Pier Paolo Pasolini, urtetik urtera miateagotzen

Pier Paolo Pasolini

euskaratzailea:
Bego Montorio

        Oraindik ez dira hamaika urte P.P. Pasolini hil zutela jakiteak eman zigun dardarizotik (1975.eko azaroaren lehenean), eta omenaldi gisako hauxe aspaditik merezi bazezakeen ere, suerte piska batekin garaiz gabiltza, hamar urte gutxiegi bait zaio sistemari, boteretik halako pertsonaia baten esanahia asmilatu ahal izateko. Pasoliniren filmerik eztandakorrenak ere erraz asimilatu zituen merkatuak; hamar urte geroago, Pasolini irestezina gertatzen zaio sistemari, botereari. Duela hamar urte Italiako politiko famatu batek hauxe esan zuen P.P.P.ren hilketa jakindakoan: «Zertara harrituko gara? Erroman, jendea garbitu egiten da». Distantzia honetatik, gauzak ez dira oso bestela ikusten.

        Pasolini, hein batetan, XX.aren bigarren erdian Chaplinen herentzia jaso duen artista bakarrenetakoa dugu, artista integral eta jenialaren itzala: disziplina desberdinetako maisu. Literaturaren eremuan, berrogei liburutik gorako produkzio baten jabe izan zen, gehienak nobelak, antzerkia eta poesia. 1922.an jaioa, 27 urte izan arte ez zuen jaioterririk aldegin, Erromara joateko. Bere aldegitea baino lehenxeago, herriko apaiz batek publiko egin zuen aitortza bidez jakindako sekretua: Pier Paolo eta beste mutil gazte baten arteko erlazio sexualak. Bitarte horretan, friuleraz idatzi  ohi zuen Pasolinik, dialektoz (gerora hasiko zen italiera literarioz idazten), eta batik bat poesiaren alorrean mugitu zen. Garai haietatik atera ditugu ondoko poemok. 17-21 urte bitarteko adinez idatziak. Erroman hasiko zen Pasolini jenialaren benetako ernaltzea, baina horren aurretik emandako fruitu ederren adierazgarri modura ekarri ditugu poemok.

        Beti mirestuko dugu Pasolini, beregan ikastekorik topatzea berehalako gauza delako. Etengabean ikasikoago dugu Pier Paolo maitatzen.

J.L.

Zaldi bat bezain eder

Aitak ehun lira eman dizkit

hogei urte, zaldi bat bezain eder,

jai eta plazerrez kiskaltzen dut

Zinean, plazan, plazerretan,

jaia, zuk daramazu zaldia;

bizitza, ehun lira balio duzu.

Barre dagit nire ehun lirekin

nire kizkur eta plazerrez gorritutako begiekin

zaldiaren inozentziarekin.

Jauntxoak, ehun lira kosta natzaizue.

Bel coma un ciaval: Me pare al me à dat thento franchi: / vinti ani, bel coma un ciaval, / ardi de festi e de ligrii. // Al cine al bal a li ligrii, / fiesta, te meni el ciaval; / vita, te costi thento franchi. // Mi ridi cui me thento franchi / cui rith e i vuoj rossi de ligrii / e li nothenthi dal ciaval. // Siórs, ve costi thento franchi.

O me donzel

Neure ama izan nahi duen

maite ninduena, baina

nik ez nuen neure burua maite nahi.

Beraz gazte txiro bat

nintzelakoa egiten nuen

Ezin nuen neure burua kobentzitu

burges batengan

maitatzeko zerbait egon zitekenaz:

nere amak nigan maite zuen

zerbait hori, garden eta axolagabea

Deus ez da aldatu:

oraindik ere pobre eta gazte

dakusat neure burua: eta ez ditut maite

nere espeziekoak baizik. Burgesek

gorputz madarikatua dute.

O me donzel: I volevi essi me mari / ch'a mi amava, ma / i no volevi amà me stes. / E alora i fevi fenta da / essi un zovin puarèt. // No podevi convínsimi / che encia ta un borghèis / a era alc da amà: / chel ch'a amava me mari / in me, pur e dispressàt. // No à cambià t nuja: / mi jot enciamó coma puarét / e zó vin; e i ami doma / chej coma me. I borghèis / a àn un cuárp maledèt.

Maitea ene maitea

Maitea ene maitea,

non zara Maitea,

betiletan ote zara, Maitea,

oinetan ala adatsetan?

Maitea, ene Maitea

titietan ote zara, Maitea,

han non zeta

intzirika dagoen hodeia den?

Oi! Txoriandre zoriontsua

pozez dehiadarka

Maitasunak kixkaldurik

ikusten ez duten begietan

Amóur me amóur: Amóur me amóur / dulà sotu Amóur / sotu Amóur ta li sèjs / tai piès o tai ciavièj? // Amóur, amóur me, / sotu Amóur tal sen / dulà che la seda / a è na nula ch'a zem? // Ah beada la ódula / ch'a siga di ligria / ta chej vuj ch'a no jódin / l'Amóur ch'a iu impija.

Narzisoren dantza

Maitasunak belztua nago

Ez mutil ez urretxindor

lore baten gisa oso osorik

desiorik gabe desiratzen dut.

Bioleten artetik altxa naiz

      egunsentiaren lehen argitan

ahantzitako kanta kantatuz

      gau leunaren erdian.

      Neure baitan esan dut: «Narciso!»

      eta nere aurpegia zuen izpiritu batek

      belardia iluntzen zuen

bere kizkurren argitasunez.

Danse di Narcís: Jo i soj neri di amóur / nè frut nè rosignóul / dut antèir coma un flóur / i brami sensa sen. // Soj levàt ienfra li violis / instànt ch'a sclariva, m/ ciantànt un ciant dismintiàt / ta la not vualiva, / Mi soj dit: «Narcís!» / e un spirt cu'l me vis / al scuriva la erba / cu'l clar dai so ris.

Narzisoren dantza II

Arrabita eta urkia naiz

haragiaren iluna eta zurbila

Begi poztuaz espiatzen dut

nire bular mingotsaren urkia

eta kostaldeko eguzkitan

dizdiratzen duten ene kizkurrez

Bioleta eta urkia naiz

haragiaren beltza eta larrosa

Eta nire tertziopeloko aurpegiaren

argitasunean astun eta samur

dizdiz dagoen bioletari nagokio begira

masustondo baten itzalpean

Bioleta eta urkia naiz

haragiaren lehorra eta gozoa

Bioletak bere argia okertzen du

urkiaren albo gogorretan

eta nire bihotz zekenaren uretako

ke urdinean islaladatzen dira

Bioleta eta urkia naiz

haragiaren hotza eta epela

Dansa di Narcís II: Jo i soj na viola e un aunàr, / il scur e il pàlit ta la ciar. // I olmi cu'l me vuli legri / l'aunàr dal me stomi amàr / e dai me ris ch'a lusin pegris / in tal soreli dal seàl. // Jo i soj na viola e un aunàr, / il neri e il rosa ta la ciar. / E i vuardi la viola ch'a lus / greva e dolisiosa tal clar / da la me siera di vilút / sot da l'ombrena di un moràr. // Jo i soj na viola e un aunàr, / il sec e il mórbit ta la ciar. // La viola a intorgolèa il so lun / tinar tai flancs durs da l'aunár / e a si spièglin ta l'azúr fun / da l'aga dal me cóur avàr. // Jo i soj na viola e un aunàr, / il frèit e il clipit ta la ciar.