Juan Ramon Jimenez

Ezer ez

(Sonetu spiritualetarik)

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Gabriel Aresti   Neronen pensamenduaren dorrea zure ukaldiari iminten zako; odolezta-bihotzak, hartarat igo, begira du itsaso purprez asea. Eginen dut gerizan oilaritea, haizeari lira draukot ebatsiko, erraietan dut iatea bilhatuko... Baina, ezpaliz! helas! ezer bakea? Ezer ez, bai, deus ezpaliz: uretara bihotza eror baledi, eta honela munduan gaztelu hutstu hotz bat lizen. Zeren zu gizon-udaberria zara, ura, lurra, sua, haizea bezela... eta eznaiz ni nire pensua baizen!                           Euzko Gogoa, 1-2, 1955eko urtarril-otsaila

Lurrin uts

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Nemesio Etxaniz   I   Lore batzuen lurrin-utsa... Eguzki epel-gorritan negarrez dago baratzea, ta etxea intzirika.   Ire usaia diten loreak; gorrixka-zurbil kaxkariñak, ire gorputz loratuaren itzal-larrosa-idurira.   Larros illa, gaur betillun, atzo alai, emengoa etzanean otza, eguzkiak urrez zekarrenean maite-loa! Atzo..., ire soin-larrosa unan, nere ta lore, seda zuriz jantzia etxe betean... Gero... Jaungoiko maitea! lore batzuen lurrin-utsa...! nerekin dedan lurrin au ire usai izanik, i ez aizena, mutu, goibel, illun dena...   Ai, emakume joanak darion lore-lurriña, utsik gelditzen danean etxe, baratze ta anima!     II   Oial gorri-zurixkak algara zerioten nakar-beso aietan. Maitale ero, aizeak jolas zegian aren estalkitxo urdiñaz; eraztunetan suzko euzki bat dirdaitzen zan   Artan, albazkatzean, aizeak mugatu zun aren bularren obo utsal goxabera —ikurrin zuri arek zuan makil bikaña—; aren begien lore ederrak begira neuzkan.   Ta ondartza bustian, bion gogapenen korapillo eztia nabarmentzen bezela, nere urrats aundien lorratz ozen-pixuak, aren txiki-ixillekin nasten ziran tarteka     III   Aur aingeruen jantzian agertu zan aurrenengo; ta, aurra lez, maite izan nuan.   Gero, iñundiko soñekoz jazten asi zan; eta nik begira nion gorrotoz.   Erregin parpalla arro egin zan. Nere sumiña ta biotzeko amorro!   Baña erazten asi zan; ta nik par-irri negion.   Lengo aingeru-jantzian gelditu zan; ta uste osoz ezarri nion begia.   Erantzi zun estalkia; ta agertu zan soil-gorririk... Ai, nere bizi-griña, olerki-uts erantzia, betiko neria!     IV   Oi, oroipen ezkutuak, oroitza-baratzetatik kanpora geltituak!   Gabaz, bat-batean, bizi ernetzen diran loreak, basamortuko landare-gisa, ego-aldeko izarraren eran. —aztutze otzak, duan griñarik nagusiena— bizitza-atal goxoenak, ia oartu gabe zoaztenak!   Elkor oi-diran bideak; mirariz, beingoan, udaberri biurtutako oroitza-zelai aztuak!                           Egan, 1956 5/6, irail-abendua, 186-188. orr.

Zeuk nahi duzuna

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Juan San Martin Otsalar   Zeuk nahi duzuna, Jauna; izan bedi Zeuk nahi duzuna. Nahi baduzu, arrosa artean, bizitzaren argi-disdirak iturburuetaruntz irriz, izan bedi Zeuk nahi duzuna. Nahi baduzu, kardo artean, betiko gauaren hondogabetasun itzaletaruntz odolez, izan bedi Zeuk nahi duzuna. Eskerrak begiratu nezan nahi baduzu, eskerrak itsutu nahi banazu; eskerrak guziagatik ta ez ezergatik; izan bedi Zeuk nahi duzuna. Zeuk nahi duzuna, Jauna; izan bedi Zeuk nahi duzuna.                           Euzko Gogoa, 1959ko martxo-apirila                         Olerti, 1961eko urtarril-martxoa

Ekaitza...

