|
—Itz Lauz—
Lizardi ta Larreko ziranek elkarri egin-gutunak
Tolosa'tik, 1929. Orrila, 19-gnean.
«Bañolari» agurgarria: Zure «bañoak» «baño» dirala, otoi, zuk ain mami darabiltzun naparrera gozo orretan idazki bat biali zarazu, egunkarirako.
Egunkarirako... Egunkari-muestra edo agerki bat atera nai genduke «Euskaltzaleak», aren zabalkundea egiteko, ta muestra orretarako eskatzen dizugu, gure betiko lotsarik-ezaz, «artikulo» bat. Gaia edozein bedi, egunkariazkoa ez beintzat, erakuski orreri egunkari zaar ta egiñaren usaia eman nai baikenioke, aal dalarik. Laburregia ez egin, oraingo «Argia»-ren zerrenda t'erdi betetzeko lain-edo. Zure lantxoa ilaren azkenerako eskura nai nuke.
Barkatu. «Larreko» begikoa: zure benetako euskeltzaletasuna ezagutzeak eman digu ausardi au.
Bizkortu ziñan oso?... Jainkoa'ri otoi egiten genion zure osasunaren alde: zu bezelakoak betirako izatea nai... Goraintzi miñak Aingeru zere semeari: ezagutu ez arren alkarri zenbait idazki egiñik gaituzu.
Barkatu, berriz ere, ta nabasiki agindu. Mirabe nazu.
L'tar X.
Zuzenbidea: José María de Aguirre, Tolosa.
* * *
Jhs.
Lizardi-tar Xabier Jaunari, Tolosa'n.
Nere adiskide maite eta lankide azkarrena eta sutsuena;
Biotzez, agur. Eskerrik asko, nere alderako zure biotz onarengatik eta otoitzengatik.
¡Ederki ari zarela, lanean! Badakizu; nik dezaketana, zure eskuko, eta agindu.
Or doakizu... ori; egoki ezpazaitzu (oraikoa da ta betikoa), itz batez adiarazi zadazu, beste gai bati lotzeko.
Jainkoa baitan, biotzez: ene agurrik beroenak zuretzat.
«Bañokalari.»
* * *
Jhs.
«Lizardi» ene adiskide zindo bezain begi-begikoa-ri, agur biotzez: Baldin ezpalitz zurekin itz bat bedere egiteko, Donostira juan nai nuke. Badakizu eri nagola; deustako gauza ez naizela, bakarrik bañoka asteko, eta ortako, ez du balio ni nagon lekutik alda nadin edo igi nadin.
Zu bezalako euskal-zale bizkorrak ikusteko eta mintzatzeko gogo anditurik nago beti, baño, ezin.
Ortako, zu bezalako gazte-argituek, arazoa, zuen gain artzen eder zait.
Jainkoak argi dizuela, arazo ortarik eta beste gauza guztietarik.
Badakizu zenbat maite dizun.
Larreko'k.
* * *
(Tolosa)'tik 1929'gneko. Uztailla - 4'gnean.
«Larreko» agurgarri maitea: Aspaldinanik zor nizuan itz-sorta bat. Gure egunkari-erakuskirako lan polit ura biali zenidan, ta... ezta eskarrik ere. Gero berriro idatzi didazu, ta berriz ere ixilik ni... Barkatu: lanaren mendean nago, ta bear guzia ezin egin.
Egunkariarekiko lanak aurrera jarraitzeko itzartu gera, Donosti'ko itzaldietan. Orren berri eman dizazuke Espartza jaunak, «Pensamiento Navarro»-koak. Arloa zalla da ta zakarra, baña aspertzen ezpa-gera ta Euskalerria'n lotsaren aztarrenik ba-da, nik uste zerbaitera bagintezkela iritxi. Jainkoa'ren laguntza bear ezer baño geiago, ta beraz ea otoika otoika biguntzen degun.
Benetan naigabe izan det zu Donostia'n ezin ikusia: lenbait-len izango al da! Aurki Done Pirmin, zure zaindari: egun atsegiñak ditzazula, ta urte askotarako. Goraintzi miñak seme ez-ezagunari. Bizkor-bizkor izan.
Mirabe nazu.
Lizardi'tar Xabier.
(1) 1929. Garagarrilla 23. Uztailla 4-gnean. E (rantzun) Lizardi'ren beraren oarkizuna.
* * *
Jhs.
Lizardi-tar X. jauna, Tolosa-n.
Ene adiskide begi-begikoari, agur: Barkatu, baño, aspalditik galde bat egin bearrez nago.
Egin duzuen euskararen aldeko batza, deitu duzue «Euskaltzaleak». Aspalditik oarturik nago; atzeski tzale eta zale, bereziak direlarik, berdin erabiltzen ditugula. Nik uste, tzale-k adiarazten duela, egiteko bide edo indarra duena, agente) gerizatzale: encubridor. Aldiz, zale atzeskiak, zaletasuna — leia, atxikimena, adiarazten du: = ardozale — mendigoizale — euslkalzale, t gabe.
Barkatu berriz ere. Larreko.
Bidaiaren gain Garagarrillak 30'k irakurri diteke.
* * *
(Tolosa)'tik 1930 (1) Garagarrilla, 17'gnean.
«Larreko» jaunari.
Iruña'n.
