Idatzi, baina zer

(nonahi, noiznahi)

 

      Ali Ahmad Said Esbe, Adonis-ek, Beiruten 1982an:

 

Eta denbora badoa

hilen hezurrezko eskumakila daramala.

Insomnioaren ahoak

zintzur egiten dio gauari.

 

Itxuraz eguzkiak bere argitasunari:

itsutu nazazu

ez dezadan ikusi.

 

Eguna gauaren beldur da,

gaua gauetik ihesi dabil,

eguzkiak begiak igurtzi eta hasperen dagi:

ezin du ikusten duena sinetsi.

 

Eskerrak

suteetako kearekin nahastuta

eztitzen duen hautsari,

bonbatik bonbarako tarteari,

nire urratsak eusteari

uzten ez dioten baldosei.

Egonarria erakusten duen haitzari.

 

Nigan da leherketen mozkorraldia,

zarataren horditzea,

eta neure aurpegia desarratzen dut

aukeren espazioan barrena.

 

Hil da argia.

Nire ametsen argizagia piztera noa.

 

Har nazazu, maitea,

eta estutu.

 

      Izet Sarajlic-ek, Alma Lazarevska-ren ipuin bateko Sarajevo setiatuan 90eko hamarkadako egunen batean:

 

            Distantziaren teoria

            beti berandu heltzen direnek asmatu zuten,

            inoiz arriskurik hartzen ez duten horiek.

 

            Ni astelehenetan astelehenez

            mintzatu behar dela uste dutenetakoa naiz;

            asteartean baliteke beranduegi izatea.

 

            Ez da erraza, jakina,

            poemak zulo batean sartuta idaztea

            kanpoan eztandak direnean.

            Baina are zailagoa litzateke

            idatzi gabe egotea.

 

      Mahmud Darwish-ek, Ramalan 2002an:

 

            Hemen, muinoen magalean, egunsentiaren eta denboraren aurrez aurre,

            hautsitako itzaletatik gertu,

            gatibuek egiten dutena egiten dugu,

            langabetuek egiten dutena:

            itxaropena landu.

 

            Egunsentirako gertu dagoen herri bat.

            Garaipen unearen zelatan gabiltzalako

            gara uste aldean motzak:

            gaurik ez bonbardaketak argitutako gauean.

            Beilan ditugu etsaiak eta etsaiok dira guretzako argia

            pizten dutenak babeslekuen iluntasunean.

 

            Hemen ez da “ni”rik.

            Hemen Adanek buztinaren hautsa du gogoan.

 

            Heriotzaren ertzean dio:

            ez dut galtzeko orbain gehiago:

            libre, ezin gertuago dut askatasuna. Eskuan dut etorkizuna.

            Laster naiz neure bizitzan,

            libre jaioko naiz, gurasorik gabe,

            eta izentzat letra urdinkarak hautatuko ditut…

 

            Hemen, kea gora bidean doala, etxeko mailetan,

            ez da denborarik denborarentzat.

            Jainkoarengana igotzen diren horiek bezala egiten dugu:

            mina ahazten dugu.

 

            Ez da hemen Homeroren oihartzunik.

            Ate joka ditugu mitoak, beharrean joka.

            Ez da hemen Homeroren oihartzunik. Hemen, jeneral bat

            azterka dabil lo dagoen Estatu baten bila

            etortzeko dagoen Troia baten hondakinetan.

 

            Zuek, atarietan goititzen zaretenok, sartu,

            edan gurekin arabiar kafea

            geu bezalakoak zaretela ikusiko duzue

            zuek, etxe atarietan goititzen zaretenok,

            zoazte gure goizetatik,

            seguru egon behar dugu zuek

            bezain pertsona garela!

 

            Hegazkinak joaten direnean, hegan egiten dute usoek

            zuri, zuri, masailak garbitzen dizkiote zeruari

            hegal askeez, hala hartzen dute ostera ere

            eterraren eta jolasaren dirdira eta jabetza. Ai, zerua

            benetakoa balitz! (esan dit bonba biren artean

            igaro den gizon batek)

 

            Nekostek, soldaduen atzean, minareteek babesten dute

            goiko zerua erortzetik. Burdinazko hesian bestalde

            soldaduak txiza eginean ari dira —gudu orgak zaintzen ditu—

            eta udazken egunak igandeko meza osteko eliza bat

            bezalako kale zabalean amaitzen du pasera urrezkoa…

 

            [Hiltzaile bati] Biktimaren aurpegiari begiratu izan bazenio

            gogoeta egin izan bazenu, zeure amaz oroituko zinateke gas

            ganbera barruan, askatua zinateke fusilaren arrazoietatik eta aldatua

            zenuke dagoeneko iritzia: nortasuna ez da horrela berreskuratzen.

 

            Behe lainoa ilunpe da, laranjak eta promesaz beteriko emakumeak

            zuritutako behe laino zuri, trinkoak.

 

      Zenbat poema idatzi zen Groznin azken bonba jausi artean? Eta ondoren? Bakar bat ere ez?

      Eta Bagdaden? Eta Basoran? Eta Falujan?

      Afganistanen, ikusezinak izateaz gain, benetan dira analfabetoak idazle guztiak?

      Eta Libian, Gavottiren eta D’Annunzioren balentriaren mendeurrenean?

      Kurdistanen inork ez du hegazti eta hegazkin berbekin jolasik egin?

      NATOko hegazkinek 1999ko maiatzean errefuxiatuen konboi hura lehertu zutelarik Kosovon, inork ez zuen eskua dantzatzeko beharrik sentitu?

      Nork ekarri behar ditu gurera Alena Vrbová-ren hitzak?

      Hondurasen zein Kolonbian gobernuak komunitate indigenak bonbardatzen dituenean, Honduras zein Kolonbiako idazle guztiek isiltasunaren oihanean babestea erabaki dute?

      Darfur, non dago? Ez da Google Earth-en ageri?

      Eta Siriako Homs? Ez da ezer ikuskizunaz bestalde?

 

      Globalizazioa diogunean, isiltasun globala diogu?

 

      Berlinen, Volker Braun ordenagailu aurrean dago baina zeruaren irla du begietan. Dohain berezia du: lotu egiten ditu gertaerak, logika militarrak eta hauen hegalpeko gizabanakoak. Hemen gertatuak beste herri batean izango du itzala. Hegazkinak munduko ertzak errazago lotzeko daude.

 

 

 

ADONIS, Célébrations, La Différence, 1991.

BRAUN, Wolker, Festrede Volker Braun am 31. März 2006 in der Semperoper Dresden zum Festakt anlässlich der Ersterwähnung Dresdens vor 800 Jahren, 2006.

DARWISH, Mahmoud, État de siège, Éditions Actes Sud/Sindbad, 2004.

LAZAREVSKA, Alma, La morte au Musée d’art moderne, Editions Mode Est-Ouest, 2009. SARAJLIC, Izet, Le livre des adieux. Recueil de guerre sarajévien, Balma, N&b, 1997.