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Ekaitz-zerua, astun ta burrunbatsu, printzatu da sarkaldean.   Argi mingots ta galdu antzeko laban zorrotz batek, dirdira zoro, hori t'arrigarri batez apaintzen du aldi bildurgarria.   Argiak, zauritua, deadar bat bailitza hazitzen da. Urre-karmina da harkaitz altuen ertza; udontziak su dira, ta olatubeltz, zoro-bizien barna, sugar more bat doa...   Haserre, sakon ta oinazetua haizeak egun eroaren argiari kontra daragio... ta sarkalde atzean, alegori harro batek eguzki paltso ta urreztuak oraindik argi dagi...                           Arnas, 5. zkia, 1961eko apirila

Neguaren ikuskizuna

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Nun izkutatu dira, egun zuri-beltz honen koloreak? Belardia beltz; ura grix; zeru lurrak zuri-beltz motelean... ta uri minberatiak erromantiku kolore zahar baten galduak...     Bidean dijoana beltz; loretegian azkona bezin arin dijoan txori bildurtia, beltz...     Ixilla bera beltz ta ajatua...     Arratsa makurtzen. Zeruak ez du gozorik. Sarkaldean ia itzali itxura duan horitasun argi, exkax bat... Urrutian, burni legorrezko zelaia...     Gaua beltz dator, hileta antzera; otzik dana, izarrik gabe, zuri-beltz egun zuri-beltzaren irudira...                         Olerti, 1961eko uztail-iraila

Udazkenaren ikuskizuna

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Jazmiña urre-berdexka, sarkaldea, orde, zahar; ur urreztuan etzanik dauden hostoak, ori-beztuta... Urre-eguzkiz betea bihotz ez-ezaguna; urrez zozo beltza; Diana etenaren begi itxu ta bere emearen tristura garbia, urrez beteak ere.     Arratsa, pitxi eran kixkaldua dago.     Haragiaren joan zabarra ta ametsen jira txoroak, danak, errege-urrez beteak...                           Olerti, 1961eko uztail-iraila

Zein alaia...

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Zein alai udaberrian negu-haragiaren jantzi eraztea, arros-adiskidetasun galdu batean bihurturik... Dana aragi kuttun berriro!     Orain, udazkenean, zein xamurra udara gogoaren haragi eraztea, orri igar-gogotsuak adiskidetzaz hartuaz...!                           Olerti, 1961eko uztail-iraila

Udazken

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Eguzki jira-bira argietan berpizten, argitzen ari da nere bizi hila.     —Zein usain tristuratia!—     Ta zutitzen da —a!, zein gozoro ikusten naizen!— urrezko jira-biraetan, hosto hori, geldien artean (nere bizi hila ) samiñezko gar bukagabe antzera...                           Olerti, 1961eko uztail-iraila

Udazken oria

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Apirila, —lore horiz asea dana—, ba-zetorren... Erreka hori, hesia, muñoa hori, umeen kanposantua ta maiten baratza hori...     Eguzkiak bere argi eroriaz, nun-nahi hori-igurtzia zuen... A! Urre-lilien artean ur mehe, urreztua; a! tximeleta horiak arros horien artean!     Lore-sorta oria arboletan goora; egunak ere, urrezko bizi-ernetze hartan, urrez usaindutako apaintasuna zuen...     Ta... hildakoen hezur artean... Jainkoaren esku horiak zabalik...                           Olerti, 1961eko uztail-iraila

Ilargi bakartia

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Ixildu zen turuta zorrotza, ta ilargia tristurati dago. Laino-mordo mardulak bultzaka egun-senti berrian... Zaunka zakur bat, ta dan guzia, ezerrezaren amiltegian itotzen. Ilargiak kanpusantu zaharren bat urreztuko du.   Gero... txorru (txori) bat ilargiarekin dorre zahar baten gañian... Iturri bakartian, ilargia negarrez. Ta itxaso bakarra ilargi-bete azpian.                           Olerti, 1961eko uztail-iraila

Iturri

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Iturri aitu ta zahartua, orain harri bat etzera baizik! A! Aspaldiko zilar abots ura... a! iturri garden ta gozoa!   Txorrua alperrik dator zure ahora... Huntza zintzilika zugandik, arrebatxo bihurri erara...   Ur-jauregi ajolakabetua, ahitu ziñan nere biziaren antzera zure leloa ixiltzearren. Baina..., —gogapenean kantari dagon urre-ura irudira—, arratseko eguzki-ametsetan dagoz zure azken arnasak!                           Olerti, 1961eko uztail-iraila

