Celso Emilio Ferreirok bere bizi osoan erregistro ugariko ahotsa erabili zuen. Bere obraren osoa da, eta ez Longa noite de pedra, O sono sulagado edo Viaxe ao pais dos ananosen nabarmendutako alderdi zibikoa bakarrik, interesatzen zaiguna, mendeko poetarik garrantzitsuenetako bihurtzea zuritzen duena. Celso Emilio Ferreirok (Ourenseko Celanovan 1912 urtean jaioa) 1935ean ekin zion bere lanbide literarioari adiskide talde bati Xosé Velorekin lankidetzan egindako poema sorta bat igorriz. Testu bilduma horrek, hasieran gutun bidez editatuak, gero Cartafol de poesia titulua hartu zuen liburu labur bat osatu zuen. Norabide neopopularista, abangoardiko imajinismoren zenbait, gutxienak, gaiarekin garatzen jarraituko du Al aire de tu vueloko bertso sotil, eta indartsuetan, autoreak orduan bere emaztegai, eta gero, 1943tik emazte zuenari, Moraimari, eskainiriko amodiozko liburua. 1947an liburu berri bat argitaratzen du gazteleraz, Baladas, cantigas y donaires (Ediciones Céltiga), zeinetan erritmo elaboratuagoak eta bere hizkuntza poetiko guztiaren baliabide ezaugarrienetako izango den imajineria bizkor eta diskurtsibo baten indarra sartzen uzten ditu.

Xosé María Alvarez Cáccamo
(hitzaurre osoa)

Romance incompleto

Fuco Pérez sin segundo, / veciño de Gargamala, / viudo, maior de edade, / propietario dunha cabra / e dun terrón que produce / cinco ducias de patacas. / Fuco Pérez sin segundo, / furibundo iconoclasta, / pai dun neno engaranido / chantado diante a cabana. / Por teimoso inconformista / téñente fichado os Bardas; / por herexe e descreído / pófienche a figa as beatas. / Fuco Pérez sin segundo, / ninguén sabe o que che pasa. / Tes o día, tes a noite, / tes os paxaros da ialba, / tes as estrelas do ceo, / tes as ruas i as estradas. / Fuco Pérez sin segundo, / ¿qué che falta?...

Limiar

A xeito de S.O.S. / falo na madrugada: / Pechái tódalas portas / e que xa ninguén saia. // Sin a seiva nutricia / esmorecen as gallas. / Arbre antigo, Galicia, / fendérono as machadas. / Unha ponla no mundo, / outra ponla na casa. / A ponla do alén mar / é soio unha metáfora. / O povo quere terra / coma Anteo na fábula. / A terra quere povo / para ser fecundada. / Nunca virá de fora / remedio ou esperanza. / Si o noso pobo morre / quedámonos sin patria, / pois patria e pobo son / o mesmo en dúas palabras. // Pechái tódalas portas / e que xa ninguén saia.

Doce outono

Comesto da tristura vou lembrando / aquelas mañás páledas e doces / dun outono distante, névoas baixas, / tenras follas, alfombras dos camiños, / no meu país natal, polos outeiros / de cintura cinguida de carballos. // Un outono que ulía a primavera / con lentas volvoretas de suspiros / decindo adéus con panos de saudade, / decindo adéus a todo: / ás mazorcas, aos pámpanos, / ás escumas, ás fontes, / ás cántigas dos mozos na serán. / Adéus a todo, / até o ano que ven, si temos sorte. // Era un adéus profundo, / pendurado do ceo, acariñando / a madura mazá do vento leste. // O corazón agardaba escuros niños / de soños recén nados. / Mais, todo aquelo foise... / Agora na cidá, neste desterro, / cos anos coma chumbo sobre o lombo, / o outono é un tren que ven bufando / con lixos de carbón nos ollos pechos. / O inverno escondido está oubeando / como oubean os cans na lonxanía. / Ninguén me di adéus / i un anuncio de noite estáse erguendo.

Eiquí será

Quero morrer eiquí (cando me chegue / a hora da viaxe que me agarda). / Eiquí, niste silencio / de pombas arruladas, / niste vento que dorme nos piñeiros / un profundo sono de arelanzas. / Quero morrer eiquí con ollos postos / no fumegar das tellas, na borralla / do tempo, frente a frente / de min, aberta a ialma / aos latexos das horas, nunha tarde / ateigada de arpas. / Van e veñen as nubes viaxeiras, / as anduriñas pasan. / O pandeiro da chuvia / repinica unha maina / melodía de outono, / que no roncón do río se acompasa. / Quero morrer eiquí. Ser sementado / nesta miña bisbarra. / Finar eiquí o meu cansancio acedo, / pousar eiquí pra sempre as miñas azas.

