—Yakintza—

Euzko-langilliei oyuak

Y.L. Argarate'tar Erraimun

VIII

Zure alde

        Garizumako igande atsaldetan, erri osoa eleizan batura, Gurutz-bidea egiten gendun. Oraindik ere, egiten degu.

        Zirene'tar Simon'ek Jesus'en gurutza mutur batetik eltzen zula ikusirik, Simon ura izan nai izaten nun. Ta nere kolkorako esaten nun: «Begira zenbat gizon Jesu inguruan, ta laguntzeko bat baizik ez. Begira Yauna, aunatu aunatuta, odol eta izerdi ixuriz aulduta. Yudas'en musu maltsurraz biotza zulatuta, ikasle bildurtien ukoz urratuta. Guruzpian makur, akituta. Ler bearrean goruntz dijoala. Ta lagun bat ondoratzen etzaio, etzaio ondoratzen lagun bat. Jesu, nun daude sendatutako gaxoak, argitu dituzun itxuak?... Ni or banengon! Azkenian eltzen dio batek Gurutzeari buru batetik. Azkenian, yarri da bat Zure alde. Ta orain, Zure Amak egindako jantzi zuria kentzen dizue... Utikan lapurrok! Orain giltzak eta malluak, ta lurrean zuloa...

        Gaur bertan ere, Jesus'en Eleiza gurutzatu, il ta lurperatu nai dute. Gaur bertan ikastoletatik Jesu atera dute, biraoz, txistuz, ukaldiz.

        Euzko langille, izan zaite Simon bezin ona.

        Etzaite izan Jesus'en atzetik samaldaka ta orruz zetozen otsoen antzekoa. Etzaite izan izkutaturik zeuden bildurtien bezelakoa.

        Gurutza zurekin eraman zazu. Izan zaite beste Paul bezain ona: «Kristorekin gurutzatu izan naiz». «Christo confixus sum cruci».

        Eta Simon eta Paul'en saria yasoko dezu: «Kristo'rekin il bai-gera, Arekin biziko gerala sinisten degu». Onezkero, Arekin bizi dira.

        Itzen bat edo, esango zion noski Yesu'k Simon'i. Zer, ordea, ez dakit. Neri ere, esaten dit alako itz goxo-goxoa:

        «Ni gizon guziegatik il naiz. Baño, askoentzat alperrik. Deabruarenak dira oraindio-ta. Nere odolaz erositako gizonak. Niganatzeko, lagun billa nabil, baño etzait lagunik ondoratzen emen. Erbestera jo bearko ote det? Euzko langilleen artean ez ote dut arkituko?»

        Bai, Jauna, ar gaitzazu bein betiko.

        Betiko zure alde.

        Eleizaren alde.

        Zure odolez erositakoen alde.

IX

Artzaiaren Maitasuna.

        — Bikendi, Bikendi, zer dudan yakin nai al duk? Ik maite-mindurik nadukak.

        — Arri ta belarri egiñik negon! I, niregatik maite-mindurik?

        Ta neska zoragarriaren aurrean, Bikendi naasarik zegoan, sugeak odeitatik geldi-geldi jetxiarazten duen txori txoratua bezela.

        — Mirei, ik esanen ba'idanan «urrezko auntza nai diat: arkaizpetan oroldioa milikatzen duen auntza bear diat», edo arrobietan galduko nindunaken edo emen ekarriko niken urre illezko auntz ori: ortaraño maite aunat.

        «Izar bat nai diat nik» —esango ba'u— ez itsasoak, ez basok, ez suk, ez burnik, ez liraken galaraziko. Zerua ikutzen dun tontorrera joango ninduke aren billa. Ta igandean ire lepotik dilindan eramango uke».

        Txorabildurik zeukan benetan gazte ori maitasunak.

        Maitasun aundiagorik erakutsi ote leike? Bai.

        «Maitakuntza aundiagorik iñork ez du bizia maiteagatik ematerañokoa baño».

        Entzun kontuz, Euzko Langille maite ori, Yaunak berak itz egiten dizu-ta.

        «Artzai ona ni naiz, ta nere bizia nere ardien aldea emango det».

        Noiztik maite gaituzu, Jauna?

        «Aitak maite naunetik, maite zaitut».

        Beraz, betidanetik.

        «Zoazte, iduri-egoaz al dezuten aldi urrutietaraño. Ez lurrik, ez ibairik, ez eguzki, illargi, ez ur-iturri bizirik, ez itsaso mugadunik, etzan oraindio ezer egiñik. Ni, ordea, banintzan ta zure maitez nengon.

        Gero, berriz, lenengo gizon eta emakumea pekatuaren sasi artean ardigaldua bezela larratuta zeudenean, Ni jetxiko naiz, Aita, zerutik, eta Niganatuko ditut, eta zeruko bide izango natzaie, betiko galdu ez ditezen».

        Jaio zan bada, arkume bai'litz, artzaien artean. Guziok izan degu etxeren bat jaio orduan. Yainko umetxoak ez etxerik, ez oe ta seaska bigunik.

