III. EKITALDIA
Lehengo irudi-toki bera. Mahaia, eserlekuak eta sofa erdi-erdian jarriak daude. Antekamarako atea zabalik. Musika entzuten da eta dirudienez goiko bizitzatik dator.
I. AGERRALDIA
Kristina eta geroago Krogstad
(Kristina mahai inguruan eserita bego, liburu bat eskuetan duela. Aldian behin atera begiratzen zorrotz eta adi-adi jartzen da.)
KRISTINA: (Erlojuari begiratuz). Ez dator eta ordua pasea da orratik. Halare... (Adi-adi jartzen da berriz). A... bera da. (Ezkaratzera joaten da eta poliki-poliki irekitzen du kanpoko atea. Ixil-mixilka). Sartu zaitez; bakarrik nago.
KROGSTAD: (Atean). Zure eskutitz bat hartu dut. Zer behar didazu?
KRISTINA: Behar-beharrezkoa dut zurekin hitz egitea.
KROGSTAD: A, bai? eta hementxe izatea ere behar-beharrezkoa al zen?
KRISTINA: Ezin zintudan nire etxera deitu, ez baitu ezkutuko aterik. Zatoz honantz biok bakarrik egongo gara. Helmerrenekoak dantzan dira bigarren bizitzan.
KROGSTAD: (Sartuz) Hara... (Harrituz). Helmerrenekoak dantzan al dira gaur gabean?
KRISTINA: Zergatik ez dira izango, ba?
KROGSTAD: Bai, bai.
KRISTINA: Hitz egin behar dugu, Krogstad.
KROGSTAD: Gu biok? Elkarri zer esanik ba al dugu oraindik ere?
KRISTINA: Gauza asko.
KROGSTAD: Ez nuen behin ere usteko.
KRISTINA: Zuk ez banauzu ondo konpreni inoiz ere.
KROGSTAD: Gure arteko gorabeherak konprenitzen ez zen burua asko nekatu beharrik. Sarri gertatzen dira horrelakoak. Bihotzik ez duen neskatxak kalabazak ematen dizkio senargaiari beste bat hobea inguratzen zaionean.
KRISTINA: Bihotzik ez dudala uste duzu hortaz? Niri ez zitzaidala kosta uste al duzu zurekikoak bukatzea?
KROGSTAD: Itxurak hala ziren.
KRISTINA: Benetan sinistu al duzu, Krogstad?
KROGSTAD: Hola izan ezik, zergatik idatzi zenidan, ba, tankera hartan.
KRISTINA: Besterik ezin nuelako. Gure hartu-emanak desegitera erabaki nuen ezkero zure bihotzetik niganako sentimendu denak atera behar nituan.
KROGSTAD: (Eskuari eraginaz). A... hori da... eta dena diru zikin pixka bategatik...
KRISTINA: Konturatu zaitez nik orduan ama zaharra eta bi anaia txiki mantendu behar nituela. Ezin gintezkeen zure zain egon, artean noizbait izateko esperantza besterik ez zenuen-eta.
KROGSTAD: Hala balitz ere, zuk ez zenuen eskubiderik beste bategatik ni zapuzteko.
KRISTINA: Hori ez dakit. Nire buruari hamaika aldiz galdetu diot horixe.
KROGSTAD: (Ixilago hitz eginaz). Zu galdu zintudanean uste nuen, hanka azpiko lurra ere falta zitzaidala. Begira, itxaso zabalean, ohol zahar bati helduta ur-gainean doi-doi dagoen gizona nauzu.
KRISTINA: Beharbada laster etorriko zaizu bizirik aterako zaituen txalupa.
KROGSTAD: Inguratu zitzaidan baina zuk etorrita kendu didazu.
KRISTINA: Nik ez dut horretan zer ikusirik izan, Krogstad. Gaur arte jakin ere ez nekien zure ordez zure lekura sartzen nintzenik bankura.
KROGSTAD: Hala izango da, zuk hala diozu-eta; baina orain dakizun ezkero zergatik ez duzu zapuztu eta puestoa uzten?
KRISTINA: Ez, zuretzat hala ere alfer-alferrik izango litzatekeelako.
KROGSTAD:Ba... dena dela, ni zure larruan banengo ez nuke hartuko.
KRISTINA: Nik buruz jokatzen ikasi dut. Beharrak erakutsi dit, nire bizitzan.
KROGSTAD: Ba, niri bizi-beharrak zenbaiten hitzetan ez sinisten erakutsi dit.
KRISTINA: Ikaskizun ederra da hori. Eta inoren egiteetan sinisten al duzu?
KROGSTAD: Nik badakit zergatik dioten.
KRISTINA: Ni ere ohol zahar bati heldu ezinik ia itoan nabil. Ez daukat nori lagundurik norengatik jardun, inor nire beharrean dagonik.
KROGSTAD: Zerorrek nahi izan duzu.
KRISTINA: Ez nuen aukeratzerik izan.
KROGSTAD: Nora zoaz azkenerako edo zer esan nahi duzu?
KRISTINA: Gaizki al derizkiozu biok itokarrean gauden ezkero elkarri eskua eman eta lagunduko bagenio?
KROGSTAD: Zer diozu?
KRISTINA: Ez al da hobe elkarri ohola kentzen jardun beharrean, biok ohol berari heldu eta elkarri laguntzea?
KROGSTAD: Kristina!!!
KRISTINA: Zergatik etorri naizela uste duzu, ba, hiri honetara?
KROGSTAD: Baina nitzaz oroitu ote zara, ba?
KRISTINA: Lan egin behar dut biziko banaiz. Nire bizi guztian, txiki-txikitandik, gogoratu nezakeen guztian lanean aritu naiz. Nire poz iturri handiena eta bakarra horixe zan: eta orain bakar-bakarrik nago munduan eta hutsune izugarria nabaritzen det, niregatik eta niretzat bakarrik lanean aritzea gogaikarria da arrunt. Esaidazu Krogstad, ia zeinengatik eta zertarako lanean ari behar dudan.
KROGSTAD: Ez dizut sinisten. Emakumearen harrokeria besterik ez da hori.
KRISTINA: Ikusi al nauzu inoiz harrotuta?
KROGSTAD: Esan duzun guztia egiteko kapaz al zinateke? Ba al dakizu nolakoa izan naizen?
KRISTINA: Bai.
KROGSTAD: Ba al dakizu ze fama daukadan eta nitaz ze gauza esan dituzten?
KRISTINA: Bai, arestian ondo asko ohartu naiz. Gainera zuk uste duzu, nik utzi ez bazintudan, ez zenuela zure izatea zikinduko.
KROGSTAD: Bai, hori bai egia dela.
KRISTINA: Eta ezin al daiteke garbitu?
