Unibertsoa liburua dela dio jakinduriak: liburu batek bere unibertsoa darama barrenean.
Metafora zaharra, laberintoaren adineko. Biak dira ederrak eta horregatik erabilgarriak.
«Zeus-ek ezingo lituzke inguratzen nauten harrizko sareak libratu. Ahaztuak dauzkat izan naizen gizonak: nire patua den pareta monotoaren bide gorrotatuari segitzen diot». Laberintoa deritzon poema batetan idatzi zituen Borges-ek.
Laberintoak zerbait dauka beti gordeta. Gillermo eta Adsok monastegian aurkitzen dute lehena. Bertan mundu osoko jakinduria ezkutatzen da. Unibertsoaren unibertsoa: liburutegia, Eden-aren metafora.
Jakina da meta-fero (metáfora) hitz greziarra trans-ducere hitz latinoaren sinonimoa dela: itzultzea edo haruntzago eramatea. Eta monastegian ezkutupean dagoen jakinduriak arbola bat ekartzen digu oroitzera: Paradisuaren mugan zegoena, on eta txarra bereizteko jakintza ematen zuena.
Beti esan izan da Literaturak bi mito nagusi dituela: Paradisu galduarena (honi buruz aipatu daiteke Borges-ek esaten zuena, paradisu bakarrak galduak direla) eta Lur Prometituarena. Bietan jakinduria eta zoriontasuna dira helburu. Literaturan hitzaren bidez xahutu nahi da nolabait esateko oinarrizko pekatua eta galdutakoa berreskuratu, itzuliaren bidez (trans-ducere). Horregatik metafora da edozein motatako literaturaren oinarria; eta unibertsala.
Baina, Umberto Eco-k beste laberinto bat eraikitzen digu liburuaren barruan dagoenaz aparte. Bertan, bestean bezala, zerbait dago ezkutuan, irakurri ondoren agertzen dena: Literatura. Laberinto bigarren honen izena larrosak berak darama, nobela da.
Platonek esaten zuen bezala izena gauzaren arketipoa bada, larrosa hitzean dago larrosa osoa, eta argudio hori bera astinduz esan daiteke literatura osoa dagoela «Larrosaren izena» daraman nobelan, horrela itxuragabea badirudi ere, Gillermok teoria horren kontrako borroka latz eta etengabea daramalako. Hari leun eta fin batez jarraituz (ez galtzearren) Literaturan egon diren maisu guztien azternak soma daitezke azalean eta nahasian.
Ia metafora guztiak asmatuta daude, eta gaurregun jenialidade bakarra metafora horiek berriro sortzea eta egokitzea da, iraunkorrak izan daitezen.
Zentzu horretan seguruaski nobela hau ez da jeniala, beste batzuk diren moduan, baina esan daiteke bigarren gerratea ezkeroztik osoena dela, eta zatituta zegoen jakinduria edo literatura biltzeko ahaleginik seriorena, nahiz eta eklektikoa izan.
Eta eklektizismo horretan dago hain zuzen nobelaren jenialidadea, lan batek bere inguruarekiko behar duen distantzia. Paralelismoak nabarmenak dira, bai pertsonaietan: Gillermo Sherlock Holmes edo Teseo izan daiteke, edo Gillermo besterik gabe; eta Adso Watson izan daiteke edo Ariadna, edo-ta Adso. Eta nobelan zehar polizia-jeneroaren, filosofia-kontaeraren eta historia-errelatoaren oihartzunak entzun daitezke. «Mila eta bat gauak» izeneko ipui-bilduma ere burura datorkigu irakurtzean.
