Rothschild-en biolina

Anton Txekhov

euskaratzailea: Jose Morales

Herria txikia zen, edozein herrixka baino kaskarragoa. Biztanle gehientsuenak zaharrak ziren, eta hain bakanka hiltzen ziren, ezen gogaikarria ere gertatzen baitzen. Ospitalean eta presondegian oso hilkutxa gutxi behar izaten zituzten. Hitz batean, irabazpide handirik ez zegoen. Jakov Ivanov probintziako hiriburuan izan balitz hilkutxa-egile, segur aski bere etxe propioa edukiko zuen eta Jakov Matvieitx jauna deituko zioten denek; herri ziztrin horretan, ordea, Jakov esaten zioten besterik gabe, kalean —batek daki zergatik— Brontze ezizena zuen, eta pobre bizi zen, mujik arruntak bezalaxe, gela bakarreko izba txiki eta zahar batean, eta gela horretan nola edo hala sartzen ziren bera, Marfa, estufa, bi lagunentzako ohea, hilkutxak, lan-mahaia eta lanabes guztiak.
            Jakovek hilkutxa onak egiten zituen, sendoak. Mujikentzat eta burges txikientzat bere neurrikoak egiten zituen, eta behin ere ez zen tronpatu, inguru guztian ez baitzegoen bera baino gizaseme garaiagorik eta mardulagorik, ezta presondegian ere, ordurako hirurogeita hamar urte zituen arren. Aitoren semeentzat eta emakumeentzat neurrira egiten zituen, burdinazko haga bat erabiliz. Haurrentzako hilkutxen enkarguak oso gogo txarrez hartzen zituen, eta itsumustuan egiten zituen, neurririk hartu gabe, erdeinuz, eta lanaren ordaina jasotzen zuen bakoitzean, honela esaten zuen:
            — Ez dut batere gogoko zozokeriatan aritzea.
            Ogibideak ematen zionaz gain, diru apur bat irabazten zuen biolina jotzen ere. Juduz osatutako orkestra batek jo ohi zuen herriko ezkontzetan. Zuzendaria Moisei Ilitx Shakhkes eztainatzailea zen, zeinak beretzat gordetzen baitzuen irabazien erdia baino gehiago. Jakovek oso ondo jotzen zuen biolina, batez ere errusiar kantak; horregatik, Shakhkesek orkestran jotzeko kontratatzen zuen noizbehinka, egunean berrogeita hamar kopek ordainduta, gonbidatuen eskupekoak kontuan hartu gabe. Orkestran bere lekuan eseri bezain laster, Brontze izerdi-patsetan hasten zen eta aurpegia gorri-gorri jartzen zitzaion; bero handia egiten zuen, berakatz-kirats izugarria zegoen, biolinak kirrinka egiten zuen, kontrabaxuak soinu erlatsa ateratzen zuen eskuineko belarriaren ondoan, flautak intziri egiten zuen ezkerrekotik hurbil. Aurpegia zaintxo gorri eta urdinez goitik beheraino beteta zeukan judu ilegorri ihar batek jotzen zuen flauta. Rothschild zuen abizena, aberats ospetsuak bezalaxe. Judu madarikatu horrek musikarik alaiena ere erosta-doinuz jotzea lortzen zuen beti. Ageriko arrazoirik gabe, Jakovek gero eta gorroto eta erdeinu handiagoa sentitzen zuen juduen aldera, eta bereziki Rothschilden aldera. Hura zirikatzen hasi zen, kargu hartzen zion hitz zakarrekin, eta behin jotzekotan egon zen. Rothschild mindu egin zen, eta honela mintzatu zitzaion, haserre biziz begiratzen ziolarik:
            — Zure talentuagatik errespetatuko ez bazintut, leihotik behera botako zintuzkedan aspaldi.
            Gero, negarrez hasi zen. Hori zela eta, Brontze gutxitan deitzen zuten orkestrara, zeharo ezinbestekoa zenean soilik, hebrearren bat falta zenean.