KROGSTAD: Baina Kristina, konturatzen al zara ondo, zer esaten didazun? Baietz esango nuke zure aurpegia ikusi-eta. Beraz, baduzu korajea?
KRISTINA: Nik baten baten ama izateko premia daukat eta zure semeek ama bat behar dute. Gu biok, berriz, bata bestearenganako bultzadizoa nabaritzen dugu. Nik oraindik, zure barruan bizi den gizon horrengan badut sinismena, Krogstad... zurekin ez nau ezerk izutuko.
KROGSTAD: Eskerrik asko, Kristina, eskerrik asko. (Elkarri eskua ematen diote). Orain munduaren aurrean lokatzetatik atera eta burua tentetu behar dut, eta aterako naiz! A... baina ahaztuta nengoen... (Musika tarantela jotzen entzuten da.)
KRISTINA: Ixo! (Entzunaz). Ixo, tarantela! Zoaz, zoaz agudo!
KROGSTAD: Zergatik?
KRISTINA: Ez al duzu aditzen musika? Dantza-aldia bukatu da eta orain etorri egingo dira.
KROGSTAD: Bai, banoa, ba. Alferrik izango litzake gainera... Zuk ez duzu jakingo noski Helmerren aurka ezer egin dudanik?
KRISTINA: Bai, dena den bezalaxe dakit, Krogstad.
KROGSTAD: Eta hala ere baduzu korajea...
KRISTINA: Bai badakit zertaraino iritsi daiteken zu bezalako gizon bat zeharo etsitzen duenean.
KROGSTAD: A! Egin dudana desegin ahal baneza!
KRISTINA: Ba, desegin zenezake, zure eskutitza oraindik buzoian dago.
KROGSTAD: Ziur al zaude?
KRISTINA: Bai, baina...
KROGSTAD: (Aurpegiz aurpegi begiratuaz). Zertan zabiltza? Kosta ahala kosta zure lagun Nora salbatu nahi al duzu? Hala balitz hobe zenuke garbi-garbi aitortu! Hala al da?
KRISTINA: Ez gutxiagorik ere.
KROGSTAD: Halare! Orduan hementxe itxoingo diot Helmerri, nire eskutitza jaso egin nahi dudala esateko, ni lanetik bota nauen kontua besterik ez dela-eta... ez dauka irakurri beharrik eta... emateko esango diot.
KRISTINA: Ez Krogstad, ez, ez ezazu kartarik eskatu.
KROGSTAD: Baina ez al nauzu horretarakoxe gaur hona ekarri?
KRISTINA: Azkenengo hogeita lau ordu hauetan, gauza harrigarriak gertatu dira hemen eta Helmerrek dena den bezala jakitea komeni da. Gauzak diren bezala elkarri adierazi dezaizkiotela. Elkarri ixil-gordeka ibiltze honek bukatu behar du.
KROGSTAD: Zure kontu hartzen baduzu... Baina dena dela, bada nik egin dezakedan zerbait, eta lehenbailehen egitea komeni da...
KRISTINA: (Entzunaz). Alde egin ezazu! Zoaz! Dantza bukatu eta ez gaude seguru hemen.
KROGSTAD: Behean itxoingo dizut.
KRISTINA: Ondo da. Etxeko ateraino lagunduko didazu.
KROGSTAD: Sekulan ez naiz izan honen zorioneko! (Atariko atetik doa).
II. AGERRALDIA
Kristina, gero Helmer eta Nora
KRISTINA: (Irudi-tokia txukuntzen du pittin bat, eta bere abrigoa eta sonbreroa prestatzen.) Hau etorkizuna! Zerua ireki zait! Badut zeinentzat lan egin, badut zertarako bizi, badut familia, badut zaindu beharra. Berriro bizitzen hastera noa. (Entzunez). Badatoz. Agudo abrigoa. (Hartzen ditu sonbreroa eta abrigoa. Helmer eta Noraren ahotsa entzuten da. Nora Napolitana jantziaz eta «txal»arekin, bortxatua balitz bezala sartzen da, Helmerrek behartuta, honek fraka janzten du eta domino bat buruan.)
NORA: (Atean sartu nahi ezik). Ez, ez, ez dutt sartu nai, berriz gora noa ni, ez dut horren azkar etxeratu nahi.
HELMER: Tira, tira, zer duzu nire bihotzeko Nora?
NORA: Mesedez Torwaldo, mesedez eskatzen dizut, beste ordubete bakarrik.
HELMER: Ezta minutu bat ere, Nora. Badakizu zertan geratu ginen. Sar zaitez hemen hoztu egingo zara-eta. (Bortxatzen du sartzera.)
KRISTINA: Gau on.
NORA: Kristina.
HELMER: Hara, zu al zinen? Nolatan hemen honen berandu?
KRISTINA: Barkatu zaidazue, baina hainbesterainoko gogoa neukan Nora jantzi horrekin ikusteko...
NORA: Eta dantza garai guztian hemen egon al haiz nire zain?
KRISTINA: Bai, zoritxarrez, oso berandu etorri naun, gora igoak zineten eta... ez dinat alde egin nahi izan ikusi gabe.
HELMER: (Norari txala kenduz). Orduan begiratuiozu ondo. Uste dut merezi duela-eta. Zoragarri dago! Ez al da hala, andre?
KRISTINA: Xarmangarria, bai horixe.
HELMER: Harrigarri ederra! Ez al da ala? Han goian ere halaxe zioten denek. Baina bai setatsua umea! Ez zuela etorri nahi, eta ez zuela etorri nahi. Sinistu nahi al didazu ia behartu egin behar izan dudala dantzatik ateratzeko!
NORA: A, Torwaldo, damutu behar zaizu oraindik beste ordu erdi bat bederen ez utzia!
HELMER: Kontuak atera itzazu andre. Tarantela dantzatu du eta denak eskuak apurtu beharrean txalo jo diote, merezi ere bazuen bai. Eta ondoren, han utzi behar al nuen? Horretarakoxe nengoen neroni? Hartu dut besoetan nire Capriko neskatila polita eta jendeari ezker-eskubitara agur eginaz, kea bezain agudo ezkutatu... esan ohi den bezala. Holakoetan jendea aho zabalik uzteko behar-beharrezkoa da holaxe ezkutatzea, andre, eta ezin hori Norari buruan sartu. Uf! Bero dago hementxe! (Domino botatzen du aulki gainera eta despatxuko atea irekitzen du). Hara, ez al dago argirik? A, izan ere, barka zaidazu (sartzen da eta bi bujia pizten ditu).
NORA: (Ixil-mixilka eta presaka). Zer da?
KRISTINA: Hitz egin dinat berarekin.
NORA: Eta?
KRISTINA: Nora... esan egin behar dion dena hire senarrari.
NORA: (Etsipenez). Banekinan.
