Leihotik

Mertxe Manterola

Zer gertatzen da? A bai, gaur gauerako izugarrizko jaialdia antolatu dute, eta horrelako gertakizun baten aurrean herri guztia txoraturik dabil. Goizeko hamarrak dira, oraintxe jaiki naiz, larunbata da, lehiotik begira nago, beti bezala. Nere herria txikia da, mila pertsona bakarrik bizi gara bertan; behartsua da, lantokirik gabekoa, horregatik jende gaztea kalera dijoa eta zahar tankera handia hartzen ari da dena, etxeak, tabernak, kaleak, dena. Gogoratzen naiz, pixka bat ni txikia nintzanean nolakoa zen; eguzki handi bat zegoen beti, etxe guztiak argituaz, zuhaitzak hostoz beterik, kale guztietan umeak jolasean, ni ere bai parra egin, abestu, eta ez pentsatu. Egun haietan lantoki bat bazegoen, burni lanak egiten zituzten bertan, eta herriko gizon guztiak hara joaten ziren.

        Baina ederrena, mendia zen, han, urrutian ikusten zen mendia, orduak eta orduak igarotzen nituen berari begira, bere laguna nintzen, batzuetan iruditzen zitzaidan aurpegia zeukala, hitz egiten zidala, nere laguna zen. Gero ez dakit zer gertatu zen, nere burua ilundu egiten da, laino zabal bat etortzen zait begietara, bainan egon, bai!, lantokia itxi zuten, gizonak kanpoan, emakumeak etxeetan negarrez, umeak kaleetan, exerita, negarrez, eta gosea.

        Hori gertatu zenetik ez naiz etxetik irtetzen; zertarako? Nere lehiotik dena ikusten dut, lehiotik begira nago, beti bezala. Orain dena ezberdina da, beste herri bat dirudi, eguzkia ezkutatu zen, urte askotan ez dut ikusi, etxeak ilunak daude, kaleak zikinak, zuhaitzak ihartu ziren. Kaleetan umerik ez dago, aitona zaharrak bakarrik, azkeneko gerraren gertakizunak elkarri kontatuz, zertarako irten?

        Gauza bat bakarrik dago lehen bezala, mendia, han urruti ikusten den mendia; ez da zahartu, berdin berdina dago, orain ere denbora askotan egoten naiz nere lehiotik berari begira, inork ez du ezagutzen nik bezala, bertan inoiz izan ez banaiz ere; bere bideak, arkaitz zuloak, errekak. Eta horrela ezagutuaz konturatu naiz, lehen pentsatzen nuena egia dela, mendiak aurpegia badu, bizitza badu, hitzegiten du denbora askotan aritzen gara elkarri hitzegiten, eta horrela ezagutzen ditut mendiaren beste aldetik zer dagoen, nere lehiotik ikusten ez dena.

        Erotua ez nago, mendia nere laguna da.

        Gaur euririk ez du ari, arraroa da, horregatik kaleetan gauerako dena antolatzen ari direnak, (herri guztia), jertzerik gabe dagoz, alkandorarik gabe, beren gorputzak esnea bezain txuriak dagoz, oihukaz!, eguzki pixka bat, argitasun pixka bat, bainan urte asko dira, eta ez da azaltzen, ez da azalduko.

        Nere lehiotik txindurri talde handi bat bezala ikusten dituk, bainan hanka handi baten itzalaren azpian bezala, organizaziorik gabe, bakoitzak, nahi duena egiten du, bainan ohiturik gabe daudela ikusten da, aspaldian ez zuten horrenbeste lanik egin, eta gustora daude. Denen erdian, tankera ridikuloetan besoak mogituaz, denei agintzen, erdi erotua, ikusten dut alkatea. Txikia da, gizena, ortzarik gabekoa, ez da konturatzen inork ez diola kasorik egiten.

        Eskubi aldeko kaletik, itzal txiki bat azaltzen da, gure apaiz santua, hogei urte daramazki gurekin. Luzea eta mehea da, ilea zikina, sudur okerra eta begi txiki eta argiak dauzka; gaueko txori traidore bat dirudi, beti presaren zai. Parra egiten du, "Gizagajoak, denak nereak dira, beren bizitzak, diruak, animak, nereak dira; urtean behin jaialditxo bat antolatu eta ume inuxente batzuk bezala gustora" esanaz.

        Zerria haiz benetan, bainan arrazoia duk.

        Zer? Utzi gauza negargarriak alde batetara, hoiek denak ez dira nere lagunak, mendia bakarrik.

        Iluntzen ari du, jaialdia laister hasiko da, nik lehiotik ikusiko dut; ez, zertarako? urteoro bezalakoa izango da: dantza, ardoa, mozkorra, parra eta goizaldean lo.

        Mendia triste dago, hark badakizki gauza asko, eta negar egiten du, nik ere bai. Euria ari du berriz ere, logurea daukat, loak hartzen nau, aulkian. Bihar goizean berriro mendiarekin hitzegingo dut, hark dena kontatuko dit, lehiotik begira beti bezala.