            Jakov inoiz ez zen gogo-aldarte oneko egoten, diru-galera ikaragarriak izaten baitzituen etengabe. Besteak beste, igande eta jaiegunetan lan egitea bekatua zen, astelehena lanerako egun latza zen, eta, guztira, urtean baziren horrelako berrehun bat egun, nahitaez besoak gurutze eman beharrekoak. Eta zer-nolako galerak ekartzen zituen horrek! Herrian norbait musikarik gabe ezkontzen bazen edo Shakhkesek Jakov kontratatzen ez bazuen, hori ere galera izaten zen. Polizia komisarioak bi urte eman zituen gaixo eta makal, eta Jakov luzetsirik egon zen beraren heriotzaren zain, baina polizia komisarioa probintziako hiriburura joan zen sendatzera, eta hantxe hil zen. Gutxienez hamar errublo galdu zituen, hilkutxa garestia egiteko asmoa baitzuen, brokatu satinatuekin. Galerei buruzko gogoetek batez ere gauean estutzen zuten Jakov; biolina ohe gainean uzten zuen beregandik hurbil, eta, burura horrelako kezkaren bat etorri orduko, hariak ukitzen zituen, biolinak soinu egiten zuen iluntasunean, eta bera arindurik sentitzen zen.
            Aurreko urteko maiatzaren seian, Marfa gaixo jarri zen bat-batean. Nekez hartzen zuen arnasa, ur asko edaten zuen eta aldaroka ibiltzen zen, baina, hala ere, goizean berak piztu zuen estufa eta ur bila ere joan zen. Iluntze aldera, ordea, ohean etzan zen. Jakovek biolina jotzen eman zuen egun osoa; guztiz ilundu zuenean, egunero galerak idazteko erabiltzen zuen kaiera hartu eta, gogait eginik, urteko balantzea egin zuen. Galerak mila errublotik gorakoak ziren. Hainbesteraino larritu zuen horrek, ezen abakoa lurrera bota eta oin azpian zapaldu baitzuen. Gero, lurretik jaso, eta berriz ere luzaz erabili zuen eskuetan, sakon eta ozen hasperen eginez. Gorri eta izerditan blai zeukan aurpegia. Pentsatzen ari zen ezen, galdutako mila errublo horiek bankuan sartu izan balitu, urtean berrogei errubloren interesak jasoko zituela gutxienez. Beraz, berrogei errublo horiek ere galeratzat hartu behar zituen. Hitz batean, edonora begiratuta ere, galerak besterik ez zuen ikusten, galerak nonahi.
            —Jakov! —deitu zion Marfak ustekabean—. Hilzorian nago!
            Emaztearenganantz jiratu zen. Sukarrak gorrixkaturik zeukan aurpegia, inoiz ez bezala bare eta alai. Brontze aztoratu egin zen, beti zurbil, uzkur eta goibel ikusten ohituta baitzegoen. Bazirudien benetan hiltzen ari zela, eta pozik zegoela, azkenean betiko utziko zituelako izba hura, hilkutxak, Jakov bera… Sabaira begira zegoen eta ezpainak mugitzen zituen, eta haren begitarteak zoriona adierazten zuen: bazirudien aurrez aurre zekusala herioa, bere askatzailea, eta ahapeka mintzo zela berarekin.
            Egunsentia zen, goiztiriaren distira ikusten zen leihoan. Emazte zaharrari begira, zergatik jakin gabe, Jakovek gogoratu zuen bizitza osoan behin ere ez zuela laztandu, ez ziola errukirik erakutsi, behin ere ez zitzaiola bururatu zapi bat erostea edo ezkontzetatik gozokiren bat ekartzea, eta oihu besterik ez ziola egin, galerengatik kargu hartu, ukabilekin mehatxatu; inoiz ez zuen jo, hori ez, baina hain izu handia eragiten zion, ezen beldurrez harri eginik geratzen baitzen. Gainera, inoiz ez zion terik edaten utzi, hori gabe ere gastuak handiak zirelako, eta ur bero hutsa edaten zuen. Eta ulertu zuen zergatik zuen orain hain aurpegi berezi eta alaia, eta larritu egin zen.
            Eguna argitu zuenean, auzokide bati zaldia eskatu, eta ospitalera eraman zuen Marfa. Gaixo gutxi zeuden, eta ez zuen luze itxaron behar izan, hiru ordu baino ez. Jakoven poz handirako, egun hartan gaixoak ez zituen medikuak berak artatzen, ondoezik baitzegoen, baizik eta Maksim Nikolaitx erizain zaharrak, zeinari buruz hirian denek esaten zuten medikuak baino gehiago zekiela, mozkorra eta liskarzalea zen arren.