Ene jaun eta adiskide xaloa: Zure idazkitxoa jasoa det, eta lan larregiz baztertua ere gaurdaño. Barkatu, Gipuzkeraz, beti, l, r ala n- atzetik z datorrenean, t bat bitartu-bearra izaten digu agoak. Beraz, «Euskaltzaleak» itzean badakigu atzizkia eztala «tzale», baizik «zale», baña t ori tartean sartzea agoak eta entzukiak eskatu-egiten digute. Ala, beñere eztegu esaten (bi itzez bat egiñik) ar-zazu, bial-zadazu egin-zak: beti, artzazu, bialtzazu, egintzak. Gure bazkunaren izena asmatzerakoan errotzat «eusko» artu izan ba'gendu, ez genizun «Euskotzaleak», egingo, baizik «Euskozaleak».
Zuk diozun «tzale» ori ez ote litzake obe beti «Tzaile» «tzale» egitea?
Ori da, adiskide maitea, nere iritzi motxa.
«Euskal-Esnalea»'n bi milloekiko galde-erantzuketa ortara biali dezun lan polita ikusi det. Eta arrezkero kezkatxo bat dabilkit buruan. Diralako «intelectual» ulergaitz aien artean ni ere etsirik ote-nazun. Iñoiz lagunok esan baitidate orren antzekorik, eta bestalde ezagutzen baitet nik ere euskel-idazle zarrak gutxi ausnartu izan ditudala, gaurdaño beintzat, astiaren urriz. Nik beldur bezela ba'litz, au da, ene iduritu ori ustel ezpa'litz, otoi, «Larreko» nabasiki aolku emaidazu, ta gogoan iduki ezkero, esan ere bai bear ez bezela idatziak etsi dituzun lan edo lan-zatietank batzuk.
Eskerrak aurrez, ta agindu zure mirabe oni.
Lizardi.
(1) Uztailla bear luke.
* * *
Ihs (?)
Lizardi-tar Xabier jaunari, Tolosan.
Ene begi-begiko adiskide on-ori, agur
Aspaldidanik zorretan nago zurekin. Zorra ordaintzen ezpadiot ere, aren truk, una emen orri batzu.
Bialtzen dazkizut, baldin ongi bazaizkitzu... argitaratzeko. Berriz ere, emen. Pantikosan, nago. Osasunez ez nago orren makur, baño iraunazi nai nere bizi makal uni.
Nere zorionik beroenak, emakumeak artuazi zinuztelako euskararen aldeko lanetan. Badakit ez dela gauza erraza, oraiko aldi untan emakumearen biltzea gure alderdira.
Bainan; oraiko emakumen gizondu bearra ¿ez ote daiteke bide ortarik zuzendu? Unelako «feminismo» bat, ongi elduko zitzaigun.
Barkatu, baño, Donostian egin zinuten jai politaren ondorio onik eta ageriak ¿ikusi daitezke?
Emakume aberatsa gurekin bagenu! Euskaldun letradun gazte guztiak gurekin litezke.
Eta errietako neskatxa euskaldunak, ez da esanbearrik, oriek ere aberatsen ondotik.
Baño, ni, beti bañoka.
Biotzez, agur beroen beroenak, eta zuk nai aña agindu zure zerbitzari apalenari.
Larreko.
Pantikosa (Sanatorio).
* * *
21-VIII-1930.
1930'gneko. Orrilaren (N. B. Gaizki dago, aurrekoari erantzuna bait-da.) 14'gna.
«Larreko» ri, Pantikosa'n.
Ene jaun agurgarri ta adiskide begi-begikoa: Zurea jaso det, idazlan eder ura irakurri ere bai, ta bereala «Argia»'ra biali det: on da gai mardulak artuaz batera edo bestea jardutea, bestela idazlanik geienak irakur nekearen baliorik eztute. Ala, bada alegiña egingo dizut zerbait astirik artzen, labur bederik erantzuteko; oso lanpetua ibilki, maizenik bezela, Errenderi'ko jai ori dala bide.
Gero, berriz, etorriko da (Yon done bigarrenez) Segura'ko jaitxoa, geroago Bergara'koa, ta bitartean nik aal-dakit beste zenbat gauz. Jainkoak utziko ote liguke, bada, onela nekatzen, guzia alperrikako ba'litz?
Zaitu geldi-geldi osasun ori, ta txolartetan egingo aal-dezu aalegin pitin bat zure izenorde aipatua maiztxo ikus dezagun gure ingi-bazterretan.
Zure-zurea:
Lizardi.
* * *
Ona emen Larreko'k Lizardi'ri igorritako orrien aldakia:
Euskeldun sendagilla-ren Elkartasuna.
Bazkun onek nai du, batu sendagille euskel-guziak bakarrik:
1° Zaitzeko gure euskera, zabaltzeko eta erabiltzeko.
2° Zaitzeko euskera dauzkaten eskubideak, agerpen guzietan.
3° Bazkun onek ez du izango ikurrin berezia ta sartzen al dira sendagille danak, alki daudenak, aurrean ipinitako atalekin. Ortako bete zazu papertxo au ta bial zazu Eusko-Ikaskuntza-ra.
Oar ezazu, irakurle: bigarrenak onetara bear luke euskeraz: «Zaitzeko euskerak dauzkan eskubideak, agerpen guzietan.»
| 