Falaréivos de min

Falaréivos de mín anque me doan / as escuras raíces dos meus soños. / Celso Emilio me chaman pero eu teño / outros nomes máis irtos apuntados / nun rexistro de ventos polifónicos / cun fondo musical de frauta triste. // Meus nomes sin palabras. Mainamente, / de par en par abertas sempre as portas, / espallándome vou polos camiños / co corazón aceso en cen abrentes, / nas maus a luz, nos ollos margaridas, / e unha piedá de río sin orelas. // Neno que fun e son, pésanme os anos / cangados de minutos e de días, / de beixos e de cárceres. Cadeas, / lóstregos, vermes, homes en ringleira / baixo a chuvia, isa frol nada no outono. // Lonxana primavera nunca volta, / que nun intre vivín de pedra ou arbre, / canle de Dios que cara o mar me leva, / xilgaro azur, ronseles do pasado, / feridas coma labres no remorso: // Andando vou, alporizado corpo / nun latexo sin fin que me agriloa. // Eisí me chamo eu. En fume escritos / os meus nomes están. Vádeos decindo / cun fondo musical de frauta triste, / de bágoas esbarradas / petándome decote nas pupilas. / Vádeos decindo en verbas pequeniñas / coma coitelos fríos pola gorxa. // Non me chame ninguén por outros nomes, / alcumes meus en fírgoas entrevistos, / escura voz dun soño sulagado.

O medo

Cando o corvo da noite se pousaba / nas derradeiras luces do solpor, / os meus ollos de neno / enchíanse de bágoas e de lóstregos. // O vento que fungaba nas vereas / era un home langrán envolto en brétema / cun fol ó lombo pra levar meniños. // Os albres semellaban / pantasmas de cabalos desbocados / agallopando os eidos. // Un medo que me viña / das raíces do mundo / tremíame no sangue. // Pasaba o xornaleiro asubiando / con dous luceiros prendidos na eixada, / i eu tiña medo. // Pasaba o cazador / con bafexantes cans / arrecendendo a toxos e carqueixas / i eu tiña medo. // Pasaban de ruada os fortes mozos / que voltaran da guerra tan contentes, / i eu tiña medo. // Ao pasar ó meu lado e verme o / alporizados pasmos decíanme: / «Non teñas medo», / i eu tiña medo. // Soio cando chegaba ós meus ouvidos / a doce voz de mei da miña vella, / eu xa non tiña medo. // Agora non comprendo / como aquil ser cativo, / aquela vella nena tan endébel, / (nos seus ollos azures / había luces de amenceres novos) / podía escorrentar tan grande medo.

Oración polos parvos

Señor Dios ten piedá dos probes parvos / que non sabemos ren de xeometría / i embobados na música celeste / esquecemos a fórmula / do binomio de Newton. // Imos andando a trancas e barrancas / adeprendendo as cousas tristemente / por iste mundo adiante que fixeches / en sete días só, según os libros. / Eu son un pouco parvo, ben comprendo. / Nunca poiden saber para qué sirven / moitas cousas escuras que consintes. / Humildemente quixen preguntar / preguntas pequeniñas coma seixos / sobre os grilos que cantan incansábeles / e os amores dos peixes, / pero sempre chegaban unhos homes / carregados de textos / e mazacotes grises sapientísimos, / con datas rigurosas, datos certos, / horríbelmente certos, abafantes. / Mais ninguén me decía dos paxaros, / dos cávados, das froles, e desas nubes / que pousaches, Señor, sobre o meu teito. / Perdóanos, Señor, tanta parveza / e tén piedá de nós, dos probes parvos / que andamos os camiños das estrelas / cos ollos alcendidos / na bebedeira tépeda das fábulas. // E cando chegue a hora do Xuicio / á túa veira lévanos cos nenos, / cos santos inocentes, cos velliños, / e déixanos seguir ollando ao ceo, / modelando no vento doces sonos, / como Ti fas, Señor, dende o Principio.

O neno preguntaba

¿De qué lugar iñoto ven o vento / e ónde se vai o vento cando marcha? / ¿Quén ile ensinóu ao vento xeografía? / 0 neno preguntaba. / ¿Dorme o vento no mar ou nas estrelas? / ¿Dorme no val ou dorme na montaña? / ¿Dorme no colo verde dos piñeiros? / 0 neno preguntaba. / ¿Sabe que hai Dios o vento? / 0 neno preguntaba. / Iste vento que xoga cos meus rizos / ¿será o anxo da garda? / ¿Será o vento a voz dos que están mortos? // O neno preguntaba, / pero o vento / fuxía indeferente pola gándara.

