Hitzen heriotza

Holaxe hiltzen dira
Antzinako hitzak:
Elur malutak bezala,
Airean zalantza eginez
Instant batez, eta lurrera eroriz
Kexurik isuri gabe.
Esan beharko nuke: ixil ixilik.

Non ote dira tximeletari
Deitzeko ehun era haiek?
Biarritzeko itsasertzean
Jaso zuen Nabokovek
Izenetako bat: `miresicoletea´.
Begira orain, maskor puxketa
Bezala dago hondarpean.

Eta ezpainak, mugitzerakoan
Hara hor miresicoletea
Arrosaren gainetik hegan
Esaten zutenak,
Aspaldiko ume haienak,
Gure gurasoen gurasoenak,
Lo daude betiko.

Zuk diozu: Greziako
Harrien gainetik nenbilen oinez,
Euri lanbroa ari zuen;
Tenpluetako gidariek
Xira horiak zeramatzaten
Mickey Mousen marrazkiarekin.
Jainko zaharrak ere lo daude betiko.

Eta diozu, gainera, hitz berriak
Gai baldarrekin eginak daude,
Eta plastikoa aipatzen duzu,
Poliuretanoa, kautxo sintetikoa.
Zabortegian bukatuko dute, diozu
Ez ote zabiltza triste xamar
Pentsamendu horiek buruan.

Baina begira egiezu
Etxe atarian garrasika
Jostatzen ari diren umeei.
Entzun zer esaten duten:
Zaldia Garatarera joan zen.
Zer da Garatare?, diot.
Hitz berri bat, diote.

Beti ez dira hitzak, beraz,
Industria eremu bakartietan
Edo propaganda bulegoetan sortzen;
Sortzen dira barre artean ere
Txikori belarraren ilaunak bailiran:
Begira nola doazen zerurantz,
Begira nola ari duen elurra goraka.

Bernardo Atxaga

Hitzaurrea

Edonork dauka hemendik aurrerako hitzok hiltzeko baimena. Ez dutelako bizitza propiorik. Hitzok ez dira, aurretik Hitzen heriotzaz Atxagak idatzitakoa ez badoa. Inoiz ez ziren sortuko, inoiz ez ziren jaioko, Linterna Gorrikoei otu ez balitzaie Hitzen heriotzak ematen duela hitz pare baterako eta hitz eman izan ez banie egingo nituela bi hitz.

Bi hitz

Azken batean heriotza ez da okerrena.
Badaki hori poetak. Badaki, eta horregatik da heriotzaz izan arren hain poema maitagarria. Eta hain baikorra. Eta hain itxaropentsua. Harritzekoa hitzak hainbeste maite dituen baten ahotan, esango du hitzak hainbeste maite ez dituenak. Edo heriotza ez dela okerrena oraindik ez dakienak.
Maite dituelako, hitzak, hil arazten ditu elur maluten modura. Hain gozo, hain xuabe, hain erakargarri. Eta jaiotzen ditu berriak umeen ahotan: irudimenez betetako hitzak. Elurra goraka egiteraino.
Azken batean heriotza ez baita okerrena.
Hitzaren bihotzean eragindako zauriak, ebakiak, hitzaren arimak jasan behar izaten duen sufrimendua, mina, hitzaren gorputza harrapatu duen gaisotasuna dira benetan txarrak. Eta hitzek badakite hori. Badakite, gaitzak jotako letra batek zenbat kalte egin dezakeen, badakite zenbat min eragiten duen doinu trakets batek, baina batez ere, badakite bihotzaren erdi-erdian eragindako zauriak direla sendatzen zailenak. Eta badakite orbaindutako bihotzak ez duela askorako.
Esanahaia da hitzen bihotza. Herio jasangaitza da hitz batentzat esanahia aldatuz joatea. Bizirauteko bidea ere bai. Bihotzeko mina da hitzetan adierazten zailena. Baita hitzentzat ere.
Horregatik ez da okerrena heriotza.
Eta idazleak badaki hori. Horregatik, eta idazleak badakielako bera dela hitzen jainko: hitzak berpizteko gaitasuna duena.
Baita aspaldian hondarpean badaude ere.

Arantxa Iturbe