—Euskera—

Gutun agiria

Aurraitz

Bidaso'z andiko anai bati.

Bizkai'tik

Ez dakit nor ez zelakoa zarean, baina, Mikel eritxiko dizut, izen au Euskel-erria'n ugaria bai-da.

        Bear ba-da eleiz-gizonen bat zaitut; ostantzekoa izatea ere ba-liteke. Baserritarra baldin ba-zera, obeto elkar aituko dugu, neu ere baso-basoan yaio ta asia bai-naiz.

        Euskera osotuaz idatziko dizut, Mikel, ulergaitz izan ez nakizun.

        Lapurdera yatorraz asi dira, orain, emen Bizkaia'n iru-lau. Era ontara idatzi omen zan lenengo euskel-liburua eta ori ei-da ar bear genuken bidea, gutxi batzun eretziz. Zein eratara lenengo idatzi zan barik, zein erak artu dun indarrik geyen, eta batasunerako zein dan egokiena begiratuko ba-lie obe.

        Nere uztez, bizkaieraz eta gipuzkeraz idatzi da geyen, eta bi oneik dagoz elertian indartsuen. Baina bizkaierak besteekandik aditz berdingea dunez gero, gipuzkera, besteekandik edertu-ta, genduke egokiena danoentzako.

        Bizkai ontan beti izan gera naste-zaletxuak: batak aulan idatzi bear dala besteak alan obeto legokela, eta orain TXORI-YABOLAZ (1) beteriko euskera bat dakarkigue, uaixe izan bear lukela nagosi euskeldun berri batek-edo esan dula-ta.

        Yakitun izango zera, Mikel, euskeldun berriak sekula antzik eman aal-izanen ez dien bestean euskera ezagutzen zun Azkue aundiak algaindu zigun bideaz.

        Bear ba-da, biar-etzi, besteren batek, bizkaiera izan bear dula nagusi esanen digu, «PERU-ABARKA» bizkaieraz idatzi zala, edo au dala euskerarik zaarrena norbaitek esan zula-ta.

        Bizkaitarrok naste-zale geran bezin burukoi dira giputz asko, Mikel.

        Eurena edertutzeko ere ezin dute eda egorik alboetara. Eurena uts-utsik da ona, antza. Onak dagoz orreik guk bezela geurea utzi eta auzokoa artzeko.

        Gipuzkoar batek esan zidan bein: «Orixe'ren «MEZA-BEZPERAK»ren euskera gipuzkoarrei zail egiten zaie». Lotsagarria, Mikel. Gipuzkoarrekin inoiz ibil ez dan edozein bizkaitarrek ulertuko luke, eta giputzak, eurak, ulertu ezin...

        Zuri atsegin izango zaizula uste dut, ba, Mikel, Orixe yaunaren idazkera. Guztion antzera, berekeritxu batzu ba-ditu, baina euskera-arloan irakasle andia dugu.

        Olerkiak ere bikain-bikainak egin daroaz, baina, aukeran, luzetxuegiak.

        Lan luzeegiak gogaikarri izaten zaizkio irakurleari. Gogaia polito-polito esandako poesi laburtxuak atsegingarriago zaizkit, luze itz askokoak baino. Euskeldunok itz gutxikoak izan gera beti, eta olerkietan be azalpen larregirik ez ginduke erabili bear, poesi utsa baino. Yazokunen bat idatzi nai danean gauzak zeatz azaldu nai izanez gero, olerkia luzatu egin oi da, eta olakoetan berarizko tamaltasun olerkoia ezartea onena, irakurlea liluratzeko, aspertu eta bertan-bera laga ez dezan.

        Euskerak bertsu-gile asko ditu, baina olerkarik gutxi-gutxi. Bertsuak aitu gura ditudanean, elizaldeko ardandegira yun oi naiz, eta, irakurtzen ebili bear barik, edozein yaiegun gautan entzuten ditut, etorri itzaleko bertsulariak abestu-ta entzun be.

        Eta, zer derizkiezu, Mikel, gure Aberriaren izena aulan dala edo bestela izan bear lukela-ta dabiltzanei?

        Batak gura ez, eta besteak bear ez ildako karlatar alderdiaren zunde apur bat dunarren, Euskel-erri polita eta guztiak darabilten itza bai-da; baina Euskadi, geure mendi ezeetan izuri gindun odolaz idatzi-ta dago, gure Aberriaren bular zaurituan, eta ez du inok ezabatu (borratu) al-izanen: izen biok bear ditu, ba, gure Erriak, egoki danean egokien dana erabilteko.

        Ez dut uste aserretuko zareanik, Mikel, zelako txedeak dituzun itaundu-arren. Ez dituzu ontzat artuko, nunbait, guda-ostean euskeldun bat edo bi, or-emendik, zabaldu guraz ari diran amets lorrinak. Onetariko batek, bein, ez dagola gogorik idatzi zun beste kirtenkeri batzuen artean. Euskeldun berriak dira nunbait eurok: euskeldun berriak eta larriak, urrean, «KHIMAIRA», «LABYRINTUA» eta antzeko itz itxusiekin gure izkuntza naasi gura izateko.

        Euskeldun berri eta urietako yator askok euskerak ez ditula uste duten itz eta esaera aunitz erabilten dira gure baserrietan, eta lotsagarria da, ekarritako itzak bear ez dirala gure izkuntza ederrari ezartzea, gero, Mikel.

        Lengo baten, euskeldun berri batek, endazale naizenetz itandu zidan, eta baietz erantzun nion, kistartasunak laketzen dun neurrian.

        Bai, Mikel, endazalea naiz, baina ez Hitler'tarrak aditutzen zuten erara: kistarra naizenez indarkeri (dictadura) mota guztiak gaitzesten ditut: «Aberri azkean, gizon azkeak», da nere txedea.

        Azkatasun-bideetaz kateak eraman ezinik oinak odoldu-ta, Aberri menperatuan gabiltzanok, aurrikaziz dakigu norainokoa dan, naiz-ta katoliku izenekoak izan, «dictaduren» ankerkeri eta odol-egarria.

        Yibitakadarik aunitz artu-ta gagoz Hitler'tar eta aien otseintxuekandik.

        Ez da berdin, Mikel, London edo Paris'en bizi eta au ta bestea esatea.

        Guztizalekeria (totalitarismua) ontzat daukana betor Bidaso'z emendiko Euzkadi-aldera eta asi bedi Aberri-alde yokatzen... beingoan irekatsiko die Erria azkatzeko zein bide dan egokiena.

        Gogaikarri izan ez nakizun ez noa geiago luzatzen, Mikel, eta zeurearen zain geratzen nazaizu.

        Ar bizkaitar onen besarkada anaikorrena. Agur.

(1) «h»ak.