Monologo do vello traballador

Agora tomo o sol. Pero até agora / traballéi cincoenta anos sin sosego. / Comín o pan suando día a día / nun labourar arreo. / Gastéi o tempo co xornal dos sábados, / pasóu a primavera, veu o inverno. / Dinlle ao patrón a frol do meu esforzo / i a miña mocedade. Nada teño. / 0 patrón está rico á miña conta, / eu, á súa, estóu vello. / Ben pensado o patrón todo mo debe. / Eu non ile debo / nin xiquera iste sol que agora tomo. // Mentras o tomo, espero.

Deitado frente ao mar...

Lingoa proletaria do meu pobo / eu fáloa porque sí, porque me gosta, / porque me peta e quero e dame a gaña / porque me sai de dentro, alá do fondo / dunha tristura aceda que me abrangue / ao ver tantos patufos desleigados, / pequenos mequetrefes sin raíces / que ao pór a garabata xa non saben / afirmarse no amor dos devanceiros, / falar a fala nai, / a Pala dos abós que temos mortos, / e ser, co rostro erguido, / mariñeiros, labregos do lingoaxe, / remo i arado, proa e rella sempre. // Eu fáloa porque sí, porque me gosta / e quero estar cos meus, coa xente miña, / perto dos homes bos que sofren longo / unha historia contada noutra lingoa. // Non falo pra os soberbios, / non falo pra os ruís e poderosos, / non falo pra os finchados, / non falo pra os estúpidos, / non falo pra os valeiros, / que falo pra os que agoantan rexamente / mentiras e inxusticias de cotío; / pra os que súan e choran / un pranto cotidián de volvoretas, / de lume e vento sobre os ollos núos. / Eu non podo arredar as miñas verbas / de tódolos que sofren neste mundo. // E ti vives no mundo, terra miña, / bérce da miña estirpe, / Galicia, doce mágoa das Españas, / deitada rente ao mar, ise camiño...

Longa noite de pedra

No meio do carninho tinha uma pedra / tinha uma pedra no meio do caminho / tinha uma pedra / no meio do caminho tinha uma pedra. / Carlos Drummond de Andrade. // O teito é de pedra. / De pedra son os muros / i as tebras. / De pedra o chan / i as reixas. / As portas, / as cadeas, / o aire, / as fenestras, / as olladas, / son de pedra. / Os corazós dos homes / que ao lonxe espreitan, / feitos están / tamén / de pedra. / I eu, morrendo / nesta longa noite / de pedra.

María Soliña

Polos camiños de Cangas / a voz do vento xemía: / ai, que soliña quedache, / María Soliña. / Nos areales de Cangas, / muros de noite se erguían: / ai, que soliña quedache, / María Soliña. / As ondas do mar de Cangas / acedos ecos traguían: / ai, que soliña quedache, / María Soliña. / As gueivotas sobre Cangas / soños de medo tecían: / ai, que soliña quedache, / María Soliña. / Baixo os tellados de Cangas / anda un terror de auga fría: / ai, que soliña quedache, / María Soliña.

Goethe

Aquil señor burgués condecorado, / usía ou excelencia ben cebado, / que ronca con pracer na noite longa / e ten muller feliz, de teta oblonga, / con dous fillos petisos, deportistas, / un pouco libertinos e «juerguistas», / idiotas pola nai, polo pai, grosos; / pondo dentes de can que venta os osos, / ponse a rosmar e morde: / «Eu prefiro a inxusticia ao desorde.»

Poema nuclear

Qué ben, que a bomba ven co seu rebombio! / A bomba, ¡bong!, a bomba, bon amigo. / A bomba con aramios, con formigas, / con fornos pra asar meniños loiros. / A bomba ten lombrices, bombardinos, / vermes de luz, bombillas fluorescentes, / peixes de chumbo, vómitos, anémonas, / estrelas de plutonio plutocrático, / esterco de cobalto hidroxenado, / martelos, ferraduras, matarratós. // A bomba, bong. A bomba, bon amigo. / Con átomos que estoupan en cadeia / e creban as cadeias que nos atan: // Os outos edificios. / Os outos funcionarios. / Os outos fiñanceiros. / Os outos ideais. // ¡Todo será borralla radioaitiva! / As estúpidas nais que pairen fillos / polvo serán, mais polvo namorado. / Os estúpidos pais, as prostitutas, / as grandes damas da beneficencia, / magnates e mangantes, grandes cruces, / altezas, escelencias, eminencias, / cabaleiros cubertos, descubertos, / nada serán meu ben, si a bomba ven, / nada o amor, e nada a morte morta / con bendiciós e plenas indulxencias. // ¡Qué ben, que a bomba ven! Nun instantiño / a amable primavera faise cinza / de vagos isotopos placentarios, / de letales surrisas derretidas / baixo un arco de átomos triunfaes. // A bomba, ¡bong! A bomba co seu bombo / de setas e volutas abombadas, / axiña ven, vela ahí ven, bon amigo. // ¡Estános ben! ¡Está ben! ¡Está bon! // ¡¡¡Booong!!!