Lanbroa

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Itxas-haizea. Trena gelditu da. Gelditoki bustiberrian, arros zoragarri antzera gooraño arratsaldea... Sarkalde horiaren lanbro gartsuan, tristurazko kristalitxura lotiak idikitzen dira.     Lekua liriku, erromantiku amesgabea degu; iñoiz entzun gabeko kanpaiak gozatzen dute aldia... Ume kaskagor bezela, bihotzak gelditu nahi, naiz joan beharrean izan.     Baina, trena gor, badoa... Ta, aldizka etxe, loretegi, itzal zorrotzezko ibai berdeen ondoan gelditzen da.     Azkenik, bat-batean, bidea bihurtzean urre ta pitxizko dorreak igotzen dira ametsak bai'liran...                           Olerti, 1961eko uztail-iraila

Gipuzkoa

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Bagoiaren sapaiak argi-izpi bat dauka,       —nungoa?— ta (leihoko) kristal lurrindu ta galduak negar darite... kanpoan, joan-etorri dabiltzan argi-itxura artean, mendi ta itzalak burrukan.     —Egunabarrean, lanbrotan erritxoak; keeazko belardietan halako amets galdu bat; ta harkaitz, —ikaragarriak?—, gainean ditugu izugarri, orduaren unean tontorrak itzalduta.     Trena ez da gelditzen... Argitutako kristalen atzean, —xirimiri melankoliar ta nekatiaren zehar— andra lotsati, txoratil ta erdi-erantzi batek agur dagigu. Agur! Ta... xirimiria bere hizketa aspergarrian.                           Olerti, 1961eko uztail-iraila

Udazken

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Laino-mordo alegoriar ta eder batek —zuri ta grixaz ertzetua— ilunabar geldiaren asperra apaintzen du arrats itxian.   Eguzki gogorraren argi berdin minberatian, —umeen sentimentu hausian— zugatz motel ta argal baten azken hosto horiak zutitzen dira...   Txorabiozko egun hauen oroipena —saminezko usai garbia— erne da, beltz ta argizko nahasketan.   Betira bihurturik begi haundiak; ezpainak erdi-zabal, ta bekoki ximel ta minberatia eskuen guritasunean pentsatzen...                           Olerti, 1961eko uztail-iraila

Udazken-eresia

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Urrezko bidean doaz zozoak... Nora? Urrezko bidean doaz arrosak... Nora? Urrezko bidean noa... Nora, udazken? Noruntz, txoriño ta loreak?                           Olerti, 1961eko uztail-iraila

Errimiña

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Itxasoa baratzetik; baratza itxasotik?     Joan kantari ibiltariarekin; urrutitik entzun kantari?     Eresi gozo-mingotsa. Eguzki izpitxo bat, ta loretegi ixurleak argi ta maitasuna d'ixuri. Eguzki izpitxo bat, ta nere begi negartiek argi ta maitasuna urtuko dute!                         Olerti, 1961eko urri-abendua

Arboletan

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Arboletan ez da hostorik eguzki bakarra baizik —Saminezko urre hotsez zegon arbolatxoa!— Etsi du arbolak bere heriotz lasaiera   Zoriontsu bihurtu dute haren urrea minberatasunezko bi hilabeteak!                           Arnas, 6. zkia., 1961eko azaroa

Hegohaizearen...

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Hegoahaizearen kulunka legunez, urrilak urre-gorrizko hostoak zabaltzen ditu.   Hauen erortze garbian, gogoak hega dagi buka-ezinera.   Nolako pake agurgarria guzien urrutitasun hontan! Loreak bota dituzu belardi apain; Zure kristalez, haize harroa bustitzen degu: ur —ia hoztua—!   Urrezko zorabio! Gorputza anima bihurtuz, muinoko belarrean etzanik guritzen dan, presondegi garbia...! Edertasun-erortze batean, bizia erazten da, ta goiztar egizko zoratasunez argitzen...                           Arnas, 6. zkia., 1961eko azaroa

Udaberri eresia...

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Urdinka ta arros-antx, menderatu du arratsak urre urdiñezko eguna. Arratsak gizona menderatu duen andereñoa dirudi, beraz. Gaztetasun! Bere txorabio —bere izkilu!— itxas-aize, irripar ta guritasuna dira. Andereño ta arratsa more-gorri bihurtu dira, ta bera— itxas zabalean murgildu. Moteltasuna, kuttuntasuna, gozotasuna eguzkiaren aurka! Ta arratsak, andereñoak harkaitzaren bizkar erantzia makurtzen dute. Maitasun!                           Olerti, 1962ko uztail-abendua

Negu-eresia...

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Kantari-kantari. Nun daude kantari txoriño kantariak? Euri da. Adarrak hosto berririk gabe oraindik. Kantari, kantari, txoriñoak. Nun daude kantari txoriño kantariak? Ez daukat txoririk kaiolan. Ez dago saltzen dituzten umerik. Kantari. Ibarra urruti dago. Hutsa... Ez dakit nun dauden kantari txoriak —kantari-kantari—, txoriño kantariak.                           Olerti, 1962ko uztail-abendua

Gau-eresia...