            — Egun on, jauna! —esan zuen Jakovek, emazte zaharrarekin harrera-gelan sartzearekin batera—. Barkatu, Maksim Nikolaitx, behin eta berriro nekarazten zaitugu gure huskeriekin. Begira, gaixo daukat emaztea edo, esan ohi denez, bizikidea, hala deitzea onartzen badidazu…
            Bekain ile-urdinak zimurturik eta belarrondoko bizarrak laztanduz, erizaina andre zaharra aztertzen hasi zen. Marfa aulki erpinean eserita zegoen, konkorturik, zimel, sudur-zorrotz, ahoa zabalik. Albotik ikusita, ura edan nahi duen txoriaren antza zuen.
            — Mmm… Bai… —esan zuen erizainak, astiro, eta hasperen egin zuen—. Gripea eta, beharbada, sukarra. Orain tifusa dago hirian. Zer egingo diogu! Jainkoari esker, amonatxoa luze bizi izan da jadanik… Zenbat urte ditu?
            — Hirurogeita hamar beteko ditu laster, Maksim Nikolaitx.
            — Zer egingo diogu! Luze bizi izan da jadanik amonatxoa. Mundu hau uzteko ordua iritsi zaio.
            — Zalantzarik gabe, esan duzun guztia oso egokia da, Maksim Nikolaitx —esan zuen Jakovek, begirunez irribarre eginez—, eta biziki eskertzen dizugu zure adeitasuna, baina, atrebentzia ez bada, intsekturik ziztrinenak ere bizi nahi izaten du.
            — Hala beharko! —esan zuen erizainak, halako tonuaz, ezen bazirudien andre zaharra bizitzea edo hiltzea beraren esku zegoela—. Tira, ondo da, adiskidea, buruan konpresa hotzak ipini eta egunean bi aldiz hauts hauek eman. Eta ikusi arte, bon jour.
            Erizainaren aurpegiera ikusirik, Jakov ohartu zen kontua larria zela eta hautsek ez zutela ezertarako balio izango. Orain argi zeukan Marfa berehala hilko zela, egun horretan bertan edo biharamunean. Erizainari ukondoa leunki ukitu, begia kliskatu, eta ahapeka esan zion:
            — Bentosak ipini, Maksim Nikolaitx.
            — Ez daukat astirik, ez daukat astirik, adiskidea. Hartu zure emazte zaharra eta zoaz Jainkoarekin. Agur.
            — Egidazu mesede hori —erregutu zion Jakovek—. Sabeleko mina edo hesteetako gaitzen bat izango balu, esaterako, hautsak edo tantak beharko lituzke, zuk ondo dakizu hori. Hotzeria du, ordea! Eta hotzeria duenari lehenik eta behin odola atera behar zaio, Maksim Nikolaitx.
            Baina, ordurako, erizainak hurrengo gaixoari deitua zion, eta emakume bat sartu berria zen harrera-gelan, mutiko batekin.
            — Ospa, ospa… —esan zion Jakovi, kopeta zimurturik—. Ez enbarazu gehiagorik egin!
            — Gutxienez, jar iezazkiozu izain batzuk! Bizitza osoan zure alde otoitz egingo diogu Jainkoari.
            Erizaina sutan jarri zen eta oihuka esan zion:
            — Isil zaitez behingoz! Babo arraioa…
            Jakov ere sutan jarri zen eta aurpegia goitik beheraino gorritu zitzaion, baina ez zuen hitz erdirik ere esan. Marfa besotik hartu eta harrera-gelatik atera zuen. Zalgurdira igo bezain laster, ospitale aldera zorrotz eta isekaz begiratu, eta esan zuen:
            — Ondo ezagutzen ditut nik petrikilo horiek! Aberatsari inolako eragozpenik gabe jarriko dizkiote bentosak, baina pobreari izain txiki bat ere ukatzen diote. Madarikatuak!