KRISTINA: Etzan Krogstaden beldurrik izan, baina hitz egin behar den.
NORA: Ezdinat txintik esango.
KRISTINA: Orduan kartak hitz egingo din hire ordez.
NORA: Eskerrik asko, Kristina, orain bazekinat zer egin behar dudan. Ixo, ixo...
HELMER: (Sartuaz). Ikusi al duzu, ba, ondo andre?
KRISTINA: Bai, orain lasai joan ninteke.
HELMER: Horratx, zurea al da lantxo hau?
KRISTINA: A, bai, eskerrik asko, ahaztuta nindoan.
HELMER: Galtzerdi egiten aritzen al zara?
KRISTINA: Bai.
HELMER: Hobe zenduke bordatzen ari.
KRISTINA: Zer ba?
HELMER: Politagoa. Begira, zapia ezkerrean hartzen da... hola... eta eskubiarekin orratza eramaten da... holaxe. Ikusten al duzu ze bira luxe-mehar egiten den? Ez al da polita?
KRISTINA: Ez nuke ezetzik esango.
HELMER: Galtzerdia egitea berriz beti da itsusi. Bi besoak gorputzari erantsiak eta orratzak beti ere goitik behera eta goitik behera doazela... txinoen lantegia dirudi! A, bai bizia zela gaur eman diguten xanpaina!
KRISTINA: Gabon, Nora, eta ez zaitezela izan setatsu!
HELMER: Ederki esana, andre.
KRISTINA: Gau on, direktore jaun!
HELMER: (Ateraino lagunduz). Gabon, gabon. Bidea badakizu, noski. Nik pozik... baino hain urrean dago!.. (Kristina joaten da eta Helmerrek atea ixten du.)
III. AGERRALDIA
Helmer eta Nora
HELMER: Eskerrak alde egin duela! Gogaikarri xamarra da andre hori!
NORA: Ez al zaude nekatua, Torwaldo?
HELMER: Ezta batere.
NORA: Ez al duzu logalerik?
HELMER: Ezta izpirik ere. Sekula baino erneago nago. Eta zuk? Zu bai nekatua eta logaletua zaude.
NORA: Bai, oso nekatua nago eta berehalaxe lo hartuko det.
HELMER: Ikusten duzu, nola nuen arrazoi, dantzalekuan ez gelditzeko.
NORA: Zuk beti duzu arrazoi.
HELMER: (Kopetan muxu emanez). Tira, larratxoria hasi da taiuz hitz egiten. Aizu, eta ohartu al zara zeinen kontentu zebilen Rank gaur gauean.
NORA: Bai? Ez dut hitz egiteko egokierarik izan.
HELMER: Nirekin ere ez du hitz asko trukatu baina aspaldian ez nuen ikusi horren umore onez (pitin batean begiratu eta hurreratzen zaio). Bai ederra dela norbere etxera itzultzea, zurekin bakarrik egotea...! O! Bai andre polit eta liluragarria zaudela!
NORA: Etzaidazu horrela begiratu, Torwaldo.
HELMER: Ez diot ba begiratuko nire altxorrik maiteenari!! Izar hau nirea da, nirea bakarrik, nirea oso osorik!
NORA: (Mahaiaren beste aldera alde eginaz). Ez iezadazu horrela hitz egin gaur gauean!
HELMER: Oraindik dantza-soinua borbor dabilkizu odolean eta ikusten dudanez, horrek oraindik liluragarriago egiten zaitu! Hara, badoaz gonbidatuak (ixilago). Nora, laster etxea ixiltasunean geldituko da.
NORA:Nik hala uste.
HELMER: Bai, ezta? Bihotzeko Nora! Gaur gauean bezala, lagunartean gabiltzanean ba al dakizu zergatik hitz egiten dizudan hain gutxi, zergatik egoten naizen zugandik urrun, aldian behin lapurretan bezala begiraka bat boteaz? Badakizu zergatik? Ba... zu nire ixilpeko maitalea, inortxok ez dakien nire gordeko andregai xamurra zarela pentsatzea gustatzen zaidalako.
NORA: Bai, bai; badakit zure pentsamendu guztiak niretzat direla.
HELMER: Eta irteterakoan, zure bizkar guri eta bigun horretan txaketa jartzen dizudanean, pentsatzen dut nire emazte berria zarela, ezteietatik gatozela, lehenbiziko aldiz nire etxera zakarzkidala eta azkenik biok bakarrik egongo garela... Biok bakarrik gaude nire edertasun guztiz ikarakoia! Gau-jai guztian zure antsian egon besterik ez dut egin. Dantzan zenbiltzalarik zure mugimentu zirikagarriak ikusi ditudanean, odola berotzen hasi zait, irakin dit eta ezin nuen gehiago burutu eta itsumustuan ekarri zaitut honaino.
NORA: Alde egidazu, Torwaldo. Utzi zaidazu. Ez dut nahi hori.
HELMER: Hara berriz! Iseka egiten didazu. Ez duzula nahi diozu? Ez al naiz zure senarra? Ez al zara nire andratxo polita? (kanpoko atea jotzen dute).
NORA: (Ikaratuta). Aditu al duzu?
HELMER: (Ezkaratzera joanaz). Zein da?
IV. AGERRALDIA
Lehengoak eta Rank
RANK: (Barrendik). Ni naiz, sartu al ninteke ixtant baterako?
HELMER: (Sumindua). Ze behar ote du orain? Banoa, banoa (irekitzen dio). Estimatzekoa da gure ate parean pasatzen zaren guztian kasu egitea.
RANK: Zure hitz hotsa entzun dut, eta pittin batean sartu behar dudala bururatu dit. Hauxe leku goxo eta epela! Bake gozoan eta ondo bizi zarete. Zuek bi zorioneko!
HELMER: Zuk ere gaur iluntzeko dantzaldian gustura zenbiltzala ematen zenuen, ba.
RANK: Bai gizona, izugarri! eta zergatik gozatu ez bizia ahal denean eta ahal den arte behintzat?... Ardoa aparta zegoen.
HELMER: Batez ere, xanpaina.
RANK: Hala ere konturatu al zara? Erruz edan dut.
NORA: Torwaldok ere asko edan du gaur gauean.
RANK: Bai?
HELMER: Nora holakotan hain espeziala, berezia jartzen da...
RANK: Harrapa! Zergatik ez gauean gozatu, egun guztia lanean ondo aprobetxatuta gero?
HELMER: Ondo aprobetxatu? gaur zoritxarrez, ez ninteke horretaz asko harrotu.
RANK: (Bizkarrean joaz). Ni bai, ba.
NORA: Rank jauna, gaur zure mediku jakintza horretan gauza berriren bat ikasi duzu?
RANK: Horixe, ba, horixe.
HELMER: Hau ere badugu? Noratxo, mediku-jakintzan gauza berriak ikasteaz mintzo.