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Han doa arrosaren usaia!     Eutsi ustegabean!     Han doa illargiaren argia!     Eutsi zure betetasunean!     Han doa errekaren eresia!     Eutsi zure askatasunean!                         Olerti, 1962ko uztail-abendua

Moger

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Luis Mari Mujika   Ilunabarrean laino-mordo lodiak itotzen dute herria. Argi-parolak tristurati daude ta loti, ilargi horia han doa ur ta haize-burrunda artean.     Landa bustiaren usaia dator. Dorre zahar baten atzean, argi berdexka bat agertzen... Zazpietako kotxea doa... Ta zakurrak zaunka...                           Olerti, 1962ko uztail-abendua

Udabarri

 

Juan Ramon Jimenez                                 euskaratzailea: Sabin Muniategi   Bai, zer ardura niri ezer gogo-soina nerekin izanen! Lehena? Erori bedi! Oraina? Igaro zan, bai! Etorkizuna? Inork ez dit ezer kendu; inori ez diot ezer eman, ez diot emango gogo-soina nerekin izanen. Galduta? Hegoai! Gordeta? Eztago kutxarik! Nahi? Zer ardura niri ezer gogo-soina nerekin izanen!                         Olerti, 1966ko urtarril-ekaina

Platero bizi duk!

 

Otsalar                 Juan Ramón Jimenez,                 atsegingarri zaidan olerkari bikañari,                 Nobel sariaren omenez.   Platero dizi duk! neuk ikusi nian lo-zorroan zegoela Josefateko zelaian Platero bizi duk! lili margotsu artean; txori ta ingumak jostari ditularik inguruan.         Lasaitu zelaiak!         Poztu bideak!         Baretu gizonak!         Kantatu aurrak!!         Platero bizi duk! «Txiki, illetsu, leguna dan Platero» maitea, neuk ikusi nian Moguer'ko zerutik jetxia. Bere argizkundea diagu barnean. Platero ezilkorra duk bizien ariman.         Argitu izarrak!         Abestu errekak!         Alaitu atso-aurrak!         Ospatu aurrak!!         Platero bizi duk! Gizadiaren biotzetan barrendua dan gauzik il ezin litekena ez al ekian? Ago Platero, ago gurekin; ludiko maitasunik eztitsuenak dituk igan eta biziko aiz egundoko mundua mundu dan artean.                           Euzko Gogoa, 1957ko martxo-apirila

Gorriz, suz-margoldurik

 

Oxiñondo'ko Txoria                           (Juan R. Jiménez'en opaz )   Gorriz, suz-margoldurik agertu da eguzkiya.           Ioan da           gaua;           itzali           illargia. Suz margoldurik egunsentiya.           Erriko           elixan           asi da           Goi-Meza. Tilin-tilin, kanpai txikiya. Kirrin-kirriiiñ mendi'ñ gurdiya.           Etxe bateko lotokian           amathu du           ludi ontako bizitza           iru urteko           Gotzon           aingeru txikiyak.           Eguzkiz argitu           dira           mendi ta ibarrak.           Il-etxedun           baserrian,           amaren           negarrak.           Kanpantorrian           tilin-talan           kanpaiak.           Mendian           kirrin-kirriiiñ           gurdiyak.           Zerua,           garbi.           Ibarrak,           argi.           Talan-tilin,           Kirrin-karraañ           Gotzon aingerua Zerurantz.

Juan Ramon Jimenez'i Agur

 

Eusebio Erkiaga   Animan zeneraman zuk ederraren uki gozo; animan zeneraman zuk olerkia, goir, ezo.   Zure izquntza barrutian utsaren aundi ta sakon! Andalucia-ko lurrak zeure miñez, ezin egon.   Ango zeru, lur, zelaiak ango belar ta ango lore; amgo aizearen doiñu, eguzki ta kolore...   Loreil baten azkenean aidean egal-dardara. Gogoa urriñez beterik, Juan ramon, suntsitu zara!   Bearrik, urbil dantzugu zure esanen oiartzuna,. beiñere idortuko ez dan poesi-edertasuna.   Nik ere badut intziri, —euskelduna naizen arren—, zure lerroetan baitut leraz xurgatu olermen.   Animan zeneraman zuk ederrak duen usaiña. Biotzean gordeko dut eman didazu eskaiña.                           Bilbon, 1958ko loraillan.                           Egan, 1958ko abendua   www.susa-literatura.eus