            Etxera iritsi eta izban sartu zirenean, Marfa zutik geratu zen hamar bat minutuz, estufan bermaturik. Pentsatu zuen ezen, ohean sartzen bazen, Jakov galerez hitz egiten hasiko zitzaiola eta errieta egingo ziola beti ohean egoteagatik eta lanik egin nahi ez izateagatik. Jakovek gogaiturik begiratzen zion eta buruan zerabilen bihar Joan Teologoa zela, etzi Nikolai Mirarigilea, gero igandea, eta gero astelehena, lanerako egun latza. Lau egunean ezingo zuen lanik egin eta, inondik ere, Marfa egun horietako edozeinetan hilko zen; beraz, egun horretan bertan egin behar zuen hilkutxa. Burdinazko haga hartu, emazte zaharrarengana hurbildu, eta neurriak hartu zizkion. Gero, emaztea ohean etzan zen, eta Jakovek aitaren egin eta hilkutxa prestatzeari ekin zion.
            Lana amaitutakoan, Brontzek betaurrekoak ipini eta bere kaierean idatzi zuen:
            “Marfa Ivanovaren hilkutxa: 2 errublo eta 40 kopek”.
            Eta hasperen egin zuen. Emazte zaharra isilik eta begiak itxita zetzan ohean. Baina arratsean, ilundu zuenean, senar zaharrari deitu zion bat-batean.
            — Gogoan duzu, Jakov? —galdetu zion, alaitasunez begiratzen ziolarik—. Gogoan duzu orain dela berrogeita hamar urte Jainkoak haurtxo ilehori bat eman zigula? Garai hartan gu biok ibaiertzean esertzen ginen eta abestiak kantatzen genituen… sahatsaren azpian. — Eta irribarre mingotsez gaineratu zuen: — Hil egin zitzaigun neskatxa.
            Jakov gogoratzen saiatu zen, baina ezin zen inola ere oroitu ez haurtxoaz, ez sahatsaz.
            — Zure irudipenak dira —esan zuen.
            Apaiza etorri zen eta elizakoak eta oliadura eman zizkion. Gero, Marfa zerbait ulertezina murmurikatzen hasi zen, eta goizaldean hil zen.
            Auzoko emakume zahar batzuek gorpua garbitu, jantzi eta hilkutxan sartu zuten. Sakristauari ordaindu beharrik ez izateko, Jakovek berak irakurri zituen salmoak, eta hilobiagatik ez zioten ezer kobratu, hilerriko zaindaria aitakide baitzuen. Lau mujikek eraman zuten hilkutxa hilerriraino, baina ez diru truke, begiruneagatik baizik. Hilkutxaren atzean emakume zahar batzuk, zenbait eskale eta zoro bi zihoazen, eta bidean aurkitzen zuten jendeak debozio handiz egiten zuen gurutzearen seinalea… Jakov oso pozik zegoen ehorzketa hain duina, gisakoa eta merkea izan zelako eta inorentzat ez zelako iraingarri gertatu. Marfari azken agurra egitean, eskuaz hilkutxa ukitu eta bere golkorako esan zuen: “Lan bikaina!”.
            Hilerritik itzultzean, ordea, tristura handi batek hartu zuen. Ondoezik zegoen: sukartsu eta astun hartzen zuen arnasa, hankak ahul zeuzkan eta egarriak erretzen zuen. Denetariko pentsamenduak zebilzkion buruan. Berriro gogoratu zuen bizitza osoan behin ere ez ziola Marfari errukirik erakutsi, behin ere ez ziola laztanik egin. Teilape berean elkarrekin eman zituzten berrogeita hamabi urteak luze-luzeak iruditzen zitzaizkion, baina denbora horretan guztian behin ere ez zuen emaztearengan pentsatu, sekula ez zion arretarik eman, katua edo txakurra balitz bezala. Eta, hala ere, Marfak egunero-egunero estufa piztu zuen, jatekoa prestatu zuen, ur bila joan zen, egurra moztu zuen, berarekin lo egin zuen ohe berean, eta, ezkontzaren batetik mozkortuta itzultzen zen bakoitzean, begiramen handiz biolina horman eskegi eta bera ohean sartzen zuen, eta isilik egiten zuen hori guztia, begitarte herabe eta arduratsuz.
            Rothschild Jakovenganatz zihoan, irribarretsu eta buruaz agurtzen.