NORA: Eta ikasi duzunagatik zorionak eman behar al dizkizugu?
RANK: Noski, ba. Bai sendagilearentzat eta bai gaixoarentzat onen-onena gauza ziur jakitea da.
NORA: (Biziki, begiratu zorrotz bat botatzen dio). Ziur al dakizu?
RANK: Bai, badakit ziur. Eta hainbeste ikasi ezkero, ez al nuen, ba, eskubiderik gau-festa hau alai gozatzeko?
NORA: Bai, jauna.
HELMER: Nik ere hala uste dut; biharamunean damutu behar ez bazaizu behintzat.
RANK: Bizitzan zertaz ez da damutzen?
NORA: Jauna.. zuri maskarak atsegin izango zaizkizu noski?
RANK: Bai, batez ere jantzi harrigarriekin diranean.
NORA: Esaguzu, ba, zertaz jantziko ginateke zu eta ni hurrengo maskarak hartzen ditugunean.
HELMER: Hara beste txoroa, berriz! Dagoeneko beste dantzaldi batean pentsatzen.
RANK: Zu eta ni? Esango dizut, ba. Zu maskotaz jantzi zintezke.
HELMER: Bai, baina ze maskota-modu? Hola poliki emango liokeen bat...
RANK: Zure andrea agertu liteke egunero ikusten dugun bezalaxe ere...
HELMER: Hori da arrazoia! Bai, eta zu? Bururatu al zaizu nola jantzi zintezkeen?
RANK: Bai gizona, hori erabakia daukat.
HELMER: Jakin al daiteke?
RANK: Hurrengo dantza-aldian ikusi-ezina izango naiz.
HELMER: Berriketa horiekin al zatoz orain?
RANK: Bada kapelu handi bat. Ez al duzue behin ere entzun badela sonbrero handi bat persona ikusi ezin daitekela uzten duena? Ba, janzten du batek buruan eta kito! ez du inork ikusten.
HELMER: (Barreari eutsi ezinik). Bai, bai hala izango da.
RANK: Bueno! zertara etorri naizen ahaztuta nengoen, Helmer; emaidazu zigarro puru bat, zure habano horietako bat.
HELMER: Bai gizona (eskaintzen dio)
RANK: (Bat hartuaz). Eskerrik asko.
HELMER: (Pospolo bat piztuaz). Tori sua.
RANK: Eskerrik asko. (Pizten du). Eta orain agur.
HELMER: Agur, agur adiskide.
NORA: Gabon eta ondo lo egin.
RANK: Berdin, ondo lo egin zuek ere eta eskerrik asko suagatik (buruari eraginaz agurtu bitza eta bijoa).
V. AGERRALDIA
Helmer eta Nora, geroago Elena
NORA: (Ixil-xamar). Gehitxo edan du.
HELMER: (Beste zerbait pentsatzen ari balitz bezala). Baliteke. (Helmer patrikatik giltzak atera eta eskaratzera sartzen da.)
NORA: Zertara zoaz, Torwaldo?
HELMER: Buzoia hustera. Goraino betea da, eta bihar goizean izparringiak ez dira kabituko.
NORA: Gaur gauean lanean aritu behar al duzu?
HELMER: Bai horixe! Zer da hau? Sarraila behartu dute.
NORA: Sarraila?
HELMER: Bai, bat-edo-bat ibili da hemen. Neskameak ez dute, ba, sekula holakorikan. Jostarratz puska bat dago hemen eta ilea. Nora, ile hau zurea da...
NORA: (Biziki). Beharbada haurrak...
HELMER: Ohitura txar hori kendu behar didazu. Halare! Ireki dut behintzat. (Husten du buzoia eta deika). Elena... Elena!! Itzali ezazu sarrerako argia. (Badator eskuan kartak dituela eta ezkaratzeko atea ixten du). Hara ikusten duzu zenbat zeuden. (Sobrera begira). Zer da hau?
NORA: (Txuriaz dago). Eskutitz hori. Ez, ez, Torwaldo!
HELMER: Bi tarjeta Rankenak.
NORA: Medikuarenak?
HELMER: (Begiratuz). Bai, Rank sendagilearenak. Gain-gainean zeuden... orain irteterakoan utziko zituen.
NORA: Ezer jartzen al dute?
HELMER: Ez. Gurutze handi bat izenaren gainean. Hara. Broma zatarra da, ba! Bere heriotzaren berri emango baligu bezalaxe.
NORA: Halaxe ematen digu-eta.
HELMER: Zer? Zer dakizu? Zerbait esan al dizu?
NORA: Bai, horrek esan nahi du behin-betiko gugandik agurtu dela. Bere burua etxean jartzera doa hiltzeko...
HELMER: Gizajoa! Banekien ezin zitekeela luzaroan bizi, baina orain bat-batean... Eta piztia eritua bezala zokoan gorde nahi du.
NORA: Gertatu behar duen ezkero, ixilik eta gordean gertatzea hobe da. Ez al derizkiozu, Torwaldo?
HELMER: (Paseatuz). Etxekoa genuen. Ezin zait buruan sartu galdu dugunik. Bere oinaze eta bazterrean bizi beharrekin gure etxeko alaitasunaren ilun unea zan... Zer egingo dugu, ba. Behar bada hobe da beretzat behintzat (gelditzen da)... A... nire bihotzeko andretxoa! behin ere ez zaitut behar hainbat estutuko! Begira Nora ia-ia nahiago nuke arrixku handi batean jarriko bazina, nik nire bizia nire zainetako odola, naizen guztia zure alde arrixkatzeko.
NORA: (Askatzen da eta ahots irmoz eta erabakiz). Ikusi itzazu eskutitzak, Torwaldo.
HELMER: Ez, ez..., gaur gauean ez. Zurekin egon nahi dut, nire emazte maite!
NORA: Zure laguna hilzorian dagola jakinda?
HELMER: Bai, arrazoi duzu. Bihotza ilundu digu. Heriotzaren errainua jarri da gu bion artean eta banakatzen gaitu. Ahazten ahaleginak egin ditzagun. Ahaztu arte goazen, ba, bakoitza bere gelara.
NORA: (Lepotik heltzen diola). Gabon, Torwaldo..., gabon!
HELMER: (Kopetan muxu ematen dio). Gabon larratxori kantari. Lo egizu bakean. Eskutitzak irakurtzera noa. (Bere gelara sartzen da kartak eramanaz eta atea ixten du.)
