inprimatu
Joakina bertsolari
Izenburua:
Joakina bertsolari
Sinadura:
Heinrich Böll
Urkizaren iruzkina:
Egilea(k):
Böll, Heinrich

Argitalpena:
Korrok.
Urtea:
1985
Argitalpenaren urtea:
Alea:
8.zk.
Orrialdea:
25-26

 

Joakina bertsolari

 

         Badago bertsolari fazeta bat Joakinaren lanetan. Izan ere

 Bertsolaritzak garai hartan Xenpelarri esker lortua baitzuen zabalkuntza

 haundia, eta Bilintx-Iparragirreren bertsoekin ordurarte izan ez zuen maila

 poetikoa.

         Joakina oraindik gaztea zela, eta ezkongabea, hil ziren hiru bertsolari

 ospetsu horiek. Baina, nola diren gauzak, gure aurkikuntza honetako lan idatzi

 batek salatzen duenez (eta hau gure bertsologoentzat kristoren deskubrimendua

 dela esan liteke), oso posiblea da Bilintxek Joakina ezagutzea eta hartaz

 maitemindu izatea gainera.

         Bidezkoa litzateke pentsatzea balizko enkontru hori Ezkurrako ostatuan

 gertatu zela, eta han ezagutu izanen zuela Bilintxek bere bihotz nekaezinaren

 pilak berkargatu zizkion hamasei urteko neskatxa gaztea. Joakina izan ote zen

 "Loriak udan intza bezala" bertso bikainen inspirazio iturria? Konklusio hori

 erabakitzera ailegatu gara gu behinipein aurkitu ditugun paperen artean

 Bilintxen bertso horiek, Joakinarentzako dedikatoria eta guzi, ikusi ondoren.

 Eta are gehiago, horratx, gure pozarako, geure susmoak indartzeko argibide

 gehiago, Joakinaren lanen artean hona ekarri ditugun bertsoak aurkitu

 ditugunean. Bertan, sortako bigarren bertsoan hain zuzen, aski garbi ageri

 baita, ulertu nahi duenarentzat, eginiko baiezpenaren egitasuna; baldin eta,

 guk uste bezala, Joakinak lan literario honetan zenbait pasarte autobiografiko

 erantsi bazituen.

         Bertsook "Bertsolari gaztetxoaren erretratoa" (1924) izendaturiko

 nobela luze eta sakonaren parte bati dagozkio. Neurri eta errima egokiz emakume

 heldu batek bertsolari gaztetxo batekin bizitutako amodio ezinezkoa

 deskribatzen zaigu. Nobelaren azken aldera kokatzen dira orri hauetara

 transkibituriko bertsoak. Bilintx-ekiko erlazioaren aipamenaz gainera, nobela

 neurri batean autobiografikoa litekeela diogu, Joakinak, azkeneko bertsoan,

 batere erreparorik gabe bere izena eransten baitio, ez kasualitatez seguraski,

 emakume protagonistari. Hori egia izatekotan, nor ote "bertsolari gaztetxo"a?

 

         (Bere maitalea izan zenaren azken tragikoa ikasi ondoren, Euxebio

 bertsolari gaztetxoak bertso paper hauek aurkitzen ditu emakumearen logelan).

         Aipatu nobelaren 122. orrialdean:

 

               1

 Bertso berriak tema zaarrez

 antolatzen naiz asia

 nolazpaitean bideratzeko

 barnean dudan antsia

 daldara batek astindurikan

 gogo ta gorputz guzia

 nai ta eziņak ixurazten dit

 nere aoko grazia

 

               2

 Izan nintzaden garai batian

 ni norbaiten gustokua

 bertsolaria zan ta gaņera

 malla naiko onekua

 loriak intza bezala maite

 nindun zaar antxekua

 baņan eznuen nik estimatzen

 pajaro aren mokua

 

               3

 Orain ordea alderantziko

 gertatua zait kasua

 nik bizitz ontan aurrerantz xamar

 emana baitut pausua

 maitiak aldiz piztuberria

 du bere barneko sua

 bildots gaztia! janen nioke

 bere aragi goxua

 

               4

 Ezaguturik aste parea

 ortxen nunbait izango da

 aize eguak agindurikan

 sartu giņaden arlora

 enkontru orrek biurtu nindun

 erotik eroagora

 bere illea korapillatzen

 pasa nai nuke denbora

 

               5

 Ezin burutik uxa iņola

 aren musu ta laztana

 jakiņ amodio bi itzetan

 esaten eziņa dana

 maitemiņetan eroria naiz

 sabel zulorako zama

 aren begirada dardoa da

 zauriturikan naukana

 

               6

 Ameskaitz gisa barne kixkaltzen

 nauen su batek arturik

 aren masailletako peluxa

 ukituz sentitu nai nik

 iņon sortzaillek eztu sekula

 sortu larru fiņagorik

 ezpaiņ suzkoak piztu ikara

 ezta itzez esaterik

 

               7

 Noiz ikusiko dutan berriro

 galdetu diet izarrai

 illargiari begira gabaz

 nago erantzun baten zai

 ao beroa tunel ezea

 maitasunerako langai

 ortik ixuritzen dan likorraz

 mozkortu gaitezen alai

 

               8

 Lepotik bera bidaiaria

 abitu nai nuke berriz

 titi punta bi, biguņ sentikor

 arrokak pintura gorriz

 txilbor barneko kobazuloak

 rezibitzen banau irriz

 irristatuko naiz beerantza

 beste zerbaiten egarriz

 

               9

 Amodioak gallurrik badu

 gau artan genduen lortu

 animaliak garenezkero

 ala giņaden agertu

 xamurki asi ondorenean

 gallendu eta gogortu

 bildots goxoa uste nuena

 ari zitzaitan biurtu

 

               10

 Eta geroztik Joakina au

 aurra ez izanagatik

 sare batera eroria da

 arrapatua lepotik

 emakumea nola nauzuen

 gorputzez eta gero gogotik

 ezin iges lur onek dadukan

 plazer paregabekotik

 

               11

 Azken aurretik nere laztana

 bertsoa zuri zuzenki

 ikasia dut bazabiltzala

 beste batekin garbiki

 esperantzarik ezin nezake

 zureganako eduki

 neretzat ez zintezkela izan

 badakit aski ederki

 

               12

 Nere umea nere gizona

 nere bildots ta aari

 nik erakutsi dizut nola den

 gonapeko gela ori

 plazer ezerdiz blaitua duzu

 bi ipurmami guri

 nai duzunian bisita egin

 zaiozu Joakinatxori

 

 


inprimatu