Fisika hiztegia eta Ramuntxo konplejoa

Euskaldunok "antiklerikaltxoak" ginela alegia, antiklerikaltxoak edo kakaileroak, baina ezer ona ez zen zerbait bai behintzat. Egun osoan apaizak genituela ahotan, apaizak eta fraileak hegal gabeko beleak, bazter izorratzaileak, eta haien diruak eta neskameak. Baina pratikan etxetik ateratzean "gurutze santuaren", eguerdian "aitaren" eta iganderoko meza, errosario santua eta pazkoakoa, errogatibak eta angelus, kojulua eta agonia. Zerbait antzeko pasatu ote zitzaion Ramunchori, andregaia reskatatzera joan, bandido bihozkabeenaren ausardiaz eta konbentuko superioraren aurrean akojonatu ta Ameriketara hanka, kolorezko emeak kilimatzera, eta panpetakoekin jolastera, gerora indiano atsegin, pakioso eta neskametsu bihurtzeko. Espainiako Juan Tenoriok egundo egingo ez zukeena, hura edonorekin idixkotuko zatekeen andregaiarenganaino iritsi aurretik. Superiorarekin Ramunchoren kasoan. Hau omen da, LM Santosen esanera, Ramuncho konplexoa.

        Hau irakurri nuenean enemistatu nintzen ordurarte, "Tiempo de silencio" medio, admiratu nuen Martin Santosekin. Ez baita inoren gogoko izaten istimatzen duzun inor zeure kontra aritzea. Automatikoki zure kontrario bihurtzen da, eta kontrarioak arrazoi izatea inori gerta dakiokeen deskalabrorik desgraziatuenetakoa baita.

        Aspaldikoa eta denona da geurearen aurrean itsu izan eta zozoak beleari ipurbeltz esatearena, eta garai batetan arma, herreminta eta superiora askoren aurrean jarri beharko ninduketen, nere herriak konplexo hori zuela aitortu aurretik. Gaur, guttiago beharko nuke, edo agian, zenbait gauza ikusi ondoren neuk esango nuke inork behartu gabe.

        Fisika eta hainbeste -ika eta -lojia ikusi ondoren aitortzen dut, benetan gure herriak baduela Ramuncho konplexoa, gure herriko batzuek behintzat, eta zenbaiti alto agudo ematen ez badiogu, denok Ramunchotuko gara, urteetan zehar beste asko joxemieldu den bezala.

        Usaia hartzen hasi ez zaretenontzat, ez pentsa, hiztegiaren atzean UZEI eta honen atzean frantziskotarrak ikusten ditudalako ari naizenik, honek zer ikusia badu ere. Denok izandu baikara tertzeordenako ziren guraso batzuen seme luistar edo ala mariarenalabetakoak, eta fina ez beste hori zen guztia ezagutzen dotore ikasi genuen. Eta bertan hil nadila, fisikarena fina ez beste hori dirudigu.

        Ez dakit zer arraioren beldurra duten, zertaz lotsatzen diren, zer pentsatzen duten, eta zergatik gero eta aldeanoago diren (jakin bezate benetako aldeanook ez diegula barkatzen). Ramuncho garbi ikusten dut baina horiek atzeratu dituena ez da superiora, sorteresa la hermana portera baizik (Zezenak isatsetik eta arbolak adarretatik eusteko ohitura zitalaz, titulatu behar nuke).

        Hemen dagoena prolema bat da eta hori denok bapo ikusten dugu. Hizkuntzaren gaitasuna edo guztiahalmena eta bere normalizazioa. Horretarako bide bakarra dago, beste gainontzekoak inora ez garamatzaten bidetxiur ziztrin batzuek besterik ez baitira. Benetako bidea alpinismoa ordea eta bestea galipot leuna. Baino jaunok serio. Gure prolema zein da? Fisika euskaraz irakatsi ezina ala irakatsi ezina? Euskal unibertsitaterik ezarena ala euskal EGBrik ezarena? Mintzairarena ala mintzailearena?

        Imajinatzen al duzue nolakoa litzateken, hemendik hogei urtetara gure euskara, egun hitzegiten den hizkuntza, egoera berean (kalitate berean) ugaldu eta maioritario bihurtuko balitz? Aze parrak aixkiria! Independentzia eta sozialismoa sintesis bat diren bezala hizkuntza eta bere egokiera ere beste bat dira.

        Edozer gauzatarako gai den hizkuntza bat daukagu. Gaitasun hori lortu ez badu eman ez diogulako izan da, ez bere rekurtso faltagatik. Fisikako irakasleek ezin dute fisika euskaraz eman, euskara ez dakitelako, ez fisika ez dakitelako. Erdaraz kultotu den euskaramintzaileak "neutron-neutroi" "molecular polar-molekular polar" "tropopausa-tropopausa" "modulación de intensidad-intensitate modulazio" esaten badaki, baina "cuando venga tu padre te esconderá en un sitio seguro para que no te cojan los txakurras" esateko, bost egun, eta mila bider pentsatu behar du, eta "txakurrak harrapa zaitzaten aitak gordeko dizu" esaten bukatzeko. Horra hor lehorrerako amuak edo erregerik gabe handira bost. Aze parrak aixkiria!

        Une honetan gureak horiek ez beste bide batzuk hartu behar ditu. Hizkuntzaren normalizazioa, eta honek isilkako lana, zakurjornala, eta nekeak eskatzen ditu, eta ez da noski zenbait lan bezain dotore, ez du kanporako itxurarik. Baina hau eginaz bakarrik hartuko ditu hizkuntzak behar dituen garrotea eta abiada, eta erabiliaren poderioz hizkuntzak berak sortuko ditu fisika eta antzeko hiztegiak, baina ez dagoen tokitik hiztegi inbentatzen hasten baldin bagara, pentsa euskal hiztegien fenomenoa Mondragoeko koperatibena baino genuinoago eta bereziagoa izango dugula, mintzaile baino hiztegi gehiago izango dugun bezala.

        Noski, beti egongo da xaxatuko gaituen Suarezen bat edo sasijakitunen bat. Desafioa handik eta erronka hemendik, horiena azkenean sesioa besterik ez baita. Baina tristea litzateke asko moduzko kontrarioak aintzakotzat hartuko bagenitu, denbora eta kategoria galduko baikenituzke.

        Porque ni voto a Suarez, ni soy de UCD, ni licenciado en Deusto, ni trabajo en el Ayuntamiento, ni la mitad de mis amigos buscan trabajo, bat bestea baino alferrago baitira, ni mi esposa se acojona y se queda en casa, bai zera, lotuta ere ezin eutsi etxe barruan, baina oraindik ere Fisika nuklearra ezin irakatsi euskaraz. Aze parrak aixkiria!