NORA: (Ingurumaria eskuz miaketan dabil, begi zuriz gora eta hola Helmerren dominoa topatu eta gainetik janzten du eta erdi-karraxika ahotsa ebakiz dio.) Gehiago ez dut ikusi nahi behin ere, behin ere ez!!! Haurrak ere ez sekula santan A! ura izoztua, leize zulo... beltza... hondorik ez... A... pasea balego... Oraintxe hartuko zuen eta irakurri. Ez oraindik ez. Agur Torwaldo..., agur seme-alabak! (Ate aldera abiatzen da bizkor baina une horretantxe Helmerrek bere gelako atea irekitzen du indarrean eta karta eskuan duala azaltzen da.)
HELMER: Nora!
NORA: (Karraxi egiten du). A...
HELMER: Zer da hau? Ba al dakizu ze jartzen duen eskutitz honek?
NORA: Bai, badakit. Utzidazu alde egiten! Utziazu irteten!
HELMER: (Eutsiz). Nora zoaz?
NORA: (Askatu nahirik). Ez nauzu salbatuko, Torwaldo.
HELMER: (Atzeratzen da). Egia da orduan?... Egia dio eskutitz honek? Mila deabru!!! Ez, ezin daiteke, ezin daiteke.
NORA: Bai, egia da. Munduko gauza guztien gainetik maitatu zaitut.
HELMER: Ee? Utzi ditzagun txorakeriak.
NORA: (Pauso bat harengana inguratuz). Torwaldo!!
HELMER: Alua! Zer egin dun?
NORA: Utzidazu ateratzen. Zuk ez duzu nozituko nire erruz, zuri ez dizute nik eginaren kargurik hartuko.
HELMER: Utzi panplina horiek! Ez zara mugituko hemendik eta zehatz-mehatz esango didazu zer egin duzun! Ze alukeria gero! Baino konturatzen al zara zer egin duzun? esan ezazu, konturatzen al zera?
NORA: (Norak, gero eta hotzago begiratuz hotz-hotzean dio). Bai, orain konturatzen naiz zer garrantzi duten gauzek.
HELMER: (Harantz eta honantz aztoratuz dabilela). Hau esnatze izugarria! Zortzi urte horietan... nire poza, nire harrobidea... eta bitartean azal-huts, gezur-ontzi maltzur, areago, alu bat! Hau itsuskeria, hau bihotz-ikara eta izu-laburra. (Hartu eta begira-begira dagokion Noraren aurrean qeldituz). Nik antzeman behar nion zer gerta zitekeen. Aldez aurretik kontuak atera behar nituen. Zure aita halakoa izan da; haren antzeko atera zara zu ere. Jainkorik ez, bakerik ez, eta ezeren beldurrik ez. Zure gaztetako gorabeherak estali eta burua, ederki nozitu det. Nik zure onagatik egin nuen eta hau al da zure ordaina?
NORA: Bai, hauxe da.
HELMER: Nire zoriona txandu duzu eta nire etorkizuna hondatu. Ezin dut pentsatu beldurrez airean jarri gabe. Bihotzik eta begirapenik gabeko gizon baten eskuetan utzi nauzu eta orain egin dezake nahi duen guztia, nahi duena eskatu, nahi duena agindu eta nik txintik atera gabe egin behar. Horra ni ezer egin ezin dezakedala, desegindua eta lur joa emakume baten arinkeriagatik.
NORA: Nik mundu hau uztean libratuko zara.
HELMER: Ba, ez ezazu txorakeriarik esan. Zure aitak ere esaten zituen ugari. Zer aurreratuko nuke nik, zuk mundu hau uztearekin? Ezer ez. Eta beharbada, zurrumurrua zabaldu egingo litzateke jende artean eta gainera bateon batek pentsa dezake nik bultza zaitudala. Nik eragin dizudala. Eta hau dena zuri zor dizut, zuri, ezkondu ginen ezkero nire besoetan ibili zaitudan orri. Konturatzen al zara orain zer egin duzun?
NORA: (Lasai eta hotz-hotzean). Bai.
HELMER: Harri eta zur eginik gelditu naiz eta nire onera etorri ezinik nabil, baina egin behar da zerbait... (itxoin aldia). Erantzi ezazu «domino» hori. Eranzteko esaten dizut! (itxoin aldia). Gizon horri gustua emateko era bat topatu behar dut. Nola edo hala asunto hau estali behar da. Eta gu... gu ezertxo ere pasa ez balitz bezalaxe... itxuraz behintzat, jakina. Gaurtik aurrera ere, hementxe biziko zara; hori esan beharrik ez dago... baina haurrak heztea debekatua daukazu... ezin dezaket zure kontura utzi... A! Horrela hitz egin behar hainbeste maitatu dudanari! eta oraindik ere... bueno, bukatu ziren kontu horiek, joan ziren pikutara. Hemendik aurrera ez dago pentsatzerik zorionekoak izaten, hondakina salbatu, itxurak... (kanpoko atean deitzen dute, Helmer aztoratzen da) Zer da hori? horren berandu! Arraio madarikatua! Gizon horrek! ... Gorde zaitez, Nora! Esan ezazu gaixo zaudela. (Norak ez du zirkinik ere egiten. Helmer atea irekitzera doa).
ELENA: (Erdi jantzian eskaratzetik). Eskutitz bat etxekoandrearentzat.
HELMER: Ekatzu. (Karta hartu eta atea ixten du). Bai harexena da; baina ez dizut emango. Nik irakurri behar dut.
NORA: Irakurri ezazu.
HELMER: (Argira inguratuaz). Beldurra ematen dit. Batak bestea hondatu genezake. Ez, jakin behar dut nik. (Itsumustuan irekitzen du eta lerro batzuek irakurri, barruan datorren paper bati begiratzen dio eta pozik aufa! oihu egiten du). Nora! Ea berriz irakurri dezagun! Bai horixe! salbatu naiz! Nora, salbatu naiz!
NORA: Eta ni?
HELMER: Zu ere bai, jakina. Biok salbatu gara. Hara ikusi ezazu. Erreziboa itzultzen dizu. Sentitzen duela dio eta damutzen zaiola... zorioneko gertakizun batek bere bizimodua zeharo aldatzen duela eta... ba, ez dio ardura handirik ze jartzen duen... Salbatu gara Nora! Salbatu gara. Gaurgero inortxok ez diezazuke gaitz egin! aufa! Nora! Lehenbizi txikitu ditzagun papertzar hauek. Utzidazu ikusten... (Erreziboari begiratzen dio). Ez... zertarako? Ez dut ezertarako ikusi nahi... amets txar bat izan dudala pentsatuko dut, eta kito. (Hausten ditu bi kartak eta surtara bota eta nola erretzen diran begira). Tira, dena bukatu da. Eguberri bezperatik jartzen zizun, zu... O! bai txarrak pasako zenituela hiru egun hauek! Nora!
NORA: Hiru egun hauetan borroka gogorrean bizitu naiz.
