Zezen larrua [XXI-XXX]

Espriu, S.

 XXI

 Sepharad-eko errotak:

 ametsak poliki-poliki

 egi bihurtuko dira.

 Haize-errota, odolerrota:

 hezurrak ere ehotu behar dira

 ogia ona izan dezagun.

 Jaisten gara, hitzetatik,

 izuaren osin sakonera:

 hitz arinak jasoko gaitu

 argitasun berrira arte.

 XXII

 Gure abotsen

 mailadetatik,

 zerua itzuliz

 poliki-poliki

 presondegi sakon,

 itzal itsu,

 eta bapatean

 osin izu gara.

 Hitzen eskala

 gorenetik,

 argia jasotzen genuen

 jadanik liberatua:

 eguna gertatzen da

 uraren gaua.

 Baina hegoek

 zaindu zuten

 printze lokartua,

 denbora harrigarriaren

 amets barruan

 iraganbide zaharra,

 urrunduz, mutu

 izuaren oihuz,

 galdetzen badugu

 Sepharad-egatik.

 XXIII

 Zezenplazaren erdian oihartzunak jasotzen ditugu,

 latz eta zutoihal bihurtuz.

 Palmondopean amak epaituz

 itsasandiko gure herria.

 Iratzar, iratzar eta esan zein eskuk

 hartu lezaken bustin zahar honetatik

 agintaritza berriko makila.

 Zeren janadik inoiz ez baitu euririk egiten alor lehorretan,

 hotz izugarridun bideak jarraitzen ditugunez,

 heriotza iritsi eta denbora joana denez,

 galdetzen dizugu geroan nork gidatuko duen

 nekaturiko pausuaren beste une laburra

 Sepharad-go belaunaldietan.

 XXIV

 Gidatzeko deitzen bazaitue

 une labur batean

 belaunaldien

 milurteko pausoa,

 urrea berezi,

 ametsa eta izena.

 Baita ere ponpa

 harro hitz-hutsa

 ohorearen eta

 sabelaren lotsaz

 Egia

 derrigortuz

 hil arte

 kontsolagarrien

 laguntasunik gabe.

 Ez inoiz espero izan

 oroitzak uzterik,

 zeren zerbitzaririk

 apalenetako bat

 besterik ez zara.

 Ezindua

 eta sufritzen duen hura

 izango bai dira betiko

 zure jaun soilak.

 Jainkoa ezik,

 guztien

 oinpean

 jarri zaituena.

 XXV

 Egia esango dugu, atsedenik gabe,

 ohorez zerbitzeko, guzien oinpean.

 Gaitzesten ditugu tripazaiak, hitz puztuak,

 urrearen harrokeri lotsagarriak,

 suertearen karta gaizki errepartituak,

 intsentsuaren ke sendoa aberatsei.

 Orain jaunen herria zirtzila da,

 bere gorrotoan makurtzen da zakurrak bezala,

 zaunkaz urrutitik, hurbilagotik jasango du makila

 eta, bustinean barneratuz, heriotz bideak jarraitzen.

 Kantaz ilunean eraikitzen ditugu

 ametsaren horma altuak, bisuts honen abaroan.

 Gauaz iristen da iturri askoren zurrumurrua:

 izuari ateak itxiaz goaz.

 XXVI

 Ilunean irauneraziz nago

 atea ondo hertsirik

 eta zakurrak loa galdurik

 lapur beldurraren aurka.

 Haizea marraskatuz entzun dugu

 gelditzen ez den ahoz

 Aintzinako amets hostoak

 jaten zituen banan-bana.

 Jadanik oroitzak horzkatzen gaitu

 horzkada gogorrez.

 Sepharad, gure seme,

 adar lehordun arbola!

 Sedaz egiten du hari luzea

 gure hil-oihaltzat.

 Baina behatz ehunginak

 artilaren beroa nahi dute.

 Oinaze handien isiletik

 sortzen da aske aldarria.

 Azken sufrikario honetan

 esperantzaz jantzirik.

 Denboraren erdian,

 nire etxea gordetzen dut itzarturik.

 Giltzia emanen diot

 hurbiltzen den argiari:

 ibilitako gaua

 poliki-poliki egunsentia da.

 XXVII

 Esaten genuen: «Sepharad-go negua!

 Menderatu ditugu iluna eta hizotza».

 Baina udarako zeruak iristean,

 non ez genuen egunsenti seinalerik irakurten.

 Haizea gelditzen bada, arnasa entzuten dugu

 lo atsedenean dagoen lurretik

 amets nekez hau. Orain irtetzen gara

 aterpetik toki soileraino, arriskuraino,

 eta pizten ditugu

 begirale suak gauean.

 XXVIII

 Geldiro dantzatu gara korruan,

 zuen inguruan, udararen barean,

 eskuak elkarturik, gerraren oihuak aurresentituz,

 Sarón-go zeruaren dantza argiak.

 Nork berezi ahal du lurra errautsetik,

 nola libratu zezake denbora eta oroitzatik?

 Mendi altu batzuk eta urezko eraztun

 fin hau itsasoz Sepharad mugatuz.

 Ez zaitezala saiatu iratzartzen bere amets zailetik,

 urrutiratu zaite argi hotzpean beilatzera.

 Gaur hobeezinezko lotan ikusten dute

 begiek eta zure gaua, herri zaharraren maitasunez.

 XXIX

 Poliki poliki ahantzi ditugu

 eta bukatzen doaz

 dantzak eta kantak

 zeru zahar

 Sarón-go.

 Izuagatik hurbilduz dator

 artz

 dantzaren erritmoa.

 Gurpila jiraka gelditu gabe.

 Eguzkia irten eta sartuz

 eta argipean

 ez dago inoiz ezer berririk.

 Liburua irakurtzen baduzu

 Predikariarena,

 erraza idurituko zaizu

 dena jakitea:

 norbere burua engainatu nahi duenak

 egin dezake minik gabe.

 Orain «arratsa» diogu,

 gero esango dugu «goiza»,

 baina betiko galtzen gara

 gau berean.

 Orotarikoak dira gizonak,

 orotarikoak arrazoiak,

 ametsa bizi zaigu

 maitasun batena

 eta laster hazten zaigu

 heriotzaraino.

 XXX

 Orotarikoak dira gizonak eta orotarikoak hizkuntzak,

 eta izen asko komeni izan dira maitasun batentzat.

 Zilar zahar eta hauskor biguna berandu itzultzen da

 alorretako argian gelditurik.

 Lurra bere mila belarri findun tranpaz

 txoriak katibu dituela aireko kantuetatik.

 Bai, uler eta zure egin, baitere,

 olibondoetatik,

 altu eta apal haizeak preso duen abotzaren egia:

 Orotarikoak dira hizkuntzak eta orotarikoak gizonak,

 eta izen asko komeniko dira maitasun batentzat».