Miquel Martí i Pol
|
2003ko azaroaren 11n zendu zen, 74 urte zituela, Miquel Martí i Pol, katalan poeta handietako bat. 1954an plazaratu zuen bere lehen liburua, Paraules al vent, eta geroztik hainbat eman ditu, poesiaren alorrean gehienbat. Prosan ere jarduna da, eta baita itzultzaile ere. Euskarara Joseba Sarrionandiak ekarri digu. 1984ko apirileko Maiatz aldizkarian (5. zkia.) bere 9 poema dakartza. Eta beste bat itzuli zuen Hezurrezko xirulak (Elkar, 1991) liburuan. Bestalde, Maiatz-30ean, 1998. urtean, Martí i Polen beste poema bat plazaratu zen, Itxaro Bordak euskaratua. Hemen eskaintzen dizkizugu denak. |
|
A claus de sorra
Miquel Martí i Pol euskaratzailea: Joseba Sarrionandia
Harezko iltzetan eskegi ditut tresnak eta behelaino kutxetan gorde ditut liburu guziak. Orain, eskuak kolorez margoturik, festarako arropak jantziko ditut eta zinematik irtetzen diren neskak itxarongo. Euria bada margo deigarriko guardasola eramanen dut eta ferde ausarteko zapata handi batzu. Neskak iragan eta esanen dute —Arratsaldeon (agian guziek, nork daki!, maite naute isilean) eta karrika izugarritan barrena aldenduko dira leinu ezezaguneko gizonen besoen barruan galtzeko.
Akitu eta etsiturik, oraindik maite ditudan bertsoak ahopean errepikatuaz, itzuliko naiz iluntzean etxerantza: eta astuna eginen zait erropa nagitasunaren keinu herabearen gainean.
Eta atari bakoitzean bikote bat egonen da mosuka edo nork daki zertan, artean nik, bakarrik eta babesgabe, pentsatuko dut gaua igurikatzen nauen dontzeila bat dela eta oihuka urratuko dut harengandik bereizten nauen lilura. |
|
A claus de sorra A claus de sorra he penjat els ormeigs / i he desat tots els llibres a calaixos de boira. / Ara, amb les mans pintades de colors, / em posaré la roba de les festes / i esperaré les noies quan surtin del cinema. / Si plou duré un paraigua de color cridaner / i unes sabates grosses d'un verd agosarat. / Les noies passaran i diran: —Bones tardes / (potser totes, qui sap!, m'estimen en silenci), / i fugiran pels carrers tenebrosos / a perdre's dins els braços d'homes d'estirp incerta. // Quan sigui fosc tornaré cap a casa / repetint en veu baixa versos que encara estimo, / cansat i decebut; i em pesarà la roba / damunt el gest tristíssim de peresa. // Hi haurà a cada portal una parella / besant-se o qui sap què, mentre que jo, / sol i indefens, pensaré que la nit / és una noia verge que m'espera / i a crits estriparé l'embruix que me'n separa. |
Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 22. orr.
|
Porto la tarda...
Miquel Martí i Pol euskaratzailea: Joseba Sarrionandia
Besoa ebatu eta daramat arratsaldea andere maitatua ebatzen den bezala, nigandik ustekabeko bizi arnasesturekin sortu den arratsalde gaztea.
Besoa ebatu eta daramat arratsaldea eta neu ere arratsalde barruan galdua argiaren eta bideen mendean oroimina ametsen urre adiskideaz urreztaturik.
Eta baretasun zabalean erideiten zaitut, maitea, hegazti galduak atseden hartzeko abarra erideiten duen bezala, udaberri ezezagunez helduriko bere abestiaz loratuaz.
Eta are gehiago eridenen zaitut, espiritua zugatik gauzen gainean abaildu dadin arte, andere eder bat iturrian edateko makurtzen den bezala, eta bere burua han behatzen.
