Basa-illerri baten idatzitako illetea

Thomas Gray

(1716-1771)

euskaratzailea: Beiztegi'tar Jon

Gau-ezkillak dakarre arratsan illotsa,

Astiro maldan zear datoz artaldeak,

Goldariak neketsu etseruntz urratsa

Illunari ta neri utziz lurraldeak.

Mendi ertza suntsi yat dirdir zan ortzetik,

Kakalardoa ezik, iraul egalea,

Edo arran lotia goiko esparrutik,

Patxadan zugaitzetan lo dago aizea.

Edo-ta ontz lotiak ezik illargira

Untz-dorretik urubiz auziak azaltzen,

Orma zulotik urbil etsaiak ba'lira

Ta antxiñako jabetza ete dauan galtzen.

Zumar latz orrein pean, agiñen itzala,

Zelai lorrintsu onek gaiñez lur-moltsoak,

Bere leotz estuan bakoitza datzala,

Betiko lotan dagoz erri-arbasoak.

Goiz arnas lurrintsuen aizekirri deiak,

Ernaren tiukadak lastozko abitik,

Oillar kukurrukuak ta adar durundiak,

Ezingo dauez jagi oe mingarritik.

Ez da eurontzat barriz gartzen sutegia

Ez andra gizagiñik begira etsean

Ez aurtxorik zizatzen ongi-etorria

Edo belaun gaiñetik laztanen eskean.

Sarri etzin zan uzta orrein itai pean

Ta ildo-gintzan ebagi sokil setatia;

Zein betargi joyazan idien aurrean!

Zelan gurtu basoak urrats zangartia!

Ez bei Largura miñak lan onik nausatu,

Ez jolas tolesgarik, ez adur illunik;

Ez Aundikeri'k irri maltzurrez aitatu

Beartsuen edesti labur ta bakunik.

Ikurdi arrandiak, Aala'ren ospea,

Edertasun'aren ta dirutzen emoitzak,

Begira dagoz, bardin, oren aldegea: —

Zidorrak illobiruntz daroaz giza-aintzak.

Ez zuk, Arroputz, etsi lugiñok erruan

Oroi'ak ez ba'dautsez illobiak jantzi;

Eleiz-barne luzeko arri-pikotuan

Ezkil-otsak dakarre aundien gorantzi.

Edesdun atabakak ta irudi zurbillak

Erakar ete daikee arras igeskorra?

Omen otsak al-ete ziri auts isillak,

Edo Loisiñ'ak ondu Eriotz'an gorra?

Lur apur lantzar ontan ez ete-dauz loak

Iñoiz donoki senez sutan zan biotza,

Aginterri lemaitzan eikeen besoak

Edo liluran jartzen maniura otsa?

Aldiaren bilkiñez jori dan orria

Begi orreintzat nai ez Jakintza'k zabaldu;

Eza'k isiltzen eutsen asarre garbia

Ta Gogo'ko joeren asmaketa galdu.

Zenbat ta zenbat bitxi dirdir, aratz, jabal,

Itsas leiza zingogaitz illunak daroan!

Beredin lili jayo ezkutuan zabal

Euren atsaiña alperrik aizetzen sasoan!

Bular-ausarta larre-Hampden txiki bat lez

Jaunskil lur-goseari al-eutsona jargi,

Milton mintzulen batzuk ementxe datzakez

Ta Cromwell'en bat erri odoletik garbi.

Batzarreko goraltzak benaz zuzentzea,

Mi i ta ondapen gaitza kentzeko kemena,

Askoagaz ontzeko anai erkidea

Ta irakurtzea auzoak euskorron omenak

Aukera'k geben eutsen: ez lotu bakarrik

Ekandu azkorrak, utsak bardin ertsi;

Geben sakailtza bidez jabetza lortzerik,

Eta errukiari ate danak itxi;

Baita egi-jakiñen akarra isiltzea,

Lotsa gorri aldiak zaintzea lotsatuz,

Edo Ospe ta Arrokeri'n txadona apaintzea

Musargi'ren garretan kedatsa sutatuz.

Gizabar liskar zakar zorakoitik urrin

Orrein gura neurtsuak ez ziran sayesten;

Bizitza-ibar ozkirri estutuan arin

Euren bideko era bakuna jarraitzen.

Azur oneik ez beizan gaizkizan iraiñak

Oroit-arri mengelok eutsezen ezarri,

Olerki bakunak zein irudi ezaiñak

Eske dozuz, bidari, otoi bat Jauna'ri.

Izenak eta urteak, Musargi ikasgeak,

Ospe ta illeta ordez itzkitu eutsezen

Idazkune goitarrak daukaz billaldeak

Lugin zillediñentzat iltzea oroitzen.

Norentzat? —ezeztapen isillen gudakin—

Izaki laket ori beti zan gertutik,

Ta aldi samurrenean eguna unten jakin,

Ta atzeruntz egotzi ez irrits epetsurik?

Bular bigun baten zain zanaren ustea,

Malko samur egarri lo diran begiak;

Illobitik deika da oiuz Izatea,

Ta autspean gaur be bizi orrein suaziak.

Iretzat, il arrunton oler-gomutari,

Lerro oneitan aizena edes soillak jartzen;

Ausaz iñor, jarraitzen Gogarte zurtzari,

Ire adurra zein zan ba'letok aztertzen—,

Buru-zuriren batek pozik lesaketsak,

Ikusten gendun sarri egunabarrean

Oin-lazterka errazten intzen astaretzak,

Eguzki barri billa gaiñeko larrean;

Arako pago abail itzalpe orpoan,

Sustar zar giartsuak kiribil zutiñik,

Soin lazoa etzinda lo bazkal-ondoan,

Edo an doan latsa sorozten albotik;

Arako baso zear, besape-edo barrez,

Ozen oguzten bere auta ezigaitzak;

Goibel urrengo, larri-zurbil, etsita lez,

Zein kezkaz zoro, edo minkor maite-ezetzak.

Goiz baten ez zan ager oi euan muiñoan,

Ez zugaitz kutunean, ezta kiñarditik,

Ez biaramonean latsaren ondoan,

Ezta basoa zear, ez zelai gaiñetik;

Etzidazu ekarren lorreta ituneko

Oi diran illetagaz txadonetik ona—,

Atoz (zuk al dozu-ta) elorri osteko

Ili-arrian irakur landuta dagona.

Emen, zana, gazte bat, lur-altzoan datza,

Ogazun ta Omenak ez euen ezagun;

Ezta Jakintza'k Begi dalako jayotza

Ta Nakar'ak beretzat jarri eutsan zegun.

Esku-zabala zan, ta gogoan zintzoa,

Beste-ain-beste sari Ortze'ak emona

Eza'ri utzi eutsan eukana, malkoa,

Donoki'tik jadetsi naimen bat, laguna.

Orren auta billa ez urriñago joan,

Ez artu obi-izutik aulkeri garratzik,

—or datzaz danok bardin dardar itxaroan—

Opatako altzoa bere Aita'k ta Urtzi'k.