HELMER: Eta etsi egin duzu. Ez zenuen hiltzea beste biderik ikusten. Ahaztu itzazu zeharo garraztasun horiek denak. Ospa dezagun gure askapena eta esan behin eta berriro: bukatu da, bukatu da. Baino, aizu Nora, badirudi ez duzula aditzen: bukatu da. Zergatik zaude horren itun?... A! Nora gaixoa, pentsatzen dut bai... ezin sinistu duzu barkatzen dizudanik. Ba, sinistu ezazu, Nora, ezin egiten dizut : zeharo barkatua zaude! Badakit niganako maitasunez egin zenuela dena.
NORA: Egia da.
HELMER: Emazte batek bere senarra maite behar duen adinaxe maitatu nauzu, maitatzeko eran huts egin duzu. Zeure burua gidatzen asmatu ez duzulako uste al duzu, gutxiago maite zaitudala? Ez, ez. Izan ezazu uste hori nigan, eta ez zaizu faltako laguntza eta gidaria. Ez nintzateke ni gizon izango horregatixe maitagarriago ez bazintzaizkit. Ahaztu itzazu lehenengo larri-aldian esan dizkizudan hitz zakarrak mundua nire gainera zetorrela uste bainuen. Barkatu dizut hura, bai alajainkoa! barkatu dizut.
NORA: Eskerrik asko barkatu didazulako. (Bihoa eskubiko atetik).
HELMER: Ez zaitez joan, geldi zaitez hemen... (begiekin jarraitzen dio). Zertara zoaz gelara?
NORA: (Barrendik). Dantza-soinekoa eranztera noa.
HELMER: (Erdi zabalik gelditu den ate ondoan). Ondo da, bai, atseden har ezazu, lasaitu zaitez, pasa sustoa, nire txori txiki aztoratua. Zaude lasai nik baditut hego handiak zu estaltzeko. (Ate ondotik urrutiratu gabe harantz eta honantz). Bai goxo eta baketsua dela gure habia, Nora. Hemen seguru zaude. Putre bati atzaparretatik arestian kendu dioten usakumea bazina bezalaxe gordeko zaitut. Zure bihotzaren taupada larriak nik baretuko ditut pixkana-pixkana. Sinistu iezadazu, Nora, bihar beste era batera ikusiko dituzu gauzak. Denak lehen bezalaxe segiko du. Ez dut unero barkatzen dizudala esaten ari beharrik izango, zerorrek antzemango diozu. Nola uste dezakezu ez zaitudala ondo hartuko edo errieta emango dizudala? A! zuk ez dakizu maite duen bihotza zer den! Hain atsegin eta goxoa da gizon batentzat benetan barkatzea! Ez du emazte bakarrik barkatua, alaba zaio gainera. Gaurgero halaxe izango zara niretzat, Nora, biderik gabe galdu zinen gaixo hori! Ez zaitez ezertaz ardura. Esazkidazu zure kontu guztiak eta ni izango naiz zure borondate eta zure kontzientzia... Ara, berriz! ez al zara oheratu? jantzi egin al-zera berriz?
NORA: (Eguneroko jantziaz). Bai Torwaldo, jantzi egin naiz berriro.
HELMER: Zertarako?
NORA: Ez dut gaur gauean lo egiteko asmorik.
HELMER: Baina Nora bihotzekoa! ...
NORA: (Erlojuari begiratuaz). Oraindik ez da berandu. Eseri zaitez, Torwaldo. Hitz egin behar dugu. (Mahaiaren ondoan esertzen da bera.)
HELMER: Baina zer da hau? Zer duzu horren benaz begiratzeko?
NORA: Eseri zaitez! Luzaro jardungo gara. Gauza asko dauzkagu elkarri esan beharrekoak.
HELMER: (Esertzen zaio aurrez-aurre). Artega naukazu, Nora. Ez dizut tutik ere ulertzen.
NORA: Egia diozu bai. Ez didazu konprenitzen, eta nik ere ez dizut zuri konprenitu... gaur arte. Utzidazu hizketan. Entzun esaten dizudana... elkarren arteko gure kontuak garbitu egin behar ditugu.
HELMER: Ze kontu?
NORA: (Ixilaldi baten ondoren). Elkarren aurrez aurre gaude. Ez al zaizu ezer txokatzen?
HELMER: Ze esan nahi duzu?
NORA: Zortzi urte badira ezkondu ginela. Eta pentsa ezazu ez al du hau gu biok senar-emazteok elkarrekin benetan hitz egiten dugun lehendabiziko aldia?
HELMER: Benetan bai... baina zer?
NORA: Zortzi urte luze joan dira... eta gehiago elkar ezagutu genuenetik eta sekula ez dugu elkarrekin benazko hitzik trukatu pulamentuzko ezertaz!
HELMER: Zuk ezin kendu zenizkidakeela jakin eta, nire buru hauste eta kardabazioak kontatzen ari behar al nintzaizun, ba?
NORA: Ez nintzen kardaba horietaz ari. Esan nahi nukeena hauxe da: gu biok sekulan hartaz edo honetaz ze pentsatu edo ze uste izan behar dugun gauzak ondo miatuz ikusten saiatu al gera?
HELMER: Baina esadazu, bihotzeko Nora: zure egitekoa al da hori? Emakume bati dagokien eginkizuna al da?
NORA: Hor dago, ba, koxka. Horixe da guztia. Horretantxe egin didazue bidegabekeria izugarria, lehenbizi aitak eta gero zuk.
HELMER: Zer aitak eta nik?... Baina, ba al da, ba, munduan inor gu biok baino gehiago maitatu zaituenik?
NORA: (Buruari eraginaz). Ez nauzue sekulan maite izan. Atsegin zitzaizuen niri losintxaka eginez jolasean ibiltzea.
HELMER: Aizu, Nora, hizketa modu horrekin ze adierazi nahi duzu?
NORA: Entzuten duzuna, Torwaldo. Aitaren ondoan nengoenean, bere iritziak azaltzen zizkidan eta nik dena amor ematen nion, hark ez bezala, banerizkion ere, ez nion ezertxo esaten haserretu egingo baitzitzaidan. «Nire anderetxoa» deitu ohi zidan eta nirekin jostatzen zen, ni nire niniekin jolastu ohi nintzan bezalaxe. Gero zure etxera etorri nintzen.
HELMER: Hori da, hori, gure ezkontzaz hitz egiteko modua.
NORA: (Lehen bezalaxe). Esan nahi nuen aitaren eskuetatik zure besoetara pasa nintzela. Zuk dena zure gogora antolatu zenuen eta niri dena ondo iruditzen zitzaidan edo behintzat ala adierazten nuen. Ez dakit neronek ere ziur esateko, bata ala bestea zan. Orain atzera begiratuta premia gorrian bizitu naizela, nik uste, egunean egunekoa iritsi ezinik. Zuri atsegin emateko salto eta imintzio eginez aritu naiz. Aita eta biok duzue errua gaur nik ezertarako balio ez badut.
