Xiberotarra eta manexa

Batixta Borthiry-Salla

                Ahaidia: Agur, adixkidiak, Jinkuak egün hun...

                        1

Bordaleko garatik hurbilxko nonbait hor,

Plaza bazter batean «Hôtel du Lion d'or».

Toki aberats baten feita egin daut hor,

Kapelu dunik barnen ba othe da nehor,

Sogitera sarthu naiz ezpeniz ahalgor.

                        2

Agur erran dut eta boneta eskuan

Nola haur gazte batek eskola bidean;

Bakarrik jarri nintzan sala bazterrean,

Bonet dunak baziren bertze bazterrean,

Nik ere eman nuen zalhuxko buruan.

                        3

Gauko alojiaz dut prezio galdatu,

«Hoita zazpi libera» nausiak erran du;

«Hoita zazpi libera, khariotto duzu,

Hamabost liberetan politki dukezu».

Erditi egin eta, gira akordatu.

                        4

Jendeak hasi dira neri so egiten,

«Hoi ez da Frentzimenta» batek du erraiten;

Bordales batentako enaute ez hartzen,

Nihaur ere hasia nintzan mesfidatzen

Frantsesa enuela aski kharrakatzen.

                        5

Musian hasi dira, nausia bertzeki,

Denak Xiberotarrak dira mintzaireti;

Ederki gerthatzen naiz gaur Eskualduneki,

Orai afalduren naiz trankil bihotzeti,

Gero emanen ditut bi bertsu gozoki.

                        6

Permetitzen dutenez dener galdaturik,

Hasi naiz bersuetan ongi afaldurik;

Nere goguan baitut zenbeit phentsaturik,

Xiberotar hoik baizik ez da Eskualdunik,

Nehork nazen ataka nik ez dut beldurrik.

                        7

Denek egin dautade batzarre gozua,

Kanpañan jarten naiz emanik eskua;

Jende karesatzeko bego Xiberua,

Ostatuko nausia gizon bat gozua,

Aldean jarri baiko bethe daut basua.

                        8

Ezinago uneski zirade mintzatzen,

Gaur zure presentziak gütü zinez bozten;

Laphurtarra zirade ezpaniz trunpatzen,

Arrunt has zite othoi zerbaiten erraiten,

Uskal Herri ederraz zer düzü phentsatzen?

                        9

Gure Eskual Herriko zazpi Probintzetan

Uste dut izan naizen zoko guzietan;

Bi horik atxiki tut bethi nere beithan

Zazpietan nausiak bi joku horietan,

Laphurdi bersuetan, Xibero dantzetan.

                        10

Gure Uskal Herrian, bai düdarik gabe,

Ziberotarra dantzan ütz bedi errege;

Koblakariak ere zunbait badirade,

Nahiz eta ez diren Laphurtarren pare,

Güti bat ari dira jokü hortan ere.

                        11

Orai amatur batzu badira nun nahi,

Hetarik bat zu zira, ageri da klarki;

Ez othe nauzu hemen atakatu nahi,

Laguntzen naualarik Jainkoak zeruti,

Nere nausia ez da jinen Xuberoti.

                        12

Eztit phentsatü ere zur' atakatzia,

Orano gütiago nausi izatia;

Gaztetik düt kitatü nik Uskal Herria,

Gero ez pratikatü, ahatze ikhasia,

Kuntsidera ezazü en' iñorantzia.

                        13

Pratika emaiteko zure thalentari,

Nere kontra ardura behar duzu ari;

Badut eskolaturik hanitz bertsulari,

Nihaurek erraitera, etzauzula gaitzi,

Laphurdin uzten nute bersuetan nausi.

                        14

Lehen ere entzün dit zük erran bezala

Koblakari nausia Laphurdiko dela;

Irus nago jakinik, Jauna, zü zirela,

Haurrak errejenteki eskolatzen dira,

Nik artian zureki eginen dit hala.

                        15

Hanitx ederki duzu bertsua muldatzen,

Xiberotar batentzat nuzu estonatzen;

Haurrak errejenteki dira eskolatzen,

Esku zapartaka da konpañia hasten,

Zuk letzione gutiki duzula ikhasten.

                        16

Batere ükhen gabe pretentzionerik,

Jauna, kuntzellü hun bat emanen deizüt nik;

Xiberuan badüzü ni beno hoberik,

Hurak hobe tützie ixilik ützirik,

Hen kuntre Laphurtarrek lükie galdürik.

                        17

Bihotza jo dautazu oraiko persuan,

Aspaldin bazinuen hoi zure goguan;

Zu baino hoberik da arren Xiberuan,

Othoitzen zaitut bede ixil ixila han,

Zuhauren kontra ere nik badut aski lan.

                        18

Ezta ez fidatzeko Xiberotarreki,

Etxahunen fama nik entzüten dit bethi;

Fama gabiak dira egoiten diskreki,

Phartitü nintzanian basa bazterreti

Ene nausi kosi bat herrian dit ützi.

                        19

Pruntegi izan baniz behar zu barkatu,

Biek behar ditugu eskuak tinkatu;

Delako amatura doi doia dut partu,

Azken huntan nahi dut klarki deklaratu

Gaur Bordelen nautela uste gabek hartu.

                        20

Gure artian, Jauna, aisa da pharkatzen,

koblakariak dira bethi amodatzen;

Bihotzetik dereizüt eskia tinkatzen,

Zure letzioniaz erremestiatzen,

Ardüra zitian jin nüke desiratzen.

(Bordelen, 1928-an eginik)

Kobla hoik heiñ huntara izkibüz ezaririk güntian, nuiz eta Batixta zenaren arrebak, Maddia Onnainty, Atharratzeko Ospitalian denak, hel-erazi beteikü beste breset zunbait. Heben ezarten dütügü, ez izanik ere beren lekhian, ezi khantore bata eginik izan zen Prusian, 1915-ian, eta bestia Bordelen, azken gerla denboran.