, turista guztiek gidariaren dantza deabrutiarrez liluraturik, arropak kentzeari ekin diote, zeharo biluztu arte. Orduan, gidariak arropa guztiak txoko batera baztertu, ostera ere aulkian jarri eta barre algara izugarrien artean botoi bat sakatu du, akelarre turistiko hari hasiera emanez.

        Turistak gora begira daude, zorioneko ur mirakulutsuaren zain. Eta bai horixe, miraria berehala jazo da: goiko txorrotak ireki beharrean, oinazpiko borobil metalezkoa izan da zabaldu dena.

        Hango deiadarrak, hango iskanbila! Denak amildu dira zulo hartatik behera, haragizko nahaspila oihukari handi bat bezala. Laster, baina, ixilerazi ditu orroa eta aiene guztiak beste zaratots haundiago batek: izan ere, orduantxe hasi dira lanean beheko xehekagailutzarrak, haragi pila hura txiki-txiki egitekotan.

        —Ikusi duzue? —entzun da ozta-ozta handik goitik gidariaren sabel-hotsa— Ikusi duzue nola ez dizuedan gezurrik esan? Ergelok! Hanburgesak egiteko baino ez duzue balio!

        Eta, zoluko borobil metalikoa berriro itxiz, sarrerarantz abiatu da astiro-astiro, beste turista multzokada baten bila, hagin arteko txorizo apurretan eta auskalo zenbat hanburgesatan eraikitako irribarre maltzur eta mendekatiaz.