Orduan eroriko da gaua eta pentsamenduak zu edukitzearen alaitasaunaz irabazirik argitasun abesti bat erritmatuko du susmoz beteriko itzalen barruan. |
|
Porto la tarda recolzada al braç Porto la tarda recolzada al braç / com la dona estimada s'hi recolza, / la tarda núbil que de mi ha nascut / amb un panteix insospitat de vida. // Porto la tarda recolzada al braç / i jo mateix, perdut dintre la tarda, / presoner dels camins i de la llum, / daurant l'enyor amb l'or amic dels somnis. // I et cerco, amor, per l'ampla quietud, / com l'errívol ocell cerca la branca / on reposar, florint-hi amb el seu cant, / madur d'inconegudes primaveres. // I et cercaré molt més, fins que per tu / s'acali l'esperit damunt les coses, / com s'acala per beure en una font / una dona gentil, mirant-s'hi dintre. // Llavors caurà la nit i el pensament, / vençut per l'alegria de saber-te, / ritmarà una complanta de clarors / dins les ombres, feixugues de presagis. |
Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 23. orr.
|
El fugitiu
Miquel Martí i Pol euskaratzailea: Joseba Sarrionandia
Heldu berria naiz leku guzietan eta eskaileretan egiten didate gela edo osasuna galtzen dut estalperik gabe lo eginik eta ez dut hegalik. Iheslaria naiz ez dakit nondikoa ifarra eta haizea eta gida dut galdu mundutik lekora hainbeste egoteaz neu bakarrik bait naiz neure laguna. Iadanik ez dut ezer, abotsa soilik eta profeta zaharraren keinu nekatua; herri guzietako zaindariek ezagutzen dute ene gaiztotasuna eta karriketan eta balkoietan andere ilunek errepikatzen dituzte egin ez ditudan bekatuek letaniak, eta larrean edo harpean lo egiten badut zakur zaunkek eritzen naute gauean. Akiturik naute hainbeste zarataz; larruak ere ez nau iadanik babesten eta erabat urratzen nau gatz haizeak. Oraindik bizi banaiz, esan ditudan hitzak ordaintzeko da, eta zorigaitza hasten da berriro hitz bakoitzean. Kezka mamiak ditut eskatuko, dudana ere sobera dudalako. Inork galdetzen badizue zer gogoan harrapatu nauen azken frogak esan egiozue gosez eta ahazturaz hil naizela zabaltzen ez den ate baten aurrean. |
|
El fugitiu A tot arreu sóc nou vingut / i em paren cambra a les escales / o bé em malmeto la salut / dormint al ras i no tinc ales. / Sóc fugitiu de no sé on / i he perdut nord i vent i guia / de tant romandre fora món / amb mi mateix per companyia. / Ja no tinc res, només la veu / i un gest cansat de vell profeta, / municipals de tot arreu / saben la meva malifeta / i pels carrers i pels terrats / dones obscures repeteixen / la lletania dels pecats / que no he comès i em malfereixen / lladrucs de gossos a la nit / si dormo al ras o en una espluga. / Estic cansat de tant brogit; / ja ni la pell no m'aixopluga / i un vent de sal em nafra tot. / Si visc encara és a remença / dels mots que he dit i en cada mot / la maltempsada recomença. / Captaré engrunes de neguit / perquè el que tinc encara em sobra / Si algú us demana amb quin delit / m'ha arreplegat l'última prova, / digueu que he mort de fam i oblit / ran d'una porta que no s'obre. |
Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 24. orr.
|
Parlo del crit unànime
Miquel Martí i Pol euskaratzailea: Joseba Sarrionandia
Odolaren oihu sakonaz mintzo naiz eta aurreritzi ilunek naute galerazten. «Behiala...» esaten dute eta mendetan naiz zaharra.
Zer ildo hautseztatuan apaintzen dituzue hitzak?
Lagunak: aska ditzagun itsasuntziak hainbeste hede hutsaletik.
Ibai handiak daude gure haiduru. |
|
Parlo del crit unànime Parlo del crit unànime / de la sang i em retreuen / deslluïts prejudicis. / «Antigament...», objecten, / i jo sóc vell de segles. / Per quins rials polsosos / ordeneu les paraules? / Companys, alliberem les barques / de tanta corda inútil. / Hi ha grans rius que ens esperen. |
Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 24. orr.
|
Heu estimat la patria com s'estima...