            — Zure bila nabil, gizona! —esan zuen—. Moisei Ilitxek adeitasunez agurtzen zaitu eta lehenbailehen berarengana joateko eskatzen dizu.
            Jakov ez zegoen horrelakoetarako. Negar egiteko gogoa zuen.
            — Utzi bakean! —esan zion, eta aurrera jarraitu zuen.
            — Zer? —asaldatu zitzaion Rothschild, lasterka aurrea hartuz—. Moisei Ilitx samindu egingo da. Berehala joateko esan du!
            Jakovi nazkagarriak iruditu zitzaizkion juduaren arnas astuna, begi-kliskatze etengabeak eta aurpegiko orezta gorriak. Haren lebita berde adabaki beltzez josia eta gorputz hauskor delikatua ikuste hutsak higuina ematen zion.
            — Zertan zabiltza nire atzetik, berakatz-zaku hori? —egin zion oihu—. Eman bakea!
            Judua haserretu eta bera ere garrasika hasi zen:
            — Apalago hitz egin; bestela, hesiaren gainetik botako zaitut!
            — Ken zaitez nire begien bistatik! —esan zuen Jakovek, garrasika, eta ukabilak jasorik oldartu zitzaion—. Jende nazkagarri honekin ez dago bizitzerik!
            Rothschild, izuaren izuz, kukubilko jarri eta besoak airean astintzen hasi zen, bere burua kolpeetatik babestu nahi balu bezala; gero, jauzi batez zutitu, eta hanken eginahal guztian ihesi joan zen. Lasterka zihoalarik, jauzi txikiak egiten zituen, besoak altxatzen zituen, eta argi ikusten zen nola bizkar luze argalak dar-dar egiten zuen. Mutikoek barre egiten zuten istiluaren kontura eta oihuka oldartzen zitzaizkion: “Judua! Judua!”. Txakurrak ere beraren atzetik joan ziren, zaunkaka. Norbait barrez lehertu zen, gero txistu egin zuen, eta txakurrak ozenago eta denak batera hasi ziren zaunkaka. Nonbait, txakurren batek kosk egin zion Rothschildi, min-garrasi erdiragarria entzun baitzen.
            Jakov hara-hona ibili zen auzoko larrean; gero, aldirietara jo zuen, nora ezean, eta mutikoek oihuka esaten zuten: “Hor doa Brontze! Hor doa Brontze!”. Halako batean, ibaiertzera iritsi zen. Han, batera eta bestera hegan zebiltzan oilagorrak txioka, ahateak par-par. Eguzkiak gogor jotzen zuen, eta ura hain distiratsu ageri zen, ezen begiratze hutsak min ematen baitzuen. Jakov ur-bazterreko bidezidorretik joan zen eta dama gizen masail-gorri bat bainu-etxolatik irteten ikusi zuen, eta bere artean esan zuen: “Nolako igaraba!”. Bainu-etxolatik hurbil, mutiko batzuk haragi zatitxoekin karramarroak harrapatzen ari ziren; Jakov ikusi zutenean, gaiztakeriaz oihuka hasi zitzaizkion: “Brontze! Brontze!”. Orduan, sahats zahar bat begiztatu zuen, zabala, zulo handi bat enborrean, beleen habia adarretan… Eta, bat-batean, bizirik baleude bezala, haurtxo ilehoria eta Marfak aipatutako sahatsa agertu ziren Jakoven oroimenean. Bai, sahats hura bera zen, berdea, isila, tristea… Zein zaharturik zegoen, dohakabea!
            Sahatsaren azpian eseri, eta aspaldiko oroitzapenetan murgildu zen. Ibaiaren beste aldean, orain udaberriko uraldietan urpean gelditzen zen belardia zegoen lekuan, urkidi sarria zegoen lehen, eta orain ostertzean ageri zen muino soil hartan pinudi zahar-zahar baten kolore urdinxka begiztatzen zen lehen. Txalupak ibaian gora eta behera ibiltzen ziren. Orain, ordea, berdina eta laua zen dena; ibaiaren beste aldean urki bakarra zegoen, gaztea eta liraina, andereño baten antzekoa, eta ibaian ahateak eta antzarak besterik ez zegoen, eta ez zirudien garai batean ur haietan txalupak ibili zirenik. Lehen baino antzara gutxiago zeudela ere ematen zuen. Jakovek begiak itxi zituen, eta beraren irudimenean antzara zurien saldo erraldoiak igaro ziren hegan, bata bestearen atzetik.