Longa noite de pedra

O teito é de pedra. / De pedra son os muros / i as tebras. / De pedra o chan / i as reixas. / As portas, / as cadeas, / o aire, / as fenestras, / as olladas, / son de pedra. / Os corazós dos homes / que ao lonxe espreitan, / feitos están / tamén / de pedra. / I eu, morrendo / nesta longa noite / de pedra.

Neno orfo con cabalos ao fondo

Pasaron os cabalos da noite / e veu a ialba. / Madre, / iste é o país das bágoas. / Pasaron os cabalos da noite / agallopando. / Madre, / iste é o país do pranto. / Coma un vagalume senlleiro, / estar quixera / cheo de luz nos carreiros. / Pasaron os cabalos da noite / coma un vento mouro. / Madre, / os cabalos deixáronme orfo.

Credo

Eu creo que iste mundo é moi fecundo / e que hai algunhos ríos hidroeléctricos, / pero que os ventres das doridas nais / sexan montós de trigo, / nunca podrei creelo. / Creo que a lúa é aquela cousa / que está no teito da noite, / pero que o avión que pasa rum, rum, / fungando por enriba, sexa insecto, / nunca podrei creelo. / Creo que os homes pecan sete veces / por sete veces sete cada día, / creo na xeometría, / creo no átomo tan pequeniño, / pero que haxa unhos seres / capaces de leer tranquilamente os xornales / sin sentir tremer de noxo as vísceras, / nunca podrei creelo. / Cambio de tema e por exempro digo: / Elisabeth un ciclón made in U.S.A. / sementou o Caribe de cadavres / Bombas en seta, pun e tiranías, / negro linchado en Little Rock, Arkansas, / os dereitos do home en guerra fría. / Cambio de tema e verbigratia digo: / qué desgracia tan grande ser poeta, / oficio de chorar sin cobrar nada, / oficio de cuspir na mar inmensa / e de chantar pancartas no deserto. / (Poetas conformistas desta terra / (check)testicular emporio de esqueletes(check) / mentras o home loita, chora e sofre, / cantade a violeta, a margarida, / e desfollade a rosa reticente / dos vosos mínimos problemas... / decide si a todo e medraredes). / Cambio de tema pra decir etcétera, / etcétera, xa sabes, en voz baixa, / con puntos suspensivos / que ocultan as palabras prohibidas / que loitan por saírme, / que xa me están saíndo / con fórceps de xenreira e de cabreo: / hai algo que está podre en Dinamarca / e fede que alcatrea dende sempre. / Dempois entonarei un gran Tedeum laudamus optimista pra dar gracias / ao ceo poderoso / que me labrou esí como me vedes, / pedra deixada, cousa estremecida, / canle de tempo e soño. Digo, un home.

Deitado frente ao mar...

Lingoa proletaria do meu pobo / eu fáloa porque sí, porque me gosta, / porque me peta e quero e dame a gaña / porque me sai de dentro, alá do fondo / dunha tristura aceda que me abrangue / ao ver tantos patufos desleigados, / pequenos mequetrefes sin raíces / que ao pór a garabata xa non saben / afirmarse no amor dos devanceiros, / falar a fala nai, / a fala dos abós que temos mortos, / e ser, co rostro erguido, / mariñeíros, labregos do lingoaxe, / remo í arado, proa e rella sempre. // Eu fáloa porque sí, porque me gosta / e quero estar cos meus, coa xente miña, / perto dos homes bos que sufren longo / unha historia contada noutra lingoa. // Non falo pra os soberbios, / non falo pra os ruís e poderosos, / non falo pra os finchados, / non falo pra os estúpidos, / non falo pra os valeiros, / que falo pra os que agoantan rexamente / mentiras e inxusticias de cotío; / pra os que súan e choran / un pranto cotidián de volvoretas, / de lume e vento sobre os ollos núos. / Eu non podo arredar as miñas verbas / de tódolos que sofren neste mundo. // E ti vives no mundo, terra miña, / berce da miña estirpe, / Galicia, doce mágoa das Españas, / deitada rente ao mar, ise camiño...