Miquel Martí i Pol euskaratzailea: Joseba Sarrionandia
Aberria maitatu duzue izatea ematen zizuen andere zaharra maitatzen den bezala; Aberria, harroa dena eta mendiak dituena eta itsaso bat, amoltsuki seaskatzeko. Hain zuzen, bere errai bizietan hazten zinduzten populua maitatu duzue; historia puskarik gabeko populu zaharra gaitzeritziz beteriko giroan dena. Eta kentzen zenituzten itzalak eta hazten zineten amodioaren fruitu garratza eskuetan hartu arte eta beste gizasemeetan loratu zineten. Eta une honetan, hilzori geldo batek laudatu du zuen haragi hutsala eta baretasunean hil zarete, espektakulorik gabe. Oh zuek! Hainbeste pertsonaia! Nork eginen du otoitz zuen hilobien gainean? Nork eramanen dizue lehen lorerik udan? Nork erestuko zaitue doinu erromantikoz? Munduko errautsa zarete eta joritu egiten duzue bizitza hilobitiko zuen kexuaz. Herregatik onartu zaitue lur amoltsuak maitaleak lehen gaua onartzen duen bezala, eta ez da bereizten besarkada sakonean zer den lurra eta zer zuek, hilak, zuek guziok. |
Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 25. orr.
|
Som pelegrins
Miquel Martí i Pol euskaratzailea: Joseba Sarrionandia
Zure isiltasun gorenerantzako erromesak gara, Jauna, abots galdua berratzematen. Asunez eta behelainoz ditugu eskuak eta begiak ere itzala hainbestetan burrukatzeaz. Erromesak gara, Jauna, abotsaren mirakuluak haurren lehen keinu dohatsuaren garbitasunera itzul gaitzan, burrukan gure harma egon dadin haragiz eta kezkaz, ezen ez dirau ezerk zure atsedena sortzeko gure buruen gainera altzatzen duguna baino gehiago. Ez da ezer zihurra, harean izkribatua bezala, eta harriaren gainean nahi dugu idatzi. Itzuli egiguzu behialako baretasuna edo xarma gaitzazu betirako zure keinu gorenaz. |
Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 25. orr.
|
No la suavitat de la fruita
Miquel Martí i Pol euskaratzailea: Joseba Sarrionandia
Ez fruituaren lehuntasuna zure lehuntasuna, esku arinen azpian umel eta ikaratia.
Gordeleku bat eridenen dugu haizeak eszena desegin ez diezagun. Han izanen da hare eta mangolina edo ihiak edo basaliliak agian.
Oro da eder zure begietan irakurtzeko zure ezpainetan musukatzeko.
Hitz tristeen nahasmen geldoaren gainera altzatuko zaitut.
Gaua bada, zure gorputz hain zuriak itzala eginen die itzalei. |
Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 26. orr.
|
Cançó
Miquel Martí i Pol euskaratzailea: Joseba Sarrionandia
Nahi nuke ukan itsasontzia eta etxe bat mendian; su bat haizetan eta beste bat barean irazeki ahal izatea; egunez emakumea maitatzea eta gauez uretako andereak.
Hain ugaria izan nahi nuke aidea bezain aske eta ugaria, bide guziak ezagutzea eta hondartza guzietan etzatea.
Damen ganbaretako sekretuak aurkitu nahi nituzke eta guziak maitatu, ezkondurik leudenak ere, eta hil, heriotz lehunez, asteazken arratsaldean. |
|
Cançó Voldria tenir un llagut / i una casa a la muntanya; / Poder encendre un flam al vent / i un altre flam a la calma; / De dia estimar muller / i de nit les dones d'aigua. // Voldria ser tan divers, / tan lliure i divers com l'aire, / conèixer tots els camins / i jeure en totes les cales. // Voldria esbrinar els secrets / de les cambres de les dames / i estimar-les totes, fins / les que fossin maridades, / i morir, de mort suau, / un dimecres a la tarda. |
Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 26. orr.
|
Si parlo dels teus ulls
Miquel Martí i Pol euskaratzailea: Joseba Sarrionandia
Zure begietaz mintzo banaiz oroitzen ditut mihimenezko aulkitxoak eta uso sartaldea. Zure begiak, ilunbetan oihua bezain sakonak.
