—Euskera—

Oñarrik

Jon Andoni

Alditxo bat ba da euskeraren alde lan aundia egiten dala. Bide zuzenen ori erakutsi digulako Jaungoikoari eskerrak eman bear dizkiogu.

        Jakiña dago, euskaldun asko erbestetuk ez ba leudeke lan aundigoa egingo litzakela. Bañan ala daude, ta era ori aldatu bitartean, orain egiten dana bañan geiago egitea zailla da: batetik, askok betarik ez daukatelako; bestetik, edozein gauza egin nai ba da, diru asko bear dalako; eta gañera, au da garrantzi aundinekoa, euskera erakutsi bear litzaken tokin debekatua dagolako.

        Aberri baten bizia ez da egun batzuek edo urte batzuetako gauza; gaurko negarrak legortuko dira ta lentxeago edo beran duxeago poza etorriko da: beta izango dutenak azalduko dira, dirua sortuko, eta eragozpenik gabe erakutsi ta ikasi leiken garaia izango da. Askotan, dana galdu zala esan leike; bañan ez da egia: atzerapena ta galera osoa ez dira berdiñak. Euskeraren arazo ori gari ajiarena bezala da: egun txar batean ludiko gari soro guztik erre ditezela, eta aletua zegon garia ogitan joan deiela, eta ez da ajolarik, kutxa baztar zatean eskukara ba gari ale gorde ba da: andik berriz ere aterako dira gari soro mardulak. Dena, etorkizun osoa, euskeratik zintzilika daukagula egia da, bañan gaur galdu nai duten euskera au, loxintxa tartean gordetzen ba degu, galduko ez dala ere bai.

        Gurean antzeko gertaera garbia Finlandia'n daukagu. Orain eun eta berrogei urte, bertako izkuntza nekazarik eta kaletar pixka batzuek bakarrik mintzatzen zuten; ezta eleizetan ere; sendi barrunbean, kalean kontu kontari jarduntzeko, baserrietan... utsa. Jende apañak ez zuan Suezitarra besterik itz egiten; ikastoletan gutxigo; eta idatzita agertu bear zuten paperetan, ezer ez. Gure euskeraren antzera. Bañan agertu ziran abertzaleak; ikusi zuten izkera galtzen ba zan, aberria, galdua zegola; asi ziran ziñez lanean, eta orain zoazte Finlandia'ra: garai batean, orain eun da berrogei urte apaña zan izkuntza, Suezia'ko izkuntza, esan leike ia iñork mintzatzen ez duala, bear bearra izan eta ikasi dutenak besterik. Gaur Finlandia'n Suezi'koa utzi ta Finlandiatarra itz egiten dute.

        Ortara irixteko oñarri bat bañan geiago ipiñi bearrak dira. Batzuek ezarrik daude. Besteak oraingoz ezin egoki asi leizke, bañan garaia irixten danerako antolatu bai. Ara emen bi.

        Gure arrobia baserrin dago. Nunbait erreza ta bearra ba da euskerari iraupena ematea, baserrin da. Arrobi ortako arria rekin kaleko etxeak (langilleak esan nai det) egingo dira. Orrengatik esango nuke nekazarien bazkunak eta langilleen elkartasunak garrantzi aundinekoak dirala. Jatorriz denak baserritarrak; geiegi sortzen diralako, gañezkakoak kaleko langilleak. Lenengoak ez dira gero ta geiago izango, nai aña baserri ez dagolako ta berrik ezin egin leizkelako. Orrengatik berarengatik eutsi bear zaie. Besteak berriz, «industrializazion» edo dalako orrekin, aldin geiago. Batari ta besteeri nola euskera bidean iraunazi, ori da lana oraingoz ezin egin leikena, bañan al izatea etortzerako antolatu bear dana.