        Aunditu zanean, berriz, Artzai on onek, itxuak argi, errenak zuzen, gaxoak pizkortzen zitun. Bere ardi maitientzat zeuzkan guziak, Beretzat ezerez.

        «Egaztiek abi, azeriek bere gau-zulo badute. Nik berriz, ez det nere burua nun ezarri». Ori bai dala mugarik gabeko maitasuna, Jauna.

        «Bear bada nere bizi ta burua emango det nere ardien alde».

        Eta il zan.

        Ta ardi bakoitzagatik.

        Beraz, bere soñean gure ogenak eraman ditu Gurutz gañera... Bizi gaitezen, «ardi galduak bezela bai'giñan, eta Aren zauriz sendotu gera».

        Onelako egitez bere maitasuna azaldu zigun.

        Il aurrean, berriz, biotza maitasunaz ler-ler zeukala, itzaldi maitetsu bat egin zien bere Ikasleei ta geroko guziei.

        Ta Bera ogi biurtu zan. Eta Aren ogiz pizkortu gera.

        Ardientzat janari biurtu dan Artzairik ezagutu al dezute?

        Guk bai. Ta egunero Eleizetan banatzen zaigu gure Artzai ona.

        Alako maitasunik!

        Euzko Langilleak, «maite izatea zer dan ezagun degu, bere bizia gure alde Ark eman duneko». Guk ere gure bizia senideen alde eman bear degu. Gure Artzai ona maite bear degu.

        Maiteak! «ez dezagun itzez eta mingañez maite, egitez eta egiz baizik».

X

Ardiaren maitasuna

        — Ama, gaurtik ez det ardo-tantarik txurrutatuko.

        — Ago ixillik, len ere ori esan uan-ta.

        — Ezetz, ama.

        — Igandean zaragia baño ardoz beteagoa etxeratu induan erri-zaiñak, gabeko amabitan.

        — Ama, ez naizela aurrerakoan mozkortuko. Ezetz, ama.

        Ogeta bost urte zitun. Langille zan.

        Txikitandik biurri; aari-buru baño okerrago. Ta buru artan sortzen ziran asmo okerrak, akerraren adarrak baño okerragoak.

        Bein, aitari itzik esan gabe, etxeko txerri gizenena saldu zun. Etzion iñork igarri.

        Gaztaroan, berriz, ardo-zale. Larunbatetan, amarentzat dirurik ez.

        Bein oñerakorik gabe etxeratu zan.

        — Oñetakoak nun dituk, seme?

        — Paitarra edan bear nun ta...

        Baña, nork aldatu zion ari biotza?

        Ez naizela gerokoan mozkortuko esan eta zuzen joan zan Dublin'go Jesuiten Ikastetxera, Keane Aba'ri bere asmo berriak azaltzeko.

        — Ez dut ardorik iru illabetean ikutuko.

        Etzun ikutu.

        — Ez dutala urte osoan ardorik txurrupatuko.

        Entzun txurrupatu.

        — Ez dutala bizi guzian ardorik geiago edango.

        Irurogeita zortzi urteko il zan. Etzun beñere ardorik edan.

        Arritu al zera? Arrigarriagorik ba-du.

        Egunero, egunero goizeko ordubitan jaiki ta oe ondoan otoitzetan bostak arte. Eleizara joan eta belaun-gorriz Gurutz-bidea ibilli. Jaunartu ta lanera. Arratsaldean ere, lanera bostak arte.

        Aparitxoa belauniko artu ta amar ta erdik arte, otoitzetan Jainkoarekin gozoro gozoro, semea aitakin, arditxoa artzaiakin bezela.

        Igandetan berriz? Auxe da arrigarriena.

        Zeruko deunen artean, onek egin zuna egin dunik bai ote da? Entzun, eta al badezu erantzun:

        Osasun ona zuanian, goizeko bost eta erdietatik eguardiko ordubata ta erdik arte Eleiz barrugan... ta aldi osoan belauniko. Aldi osoan begiak ara-onera itzuli gabe, libururik gabe. Belaunak lurrean ta gogoa Jainkoagan tinkaturik.

        Zortzu ordu ta erdi.

        Bere eleiz-liburutxoan auxe arkitu degu bere eskuz idatzita: «Gaur ogeta bat meza (jaupa) entzun ditut (1915-VIII-15)».

        «Gaur ogeta bi meza entzun ditut, nik Talbot'ar Mateo'k (1.915-VIII-22)».

        Talbot irlandar langillea orain ogeita ta amabost bat urte il zan.

        Beste irlandatar langilleak, omenez, oroitzarri bat eraiki diote Dublin'en Irlanda'ko uri-buruan.

        Ta langille onen izena eun ta ogei milla idazkietan ludi guzian zabaldu da. «Agur» egiten dizut emendik, euzko-langilleen izenean.

        «Agur» Talbot langillea! Langille guzien eredu bikaña».

        Euzko ta irlandarren artean antza bai omen da... Talbot'en antzeko langillerik noiz ote degu euzkaldunok?

        Ardi onek bai bete zun Artzai Onaren esana: «Etzazute itzez ta mingañez maite, egitez ta egiz baizik».