HELMER: Ulerkaitza zaude, Nora, ulerkaitza eta esker txarrekoa. Ez al zera zorioneko izan nire ondoan?
NORA: Ez, egundaino ez, hala uste izan ba nuan ere.
HELMER: Ezetz?... ez zarela izan zorioneko?
NORA: Ez, alai nenbilen besterik ezer ez. Atsegina zinen niretzat... baina gure etxea ez zen jolastoki bat besterik. Panpina handi bat izan naiz zure etxean, aitarenean panpina txiki bat nintzen bezalaxe. Horixe izan da gure ezkontza, Torwaldo.
HELMER: Arrazoi pittin bat baduzula ez dizut ukatuko, baina harri koskorra dagoen tokian harkaitza ikusten duzu. Baina tira, gaurtik dena erabat aldatuko gara... Jolaserako garaiak joan ziren, orain hezteko denbora da.
NORA: Hezteko zein? ni ala haurrak?
HELMER: Haurrak eta zu, bihotzeko Nora.
NORA: Ez zara gauza, Torwaldo, ni hezteko eta nirekin behar zenukeen bezalako emazte egiteko.
HELMER: Eta zeinek eta zuk esaten al duzu hori?
NORA: Eta nik berriz... zer dakit haurrei behar bezala erakusteko?
HELMER: Nora!
NORA: Ez al duzu zerorrek esan arestian? Ez al zenion, ba, lan hori niri ematen ezin zintezkeela ausartu?
HELMER: Irakinaldi batean esan dut eta orain horri heldu behar al diozu?
NORA: Alajaina! Garbi asko esan duzu. Nik ez dudela horretarako behar hainbat zentzun. Beste lan bat badaukat bai aurretik egiteko: neure burua hezi eta osatu eta horixe egin behar dut. Zuk ez diezadakezu hori egin; neronek bakarrik egin behar dut. Horregatik uzten zaitut eta banoa.
HELMER: (Saltoan altxatzen da). Zer... ze esan duzu?
NORA: Bakar-bakarrik bizi beharrean nago neure burua ezagutzeko; ezin nezake beraz zure ondoan segi.
HELMER: Nora! Nora!!
NORA: Oraintxe bertan alde egin nahi det. Gaur gauerako ostatua ez zait faltako Kristinaren etxean.
HELMER: Txoratu egin al zara? Ez daukazu alde egiteko eskubiderik. Debekatu egiten dizut.
NORA: Zuk ez diezadakezu ezer debekatu hemendik aurrera. Badaramazkit nire gauza guztiak. Zurerik ez dut ezer ere nahi ez orain eta ez sekula.
HELMER: Baina ze txorakeri da hau?
NORA: Bihar abiatuko naiz nire jaioterri aldera... han hobeto biziko naiz.
HELMER: Bai itsua zaudela, munduko berri ezer ez dakizun gaixo hori...!
NORA: Orain saiatuko naiz ikasten, bai Torwaldo.
HELMER: Zure etxea, zure senarra, zure seme-alabak utzi eta alde egin... Ze esango du jendeak?
NORA: Nahi duena esan dezala. Ezin egongo naiz huskeria horri begira. Niretzat behar-beharrezkoa da alde egitea.
HELMER: A, amorragarria da! Zure lehenengo eginkizunak ez dituzu bete nahi hortaz.
NORA: Zeintzuk dira, zure ustetan nire lehenengo eginkizun horiek?.
HELMER: Esan beharrik ere ba al dago. Zure senarrarentzat eta seme-alabekiko dituzunak!
NORA: Baditut horiek baino aurreragokoak.
HELMER: Ez. Zeintzuk izan ditezke, ba?
NORA: Nire buruarekiko ditudan eginkizunak.
HELMER: Beste ezer baino lehen, emazte eta ama zara.
NORA: Ez dut, ba, uste. Beste ezer baino lehen, zuk adinaxe eskubidetako persona bat naiz edo izaten saiatu behar dut, behintzat. Badakit bai, gizonik gehienak arrazoi emango dizutela Torwaldo, eta zure iritzi horiek liburuetan barreiatuak daudela, baina orain ez ninteke begira egon gizonek esan dutenari edo liburuek jartzen dutenari. Nik nire iritzia atera behar dut.
HELMER: Hara! Ez al dakizu etxe barruan ze leku dagokizun? Ez al daukazu huts egingo ez duen gidari bat horretarako? Ez al duzu erlijiorik?
NORA: Oraintxe ez dakit ziur-ziur erlijioa zer den!
HELMER: Ez dakizula zer den?
NORA: Artzai Hansenek esandako hauxe bakarrik dakit. Erlijioa, hau, hori eta gainerako guztia da. Hori ere beste gauza asko bezalaxe, bakarrik eta aske nagoenean aztertu eta ikusiko det. Ea hark zioena egia den edo niretzat, behintzat, egia izan daiteken
HELMER: O! Beste hainbeste entzun behar genionik ere emakume gazte bati!!! Erlijioak ezin bazaitu gidatu, utzidazu, behintzat, zure barru hori miatzen. Gaizki egina edo ondo egina bereziko dituzu ezta? Edo ezta hori ere? Esadazu.
NORA: Horra Torwaldo, ze nahi duzu? Ez dakit, ba, zer erantzun. Ez dakit. Ez dut ezer garbi ikusten. Bai, gauza bat ikusten dut garbi: zure eta nire iritziak arras desberdinak direla, legeak ez direla nik uste bezalakoak, eta lege horiek zuzenak direnik ez zaidala buruan sartzen. Nolatan ez dezake emakume batek hilzorian dagoen bere aita zaharrari buruhauste eta kardabazio berri bat ez emateko eskubiderik izan, edo bere senarraren bizia salbatzeko. Hori ezin diteke!!!
HELMER: Ume bat bezala ari zara hizketan. Ez duzu ezer konprenitzen bizi zaren gizarteari buruz.
NORA: Ez, ezta ezertxo ere. Baina ezagutu nahi dut inguruko gizarte hori eta jakin ere bai ea zeinek duen arrazoi; gizarteak, ala nik.
HELMER: Zu gaixo zaude Nora, sukarra daukazu eta burutik nahastu ez zarenik ere ez nuke esango.
NORA: Bai zera, sekula baino hotzago daukat burua eta segurantzia gehiago nigan.
HELMER: Eta segurantzia hori edukita, senarra eta haurrak utzita alde egiten al diguzu?
NORA: Bai.
HELMER: Horrek gauza bat bakarra esan nahi du ortaz.
NORA: Zer?
HELMER: Ez nauzula maite.
NORA: Halaxe da; horregatik da guztia.
HELMER: Nora, eta esan egiten didazu, gainera?