            Ezin zuen ulertu nolatan bere bizitzako azken berrogei edo berrogeita hamar urteetan behin ere ez zen ibaiertzean izan eta, izan bazen, nolatan ez zuen arretarik jarri. Izan ere, ibai zabala zen, ez errekatxoa; arrantza egin zezakeen han, eta arrainak merkatariei, funtzionarioei eta geltokiko tabernariari saldu, eta gero dirua bankuan sartu; txalupan ibil zitekeen etxaldez etxalde, biolina jotzen, eta maila guztietako jendeak dirua emango zion; berriro ere txalupan gauzak garraiatzen saia zitekeen. Horrelako edozer hilkutxak egitea baino hobea izango zen. Azkenik, antzarak hazi, hil eta neguan Moskura bidal zitzakeen; lumatxoekin soilik urtean hamar bat errublo irabaz zitzakeen. Baina aukera guztiak galdu zituen, ezertxo ere egin gabe. Nolako galerak! Oi, nolako galerak! Eta hori guztia batera egin balu, hau da, arrantza egin, biolina jo, txalupan gauzak garraiatu eta antzarak hazi, dirutza ederra bilduko zuen! Baina ez zen halakorik gertatu, ezta ametsetan ere, bizitza onurarik gabe igaro zen, inolako gozamenik gabe, alfer-alferrik iraungi zen, burugabeki; ordurako, aurrean ez zen deus gelditzen, eta, atzera begiratuta, han ere ez zegoen ezer, galerak izan ezik, eta hain ikaragarriak, ezen hotzikara ere ematen baitzuen. Eta zergatik gizabanakoa ezin da bizi horrelako kalte eta galerarik gabe? Zergatik moztu zituzten urkidia eta pinudia? Zergatik dago auzoko larrea bertan behera utzita? Zergatik jendeak beti egiten du egin behar ez duena? Zergatik Jakovek eman du bizitza osoa liskarretan, orroka, ukabilkadaka, emaztea iraintzen?, eta zergatik izutu eta mindu du judua lehentxeago? Oro har, zergatik gizakiek hondatzen diote bizitza elkarri? Nolako galerak ekartzen dituen horrek! Zer galera ikaragarriak! Gorrotorik eta gaiztotasunik ez balego, gizakiek onura handia aterako lukete elkarrengandik.
            Arratsaldean eta gauean gogora etorri zitzaizkion haurtxoa, sahatsa, arrainak, antzara hilak, eta Marfa, albotik ikusita ura edan nahi duen txoria ematen zuela, eta Rothschilden aurpegi zurbil, errukarria; halako mutur bitxi batzuek alde guztietatik inguratzen zuten eta galerez hitz egiten zioten. Batera eta bestera mugitzen zen ohean, eta bost bat aldiz jaiki zen, biolina jotzeko.
            Goizean, nekez altxatu, eta ospitalera joan zen. Maksim Nikolaitxek buruan konpresa hotzak jartzeko agindu eta hauts batzuk eman zizkion, eta haren aurpegieratik eta ahotsaren doinutik Jakovek ondorioztatu zuen kontua larria zela eta hautsek ez zutela ezertarako balio izango. Gero, etxera bidean, heriotzak onura bakarrik ekarriko ziola pentsatu zuen: ez zuen jan beharko, ez edan, ez zergarik ordaindu, ez jendea iraindu; eta gizakiak ez duenez hilobian urte bat ematen, baizik eta ehunka, milaka urte, kontuak eginik, etekina izugarri handia izango zen. Bizitzak galerak ekartzen dizkio gizabanakoari, eta heriotzak, aldiz, onurak. Pentsamendu hori zuzena zen, baina mingarria eta mingotsa: zergatik dago mundua hain era bitxian antolatuta, ezen bizitza, gizakiari behin bakarrik ematen zaion bizitza, onurarik gabe igarotzen den?
