New York, New York

Fermin T.

"In Pamplona there is a saying: Anyone who writes a book will be..." (pul what you want)

...109, 110. street-eko geltokian gaude darling!

        Militante lez euskaraz argitaratzen den guztia —ia, ia— irakurtzen dugunok, eta horietakoak asko garelakoan nago, nobela, elaberri edota ipuin bilduma berria agertzen denean zirrara ederra sentitzen dugu geure errainetan. Ez pentsa gero, gaindiezinezko literatur mailako produktuaren aurrean gaudelako gertatzen zaigunik, ez, kontrakoa baizik, berriro euskal letrek eskeintzen dizkiguten plasta pairagaitza horietako bat irentsi behar dugulako.

        Baina uste dut inor ez dela harrituko esan dudanarengatik. Azken urteotan euskaraz idazten den gehiena esperimentoaren munduan koka daiteke, edo bestela sinplekeriarenean. Hau, benetan ez zaidala oso normala iruditzen, gehienbat esperimento horiek oinarritzat erdaraz idatzitako literatura hartzen dutelako. Honek ez du esan nahi honelakorik ez dela egin behar, baina aurretik euskaraz oinarria finkatu beharko dugu esperimentuetan murgildu baino lehenago. Hala ere, badakit eritzi hau oso eztabaidagarria dela eta batzuk ez duzuela bidezkoa ikusiko, horregatik beste momentu baterako utziko dugu, aintzat harturik orri hauen helburua ez dela hau, Iñakiren nobela komentatu, baizik.

        Horixe, hain zuzen, goian esandakoa ez dagokio Iñakiren nobelari. Gutxitan suertatzen zaiguna gertatu da honetan.

        Gaueko bederatziretan liburua hartu eta liburua ezin utzirik, dena irakurri nuen, Golem-etan nengoela iruditzen zitzaidan. Eta hau euskaraz idatziriko nobelekin oso gutxitan gertatzen da.

        Honekin ez dut esan nahi literaturaren gorengo mailako produktua denik, baina bai guztiz irakurgarria eta atsegina dela, eta gure literaturan oso inportantea da hori. Beharbada, aro berriaren hastapenean gaude hau lehenengo aldia ez delako, gauza bera Pako Aristiren nobelarekin suertatu zitzaidalako.

        Baina goazen harira, Iñakiren nobelak oso estruktura klasikoa mantentzen du. Bi istorio ezberdin, bata nafar errefuxiatuarena —Joseba—, bestea publizitatean, lanegiten duen neskarena —Angie—, eta momentu batetan bi istorio hauek elkartuko dira bat bihurtuz. Kapitulo bakoitzaren, estruktura ere klasikoa dugu, bai denbora aldetik, bai deskribapen, narraketa eta elkarrizketa proportzioari begira. Ez gara inoiz aspertzen, kapitulo bakoitzean jakin izan du mantentzen hurrengoa irakurtzeko grina. Ez da inoiz luzatzen deskribapenetan, lau hitzetan kokatzen du egoera.

        Aurretik Golem-etan nengoelakoan irakurri nuela esan dut, eta ez dut nolanahi hori aipatu. Nobela, filmen gidoiek duten estrukturaren arauera dago idatzirik.

        Orain urte bat, Pello Lizarraldek bere nobela aurkeztean Alemaniarrek egiten duten zinearen estruktura segitzen zuela esan bazuen, oraingo honetan Iñaki amerikarrek bere filmeetan segitzen duten ildotik abiatu dela esan dezakegu.

        Euskararen erabilpenaz, aurretik estrukturari buruz esandakoa baliogarria dugu. Nobela arma bada erabiltzen den esaldi mota arina izanen da ere. Esaldi motzak, menpeko esaldietan gehiegi murgildu gabe. Azkeneko hau bakarrik Geneten itzulpenean hautsiko du.

        Hiztegia erraza, liburu honetaz ez dugu inoiz egingo aurreko KORROKen Koldo Izagirreren nobelaz egin zena. Beharbada akats bat ene ustez, Harlem-n normalean hika erabiliko zuten. Badakit inglesez honelako bereizketarik ez direla egiten baina hizkuntza aldatzen da toki batetik bestera eta hori euskaraz argi adieraz daiteke hika erabiliz. Bestela hiztegiaz ezer gehiago ezin esan dezakegu, nobelarekin doa guztiz, agian Kintanak zenbait akats aterako zituen baina ni ez naiz horietan sartuko.

        Eta bukatzeko bakar bakarrik aipatzea Iñakik oso produktu ona atera digula, atsegina eta irakurgarria hasieratik bukaera arte.

        Buy and read it!