NORA: Sentitzen dut, Torwaldo, nirekin beti ona izan zara-eta. Baina zer egingo diot ba? Orain ez zaitut maite.
HELMER: (Bare irauten ahaleginduz). Horretan ere segurantzia osoa daukazu, noski.
NORA: Bai ziur nago, eta horregatixe ez dut hemen egon nahi.
HELMER: Eta esango al zenidake noiz eta nola galdu dudan zure maitasuna?
NORA: Bai gizona. Gaur gauean bertan, nik uste nuen miraria gertatu ez dela ikusi deudanean. Orduantxe jabetu naiz, zu ez zarela nik uste nuen gizona.
HELMER: Garbiago esan ezazu. Ez dut ulertzen.
NORA: Zortzi urte luzean egondu naiz zain, patxada osoan, bai baitakit mirariak ez direla egunero gertatzen. Azkenean iritsi da une larria eta nire buruari nion: oraintxe sortuko da miraria. Krogstaden eskutitza buzoian zegoen bitartean ez zait buruan sartu gizon horren eskabideetara makurtuko zinenik baizik eta esango zeniola: zabaldu ezazu ixtorio guztia barra-barra. Eta hori gertatuta gero...
HELMER: A, bai... eta nire emaztea lotsagorritan eta destainapean jarri eta gero...
NORA: Eta hori gertatuta gero... ni ziur nengoen oker guztien kargu eta jabe egingo zinela. Ni naiz erruduna, esanez.
HELMER: Nora!
NORA: Nik ez nuela hori ontzat emango eta ez nintzela ixilik egongo? Hala da. Baina zer balioko zuen nire hitzak zurearen ondoan? Horra, ba, horixe da nik beldurrez airean espero nuen miraria. Eta gerta ez zedin hiltzera nindoan.
HELMER: Nora, pozik ariko nintzen gau eta egun zuregatik lanean eta ezbehar guztiak pasa ere bai, baina ez du inork bere ondra, maiteagatik galtzen.
NORA: Milaka emakumek egiten dute!
HELMER: A! Eme batek bezala pentsatu eta hitz egiten duzu.
NORA: Baliteke. Baina zuk ere ez duzu pentsatu eta ez hitz egin nik behar nukeen gizonak bezala. Lasaitu zinenean, ez nire gain zetorren arriskua baizik zure gain zetorrena pasa zelako... ahaztu zaizu dena eta berriz ere zuretzat kardantxori kantaria izan nadila nahi duzu... zure besoetan erabiltzeko panpina, hori bai, inoiz baino kontu gehiagorekin errez hautsi nintekeela ikusi duzu-eta. (Altxatzen da). Entzun, Torwaldo, une hartantxe zortzi urtetan arrotz batekin bizitu naizela iduritu zait, eta arrotz batekin izan ditudala hiru haur... A! Ez dut pentsatu ere egin nahi! Nire gorputza zazpi mila puska egiteko gogoa datorkit.
HELMER: Konprenitzen dut. Ez dago ukatzerik: gu bion artean leize sakon bat ireki da. Baina esadazu, ezin al diteke leize zulo hori bete?
NORA: Ni orain naizen bezalakoa izanik, ez naiteke zure emazte izan!
HELMER: Ez ote naiz eraldatuko?
NORA: Behar bada, bai... panpina kentzen badizute.
HELMER: Aldendu... zugandik aldendu. Ez, ez, Nora; ez dut etsiko zu gabe.
NORA: (Eskubiko aterantz doala). Horregatixe alde egin behar dut segitun. (Bihoa eta betor abrigo, sonbrero eta txango-aldirako poltsarekin, eta hau silla baten gainean uzten du «beladore» inguruan.)
HELMER: Nora, oraindik ez, oraindik ez zaitez joan. Itxoin ezazu bihar arte.
NORA: (Abrigoa jantziz). Ezin nezake gaua igaro arrotz baten aterpean.
HELMER: Baina ezin al gintezke, ba, bizi anai-arrebak bezala?
NORA: (Sonbreroa jantziz). Bizi-era horrek ez luke luzaro iraungo! (txala bizkarretik behera hartuz). Agur, Torwaldo. Haurrak ez ditut ikusi nahi. Badakit nireetan baino esku hobeetan daudela. Orain nagoen bezala... ezin ninteke zuentzat ama izan.
HELMER: Baina egunen batean... Nora... egunen batean?
NORA: Ezin, ba, esan, ez baitakit nire etorkizunaren berri.
HELMER: Baina, dena dela, zu nire emaztea zara.
NORA: Emazte batek senarraren etxetik alde egiten duenean, nik orain alde egiten dudan bezala, legeak dioenez, senarra emaztearekiko eginkizun guztiez libre uzten dute. Dena delarik, hala uzten zaitut, ez baita ondo zu kateatuta gelditzea eta ni ez. Libertade osoa bi aldeontzat. Tori zure eraztuna. Ekatzu nirea.
HELMER: Hori ere bai?
NORA: Bai.
HELMER: Tori.
NORA: Eskerrik asko. Orain dena bukatu da. Hor uzten ditut giltzak. Etxeko martxaren berri neskameak badaki... nik baino hobeto. Bihar ni joan eta gero Kristina etorriko da nik hona ekarri nituen gauza guztiak baul batean sartzera eta bialduko dizkit.
HELMER: Dena bukatu da! Ez ote zara nitzaz behin ere oroituko?
NORA: Seguru asko bai sarritan zutaz, haurrez, etxe honetaz...
HELMER: Idatzi al diezazuket, Nora?
NORA: Ez, behin ere ez. Debekatu egiten dizut.
HELMER: Baina bialdu ahal izango dizut...
NORA: Ez, ezer ez.
HELMER: Laguntza pixka bat, behar bazenu.
NORA: Ez, ez. Ezin nezake ezer hartu arrotz batengandik.
HELMER: Arrotz bat besterik ez al naiz izango zuretzat, Nora?
NORA: (Ibilaldirako poltsa hartuaz). A Torwaldo, miraririk handiena gertatu beharko luke.
HELMER: Esadazu, ze mirari?
NORA: Gu biok hainbesteraino eraldatu beharko genuke... Torwaldo... nik mirarietan ustea galdua dut.
HELMER: Nik ez, ba. Esadazu, zenbateraino aldatu behar genuke?
NORA: Gure elkartzea benetako ezkontza izateraino. Agur. (Etxeko atea ixtearen hotsa entzuten da.)
HELMER: (Bere buruari ate ondoko sillan erortzen uzten dio eta bi eskuz aurpegia estaliz). Nora! Nora! (burua altxa eta bere ingurumarira begiratuz). Joan da, geroago ikusterik ez... (itxaropenez). Miraririk handiena.
AMAIA
© Henrik Ibsen
© itzulpenarena: Jose Agirre