Zure ezpainetaz mintzo banaiz oroitzen ditut leize sakonak eta erritmo nagiak. Zure ezpainak, gaua bezain hurbilak.
Zure adatsaz mintzo banaiz oroitzen ditut hondartza ezezagunak eta eliza gelditasuna. Zure adatsa, haizearen aparra.
Zure eskuetaz mintzo banaiz oroitzen ditut mertxika lehunak eta arropa zaharraren usaina. Zure eskuak, hasperena bezain arinak.
Zure gorputzaz mintzo banaiz maitatu dudan zure gorputzaz, ez dut ene abotsa baino oroitzen, eta orduan zikoikeriz hersten ditut begiak eta, enetzat bakarrik, diot argia bezain beroa isiltasuna bezain betea den zure gorputzean zehar jarraitu ditudan bideen sekretua. |
|
Si parlo dels teus ulls Si parlo dels teus ulls em fan ressò / cadiretes de boga i un ponent de coloms. / Els teus ulls, tan intensos com un crit en la fosca. // Si parlo dels teus llavis em fan ressò / profundíssimes coves i ritmes de peresa. / Els teus llavis, tan pròxims com la nit. // Si parlo dels teus cabells em fan ressò / platges desconegudes i quietuds d'església. / Els teus cabells, com l'escuma del vent. // Si parlo de les teves mans em fan ressò / melicotons suavíssims i olor de roba antiga. / Les teves mans, tan lleus com un sospir. // Si parlo del teu cos, / del teu cos que he estimat, / només em fa ressò la meva veu, / i llavors tanco avarament els ulls / i em dic, per a mi sol, el secret dels camins / que he seguit lentament a través del teu cos / tan càlid com la llum, / tan dens com el silenci. |
Maiatz, 5. zkia, 1984eko apirila, 27. orr.
|
Graffiti V
Miquel Martí i Pol euskaratzailea: Joseba Sarrionandia
Ispiluz inguratuta ene logelan, neu zentroa. Ene burua ez dut inongo imajinetan ezagutzen. Nork bereiz lezake uretatik ura? Denbora Ispilurik ispilu iragan eta urtuz doa. Ez dago etorbide sekreturik, kanpoan Oilarren kantua. Huntza hazten ari da Harresi zatiak itoaz. Beste nitasun batean hareatzara Igonik, ene burua —neu ote naiz?— gatzaturik soegiten dut. Gauza guztien bildurrak nago, ezinbestean. Hatzamarrak mogitzen baditut urtetako euria Eroriko da, zarata lehertuko da berriro. Hitzak utzi dizkidate: nor, zer, non naizen? Ez dit erantzungo huntzak, ez ispiluek. Ukabila hertsirik desegiten dut bidea: hatzazalak, hatzamarrak, Itzala, ezer ez. Ispilu guzietarik Bidriozko begidun panpina. Gaua Haztarna guztiak ezabatuaz erori da: oraindik ere bizi naiz. |
Hezurrezko xirulak, Elkar, 1991, 283. orr.
|
Gauaren iragazkitik
Miquel Martí i Pol euskaratzailea: Itxaro Borda
Ez da beti hainbat segur itsasoaren mugetan hedatzen dela haizea, haizearen etenduran hedatzen dela oihana, oihartzen ez duen botzik gabeko putzu bat dela itsasoaren mugetan.
Airea hautsiz iñondik etorri hitzak badira ihardokitzea lortuz euriak urtzen ez dituen zenbaki eta enigmak, eta egun higatuen suzko ezpata girgila, antsia eta samurra, antsia eta samurra.
Une xoileko zarata aratsaldean galgarri, nahasi eta aiherkoi, bizitza burrunba bat da; ibaia ez da halako, handia eta lasaia, urak, iraunaraziko dizkion itsasoari eskaintzen dizkiolako. |
Maiatz, 30. zkia, 1998ko apirila, 21. orr.