            Hiltzeak ez zuen tristatzen, baina, etxean biolina ikusi bezain laster, bihotza estutu zitzaion eta goibel jarri zen. Biolina ezingo zuen berekin eraman hilobira; zurtz geratuko zen eta urkidiari eta pinudiari gertatu zitzaiena gertatuko zitzaion berari ere. Mundu honetan dena desagertzen zen eta dena desagertuko zen! Jakov izbatik irten eta ate aurrean eseri zen, biolina bularraren kontra estuturik. Galeraz josita igarotako bizitzan pentsatzen ari zela, biolina jotzen hasi zen. Konturatu gabe, musika triste eta hunkigarria atera zitzaion, eta malkoak masailetan behera irristatu zitzaizkion. Eta bere pentsamenduetan zenbat eta sakonago murgildu, orduan eta soinu tristeagoa ateratzen zuen biolinak.
            Sarrailak kirrinka egin zuen bizpahiru aldiz, eta hesiko atetxoan Rothschild agertu zen. Kementsu zeharkatu zuen patioaren erdia, baina, Jakov ikusi zuenean, bat-batean gelditu zen, zeharo uzkurturik, eta, inondik ere izuak eraginda, halako keinuak egin zituen eskuekin, ezen bazirudien ordua adierazi nahi zuela hatzen bidez.
            — Zatoz, ez dizut ezer egingo —esan zion Jakovek, adiskidetsu, eta berarengana hurbiltzeko keinua egin zion—. Zatoz hona!
            Jakovi mesfidantzaz eta beldurrez so eginez, Rothschild poliki-poliki hurbildu zen eta berarengandik metro pare batera gelditu zen.
            — Ez nazazu jo, arren! —esan zuen, ia belauniko jarrita—. Moisei Ilitxek berriro bidali nau zuregana. Ez izan beldur, esan dit, zoaz berriro Jakovengana eta esaiozu beraren premia dugula, ezinbestean. Asteazkenean ezkontza dago… Bai! Shapolavov jaunak gizon on batekin ezkonduko du alaba. Eta ospakizuna sekulakoa izango da, alajaina! —gaineratu zuen juduak, begi bat kliskatuz.
            — Ezin dut… —esan zuen Jakovek, arnasa nekez hartuz—. Gaixorik nago, adiskidea.
            Musika jotzen hasi zen berriro, eta malkoak oparo isuri zitzaizkion begietatik biolinera. Rothschildek arretaz entzuten zion, aldamenean zutik eta besoak bularrean gurutze. Beraren aurpegiak adierazten zituen beldurra eta nahasmendua tristura eta atsekabe bilakatuz joan ziren, zuri jarri zituen begiak, estasi erdiragarria sentituko balu bezala, eta honela esan zuen: “Vajjjjj!”. Eta malkoak astiro lerratu zitzaizkion masailetan behera eta lebita berdea busti zioten.
            Jakovek ohean eman zuen egun osoa, goibel. Arratsaldean apaiza etorri zen aitortza hartzera, eta, bekatu bereziren bat gogoratzen zuen galdetu zionean, Jakovek, oroimen ahulduan arakatuz, berriro gogoratu zituen Marfaren aurpegi dohakabea eta txakurrak kosk egin zionean juduak egin zuen garrasi lazgarria, eta doi-doi entzuteko moduan esan zuen:
            — Eman biolina Rothschildi.
            — Ondo da —erantzun zuen apaizak.
            Eta orain hirian denek galdetzen dute: nondik atera du Rothschildek hain biolin ona? Erosi du, lapurtu du ala, beharbada, bahituran jaso du? Aspaldi utzi du flauta eta orain biolina soilik jotzen du. Biolinaren arkutik ateratzen diren soinuak lehen flautatik sortzen zirenak bezain tristeak dira, baina, etxe aurrean eserita Jakovek jo zuen musika errepikatzen saiatzen denean, hain doinu triste eta goibela ateratzen zaio, ezen entzuleak negarrez hasten baitira; eta berak, azkenean, begiak zuri jarri eta honela egiten du: “Vajjjjj!”. Eta kantu berri horrek hain arrakasta handia izan du hirian, ezen merkatari eta funtzionario guztiek etxera gonbidatzen baitute Rothschild, eta hamar aldiz joarazten diote.

© Anton Txekhov

© itzulpenarena: Jose Morales